15 ความรู้เกี่ยวกับระบบบัญชีเดี่ยว

หน่วยที่ 15 ความรู้เกยี่ วกบั ระบบบญั ชีเดย่ี ว 30201 – 2005 การบญั ชีช้ันสูง 1 โดย ครูกรรณิการ์ ผวิ สะอาด

สาระการเรยี นรู้ 1. ความหมายของระบบบญั ชีเด่ียว 2. สมดุ ท่ีใชใ้ นการบนั ทึกบญั ชีตามระบบบญั ชีเดี่ยว 3. การคานวณกาไรขาดทนุ ตามระบบบญั ชีเดี่ยว 4. ขอ้ บกพรอ่ งของระบบบญั ชีเด่ียว 5. การเปล่ียนวิธีการบญั ชีจากระบบบญั ชีเดี่ยวเป็ นระบบ บญั ชีคู่

ความหมายของระบบบญั ชีเดี่ยว ระบบบัญชีเดีย่ ว (Single Entry System) หมายถงึ ระบบบญั ชีของกิจการที่บนั ทึกบญั ชีไม่สมบรูณ์แบบตามหลกั การบญั ชีคู่ ซ่ึงบางรายการกบ็ นั ทึกดา้ นเดบิตดา้ นเดียวหรือดา้ นเครดิตดา้ นเดียว หรือ บางรายการกบ็ นั ทึกท้งั ดา้ นเดบิตและดา้ นเครดิตเหมือนระบบบญั ชีคู่ บาง รายการกใ็ ชว้ ธิ ีบนั ทึกความทรงจา (Memorandum) ทาใหไ้ ม่สามารถจดั ทา งบทดลองเพ่ือพิสูจน์ความถูกตอ้ งของการบนั ทึกบญั ชีตามระบบบญั ชีคู่ และจดั ทางบการเงินได้

สมุดทใ่ี ช้ในการบนั ทกึ บญั ชีตามระบบบญั ชีเดยี่ ว กิจการท่ีใช้ระบบบญั ชีเดี่ยวส่วนมากเป็ นกิจการเจา้ ของคนเดียวซ่ึงควบคุมและบริหารงาน โดย เจา้ ของกิจการเองและมีรายการคา้ ไม่มาก จึงบนั ทึกเฉพาะรายการท่ีตอ้ งทราบหรือจาเป็ นโดยไม่ไดบ้ นั ทึก บญั ชีใหส้ มบูรณ์แบบตามระบบบญั ชีคู่ สมุดบญั ชีท่ีใชไ้ ดแ้ ก่ 1. สมุดเงินสด ใชบ้ นั ทึกรายการรับ–จ่ายเงิน ซ่ึงจะช่วยใหเ้ จา้ ของกิจการทราบวา่ มีรายรับ รายจ่าย อะไรบา้ ง เป็นจานวนเงินเท่าใด และมียอดเงินสดคงเหลือเท่าใด 2. สมดุบญั ชีแยกประเภท จะมีบญั ชีไม่ครบทุกประเภทบญั ชี ไม่มีแยกประเภทรายไดแ้ ละค่าใชจ้ ่าย จะมีเฉพาะบญั ชีแยกประเภทยอ่ ย คือ 2.1 บญั ชีแยกประเภทลูกหน้ีการคา้ จะแสดงลูกหน้ีการคา้ รายตวั ซ่ึงเมื่อขายสินคา้ เช่ือก็จะ บนั ทึกลูกหน้ีการคา้ ไว้ เมื่อไดร้ ับชาระหน้ีก็จะบันทึกในสมุดเงินสดดา้ นเดบิต และบนั ทึกบญั ชีลูกหน้ี การคา้ ดา้ นเครดิตทาใหส้ ามารถทราบยอดลูกหน้ีการคา้ คงเหลือได้ 2.2 บญั ชีแยกประเภทเจา้ หน้ีการคา้ จะแสดงเจา้ หน้ีการคา้ รายตวั ซ่ึงเมื่อซ้ือสินคา้ เชื่อก็จะบนั ทึก เจา้ หน้ีการคา้ ไว้ เม่ือไดช้ าระหน้ีกจ็ ะบนั ทึกในสมุดเงินสดดา้ นเครดิตและบนั ทึกบญั ชีเจา้ หน้ีการคา้ ดา้ นเดบิตทาใหส้ ามารถทราบยอดเจา้ หน้ีการคา้ คงเหลือได้

สมุดทใ่ี ช้ในการบนั ทกึ บญั ชีตามระบบบญั ชีเดย่ี ว 3. สมดุรายวนั ทวั่ ไป ใชบ้ นั ทึกรายการที่ไม่ใช่เงินสด เช่น ขายสินคา้ เป็นเงินเช่ือ ซ้ือสินคา้ เป็นเงินเชื่อ ภาษีเงินไดห้ กั ณ ที่จ่าย โดยอาจจะบนั ทึกแบบความทรงจา (Memorandum) หรือบนั ทึกท้งั เดบิตและเครดิต นอกจากน้ีอาจจะมีการจดบนั ทึกบญั ชีทุน หรือถอนใชส้ ่วนตวั ซ่ึงเจา้ ของ กิจการจะตอ้ งทราบขอ้ มูล ส่วนตวั ส่วนการซ้ือสินทรัพยจ์ ะไม่บนั ทึกบญั ชีสินทรัพยไ์ ม่ หมุนเวียน ถา้ ตอ้ งการทราบกจ็ ะทาทะเบียนสินทรัพยข์ ้ึน

การคานวณกาไรขาดทนุ ตามระบบบญั ชีเด่ียว ตามระบบบัญชเี ด่ยี ว กิจการไมไ่ ดบ้ ันทกึ รายไดแ้ ละค่าใชจ้ า่ ยตามระบบบัญชคี ู่ ดงั นน้ั จึงไม่ สามารถหาผลกาไรขาดทนุ โดยจดั ทางบกาไรขาดทนุ ได้ แตส่ ามารถคานวณหาผลกาไรขาดทนุ อกี วิธีหนง่ึ คือ การเปรียบเทยี บทนุ ตน้ งวดและทนุ ปลายงวด ซึ่งหากกิจการมผี ลกาไรจะทาใหท้ นุ เพ่ิมขน้ึ หากกจิ การมี ผลขาดทนุ จะทาใหท้ นุ ลดลง โดยจะตอ้ งพจิ ารณาในระหว่างงวดดว้ ยว่าทนุ มกี าร เปลย่ี นแปลงเพิม่ ขน้ึ หรือลดลงเนอื่ งจากอะไรบา้ ง ทนุ เพิ่มขนึ้ จาก ลงทนุ เพิ่ม กาไรสทุ ธิ ทนุ ลดลง จาก ถอนทนุ /ถอนใชส้ ว่ นตวั ขาดทนุ สทุ ธิ



ดงั นน้ั การคานวณกาไรขาดทนุ โดยการเปรียบเทยี บทนุ ตน้ งวดและทนุ ปลายงวดจะแสดงดงั น้ี







การเปลยี่ นวธิ ีการบัญชีจากระบบบญั ชีเดีย่ ว เป็ นระบบบัญชีคู่ กิจการท่ีต้องการเปลี่ยนวธิ ีการบันทึกบัญชีจากระบบบัญชีเด่ยี วเป็ นระบบบัญชีคู่ (Double Entry System) เพื่อให้วธิ ีการบัญชีถูกต้องสมบูรณ์เป็ นไปตามหลกั การบัญชีท่ีรับรองทั่วไป มีข้นั ตอนดงั นี้ 1. กาหนดวนั เริ่มต้นงวดบัญชี โดยปกติควรเร่ิมต้นระบบบัญชีคู่ตามงวดบัญชีใหม่ คือ วนั ท่ี 1 มกราคม 2. จดั ทาผงั บัญชี (Chart of Account) ให้ถูกต้องสมบูรณ์สอดคล้องกบั ธุรกจิ 3. บันทึกรายการเปิ ดบัญชีในสมุดรายวนั ทั่วไป (บันทึกรายการสินทรัพย์ หนีส้ ินและทุน) 4. ผ่านรายการจากสมุดรายวนั ทั่วไป (รายการเปิ ดบัญชี) ไปบัญชีแยกประเภทท่ัวไปตามผงั บัญชี

5. จดั ทาบญั ชีตามวงจรบญั ชี (Accounting Cycle) โดยมีข้นั ตอนดงั น้ี 5.1 บนั ทึกรายการคา้ ที่เกิดข้ึนในสมุดบนั ทึกรายการข้นั ตน้ ซ่ึงมีหลายเล่ม กิจการสามารถเลือกใช้ ตามความเหมาะสมท้งั สมุดรายวนั เฉพาะและสมุดรายวนั ทว่ั ไป (รวมท้งั บญั ชีแยกประเภท ลูกหน้ีการคา้ รายตวั /เจา้ หน้ีการคา้ รายตวั ) 5.2 ผา่ นรายการไปบญั ชีแยกประเภททว่ั ไป 5.3 จดั ทางบทดลอง 5.4 บนั ทึกรายการปรับปรุง (ถา้ มี) ในสมุดรายวนั ทวั่ ไปและผา่ นรายการไปบญั ชีแยกประเภททว่ั ไป 5.5 จดั ทางบทดลองหลงั ปรับปรุงหรือจดั ทากระดาษทาการ 5.6 บนั ทึกรายการปิ ดบญั ชีในสมุดรายวนั ทว่ั ไปและผา่ นรายการไปบญั ชีแยกประเภททว่ั ไป 5.7 จดั ทางบการเงิน