Mood Disorders

อาจารยพ์ มิ พว์ ลญั ช์ อายวุ ฒั น์ อาจารยภ์ าสนิ ี โทอนิ ทร์ อาจารยป์ รานตศ์ ศิ เหลา่ รตั นศ์ รีภาควชิ า สขุ ภาพจติ และการพยาบาลจติ เวช

ความผดิ ปกตทิ างดา้ นอารมณ์ (Mood disorders)โรคซมึ เศรา้ (Depressive Disorder)โรคอารมณแ์ ปรปรวนสองขว้ั (Bipolar Disorder)

DSM Mood disordersDepressive disorders Bipolar disorders Major Dysthymic Bipolar Bipolar CyclothymicDepressive disorder I II disorder Disorder

โรคซมึ เศรา้Major Depressive Disorder (MDD)

อารมณ์เศรา้ ภาวะซมึ เศรา้ โรคซมึ เศรา้Sadness Depression Depressive disorder-เป็ นอารมณ์ดา้ นลบ - อาการเศรา้ ทม่ี าก -อารมณ์ซมึ เศรา้ ทเ่ี ขา้ถอื วา่ เป็ นสภาวะ เกนิ ควร และนาน ตามเกณฑก์ ารวนิ จิ ฉัยอารมณ์ทเ่ี กดิ ขนึ้ เป็ น เกนิ ไป ICD-10ครัง้ คราวกบั บคุ คล - ไมด่ ขี นึ้ แมไ้ ดร้ ับ • depressive episodeทวั่ ไปทกุ เพศทกุ วยั กาลงั ใจหรอื อธบิ าย F32เมอื่ เผชญิ กบั การ ดว้ ยเหตผุ ล • recurrent depressiveสญู เสยี - มกั มคี วามรสู ้ กึ ดอ้ ย episode F33การพลาดในสงิ่ ทห่ี วงั คา่ รสู ้ กึ ผดิ อยาก • dysthymia F34.1การถกู ปฏเิ สธ ตาย หรอื เกณฑว์ นิ จิ ฉัยและมกั เกดิ ขนึ้ รว่ มกบั -พบบอ่ ยวา่ มี DSM-5ความรสู ้ กึ สญู เสยี ผลกระทบตอ่ หนา้ ท่ี • Major depressiveผดิ หวงั หรอื ความรสู ้ กึ การงาน กจิ วตั ร disorder,อดึ อดั ทรมาน ประจาวนั และการเขา้ • Dysthymic disorde5r สงั คมทว่ั ไป

Depression วนิ จิ ฉยั ICD10,DSM-5 2Q,9Q 8Q PHQ-9 Depression Depressive disordersSadness Mild Moderate Severe Psychotic

เกณฑก์ ารวนิ จิ ฉยั โรคซมึ เศรา้ (MDD) (DSM-5) มอี าการดงั ตอ่ ไปน้ี อยา่ งนอ้ ย 5 อาการ เกดิ ขน้ึ แทบทง้ั วนั เป็ นเกอื บทกุ วนั ตดิ ตอ่ กนั ไมต่ า่ กวา่ 2 สปั ดาห์ และทาใหเ้ สยี หนา้ ทกี่ ารงาน/สงั คมตอ้ งมอี าการ 1.มอี ารมณ์เศรา้ เหลา่ น้ี 2.ความสนใจหรอื ความเพลดิ เพลนิ ในกจิ กรรมปกตทิ ่ีอยา่ งนอ้ ย 1 เคยทาทงั้ หมดหรอื แทบทงั้ หมดลดลงอยา่ งมาก อยา่ ง3.น้าหนักลดลงหรอื เพม่ิ ขน้ึ 7.รสู ้ กึ ตนเองไรค้ า่ หรอื รสู ้ กึ ผดิ (มากกวา่ รอ้ ยละ 5 ตอ่ เดอื น) / มากเกนิ ควร เบอ่ื อาหารหรอื อยากอาหารมากขน้ึ 8.สมาธหิ รอื ความคดิ อา่ นลดลง 9.คดิ ถงึ เรอื่ งการตายอยซู่ ้าๆหรอื4.นอนไมห่ ลบั หรอื หลับมาก คดิ ฆา่ ตวั ตาย หรอื พยายามฆา่5.ทาอะไรชา้ เคลอ่ื นไหวชา้ ลง หรอื ตวั ตายหรอื มแี ผนฆา่ ตวั ตายกระสบั กระสา่ ย อยไู่ มส่ ขุ6.เหนอ่ื ยออ่ นเพลยี หรอื ไมม่ แี รง

เกณฑก์ ารวนิ จิ ฉยั โรคซมึ เศรา้ (MDD) (DSM-5)B.อาการตอ้ งไมเ่ ขา้ criteria ของ mixed episodeC.อาการทก่ี อ่ ใหเ้ กดิ distress อยา่ งมาก หรอื รบกวนตอ่ การปฏบิ ตั หิ นา้ ทใ่ี นดา้ น สงั คม อาชพี หรอื functioning ดา้ นอนื่ ๆD.อาการตอ้ งไมเ่ กดิ จากยาหรอื สารเสพตดิ หรอื จากโรคทางกายE.อาการตอ้ งไมเ่ กดิ จากBereavement(ความโศกเศรา้ ทเี่ ป็ นปกติจากการสญู เสยี ผเู้ ป็ นทรี่ กั )

ลกั ษณะการเปลย่ี นแปลงทสี่ าคญั1. อารมณ์เปลยี่ นแปลงไป เศรา้ เบอื่ หน่าย2. ความคดิ เปลยี่ นไป มองอะไรกร็ สู ้ กึ แยไ่ ปหมด ไมม่ ใี ครชว่ ยตนเองได ้ หมดหวงั กบั ชวี ติ ไมเ่ ห็นอนาคต ความรสู ้ กึ วา่ ตนเองไรค้ า่ เกดิ การทารา้ ยตวั เองหรอื การฆา่ ตัวตายขน้ึ ได ้

ลกั ษณะการเปลย่ี นแปลงทส่ี าคญั3. สมาธิ ความจาแยล่ ง4. มอี าการทางกายตา่ งๆรว่ ม ทพี่ บบอ่ ยคอื  ออ่ นเพลยี ไมม่ เี รยี่ วแรง  มปี ัญหาการกนิ มผี ลตอ่ น้าหนักตัว  อาจมอี าการทอ้ งผกู อดื แน่นทอ้ ง  ปวดหวั ปวดเมอ่ื ตามตวั  ปัญหาดา้ นการนอน

โรคซมึ เศรา้ ในวยั รนุ่ หงดุ หงดิ อารมณเ์ สยี งา่ ย 83%– อาจดอื้ ดงึ ถงึ ขนั้ กา้ วรา้ ว อาละวาด หรอื ไมเ่ ขา้ รว่ ม กจิ กรรมครอบครวั อาการวติ กกงั วล: ตน่ื เตน้ ตกใจงา่ ย ใจสน่ั 59%– บางรายมอี าการตน่ื ตระหนก (Panic attack) หรอื ยา้ คดิ ยา้ ทา อาจมปี ญั หาพฤตกิ รรมรว่ ม อาการทางรา่ งกาย : ปวดทอ้ ง ปวดศรี ษะ หนเี รยี น พฤตกิ รรมตอ่ ตา้ น เกเร อนั ธพาล ใชส้ ารเสพตดิ ดมื่ สรุ า มพี ฤตกิ รรมเสย่ี งทางเพศ เทยี่ วกลางคนื

โรคซมึ เศรา้ ในผสู้ งู อายุ• พบในผสู ้ งู อายุ ในอตั ราทส่ี งู กวา่ ประชากรโดยท่ัวไป (สงู ถงึ 25-50%)• สมั พันธก์ บั – ระดบั เศรษฐานะไมด่ ี – คสู่ มรสเสยี ชวี ติ – โรคเรอื้ รงั ทางกาย – ขาดสมั พันธภาพทางสงั คม• มักจะถกู ละเลยเนอ่ื งจากอาการมักจะเดน่ เรอื่ ง somatic อาจมอี ทิ ธพิ ลและทาใหแ้ พทยห์ ลายรายเชอื่ วา่ depressive symptoms พบไดใ้ นผสู ้ งู อายทุ ่ัวไป

ความผดิ ปกตทิ พ่ี บจากการตรวจสภาพจติลกั ษณะภายนอกทั่วไป : สหี นา้ เศรา้ ดซู มึการพดู : พดู ชา้ เสยี งเบา หรอื อาจปกตกิ ไ็ ด ้ความคดิ : คดิ ชา้ คดิ ในแงล่ บ คดิ ทารา้ ยตนเองอารมณ์ : เศรา้ ซมึ เบอ่ื หน่าย ทอ้ แท ้สมาธิ : ไมค่ อ่ ยมสี มาธิ หลงลมื งา่ ยการรับรู ้ : อาจมปี ระสาทหลอนรว่ มดว้ ยความจา : แยล่ งการตดั สนิ ใจ : ไมส่ มเหตสุ มผล

• สว่ นใหญเ่ รม่ิ ป่ วยครัง้ แรก อบุ ตั กิ ารณ์ หลงั อายุ 20 และกอ่ น 50 ปี ของโรค• เป็ นความเจ็บป่ วยทกี่ ลับ • ในชวั่ ชวี ติ โดยเฉลยี่ จะ เป็ นซ้าไดบ้ อ่ ย มเี พยี ง 10- เกดิ อาการ 4 episodes 15% ทเ่ี ป็ น Single แตห่ ากไมไ่ ดร้ ับการ episode รักษาและป้องกนั การ เกดิ ซา้ ของโรคจะกาเรบิ• การเสยี ชวี ติ จากการฆา่ ตวั ถข่ี นึ้ เรอ่ื ยๆ ตายเป็ น รอ้ ยละ 20.35 ของ ประชากรทว่ั ไป

สาเหตกุ ารเกดิ โรค การเกดิ โรคซมึ เศรา้ มคี วาม ซบั ซอ้ น เกดิ จาก Interaction ของ Bio-psycho-social Bio Psycho Social

สาเหตุ ปัจจัยดา้ นชวี ภาพ – Genetic: first degree relation รอ้ ยละ 7 แฝดไขใ่ บเดยี วกนั  รอ้ ยละ 66 แฝดไขค่ นละใบ  รอ้ ยละ 27 ปัจจบุ นั ยงั ไมท่ ราบยนี เฉพาะทก่ี อ่ โรค – Neurotransmitter system Noreopinephrine, Serotonin, Dopamine – Neuroendocrine systems Cortisol, Growth hormone, Thyroid stimulating hormone (TSH)

สาเหตุปัจจัยดา้ นจติ ใจ และสงั คม  การมองสงิ่ ตา่ งๆในดา้ นลบ รสู ้ กึ ตนเองไมม่ คี ณุ คา่ มองอดตี เห็นแตค่ วามบกพรอ่ งของตนเอง หรอื มอง โลกในแงร่ า้ ย ผทู ้ เ่ี ก็บกดไมส่ ามารถแสดออกทางอารมณอ์ อกมา ได ้  มกี ารสญู เสยี บดิ ามารดากอ่ นอายุ 11 ปี  Personality disorder มคี วามเสยี่ งตอ่ การเกดิ โรคซมึ เศรา้

การดาเนนิ โรคการป่ วยครัง้ แรกมักมปี ัจจยั ความเครยี ดในชวี ติ กระตนุ ้ แตค่ รัง้ หลงั ๆ อาจเกดิ ขนึ้ เองยงิ่ เป็ นโรคนานเทา่ ไร ยง่ิ เป็ นถข่ี นึ้ และระยะเวลา ในแตล่ ะครัง้ ก็จะนานขน้ึผปู ้ ่ วยโรคซมึ เศรา้ รอ้ ยละ 75 มอี าการกาเรบิ ซ้า ภายใน 5 ปีรอ้ ยละ 20 ของวัยรนุ่ ทเ่ี ป็ นจะกลายเป็ น Bipolar disorders วัยผใู ้ หญ่

เครอ่ื งมอื ทใี่ ชใ้ นการประเมนิ ซมึ เศรา้ และฆา่ ตวั ตายทใี่ ชบ้ อ่ ย• แบบคดั กรองซมึ เศรา้ ชนดิ 2 คาถาม (2Q)• แบบประเมนิ ซมึ เศรา้ ชนดิ 9 คาถาม (9Q)• แบบคดั กรองภาวะซมึ เศรา้ และความเสยี่ ง ฆา่ ตวั ตาย (DS8)• แบบประเมนิ ความเสย่ี งในการฆา่ ตวั ตาย ชนดิ 8 คาถาม (8Q)

2Qใน 2 สปั ดาหท์ ผ่ี า่ นมา ใช่ ไมใ่ ช่ รวมวนั น้ี ทา่ นรสู้ กึ1. หดหู่ เศรา้ หรอืทอ้ แท ้ สนิ้ หวงั หรอื ไม่2. เบอ่ื ทาอะไรก็ไม่เพลดิ เพลนิ หรอื ไม่ *คดั กรองดว้ ย 2Q กอ่ น หากมอี าการตงั้ แต่ 1 ขอ้ ขนึ้ ไปถอื วา่ มคี วามเสยี่ งตอ่ ซมึ เศรา้ ใหป้ ระเมนิ ตอ่ ดว้ ย 9Q

ในชว่ ง 2 สปั ดาหท์ ผ่ี า่ นมารวมทงั้ วนั นี้ ไมม่ ี เป็ นบาง เป็ น เป็ นทกุ ทา่ นมอี าการเหลา่ นบ้ี อ่ ยแคไ่ หน เลย วนั บอ่ ย วนั >7 วนั 1-7 วนั1. เบอ่ื ไมส่ นใจอยากทาอะไร 9Q 01 232. ไมส่ บายใจ ซมึ เศรา้ ทอ้ แท ้ 01 23 01 233. หลบั ยาก หรอื หลบั ๆตนื่ ๆหรอื หลับมากไป 01 23 01 234. เหนอ่ื ยงา่ ย หรอื ไมค่ อ่ ยมแี รง 01 235. เบอื่ อาหาร หรอื กนิ มากเกนิ ไป6. รสู ้ กึ ไมด่ กี บั ตวั เอง คดิ วา่ ตวั เองลม้ เหลวหรอื ทาให ้ ตนเองหรอื ครอบครัวผดิ หวงั7. สมาธไิ มด่ เี วลาทาอะไร เชน่ ดโู ทรทศั น์ ฟังวทิ ยุ หรอื 01 23 ทางานทต่ี อ้ งใชค้ วามตงั้ ใจ8. พดู ชา้ ทาอะไรชา้ ลงจนคนอน่ื สงั เกตเหน็ ไดห้ รอื 01 23 กระสบั กระสา่ ยไมส่ ามารถอยนู่ ง่ิ ไดเ้ หมอื นทเี่ คยเป็ น9. คดิ ทารา้ ยตนเอง หรอื คดิ วา่ ถา้ ตายไปคงจะดี 01 23 รวมคะแนน

9Q• การประเมนิ ดว้ ย 9Q ไมส่ ามารถใชว้ นิ จิ ฉัยโรคซมึ เศรา้ (MDD) ไดโ้ ดยตรง แตส่ ามารถระบแุ ละบอกความ รนุ แรงของอาการซมึ เศรา้ ของผปู ้ ่ วยได ้– 9Q < 7 No depression– 9Q = 7-12 Mild– 9Q = 13-18 Moderate– 9Q > 19 Severe**ในกรณีที่ 9Q > 7 ใหป้ ระเมนิ ความเสยี่ งในการฆา่ ตวั ตายดว้ ย 8Q ดว้ ยเสมอ

คาถาม ไมม่ ี มี 0 11.ในเดอื นทผี่ า่ นมา คดิ อยากตายหรอื คดิ วา่ ตายไปจะดกี วา่ 0 2 0 62. ในเดอื นทผ่ี า่ นมา อยากทารา้ ยตวั เองหรอื ทาใหต้ วั เองบาดเจ็บ ได ้ ไมไ่ ด้3. ในเดอื นทผ่ี า่ นมา คดิ เกยี่ วกบั การฆา่ ตวั ตาย 8Q 0 8 (ถา้ ตอบวา่ ใช่ ใหถ้ ามตอ่ ) 0 8 ทา่ นสามารถควบคมุ ความอยากฆา่ ตวั ตายท่ี 0 9 ทา่ นคดิ อยนู่ ัน้ ไดห้ รอื ไม่ หรอื บอกไดไ้ หมวา่ คงจะไมท่ าตามความคดิ นัน้ ในขณะนี้ 0 4 0 104. ในเดอื นทผ่ี า่ นมา มแี ผนการทจี่ ะฆา่ ตวั ตาย 0 45.ในเดอื นทผี่ า่ นมา ไดเ้ ตรยี มการทจ่ี ะทารา้ ยตนเองหรอื เตรยี มการ จะฆา่ ตวั ตาย โดยตงั้ ใจวา่ จะใหต้ ายจรงิ ๆ6. ในเดอื นทผี่ า่ นมา ไดท้ าใหต้ วั เองบาดเจ็บ แตไ่ มไ่ ดต้ ัง้ ใจทจ่ี ะ เสยี ชวี ติ7. ในเดอื นทผี่ า่ นมา ไดพ้ ยายามฆา่ ตวั ตาย โดยคาดหวัง/ตงั้ ใจที่ จะใหต้ าย8.ในชวี ติ ทัง้ หมดทผ่ี า่ นมา ทา่ นเคยพยายามฆา่ ตวั ตาย รวมคะแนน

8Q• ใชส้ าหรับประเมนิ ความเสยี่ งในการฆา่ ตวั ตาย โดยคะแนน แนวโนม้ ทจี่ ะฆา่ ตวั ตาย1-8 นอ้ ย9-16 ปานกลาง> 17 สงูซง่ึ จาเป็ นตอ้ งมี Suicide precaution สาหรับความเสย่ี ง ในระดบั ตา่ งๆทแ่ี ตกตา่ งกนั

• พบวา่ ผปู ้ ่ วยจติ เวชมคี วามเสยี่ งตอ่ การฆา่ ตวั ตายสงู ถงึ 3- 12 เทา่ ของประชากรทัว่ ไป• โดยกลมุ่ ทม่ี คี วามเสยี่ งสงู ทส่ี ดุ ไดแ้ ก่ Depressive disorders 2 ใน 3 ของผปู ้ ่ วยมี suicide ideation และ 10- 15% commit suicide• พบการฆา่ ตวั ตายในผปู ้ ่ วยชายสาเร็จ มากกวา่ ผปู ้ ่ วยหญงิ สว่ นใหญ่ commit suicide ตงั้ แตช่ ว่ งเรมิ่ ป่ วยใหมๆ่ และมักเป็ นในชว่ งชว่ งสนิ้ สดุ ของแตล่ ะ episode• สมั พันธก์ บั การรักษาโรคซมึ เศรา้ ทย่ี ังไมเ่ หมาะสม

อาการเตอื นของการฆา่ ตวั ตายในโรคซมึ เศรา้พดู เกยี่ วกบั การฆา่ ตวั ตาย ไปเยยี่ มบคุ คลเพอ่ื อาลาหรอื ทารา้ ยตวั เองแสดงความรสู ้ กึ เกยี่ วกบั มเี พศสมั พันธไ์ ปทวั่อาการสน้ิ หวงั หรอื จนปัญญาย้าคดิ เกยี่ วกบั ความตาย พดู วา่ “ทกุ คนจะดขี น้ึ ถา้ ไม่หรอื กาลงั จะตายอยา่ ง มฉี ัน” หรอื “ฉันจะไปแลว้ ”ผดิ ปกติประมาทเหมอื นกบั ตอ้ งการ เปลยี่ นแปลงอารมณ์อยา่ งตาย เชน่ ขบั รถฝ่ าไฟแดง รวดเร็วจากซมึ เศรา้ มาเป็ น ปกตหิ รอื รา่ เรงิ

กลมุ่ เสย่ี งทค่ี วรคดั กรองโรคซมึ เศรา้

การวนิ จิ ฉยั การพยาบาลขอ้ วนิ จิ ฉัยตาม NANDA nursingdiagnosis• เสย่ี งตอ่ การทารา้ ยตนเอง• สนิ้ หวงั• การเผชญิ ปัญหาไมม่ ปี ระสทิ ธภิ าพ• แยกตวั• การดแู ลตนเองบกพรอ่ ง

วตั ถปุ ระสงค์• สง่ เสรมิ การมปี ฏสิ มั พันธก์ บั บคุ คลอนื่• ป้องกนั การฆา่ ตวั ตาย• สง่ เสรมิ การมองโลกในแงบ่ วก• สง่ เสรมิ การเผชญิ ปัญหาทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพ• สง่ เสรมิ การดแู ลสขุ ภาพตนเอง• สง่ เสรมิ ครอบครัวใหม้ สี ว่ นรว่ ม

การพยาบาล

โรคอารมณแ์ ปรปรวนสองขวั้ (Bipolar disorder)

กลมุ่ โรคอารมณแ์ ปรปรวนสองขว้ั Bipolar disordersBipolar I Bipolar II Cyclothymic Disorder(MDD+mania) (MDD+Hypomania) (Depress ทไ่ี มใ่ ช่ MDD+Hypomania)

รปู แบบของโรคโดยทว่ั ไป

mania ระยะปกติdepression

mania ระยะปกติ depression

mania depression

การวนิ จิ ฉยั อาการระยะ mania• A.มอี าการทางอารมณ์รา่ เรงิ มาก ครน้ื เครง หรอื อารมณ์ หงดุ หงดิ อยา่ งชดั เจน เป็ นเวลา 1 สปั ดาห์• B.ตอ้ งมอี าการตอ่ ไปน้ี >หรอื = 3 ขอ้ (4 ขอ้ ถา้ อารมณ์ เป็ น irritable) 1.inflated self – esteem or grandiosity (มคี วาม ภาคภมู ใิ จในตวั เองสงู มาก หรอื คดิ วา่ ตวั เองยงิ่ ใหญม่ ี ความสามารถเกนิ ความเป็ นจรงิ ) 2. decrease need for sleep ความตอ้ งการในการ นอนลดลง 3.พดู มากกวา่ ปกติ (more talkative) หรอื พดู ตลอดเวลาไมห่ ยดุ (pressure of speech)

การวนิ จิ ฉยั อาการระยะ mania4.flight of idea or thought racing (คดิ มากหลายเรอ่ื งหรอื ความคดิ แลน่ เร็วมาก)5.distractibility (วอกแวกเปลยี่ นความสนใจงา่ ย)6. decrease goal – directed activity or psychomotor agitation (ทากจิ กรรมเพม่ิ ขนึ้ หรอื มพี ฤตกิ รรมการเคลอื่ นไหวมาก อยไู่ มส่ ขุ ชอบทาโน่นทานต่ี ลอดเวลา)7.หมกมนุ่ อยา่ งมากกบั กจิ กรรมทใี่ หค้ วามเพลดิ เพลนิ (แตเ่ สยี่ งทจี่ ะเกดิ ความยงุ่ ยากหรอื อนั ตรายตามมา เชน่ ใชจ้ า่ ยเงนิ จนหมดตวั ปลอ่ ยตวั ทางเพศอยา่ งไมเ่ หมาะสม ลงทนุ ทาธรุ กจิ อยา่ งโงเ่ ขลา)

การวนิ จิ ฉยั อาการระยะ mania• C.อาการตอ้ งไมเ่ ขา้ criteria ของ mixed episode• D.อาการทที่ าใหร้ ะดบั functioning แยล่ งมาก ทัง้ ในดา้ นอาชพี การงาน กจิ กรรมทางสงั คมหรอื สมั พันธภาพกบั ผอู ้ น่ื หรอื ทาใหต้ อ้ งรักษาใน โรงพยาบาลเพอ่ื ป้องกนั อันตรายตอ่ ตนเองหรอื ผอู ้ นื่ หรอื มอี าการทางจติ ดว้ ย• E.อาการตอ้ งไมเ่ กดิ จากยาหรอื สารเสพตดิ หรอื จากความเจ็บป่ วยทางกาย

การวนิ จิ ฉยั อาการระยะ hypomaniaA. มชี ว่ งทม่ี อี ารมณ์คกึ คกั แสดงความรสู ้ กึ โดยไมร่ ัง้ หรอื อารมณ์หงดุ หงดิ ทผี่ ดิ ปกตแิ ละคงอยตู่ ลอดอยา่ งชดั เจนนานอยา่ งนอ้ ย 4วนั โดยเห็นชดั วา่ ตา่ งจากชว่ งอารมณ์ปกติB. ในชว่ งทม่ี คี วามผดิ ปกตดิ า้ นอารมณ์นี้ พบมอี าการดงั ตอ่ ไปนอ้ี ยู่ตลอด อยา่ งนอ้ ย 3 อาการ (หรอื 4 อาการหากมเี พยี งอารมณ์หงดุ หงดิ ) และอาการเหลา่ นรี้ นุ แรงอยา่ งมคี วามสาคญั1.มคี วามเชอ่ื มน่ั ตวั เองเพม่ิ ขน้ึ มาก หรอื มคี วามคดิ วา่ ตนยงิ่ ใหญ่ มีความสามารถ (grandiosity)2.ความตอ้ งการนอนลดลง (เชน่ ไดน้ อนแค่ 3 ชวั่ โมงก็รสู ้ กึ วา่เพยี งพอแลว้ )

การวนิ จิ ฉยั อาการระยะ hypomania3.พดู คยุ มากกวา่ ปกติ หรอื ตอ้ งการพดู อยา่ งไมห่ ยดุ4.ความคดิ แลน่ คดิ มากหลายเรอ่ื งพรอ้ มๆ กนั หรอื ผปู ้ ่ วยรสู ้ กึ วา่ความคดิ แลน่ เร็ว5.วอกแวก (distractibility) ไดแ้ ก่ ถกู ดงึ ความสนใจไดง้ า่ ย แมส้ ง่ิ เรา้ภายนอกจะไมส่ าคญั หรอื ไมเ่ กย่ี วเนอ่ื งกบั สง่ิ ทสี่ นใจอยใู่ นขณะนัน้6.มกี จิ กรรมซงึ่ มจี ดุ หมาย เพม่ิ ขนึ้ มาก (ไมว่ า่ จะเป็ นดา้ นสงั คม การงานหรอื การเรยี น หรอื ดา้ นเพศ) หรอื กระสบั กระสา่ ย7.หมกมนุ่ อยา่ งมากกบั กจิ กรรมทที่ าใหเ้ พลดิ เพลนิ แตม่ โี อกาสสงู ท่ีจะกอ่ ใหเ้ กดิ ความยงุ่ ยากตดิ ตามมา (เชน่ ใชจ้ า่ ยไมย่ งั้ ไมย่ บั ยงั้ ใจเรอ่ื งเพศ หรอื ลงทนุ ทาธรุ กจิ อยา่ งโงเ่ ขลา)

การวนิ จิ ฉยั อาการระยะ hypomaniaC. ระยะทมี่ อี าการมคี วามสมั พันธก์ บั การเปลย่ี นแปลงในดา้ นตา่ งๆ ซงึ่มใิ ชล่ กั ษณะประจาของบคุ คลนัน้ ขณะไมม่ อี าการอยา่ งเห็นไดช้ ดัD. ผอู ้ นื่ สงั เกตเห็นความผดิ ปกตดิ า้ นอารมณ์และการเปลยี่ นแปลงในดา้ นตา่ งๆE. ระยะทมี่ อี าการไมร่ นุ แรงถงึ กบั ทาใหก้ จิ กรรมดา้ นสงั คม หรอื การงานบกพรอ่ งลงมาก หรอื ทาใหต้ อ้ งอยโู่ รงพยาบาล และไมม่ อี าการโรคจติF. อาการมไิ ดเ้ ป็ นจากผลโดยตรงดา้ นสรรี วทิ ยาจากสาร (เชน่ สารเสพตดิ ยา หรอื การรักษาอน่ื ) หรอื จากภาวะความเจ็บป่ วยทางกาย (เชน่ไทรอยดเ์ ป็ นพษิ )• หมายเหต:ุ ระยะอาการคลา้ ย hypomania ทเ่ี ห็นชดั วา่ เป็ นจากการ รักษาทางกายภาพของภาวะซมึ เศรา้ (เชน่ การใชย้ า การรักษาดว้ ย ไฟฟ้า การรักษาดว้ ยแสงสวา่ ง) ไมค่ วรรวมอยใู่ นการวนิ จิ ฉัยของ Bipolar II Disorder

อบุ ตั กิ ารณ์ของโรค• พบวา่ คนเรามโี อกาสป่ วยเป็ นโรคนป้ี ระมาณ รอ้ ยละ 1• หญงิ และชายพบไดพ้ อๆกนั• มักพบมอี าการครัง้ แรกระหวา่ งอายุ 15-24 ปี

สาเหตขุ องโรคโรคนเี้ กดิ จากการทางานที่ ผดิ ปกตขิ องสมอง โดยมสี ารสอ่ื ประสาททไ่ี มส่ มดลุ (Norepinephrine และ Serotonin) และ มปี ัจจัยทางพันธกุ รรมเกย่ี วขอ้ งคอ่ นขา้ งมาก หากมคี นใน ครอบครัวเป็ นโรคนห้ี รอื โรคทางจติ เวชอน่ื จะมโี อกาสเป็ นโรค มากกวา่ คนท่วั ไป สว่ นสง่ิ แวดลอ้ ม เชน่ การเลย้ี งดใู นวัยเด็ก หรอื ความเครยี ดมักเป็ นเพยี งปัจจัยเสรมิ

ภาวะซมึ เศรา้ ภาวะแมเนยี หรอื อารมณค์ ลมุ้ คลง่ัขาดความรา่ งเรงิ ไมส่ นุกสนานเหมอื นเกา่ มพี ลงั มากขน้ึ กวา่ ปกติเบอื่ หน่ายอยตู่ ลอดเวลา มกี ารแสดงออกและการคดิ อา่ นมากกวา่ ปกติ มคี วามเขม้ ของอารมณม์ ากขน้ึ ทัง้ อารมณ์อารมณ์เศรา้ หรอื รอ้ งไหง้ า่ ยโดยไมม่ เี หตุ แบบ สนุกสนานชดั เจน รา่ เรงิ และกา้ วรา้ ว โดยเฉพาะเมอื่ ถกู ขดั ใจ ความอยากอาหารและการนอนลดลง ความเชอื่ มน่ั ตนเองมากขนึ้ เชอ่ื วา่ ตนเองออ่ นเพลยี ตลอดเวลา เกง่ สามารถควบคมุ ทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ งได ้ และ ชอบวจิ ารณ์ผอู ้ นื่ มากขนึ้ เอาแตใ่ จหงดุ หงดิ โกรธงา่ ยกวา่ ปกติ มอี าการหลงผดิ ถงึ ความยงิ่ ใหญ่ หรอืมองโลกในแงร่ า้ ยไปหมด ความเกง่ ของตนเอง ความตอ้ งการในการนอนลดลง แตไ่ ม่ ออ่ นเพลยี

ภาวะซมึ เศรา้ ภาวะแมเนยี หรอื อารมณค์ ลมุ้ คลง่ัขาดสมาธิ ความจาลดลง ความคดิ วอ่ งไวเหมอื นรถดว่ น แสดงออก ดว้ ยการพดู เร็วและมเี นอ้ื หามาก เสยี งดงัหมกหมนุ่ คดิ วนเวยี นเรอ่ื งเดมิ ไมส่ ามารถ ขาดความจดจอ่ ตอ่ เรอื่ งใดเรอ่ื งหนง่ึ ได ้ตดั สนิ ใจได ้ นานๆไมอ่ ยากสงั สรรค์ หรอื ออกสงั คม ขยันทากจิ กรรมตา่ งๆ อยา่ งขาดความยัง้ คดิ หรอื มพี ฤตกิ รรมเสยี่ งมากขน้ึ หรอื แสดง ออกแบบเกนิ ตวัมอี าการปวดทไ่ี มท่ ราบสาเหตุ มคี วามตอ้ งการทางเพศสงู ขนึ้ มองตนเองวา่ ไรค้ า่ หรอื เป็ นภาระ ไมร่ ูจ้ ะมี ไมย่ อมรับวา่ ตวั เองเจ็บป่ วยชวี ติ ตอ่ ไปทาไม มคี วามคดิ ทารา้ ยตนเอง หรอื อยากฆา่ ตัว อาจมหี แู วว่ มคี นมชมวา่ ตนเองหลอ่ /สวยตายบอ่ ยๆ

การใหก้ ารพยาบาลระยะ Depression ดแู ลเชน่ เดยี วกบั MDD

วนิ จิ ฉยั การพยาบาลระยะ mania ขอ้ วนิ จิ ฉัยตาม NANDA nursing diagnosis • เสย่ี งตอ่ การทารา้ ยผอู ้ น่ื • เสย่ี งตอ่ การถกู ผอู ้ นื่ ทารา้ ย • เสย่ี งตอ่ การเกดิ อบุ ตั เิ หตุ • เสย่ี งตอ่ การพรอ่ งสารน้าสารอาหาร • การดแู ลตนเองบกพรอ่ ง • พักผอ่ นไมเ่ พยี งพอ

เป้ าหมายการพยาบาล• ป้องกนั การทารา้ ยผอู ้ น่ื• ป้องกนั การถกู ผอู ้ นื่ ทารา้ ย• ป้องกนั การพรอ่ งสารน้าสารอาหาร• สง่ เสรมิ การดแู ลตนเอง• สง่ เสรมิ การพักผอ่ น

การปฏบิ ตั ติ วั1. นอนพักผอ่ นใหเ้ พยี งพอ2. ดแู ลสขุ ภาพทวั่ ไป เชน่ ออกกาลงั กาย มีกจิ กรรมทชี่ ว่ ยคลายเครยี ด หลกี เลยี่ ง สารเสพตดิ3. กนิ ยาตามแพทยส์ งั่ ถา้ มปี ัญหาผลขา้ งเคยี งจากยา ควรปรกึ ษาแพทยก์ อ่ น ไมค่ วรหยดุ ยาเอง4. หมัน่ สงั เกตอารมณข์ องตน เรยี นรอู ้ าการแรกเรม่ิ ของโรค และรบี ไปพบแพทยก์ อ่ นจะมีอาการมาก5. บอกคนใกลช้ ดิ ถงึ อาการเรมิ่ แรกของโรค ให ้ชว่ ยสงั เกตและพาไปพบแพทย์