Kašice

Hana Ivankovvodič o dohrani za roditelje početnike i bebe kritičare

Hana IvankovKašiceCopyright © Naklada Nika, 2009.IzdavačNaklada NikaAmruševa 10, Zagrebtel./fax.: 01/557 85 50e-mail: [email protected] Ivanković MarićDizajn i pripremaDTP - Naklada NikaIlustracijeGordana IvkovićStručna recenzijaVerica Jačmenica-Jazbec, dr. med., spec. za dječje bolestiISBN 978-953-7284-28-2CIP zapis dostupan u računalnom katalogu Nacionalnei sveučilišne knjižnice u Zagrebu pod brojem 703252 2

Hana Ivankov

SADRŽAJUvod ili zaključak.................................................................................................... 5DOHRANA......................................................................................................................... 7PREHRAMBENO PUTOVANJE PO MJESECIMA.......................................................11PRIPREMA DJEČJE HRANE .........................................................................................17HIGIJENA ........................................................................................................................21VOĆE ...............................................................................................................................23 JABUKA (6+)....................................................................................................................... 25 BANANA (6+) ................................................................................................................... 27 MarelicE (6-8+) ............................................................................................................. 29 BRESKVE I NEKTARINE (6-8+)....................................................................................... 32 KRUŠKE (6+)..................................................................................................................... 35 ŠLJIVE (6+).......................................................................................................................... 37 AVOKADO (6+)................................................................................................................. 38POVRĆE...........................................................................................................................41 ZIMSKA TIKVA I BUNDEVA (6+)................................................................................... 43 BATATA/SLATKI KRUMPIR (6+)..................................................................................... 46 MAHUNE (6-8+)................................................................................................................. 49 GRAŠAK (6-8+)................................................................................................................... 51 BROKULA (8-10+)............................................................................................................. 53 MRKVA (6-8+)..................................................................................................................... 55 CVJETAČA (8-10+)............................................................................................................ 57 KRUMPIR (8-10+)............................................................................................................. 59 TIKVICE (6-8+).................................................................................................................... 61 ŠPINAT (10+)....................................................................................................................... 63 3

ŽITARICE..........................................................................................................................67 PROSO (6-8+)..................................................................................................................... 69 RIŽA (6+)............................................................................................................................. 71 Heljda (8-10+)................................................................................................................. 73 ZOB (6-8+)........................................................................................................................... 75 KUKURUZ (10-12+).......................................................................................................... 78 Kruh, keksi........................................................................................................................ 80 TJESTENINA........................................................................................................................ 81BJELANČEVINE .............................................................................................................83 MESO (8-10+)..................................................................................................................... 85 JAJA: ŽUMANCE (8+)/BJELANJAK (12+)................................................................. 88MLIJEČNI PROIZVODI – JOGURT...............................................................................91MASNOĆE.......................................................................................................................93 MASLINOVO ULJE ........................................................................................................... 95 LANENO ULJE I SJEMENKE LANA.............................................................................. 96RECEPTI – KOMBINACIJE.............................................................................................99ALERGIJE ..................................................................................................................... 117 4

Uvod ili zaključakŽivimo u vremenu pojačane svijesti o prehrani i učincima hrane na organi- zam. Stajališta o prehrani općenito, a posebice o dohrani beba, znatno suse promijenila posljednjih desetljeća. Neke namirnice došle su na crnu listu kaodokazano štetne. Rafinirani šećeri, previše soli, pojačivači okusa, aditivi, gaziranapića, slatkiši, masno meso i kolesterol – popis je dug, a ovo su samo neki sastojcikoje svakako treba izbjegavati u prehrani. No ponekad se, u želji za zdravim živo-tom i doslovnom primjenom pravila, može otići u drugu krajnost. Možda ste vegetarijanci, poklonici makrobiotičke prehrane ili vi i vaša obiteljsmatrate da obrok bez mesa nije pravi obrok. Odrasli ste i sami određujete kakoćete živjeti i hranite se kako vam odgovara. Ako u nečemu pretjerujete, vaš orga-nizam će vam zamjeriti i s vremenom ćete imati zdravstvenih problema – ili, akoimate sreće, bit će vam oprošteno. No nemojte riskirati kad je u pitanju zdravlje vašeg djeteta. Hrana ima velikiutjecaj na stanje organizma, a od presudne je važnosti u ranoj dječjoj dobi zbogintenzivnog rasta i razvoja djeteta. U prvoj godini života bebe rastu brže nego 5

ikada poslije – do prvog rođendana utrostruče svoju težinu. Zato je kvalitetnaprehrana u prvoj godini života iznimno važna i djetetu je potrebno pružiti sveneophodne sastojke. Koliko god pojedinačne namirnice mogu biti zdrave ibogate vrijednim sastojcima, nijedna namirnica ni izdvojena grupa namirnicane sadrži sve elemente potrebne mladom organizmu. Nedostatak ključnihnutrijenata u toj dobi može ostaviti trajne posljedice za zdravlje djeteta. Djetetutreba osigurati dovoljno energije i najširi izbor hranjivih i zaštitnih tvari. Auskoro – što vam se može činiti prebrzo – kad uz vašu zaslugu naraste zdravoi veliko, dijete će sâmo odlučivati o svojoj prehrani. No tada odgovornost višenije u vašim rukama. Podsjetimo se:  Mlijeko i mliječni proizvodi osnovni su izvor kalcija važnog za razvoj kostiju.  Meso, riba i jaja bogati su punovrijednim bjelančevinama koje izgra- đuju mišiće, iskoristivim željezom i vitaminom B12. Nedostatak želje- za u toj dobi može izazvati anemiju.  Integralne žitarice (kruh, riža, tjestenina) bogate su složenim ugljiko- hidratima koji daju energiju, vitaminima B skupine i biljnim vlakni- ma, važnima za probavu i rad crijeva.  Voće i povrće nezamjenjiv su izvor vitamina i minerala nužnih za pravilan rast i razvoj. Potrebni su za odvijanje raznih metaboličkih procesa i služe kao potpora imunološkom sustavu.  Masnoće su najveći izvori energije, neophodne su za izgradnju i život svih stanica u tijelu te pomažu u apsorpciji vitamina topivih u masti- ma. Esencijalne masne kiseline tijelo ne može proizvesti i u organizam se moraju unijeti prehranom.  Svi ovi sastojci: bjelančevine, masti, ugljikohidrati, esencijalne masne kiseline, vitamini i mineralne tvari – trebaju biti zastupljeni u pre- hrani jer su neophodni za stvaranje energije, održavanje fizioloških funkcija te za pravilan mentalni i tjelesni rast i razvoj djeteta. 6

POVRĆEUpovrće se ubraja velika skupina biljaka različite strukture: lisnato korjena- sto, lukovičasto, cvjetno, plodno povrće i začinsko bilje. Povrće je bogatobiljnim vlaknima, sadrži mnogo vitamina i minerala, ugljikohidrate, bjelančevi-ne, eterična ulja i biološki aktivne tvari koje pomažu održavanju zdravlja. Ovisno o vrsti povrća, ti sastojci su prisutni u različitim omjerima, što odre-đuje oblik, okus, boju i korisne učinke na zdravlje. Zato je najbolje koristiti štoviše različitog i raznobojnog povrća. Za dječju prehranu treba koristiti svježe ilizamrznuto povrće. Izbjegavajte konzervirano povrće jer sadrži šećer, konzervan-se i aditive. Ne režite povrće sve dok nije spremno za kuhanje i ne ostavljajte gadugo u vodi. Ako pripremate mješavinu od više vrsta povrća, birajte ono povrće kojemu jepotrebno približno isto vrijeme kuhanja (ili osjetljivije povrće dodajte kasnije).Tako će se zadržati više hranjivih tvari koje se dugotrajnim kuhanjem gube. 41

Tekućina u kojoj se povrće kuhalo puna je vitamina topljivih u vodi, koji suse ‘isprali’ iz povrća tijekom kuhanja. Sačuvajte tu tekućinu i dodajte ju u kašicuili promiješajte sa sokom i ponudite kao napitak. Tekućinu u kojoj se kuhala mrkva, špinat ili drugo povrće koje sadrži većekoličine nitrata bacite ako je vaša beba mlađa od 10 mjeseci! Kašice od povrća dopunite s nekoliko kapi ulja (maslinovo, suncokretovo).Obrok će biti hranjiviji, a vitamini topljivi u mastima (A, E, D, K) uspješno ćese iskoristiti. 42

ZIMSKA TIKVA I BUNDEVA (6+)Urod Cucurbitacea ubraja se više uzgojenih i divljih vrsta. To su jedno- godišnje zeljaste biljke raširene u kulturama svih toplijih krajeva svijeta.Razlikuju se po obliku, veličini, boji i okusu. Naći ćete ih na tržnicama odkasnog ljeta do zime. Bundeva ima nisku kalorijsku vrijednost, ali sadrži bogatstvo hranjivih i lje-kovitih sastojaka koje organizam lako apsorbira. Posebno je bogata antioksidan-sima betakarotenom i vitaminom C, zatim vitaminima K i E, folnom kiselinomi vitaminom B6. Ne zaostaje ni u sadržaju minerala: tu je kalij, važan za rad srca;mangan, bakar, fosfor i kalcij neophodni u izgradnji kostiju i zubi; željezo jevažno za krv; dijetalna vlakna. Pulpa bundeve djeluje na regulaciju probave i dobar je diuretik. Preporučujese u prehrani osoba osjetljiva želuca i crijeva. Meso bundeve sadrži oko 90%vode i lako je probavljivo. Zbog svih tih svojstava bundeva se odavna smatrajednom od najzdravijih ljekovitih namirnica. Toplo je preporučujemo, a možeteje ponuditi djetetu već na samom početku dohrane.Odabir i čuvanje: Zreli plodovi mogu biti kruškastog, ovalnog ili jabu-častog oblika. Kora je tvrda, a može biti žućkaste, crvenkaste ili zelene boje i naudarac zvuči šuplje. Meso je sočno, žućkasto-narančaste boje i slatkasta okusa. 43

Zbog svog obujma bundeve se najčešće prodaju rezane. To je i najpogodnije jerodmah možete vidjeti je li meso sočno i izrazite boje. Kod manjih sorti, koje sekupuju cijele, pripazite da je vanjski dio neoštećen, a površina sjajna i bez plije-sni.Cijele bundeve/tikve možete čuvati na hladnom i suhom mjestu i nekolikomjeseci. Razrezane plodove možete čuvati u hladnjaku nekoliko dana ili u zamr-zivaču do 6 mjeseci.PripremaBundevu možete pripremiti na mnogo načina – i uvijek je ukusna. Najboljinačin pripreme za dječje obroke je pečenje u pećnici ili pirjanje. Na taj načinzadržat će se najviše hranjivih sastojaka, a jelo će biti ukusnije i slađe. Bundevu razrežite (ako niste već kupili razrezane kriške), skinite vanjski diokore i nožem izdubite vlaknastu sredinu sa sjemenkama. Mesnati dio razrežitena ploške, kockice ili naribajte. Ako bundevu pripremate u pećnici, koru nemorate skidati. Bundevu narezanu na kocke možete kuhati na pari ili u manjojkoličini vode. Jednako tako, možete je pirjati u poklopljenoj posudi uz dolije-vanje temeljca ili vode. Imajte na umu da će plodovi dugim kuhanjem izgubitidosta nutritivnih vrijednosti.Kašica od bundeve – pečena1. Oštrim nožem razrežite bundevu na ploške ili je prepolovite (ako je manji plod) i izvadite sjemenke. Koru nemojte guliti.2. U posudu za pečenje ulijte malo vode (da prekrije dno) i poslažite kriške (ili polovice).(Varijanta za 8-10+ mjeseci: kriške stavite na papir za pečenje i poškropite smaslinovim uljem ili maslacem.)3. Pecite na 220 °C 40 minuta do sat vremenaKora treba biti smežurana, a meso mekano na pritisak. 44

4. Izvadite iz pećnice, pustite da se malo ohladi i izdubite ‘meso’ iz kore.5. Propasirajte ili smiksajte u kašicu. Ako je potrebno, dodajte malo vode da dobijete glatku, jednoličnu smjesu.Kašica od bundeve – kuhana1. Ogulite koru, izdubite sjemenke a mesnati dio narežite na kockice. Kuhajte na pari ili u malo vode dok meso ne omekša.2. Kuhane komadiće propasirajte ili smiksajte u kašicu. Ako je potrebno, dodajte malo vode da dobijete glatku, jednoličnu smjesu, što vjerojatno neće biti potrebno jer bundeva kuhanjem postane vodenasta. Dobre kombinacije s bundevom: • jabuka, banana, kruška, mrkva, slatki krumpir, piletina, jogurt 45

Hana IvankovStiglo je vrijeme za dohranu, a ne znate s kojimnamirnicama započeti te kada i na koji način uvoditi nove okuseu život vaše bebe? Ili vam jednostavno nedostaje ideja za pripremuukusnih kašica? S istim se problemima prije ili kasnije suočavajusvi roditelji koji svojoj bebi iz dana u dan žele pripremati zdravui prirodnu dohranu.U ovoj knjizi ćete pronaći: brojne ideje za pripremu kašica mnoštvo korisnih savjeta detaljni opis pripreme obroka važne činjenice o dohrani koje ne smijete zaboraviti najbolje kombinacije hrane savjete kako izbjeći alergijeKuhajte svojoj bebi s lakoćom i samopouzdanjem! Učinite dječjeobroke raznovrsnijima, a svakodnevna priprema kašica neka vambude zabavna i jednostavna.95,00 kn Naklada Nika • Amruševa 10/II HR-10000 Zagreb Tel./Fax:+385 1 49 22 962 E-mail: [email protected]