SAYI 80 / TEMMUZ, AĞUSTOS, EYLÜL 2021 “35 yıldır madencinin hizmetinde” 26. Marble İzmir Fuarı yapıldı Sürdürülebilir Madencilik tam olarak ne anlama geliyor?
www.tk.com.tr
Başkandan Değerli Okuyucular, Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı, önceki yıllarda başlattığı, ma- denciliği kamuoyuna tanıtım ve negatif algıları ortadan kaldırmaya yönelik, medya programlarına 2021 Ekim ayından itibaren tekrar hız verecektir. Bu kapsamda, başta Bloomberg HT, Cem ve Habertürk televizyon kanalları olmak üzere, başlıca televizyon kanallarında, madenciliği tanıtıcı, ekonomiye katkısını ve vazgeçilmezliğini vurgu- layan programlar yer alacaktır. Ayrıca, basın toplantıları ve basın maden gezileri düzenlenecektir. Okurlarımızdan bu programları izlemelerini ve çevrelerine duyurmalarını rica ediyoruz. 9 - 12 Aralık 2021 tarihlerindeki TÜYAP Fuar Merkezinde gerçekleşecek olan Maden Türkiye 2021 fuarının ha- zırlıkları devam ediyor. Maden makinaları üreticileri ve madencilerin fuara ilgileri sürüyor. Tüm ilgilileri fuara katılmaya davet ediyoruz. 2022 yılında toplanması umuduyla, Madencilik Şurası ile ilgili komisyon çalışmaları devam etmektedir. Tüm ma- dencilerin bu çalışmalara katkısını bekliyoruz. Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı, 2021 - 2022 öğretim yılında şartlı bağış burs fonları ve kendi imkânları ile belli başlı üniversitelerde öğrenim gören 30 yer bilimleri öğren- cisine karşılıksız burs vermektedir. Siz okuyucularımız ve madencilerin muhtemel bağışları ile burs alan öğrenci sayısını arttırmayı hedefliyoruz. Son olarak da, Paris İklim Anlaşmasından bahsetmek isterim. Bilindiği gibi 2016 yılında Türkiye’nin de imzala- dığı Paris İklim Anlaşması, bu defa Türkiye Büyük Millet Meclisinde onaylanarak kanun haline gelecektir. Yani Türkiye anlaşmaya taraf olacak ve yaptırımları uygulayacaktır. Bu anlaşmanın, geri kalmış, gelişmekte olan hat- ta kömür kullanan gelişmiş ülkeler için sömürgeci ülkelerce planlanan bir tuzak olduğu görüşümü sizlerle tekrar paylaşmak isterim. Türkiye Büyük Millet Meclisinin bu anlaşmayı, ülkemizin çıkarını gözeten çekinceler koyarak onaylamasını diliyorum. Sağlıklı, mutlu ve bol üretimli günler dilerim. EKİM 2021 Saygılarımla, Prof. Dr. Güven ÖNAL Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı SEKTÖRMADEN DERGİSİ YURT MADENCİLİĞİNİ GELİŞTİRME VAKFI TARAFINDAN 5680 SAYILI BASIN KANUNUN 9/2 MADDESİ GEREĞİNCE İSTANBUL VALİLİĞİNE BEYANNAME VERİLEREK AYNI KANUNUN 9.MADDESİNE GÖRE TANZİM EDİLEN 04.04.2003 TARİHLİ İZİNLE ULUSAL GAYRİ SİYASİ VE YAYGIN SÜRELİ TÜRÜNDE 3 AYDA BİR YAYINLANMAKTADIR. SEKTÖRMADEN DERGİSİ ABONELERİNE DAĞITILMAKTADIR. DERGİYE GÖNDERİLEN YAZILAR VE FOTOĞRAFLAR GERİ İADE EDİLMEZ. YAYINLANMASI İSE YAYIMCININ KARARINA BAĞLIDIR. YAYINLANAN YAZI VE FOTOĞRAFLARIN SORUMLULUĞU YAZARINA AİTTİR. KAYNAK GÖSTERİLEREK ALINTI YAPILABİLİR. ymgv.org.tr
İÇİNDEKİLER “35 yıldır madencinin hizmetinde” 6 Vakıf’tan Haberler 14 Sektörden Haberler TEMMUZ, AĞUSTOS, EYLÜL 2021 SAYI 80 24 Madenler Neye Yarar: YAYIN TÜRÜ: YAYGIN SÜRELİ YÖNETİM-İMTİYAZ SAHİBİ YMGV ADINA Vücudumuzdaki Mineraller ve Faydaları Prof. Dr. Güven ÖNAL 32 Önce İş Güvenliği 36 Makale: Sürdürülebilir Madencilik YMGV YÖNETİM KURULU Tam Olarak Ne Anlama Geliyor? Madencilik ve Prof. Dr. Güven Önal Dr. Caner Zanbak Jeoetik 40 Eski Madenler Nasıl Değerlendirilir Başkan Üye 42 Pratik Köşesi 46 Geçmişin İzinde Dündar Ergunalp Mehmet Yılmaz 50 Dünyadan Haberler 56 Teknolojinin Nimetleri Başkan Yardımcısı Üye 60 Endüstriyel Mineral Haberleri 66 Etkinlik Takvimi Hasan Yücel Ali Türkoğlu 70 Maden Borsası 74 Öztürkçe Madencilik Terimleri Bulmacası Başkan Yardımcısı Üye İbrahim Halil Kırşan Aydın Dinçer Genel Sekreter Üye Prof. Dr. Remzi Karagüzel Muhasip Üye YEDEK YÖNETİM KURULU ÜYELERİ Mustafa Aksoy, Güldal Şeyda Çağlayan, Doç. Dr. Süha Nizamoğlu Danışma Kurulu Başkanı Prof. Dr. Erdoğan YÜZER DENETİM KURULU Yük. Mad. Müh. Günaydın YİRMİBEŞOĞLU, Yük. Mad. Müh. Erdemir KARAKAŞ, Doç. Dr. Tolga YALÇIN YMGV MÜTEVELLİ TÜZEL KİŞİLER Alser Madencilik, Altın Madencileri Derneği, Ciner Grubu, Türkiye Mermer Doğaltaş ve Makinaları Üreticileri Birliği, Eti Bakır A.Ş., Eti Maden İşletme- leri Genel Müdürlüğü, İmbat Madencilik, İstanbul Maden İhracatçıları Birliği, İTÜ Maden Fakültesi, Kömür Üreticileri Derneği, Maden İşverenleri Sendi- kasının (MASİS), Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Pullukçular Şirket, Türkiye Madenciler Derneği, Türkiye Kömür işletmeleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü, TMMOB Maden Mühendisleri Odası, TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası, Türkiye Maden İşçileri Sendikası, YMGV Trakya Geliş- tirme Komitesi Başkanlığı YMGV MÜTEVELLİ GERÇEK KİŞİLER Ali EMİROĞLU Halim DEMİREL Melih TURHAN Necati KURMEL Ali ERGUVANLI Hasan YÜCEL Nizamettin ÇOBAN Oktar KIZILSENCER Ali KAHYAOĞLU Hayrettin ÇAYCI Ömer YENEL Özer ALTAY Remzi Ali TÜRKOĞLU Hayrettin ELMAS KARAGÜZEL Rıfat DEDEMAN Alp GÜRKAN İbrahim Halil KIRŞAN Rıfat KONT Sabri KARAHAN Antony CAOUKİ İlgin KURŞUN Sadrettin ALPAN Selahaddin ANAÇ Atılgan SÖKMEN İlhami TEZCAN Selahattin ÇİMEN Serpil DEMİREL A. Ekrem YÜCE İsmet KASAPOĞLU Suat SARISOY Süha NİZAMOĞLU Bahtiyar ÜNVER İsmet SİVRİOĞLU Şeyda ÇAĞLAYAN Tolga YALÇIN Caner ZANBAK Lütfi ÇALLI Yener CANDER Yüceer GÖVER Cemil ÖKTEN Mustafa SÖNMEZ Dündar ERGUNALP Mehmet TOMBUL Enver ERDOĞAN Mehmet YILMAZ Erdemir KARAKAŞ Mehmet Oğuz GÜNER Erdoğan YÜZER Metin BALIBEY REKLAM INDEX Faruk ÇALAPKULU Mevlüt KAYA Gülhan ÖZBAYOĞLU Mustafa AKSOY Günaydın YİRMİBEŞOĞLU Mustafa AKTAŞ TÜFEKÇİOĞLU A.Ş. ÖN KAPAK İÇİ ETİ BAKIR AŞ. 45 SİLOPİ TERMİK 49 Güngör TUNCER Mustafa SEVER DBC MAKİNA 53 PARAMETRE SİGORTA 54 Güven ÖNAL Mustafa TOPALOĞLU ANAGOLD MAD. A.Ş. ARKA KAPAK İÇİ REMAS MAK. A.Ş. 55 KOZA ALTIN 59 Halil KÖSE Murat TURAN FKK GÜNEY OTO A.Ş ARKA KAPAK TÜMAD MADENCİLİK A.Ş. 63 ÇOLAKOĞLU MAKİNA 64 YÖNETİM YERİ MERTA MAD. MAK. 1 DİZEL TURBO LTD. ŞTİ. 65 AYDIN LİNYİT A.Ş. 69 Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı Cumhuriyet Cad. KİREMİTÇİLER MAD. LTD. ŞTİ. 2 ERSEL 73 No.179/5, Daire: 9 Harbiye –İSTANBUL ANT GROUP A.Ş. 75 Tel: 0212.246 20 81 Fax: 0212.247 51 11 BİEN SERAMİK A.Ş. 5 TÜPRAG METAL A.Ş. 77 e-posta: [email protected] web: www.ymgv.org.tr METEK 9 YAYIN YÖNETİM ŞEN PLASTİK 12 YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ: Yük. Mad. Müh. Dündar Ergunalp YAYIN KURULU: Prof. Dr. Remzi Karagüzel, Doç. Dr. H. Tolga Yalçın, ESAN ECZACIBAŞI AŞ 13 Prof. Dr. Yüksel Örgün Tutay, Dr. Vedat Oygür REKLAM ve HALKLA İLİŞKİLER SORUMLUSU: BİLFER MADENCİLİK 23 Gülseren Koçer- [email protected] Tel: 0 530 227 66 35 MADEN TÜRKİYE 31 GRAFİK TASARIM: Büşra Yurtseven - [email protected] ARGETEST 39 www.busrayurtseven.com HES SU YAPILARI 44 YAYINA HAZIRLAYAN Kapak Fotoğrafı: ARC yayıncılık Harran Bazda Yeraltı Doğaltaş İşletmeleri MÖ. 4500 yıl İletişim: Gülseren KOÇER Tel: 0530 227 66 35 [email protected] Prof. Dr. Faruk Çalapkulu BASKI-CİLT Everest Basım Reklam-Matbaa Hizmetleri San. ve Tic. Ltd. Şti. Maltepe Mah. Litros Yolu Sok. No:2/4 2. Matbaacılar Sitesi Kapı No: 3NF7 Kat: 5 Zeytibnurnu/İstanbul Tel: 0212 434 51 34 www.everestbasim.com
Yepyeni renkleri ve desenleriyle Bien bi’ başka Nebbioso Koleksiyonu Bookmatch Teknik Porselen 120x180 cm www.bienworld.com.tr
VAKIF’TAN HABERLER Tanıtım faaliyetleri devam ediyor Y urt Madenciliğini Geliştirme Vakfı’nın madenciliğin tanıtımı ve kamuoyunun bilgilendirilmesi çalışma- ları kapsamında katkıda bulunduğu televizyon ve radyo programları ile gerçekleştirdiği diğer etkinlikler sürüyor. Bu kapsamda, 2021 yılı Temmuz-Eylül döneminde yayınlanan program ve yapılan etkinlikler ile katılımcılar şöyle: 2 Temmuz 2021 13 Temmuz 2021 Maden Makinaları (Çevrimiçi) Bloomberg TV - Maden Dünyası Programı Labris Madencilik ve Sanayi Ltd. Şti. Konu: Ülkemiz Madencilik Sektörünün Görünümü Konuk: Genel Müdür Yardımcısı Dinçer Yakışır, Ye- ve MAPEG raltı Departmanı Satış Deste Mühendisi Gökçe Nur Özkan, Cevher Hazırlama Departmanı Şef Konuk: MAPEG Genel Müdürü Cevat Genç Mühendisi Onur Dizdar. 17 Temmuz 2021 3 Temmuz 2021 Bloomberg TV - Yaşam ve Maden Programı Bloomberg TV - Yaşam ve Maden Programı Konu: Vücudumuzda, İlaçlarda ve Vitaminlerdeki Madenler Konu: Vücudumuzda, İlaçlarda ve Vitaminlerdeki Madenler Konuk: İstanbul Eczacı Odası Yönetim Kurulu Üyesi Zozan Padel, Kadın Hastalıkları Doğum ve Pe- Konuk: YMGV Başkanı Prof. Dr. Güven Önal, Sanatçı rinatoloji Uzmanı Prof. Dr. Melahat Dönmez ve Müzik Öğretmeni Çilem Duman 6 SEKTÖRMADEN
27 Temmuz 2021 21 Eylül 2021 Bloomberg TV - Maden Dünyası Programı Bloomberg TV - Maden Dünyası Programı Konu: Ülkelerin Kalkınmasında Madenlerin Rolü Konu: Maden Sektörü İhracatı ve Sektör Değerlen- Konuk: YMGV Başkanı Prof. Dr. Güven Önal dirmesi 7 Eylül 2021 Konuk: İMİB Başkanı ve YMGV Yönetim Kurulu Üyesi Aydın Dinçer Bloomberg TV - Maden Dünyası Programı 28 Eylül 2021 Konu: Madenciliğe Karşı Yaratılan Negatif Algının Rotary Kulübü (Çevrimiçi) Nedenleri Konu: Madenler ve İnsan sağlığı Konuk: YMGV Başkanı Prof. Dr. Güven Önal Konuk: İstanbul Eczacı Odası Yönetim Kurulu Üyesi Zozan Padel Kaybettiğimiz duayenlerimizin anıları genç madencilerde yaşıyor Y aşamları boyunca yaptıkları çalışmalarla, ger- çekleştirdikleri projelerle, yazdıkları kitaplar ve yetiştirdikleri öğrencilerle madencilik ca- miamıza muazzam katkıları olmuş merhum hocalarımı- zın anıları Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı iş birliği ve organizasyonu ile, yerbilimleri konularında öğrenim gören üniversite öğrencilerine verilen eğitim bursları ile yaşatılıyor. Geçtiğimiz yıl mayıs Öte yandan, geçen yıl aralık ayında aramızdan ayrılan ayında kaybettiğimiz Prof. Dr. Orhan Kural, vasiyetinde belirttiği üzere, İTÜ Prof. Dr. Mahir Vardar Maden Fakültesi Maden Mühendisliği Bölümü öğren- adına merhumun kızla- cilerine burs olarak verilmek üzere Yurt Madenciliğini rı ve Yurt Madenciliği- Geliştirme Vakfına bir fon bırakmıştır Yurt Madenci- ni Geliştirme Vakfı iş liğini Geliştirme Vakfı merhum Kural’ın vasiyeti doğ- birliği ile kurulan Prof. rultusunda öğrencilere burs verilmesi için çalışmalarını Dr. Mahir Vardar Eği- tamamladı. Orhan Kural Bursu 2021-2022 öğretim yı- tim ve Araştırma Fonu lından itibaren İTÜ Maden Fakültesi Maden Mühendis- kapsamında 2020-2021 liği Bölümünde öğrenim gören 8 öğrenciye burs veril- öğretim yılında lisans, meye başlanacaktır. yüksek lisans ve doktora eğitimi alan 14 öğrenciye burs verildi. Mahir Vardar Eğitim ve Araştırma bursları bun- dan sonra da verilmeye devam edecek. SEKTÖRMADEN 7
VAKIF’TAN HABERLER Dr. Salih Selim Şenkal aramızdan ayrıldı Y urt Madenciliğini Geliştirme Vakfı Mütevel- kurulu üyeliklerinde bulundu. Salih Selim Şenkal 2008 lisi ve önceki dönem (2017 -2021) Yönetim yılından 2011 yılına kadar maden firmalarında danışman- kurulu üyesi Maden Yüksek Mühendisi Dr. Selim Şenkal 29 Eylül lık görevinde bulunduktan sonra, 2011- 2021 tarihinde aramızdan ayrıldı. 2016 yılları içinde Hattat Maden ve Enerji Şirketinde Genel Müdür Yardım- Maden yüksek mühendisi olan Salih cılığı görevini yürüttü ve 2016 yılından Selim Şenkal, lisans derecesini 1980 itibaren Ciner Grubu Enerji ve Maden yılında Zonguldak DMMA Maden Şirketlerinde Genel Müdürlük ve Yö- Mühendisliği Bölümü’nden aldıktan netim Kurulu Başkanlığı görevlerinde sonra lisansüstü ve doktora derece- bulundu. lerini Dokuz Eylül ve Osman Gazi üniversitelerinde tamamladı. 1981-1998 yılları arasında Sektöre mühendis, eğitmen ve yönetici TKİ-GLİ Tunçbilek yeraltı işletmesinde görev alan Şen- olarak verdiği hizmetlerin yanı sıra Yurt Madenciliğini kal, 1996-1998 yılları arasında öğretim görevlisi olarak Geliştirme Vakfı Mütevellisi ve 2017-2021 arasında Yö- çalıştı. 1998-2008 yılına kadar Ciner Grubu madencilik netim Kurulu üyesi olarak da Türk madenciliğine değer şirketlerinde işletme müdürlüğü, proje koordinatörlü- katan Dr. Salih Selim Şenkal’a Sektörmaden Dergisi ğü, maden koordinatörlüğü, genel müdürlük ve yönetim olarak, tanrıdan rahmet, kederli ailesine, dostlarına ve madencilik camiamıza baş sağlığı diliyoruz. Madencilik Ödülleri dağıtım töreni 2022’de yapılacak B ilindiği gibi, Yurt Madenciliğini Geliştirme Vak- Ödülleri dağıtım töreni 2022 Mayıs ayında yapılacak. fı, madenciliğimizin geliştirilmesine yönelik bi- Bu çerçevede, Bilim ve Tez ödülleri için başvuru süresi limsel araştırma, tez ve yayın yapanlarla, üstün de 31 Aralık 2021 tarihine kadar uzatıldı. hizmetleriyle madenciliğimizi ve Vakfımızı destekleyen ve ilerlemesini sağlayan kişi ve kuruluşlar ile maden üre- “Tez” ödülleri için 2018 yılı ve sonrası yazılan tezlerle timi için önemli yatırım yapan, üretim aşamasında tekno- ödüllere bizzat başvurulabilir veya başkaları önerilebi- lojik yenilik getiren, ürün niteliğini arttıran, İş Sağlığı & lir. Bu amaçla yarışmaya katılacak “Bilim”, “Tez” gibi Güvenliği, çevre korumaya yönelik önlemler alan Ku- “Bilimsel” araştırma niteliğindeki eserler ile “Hizmet”, ruluşlara ödül veriyor. Bu kapsamda “Bilim”, “Tez”, “Üretim”, “Çevre Koruma”, “İş Sağlığı & Güvenliği”, “Teşvik”, “Hizmet”, “Üretim”, “Çevre Koruma”, “İş “Halkla İlişkiler & Sosyal Sorumluluk” ve “Basın” Sağlığı & Güvenliği”, “Halkla İlişkiler & Sosyal So- Ödülleri adaylarına ilişkin gerekçeli ve ayrıntılı bilgile- rumluluk” ve “Basın” ödülleri veriliyor. rin, üretim ödülleri ile ilgili 2019 – 2020 yılı üretim de- ğerlerinin en geç 31 Aralık 2021 akşamına kadar Vakıf 2021 yılında yapılması gereken fakat Covid-19 salgı- merkezine 4 kopya olarak teslim edilmesi veya posta nı nedeni ile gerçekleşemeyen 2020-2021 Madencilik ile ulaştırılması gerekiyor. 8 SEKTÖRMADEN
VAKIF’TAN HABERLER Maden Türkiye Fuarı 9-12 Aralık’ta Türkiye madencilik sektörünün en kapsamlı etkinliği olan Maden Türkiye, Uluslararası Madencilik, Tünel İnşa, Makine Ekipmanları ve İş Makineleri Fuarı 9-12 Aralık 2021 tarihleri arasında maden sektöründeki yerli ve yabancı tüm paydaşları bir kez daha ağırlamaya hazırlanıyor. 10 SEKTÖRMADEN
Pandemi sonrası canlanma hızlanacak Ülkelerin sanayi üretimine çok ciddi bir hammadde Kamunun da desteği ile çıta daha kaynağı konumunda olan madenlerin çıkarılmasından, da yükselecek işlenmesine ve son ürün haline getirilmesine kadar her aşamasında büyük katkıları olan madenciler, Maden KOSGEB 2021 yılında da Maden Türkiye Fuarı katılım- Türkiye 2021’de yine bir araya gelecek. Madencilik cılarını destekliyor. KOSGEB destek kapsamında fuara sektöründeki gelişmelerin yakından görülebileceği ve katılan işletme başına azami destek alanını 50m2 olarak değerlendirmelerin yapılacağı fuarda, mevcut iş birlik- açılandı. Katılımcılar başvurularını direkt olarak KOS- lerine yenileri eklenecek. Maden sektörünün gelişimine GEB’e iletiyor. elverişli bir satış ve pazarlama ortamı hazırlayan fuar, ekonomiye de ışık tutan bir fuar olmaya devam edecek. Ayrıca, 2021’de de Ticaret Bakanlığı’nın Yurtdışı Alım Heyeti Programı desteğini alan fuar katılımcılarını alım Ülkemizde Covid-19 pandemisinin ortaya çıktığı 2020 heyetleri ile bir araya getirerek sektörün büyümesi ve ge- Mart ayı itibariyle madencilik ve taş ocakçılığı sektörü lişmesi için en elverişli bir ticaret platformu olacak. üretim endeksi 1,8 seviyesinden -%5,3 seviyesine inmiş- ti. Ancak pandeminin olumsuz etkilerinin yavaş yavaş azalmaya başladığı 2021 yılında üretim endeksi yılın ilk ayında %14,5 ikinci ayında ise %15,9 oranında artış kaydedildi. Maden Türkiye 2021 bu gelişmeyi daha da ivmelendirecek. Maden Türkiye 2018 Fuarı, ülkemiz madencilik sektörü- nün temsilcileri ile 80’e yakın ülkeden katılımcı ve sektör profesyonellerini bir araya getirmiş, katılımcıların %87’si fuarı tekrar ziyaret edeceğini ifade ederken %92’si fuar- dan çok memnun kaldıklarını ve %97’si fuarı iş çevresine tavsiye edeceğini belirtmişlerdi. Maden Türkiye 2021 bu çıtayı daha da yükseltmeye hazırlanıyor. SEKTÖRMADEN 11
SEKTÖRDEN HABERLER 26. Marble İzmir Fuarı yapıldı Dünyanın en büyük üç doğal taş 26. Marble İzmir–Uluslararası Doğaltaş ve Teknolojileri fuarından biri olan İzmir Marble Fuarının açılışında konuşan İzmir Büyükşehir Beledi- Doğal Taş ve Teknolojileri Fuarı, yesi Başkan Vekili Mustafa Özuslu, sektör için fuarın pandemi sonrası iki yıl aranın büyük önemine değinerek “Marble İzmir’in ilk yılında ardından 26. kez gerçekleşti. toplam doğal taş ihracatımız 77 milyon dolardı. 25’inci- Ticaret Bakanlığı’nın himayesi si düzenlenen fuarın da katkısı ile Türkiye’nin doğal taş ve İzmir Büyükşehir Belediyesi ihracatı 2 milyar dolara çıkmıştır. Üstelik son 10 yılda ev sahipliğinde gerçekleşen doğal taş ihracatı, Türkiye ekonomisine yaklaşık 20 mil- fuar 25-28 Ağustos tarihlerinde yar dolarlık katkı sağlamıştır. 2021 yılında ise bugüne İzmir’de yapıldı. kadar yaklaşık 4,5 milyon ton ihracat yaptığımız kayıtla- ra geçmiştir” dedi. İzmir Vali Yardımcısı Hulusi Doğan da “Mermerin üretimi alınteri, satılıp pazarlanması ve ihracatı da alın ve akıl teri. İkisi beraber olursa mükem- melleşiyor” diyerek tüm katılımcıları selamladı. Sektör hızla toparlanıyor F uarın Açılış törenine MAPEG Genel Müdü- Ege Maden İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Baş- rü Cevat Genç, Yurt Madenciliğini Geliştirme kanı Mevlüt Kaya da açılış konuşmasında tüm sektör- Vakfı başkanı Prof. Dr. Güven Önal, TOBB Tür- ler için pandemi şartları altında kâbus gibi geçen 2020 kiye Madencilik Meclisi Başkanı İbrahim Halil Kırşan, yılının ardından tüm zor koşullara ve belirsizliklere Ege Maden İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Baş- rağmen Marble Fuarının 26. kez kapılarını açmasından kanı Mevlüt Kaya, İstanbul Maden İhracatçılar Birliği onur duyduklarını belirtti. Madencilik sektörünün ihra- Başkanı Aydın Dinçer, TÜMMER Yönetim Kurulu Baş- cat performansı hakkında da şu bilgileri verdi: “Türki- kanı İsmail Alimoğlu ve Türkiye Madenciler Derneği ye, 2021 yılının Ocak – Temmuz döneminde madencilik Başkanı Ali Emiroğlu’nun yanı sıra Maden Mühendis- sektöründeki ihracatını, 2020 yılının Ocak – Temmuz leri Odaları ile diğer STK’lardan temsilciler katıldılar. dönemine göre yüzde 48’lik artışla 2 milyar 222 milyon dolardan, 3 milyar 294 milyon dolara taşıdı. Madenci- lik sektörümüzün son 1 yıllık ihracatı da yüzde 33’lük 14 SEKTÖRMADEN
artışla 5 milyar 342 milyon dolara yükseldi. Bu artışla Fuar etkinlikleri kapsamında üçüncü kez gerçekleşen 2021 yılı sonunda 6 milyar dolar ihracat hedefliyoruz. Değişik Doğal Taş Tasarım Yarışmasında genç ve ya- Ege Maden İhracatçıları Birliği olarak 2021 yılının 7 ay- ratıcı fikirler, doğal taşa yönelik proje ve tasarımlarını, lık döneminde ihracatımızı yüzde 19’luk artışla 505 mil- sektörle iş birliği yaparak sergileme şansı buldular. yon dolardan 600 milyon dolara çıkarırken son 1 yıllık ihracatımız 1 milyar 26 milyon dolara ulaştı. Doğaltaş Çeyrek asırda 47 katılımcıdan 1.077 katılımcıya, 4.000 ihracatımıza baktığımızda 2021 yılının Ocak – Temmuz ziyaretçiden 77.395 ziyaretçiye ve hiç olmayan ulusla- döneminde doğaltaş ihracatımız yüzde 30’luk artışla 1 rarası katılımdan 36 ülke katılımına ulaşan, ülkenin dış milyar 174 milyon dolara yükseldi.” ticaret açığını kapatmaya önemli katkı sağlıyor. Çeyrek asırda muazzam büyüme Korku duvarı aşıldı Açılış töreni sonrası protokol konukları sektördeki fir- İzmir Marble Doğal Taş ve Teknolojileri Fuarının 26. maların stantlarını gezdi. Aynı zamanda Çekyalı hey- Kez yapılması sektör için adeta pandeminin yarattığı keltraş Patrik Prosko imzasını taşıyan, Mustafa Kemal korku tünelinden aydınlığa çıkış oldu. İzmir Büyükşehir Atatürk ve değerlerini simgeleyen ‘Anamorfoz Atatürk’ Başkanı Tunç Soyer’ in bu yıl katılanlara 2022 fuarında eserini de incelediler. %40 indirim sağlanacağı kararı sonrası fuara katılımcı sayısı da büyük ölçüde arttı. Bu yılki fuarda Alım Heyeti Programı’na Ege Maden İh- racatçıları Birliği (EMİB) ve İstanbul Maden İhracatçıla- Ticaret Bakanlığının da onayladığı alım heyetleri kapsa- rı Birliği (İMİB) tarafından organize edilen Alım Heyeti mında gelen firmalar birçok proje için Türk doğaltaş fir- Programı’nda getirilen ülkeler arasında sırasıyla Birle- malarıyla iş bağlantıları kurdular. Mermer makine üre- şik Arap Emirlikleri, Bahreyn, İtalya, Umman, Amerika ticileri kapalı alanda yer aldılar ürünlerini sergilediler. Birleşik Devletleri ve Rusya yer aldı. İZFAŞ tarafından Ticaret Bakanlığından, İZFAŞ Yönetimine, fuara destek organize edilen Alım Heyeti Programı kapsamında ise veren ihracatçı birliklerinden Türkiye Madenciler Der- Almanya, Arnavutluk, Azerbaycan, Bulgaristan, Ceza- neği ve TÜMMER’e tüm katılımcılara kadar herkes bü- yir, Fransa, Filistin, Gürcistan, Hollanda, İran, İsrail, yük bir uyum ve iş birliği içinde takdire şayan bir cesaret Katar, Kuveyt, Kosova, Libya, Lübnan, Mısır, Polonya, gösterdiler, korku duvarlarını aştılar ve ticari olarak da Romanya, Ürdün ve Yunanistan’dan katılım gerçekleşti. mükemmel bir iş çıkarttılar. 6. Uluslararası Taş Kongresi yapıldı 26. MARBLE İZMİR fuar İ lki 2008 yılında Jeoloji Mühendisleri Odası etkinliği ile eş zamanlı tarafından başlatılan ve 14 yıldır yapılan Ulus- gerçekleştirilen 6. Uluslararası lararası Taş Kongresinin altıncısının organizas- Doğaltaş Kongresi WSS Dünya yonunu Prof.Dr.Faruk Çalapkulu başkanlığında 61 Taş Zirvesini ve diğer etkinlikleri gönüllü kişi ile TİM Maden Sektör Kurulu (BAİB, de bünyesine alarak doğal taşın EMİB, İMİB) ve İZFAŞ’ın yanı sıra Jeoloji Mühen- tüm paydaşlarını 24-28 tarihleri disleri Odası ve Mimarlar Odası İzmir Şubeleri dü- arasında İzmir’de buluşturdu. zenleme kurulunda yer aldılar. 317 katılımcı ile gerçekleşen Kongrenin sponsorları ise DENİB ve TÜMMER’in yanı sıra SİLKAR ve Alimoğlu Mermer Sanayi firmaları oldular. SEKTÖRMADEN 15
SEKTÖRDEN HABERLER Zamanda yolculuk Doğaltaşın tüm tarafları Kongre öncesinde, ortasında ve sonrasında tek- buluştu nik, mimari, kültürel temalı geziler organize edildi. Kongre kapsamında en az M.Ö. 4500 yıl önce işlet- Prof. Dr. Faruk Çalapkulu’nun konuşmasıyla başla- mesi yapılmış Şanlıurfa Harran ilçesi Bazda’ da oda yan kongreye, Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfını topuk yöntemi ile yapılan yeraltı işletmesi ile İtalya temsilen çağrılı bildiri ile Prof. Dr. Erdoğan Yüzer, Carrara’da günümüzde faal olan yeraltı işletmesinin İMİB ve TİM Sektör Kurulu Başkanı Aydın Dinçer ve karşılaştırılması katılımcıları hayretler içinde bıraktı. Mimar Aslı Özbay’ın konuşmaları ile devam edildi. Bu oturumda Michel Comte, Bazda yeraltı işletme- lerine yönelik yatırım projesi hakkında bilgiler ver- di. Dünyanın bilinen ilk doğaltaş yeraltı işletmesinin bulunduğu Harran’ın Kaymakamı Cihat Koç ilçesi- nin tanıtımına yönelik çalışmaları Kongredeki seçkin toplulukla ve kamuoyu ile paylaşmanın mutluluğunu “Harran’ın geçmişi geleceğini yaratacak” sözleriyle ifade etti. Kongre kapsamında ilk defa 593 kişi VR gözlükle adeta zamanda yolculuk yaparak 2000 yıl önce Efes ve Laodikya’da faaliyet göstermiş, bilinen dünyanın ilk taş kesme makinasını (katrak) ile sanal gerçeklik ile deneyimlediler, İyonyalı taş ustaları ile tanıştılar. YMGV Başkanı Prof. Dr. Güven Önal, MAPEG Ge- nel Müdürü Cevat Genç, Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Azgın, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ÇED İzleme ve Çevre Denetimi Daire Başkanı Kenan Ocak, İZFAŞ Genel Müdürü Canan Karaosmanoğlu Alıcı, Ege İhracatçılar Birliği Genel Koordinatörü Jak Eskinazi, İMİB ve TİM Ma- den Sektör Kurulu Başkanı Aydın Dinçer, Ege Maden İhracatçılar Birliği Başkanı Mevlüt Kaya, Batı Akde- niz İhracatçılar Birliği Yönetim Kurulu üyesi Ahmet Tekin, Denizli İhracatçılar Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Ahmet Serter, ile diğer bürokratlar, üniversite- lerden öğretim üyeleri, jeoloji ve maden mühendisli- ği alanlarından temsilciler, mimarlar, arkeologlar, je- ofizik mühendisleri, mermer ve dogaltas sektörünün sanayicileri ve teknisyenleri katıldılar. Dört gün süren Kongrede, 5 panel ve 12 oturum ger- çekleştirilirken, 29 oturum başkanının yönetiminde, alanında söz sahibi 81 davetli konuşmacı teknik, mi- mari, ticari ve kültürel konularda bilgiler aktardılar. 16 SEKTÖRMADEN
Ağrı’nın taşı toprağı altın A ğrı’nın Diyadin ilçesinde Koza Altın’a ait Mollakara altın madeni tesisinin temeli atıl- dı. Temel atma töreninde konuşan Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, Mollakara’da piyasa değeri 1,2 milyar dolar olan 20 ton altın, 2,8 milyon dolar olan 3.5 ton gümüş rezervi tespit edil- diğini açıkladı. 160 milyon dolar yatırım yapılması planlanan pro- jede ilk altın 2022 son çeyreğinde dökülecek. Proje, doğrudan 500 dolaylı olarak 2000 kişiye istihdam sağlayacak. Bor atıklarından lityum iyon bataryaya E Tİ Maden’in ürettiği lityum karbonatın lit- yum iyon batarya üretiminde kullanılması amacıyla ASPİLSAN ve ASELSAN ile iş birliği yapıyor. Bu iş birliği kapsamında, Eti Ma- den’in Kırka Bor İşletme Müdürlüğü’nde deneme üretimine başladığı lityum karbonat, ASPİLSAN ta- rafından üretilecek lityum iyon bataryalarda kullanı- lacak. Deneme üretimi yapılan bataryalar da ASEL- SAN tarafından sahadaki uygulamalarda denenecek. Bu iş birliği ülkemizin üç büyük kuruluşunun bilgi ve deneyimiyle ham maddeden nihai ürüne kadarki sürece yönelik teknolojinin geliştirilecek. Eti Maden Kırka tesislerinde üretilen bor ürünlerinin rerken, bu üretimle Türkiye’nin ithalat yoluyla karşı- sıvı atıklarından lityum karbonat üretimine yönelik lanan lityum karbonat ihtiyacının yarısının karşılan- pilot uygulamaları geçen yıl aralıkta başlamıştı. Bu ması hedefleniyor. kapsamda yılda 10 ton olarak üretilecek lityum kar- bonat, batarya olmak üzere sanayinin farklı alanların- (Kaynak: Hürriyet Gazetesi) da da kullanılabilecek. Yıllık 600 ton lityum karbonat üretimi yapılacak endüstriyel tesis için çalışmalar sü- SEKTÖRMADEN 17
SEKTÖRDEN HABERLER Madenciliğin milli kütüphanesi kuruluyor Maden kaynaklarının E nerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’in ka- arama ve üretimi için tılımı ile 10 Mart 2020’de temeli atılan TÜVEK hiz- yapılan sondajlarda mete girdiğinde madencilik faaliyetleri kapsamında elde edilen karotların, yapılan tüm çalışmalara ait fiziksel ve sayısal verilere kolayca numunelerin ve jeolojik ulaşılacak. Bu sayede, mükerrer çalışmaların önüne geçilerek veri belgelerini arşivleme emek, zaman ve maliyet tasarrufunun yanı sıra çevrenin ko- amacıyla kurulan Türkiye runmasına da katkı sağlanması amaçlanıyor. Yerbilimleri Veri ve Karot Bilgi Bankası (TÜVEK), Temeli 10 Mart 2020’de atılan proje dört etaptan oluşuyor ve Türkiye madenciliğinin 10 yılda tamamlanması planlanıyor. Tamamlanarak hizmete milli kütüphanesi olacak. giren ilk etap yaklaşık 4,5 milyon metre karot saklama kapasi- tesine sahip. TÜVEK’in en önemli özelliklerinden biri de yerli 18 SEKTÖRMADEN ve milli çevrim içi TÜVEK Bilgi Sistemleri yazılımı. Bunun yanı sıra TÜVEK, bilgi sistemine, entegre etiketleme-adres- leme sistemi ve nokta bazlı jeokimyasal analiz teknolojisine sahip. Çin ve Norveç’in yaklaşık 7 katı karot arşiv kapasitesine sahip TÜVEK, dünyada depolama kapasitesi olarak Güney Avust- ralya Karot Araştırma Kütüphanesi’nden sonra ikinci sırada yer alıyor.
ÇAMAD yeni ofisini açtı Ç anakkale Madenciler Derneği (ÇAMAD) yeni ofisi 28 Temmuz günü açıldı. Açı- lış törenine Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı Başkan Yardımcısı Dündar Ergunalp, İstanbul Metal Maden İhracatçılar Birliği Başkanı Aydın Dinçer, Türkiye Madenciler Derneği Başkanı Ali Emiroğlu, Türkiye Mermerciler Birliği Başkanı İbrahim Alimoğlu, Agrega Üreticiler Birliği Başka- nı Şevket Koruç, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Madencilik Sektör Başkanı İbrahim Halil Kırşan ile davetliler ve basın mensupları katıldı. Açılışta konuşan İMİB Başkanı Aydın Dinçer, ma- belirterek “Yeraltı kaynaklarımızı ekonomimize ka- denciliğin bütün sanayilere ham madde sağladığını zandırmak için çalışmak zorundayız,” dedi. Yeraltı maden işletmelerine verilen destek ödemesinde değişiklik Y eraltı Maden İşletmelerinde Meydana Ge- tarihe kadar veya daimî nezaretçi ataması olmadan len Maliyet Artışlarının Karşılanması Ama- çalışılmasının tespit edilmesi halinde nezaretçi ata- cıyla Destek Verilmesine İlişkin Karar’da ması yapılan tarihe kadar geçen sürede destek öde- değişikliğe gidildi. mesi yapılmayacak. 1 Ocak 2021 tarihinden geçerli olacak değişikliğe Adli ve idari makamlarca işletme faaliyetlerinin dur- göre, işletme ruhsat sahalarında işletme güvenliği durulması söz konusu olmaksızın işletmeden kaynak- sağlanmış yeraltı ocağında maden işletme faaliyetle- lı nedenlerden dolayı üretim yapılmaması durumun- ri devam ederken, aynı iş yeri numarasıyla mevcut da ilgili dönem için destek ödemesi yapılmayacak. ocaktan bağımsız yeni bir yeraltı kömür ocağı ha- zırlanması durumunda Maden ve Petrol İşleri Genel 31 Aralık tarihinden önce rödövans sözleşme süresi- Müdürlüğünce uygun bulunan hazırlık termin süresi nin bitmesi durumunda rödövans sözleşmesinin ilgi- sonuna kadar destek ödemesi yapılacak. li kurum tarafından uzatılması şartıyla bu işletmeler için bu tarihe kadar destek ödemesi yapılacak. İşletme faaliyetlerinin durdurulması halinde işletme- lerde faaliyetlerin durdurulması ile müsaade edildiği (Kaynak: TRT Haber) SEKTÖRMADEN 19
SEKTÖRDEN HABERLER MTA’nın yeni keşifleri M TA’nın son yıllarda yaptığı sondajlarda yeni altın, uranyum, bakır, linyit ve ti- tanyum yatakları keşfetti. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının verdiği bilgiye göre son 10 yılda 580 bin metre sondaj yapılarak 11 bin ton olan uranyum rezervi 32 bin tona çıkarıldı. Türkiye’deki en büyük uranyum kaynağı 22 bin ton ile Nevşe- hir’de bulunuyor. Altın aramalarından da sevindirici haberler gelmeye yor. MTA son yıllardaki aramalarında ayrıca 4 milyar devam ediyor. Son 30 yılda 301 ton altın keşfeden linyit, 2,52 milyon ton metal bakır, 235 bin ton nadir MTA’nın bu keşiflerinin 292 tonu son 5 yılda ger- toprak elementi, 864 bin ton titanyum ve 2,4 milyar çekleşti. Altın rezervlerinde 222 ton ile Manisa başı ton da polihalit keşfedildi. çekerken onu sırasıyla Balıkesir, Artvin ve Niğde izli- Devlet Hakkı Türk oranları %25 madencilik artırıldı şirketi ABD’de barit üretecek M aden kanunu kapsamında alüminyum, bakır, çinko, demir, krom ve kurşun T ürk barit üreticisi CS Global, ABD’nin madenlerini için belirlenen devlet hak- Batı Virginia eyaletinde 10 milyon dolar- kı oranları yüzde 25 artırıldı. lık yatırım yapacak. Amerika’da “ADO Industries” adıyla faaliyet yürüten şirket ilk üre- Konuya ilişkin Cumhurbaşkanı Kararı, Resmi Ga- tim tesisini Batı Virginia’nın Moundsville şehrin- zete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. de açacak. Moundsville’de demir yolu ve mavna taşıma sistemlerine kolay erişime sahip bir tesisi Buna göre, dördüncü grup madenler arasında yer devralan şirket burada ham maddeleri işlemek için alan alüminyum, bakır, çinko, demir, krom, kur- yeni bir barit öğütme sistemi inşa edecek. şundan alınan ve “Maden istihracı ile sağlanacak gelirden devlet payına düşen ve ödeme yükümlü- 2022’nin ilk çeyreğinde faaliyete geçmesi bekle- lüğü ruhsat sahibine ait olan kısım” olarak tanım- nen tesise 10 milyon dolarlık yatırım yapılacak ve lanan devlet hakkının yüzde 25 artırımlı olarak 47 kişiye tam zamanlı istihdam sağlanacak. uygulanmasına karar verildi. (Kaynak: Hürriyet Gazetesi) 20 SEKTÖRMADEN
Aydın’a yatırım müjdesi E nerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dön- mez, Aydın’a 400 milyon liralık enerji ve madencilik yatırımı yapılacağını bildirdi. Enerji Ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Ay- dın’a son 18 yılda enerji ve madencilik alanında 4,66 milyar liralık Yatırım yapıldığını, bu yıl da 400 mil- yon liraya yakın bir yatırımın yapılacağını ifade etti. MTA Genel Müdürlüğünün çalışmaları sonucu ilde kö- mür, mermer, kuvars gibi maden kaynaklarına da rast- landığına işaret eden Dönmez, bu kaynakların doğaya azami dikkat etmek ve saygılı olmak kaydıyla ekono- miye kazandırılması için çalışma yapıldığını aktardı. MİSGEP destekleri sürüyor Çalışma ve Sosyal Güvenlik fesyoneli görevlendirebileceği gibi ortak sağlık ve Bakanlığı, Madencilikte İş Sağlığı güvenlik birimlerinden de bu hizmeti alabiliyor. ve Güvenliğinin Geliştirilmesi Projesi (MİSGEP) Finansal Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından or- Destek ve Rehberlik Programı taklaşa finanse edilen bu programda, bu şartları sağ- faydalanıcısı olan 80 yeraltı maden layan yeraltı maden işyerlerine Temmuz ayında 732 işletmesine üçüncü hibe desteği bin TL, Ağustos ayında 850 bin TL, Eylül ayında ise ödemesini gerçekleştirdi. 898 bin TL olmak üzere 2,5 milyon TL hibe desteği sağlandı. Y eraltı maden işletmelerinin aldıkları iş sağ- lığı ve güvenliği hizmetine karşılık olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, finansal des- verilen bu destek için, işyerlerinde bu hiz- teğin yanı sıra Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Gü- metleri yürütecek iş sağlığı ve güvenliği profesyoneli venliği Yönetmeliği’nin saha uygulamalarını izlemek görevlendirilmesi ve bu hizmete ilişkin ödemelerin ve desteklemek amacıyla verilen teknik rehberlik ça- işveren tarafından gerçekleştirilmesi şartı aranıyor. lışmalarına devam ediyor. Bu kapsamda, faydalanıcı Destek alan işyerleri çalışanları arasından İSG pro- işyerlerinin ilk saha ziyaretleri tamamlanarak iş sağ- lığı ve güvenliği alanında mevcut durum ve ihtiyaçlar ortaya konuldu. Hem finansal destek hem de rehber- lik çalışmalarını kapsayan program 24 ay boyunca devam edecek. SEKTÖRMADEN 21
SEKTÖRDEN HABERLER Cengiz Holding Azerbaycan’da üç sahada maden arayacak üç ayrı üretim tesisi ve madenlerimizle, ülkemizin ma- dencilik alanında en büyük şirketlerinden biriyiz. Yılda 100.000-ton katot bakır, 80.000 ton alüminyum, 2.500 ton kobalt üretiyoruz. İki tesisimiz de madenden son ürüne kadar üretim yapan kendi alanlarındaki tek tesis olma özelliği taşıyor. 17 yıldır son teknolojileri kullana- rak, en verimli şekilde madencilik alanında üretimimizi sürdürüyoruz. Şimdi bu tecrübemizi kardeş Azerbay- can’a aktarmak en büyük dileğimiz” ifadelerini kullandı. C engiz Holding, Azerbaycan’daki üç bölgede Arama faaliyetlerine başlanacak üç madenin ikisinin maden arama çalışmalarına başlayacak. Hol- Karabağ’da olmasının da kendileri açısından büyük ding, Qaşqaçay ve Elbeydaş’ta bakır, Ağduz- önem taşıdığını vurgulayan Cengiz, “Savaştan çıkmış bu dağ’da ise altın madeni arama ve işletme ruhsatlarını bölgelerin gelişimine katkıda bulunma hedefi, bizim için aldı. büyük motivasyon kaynağı olacak. Sondaj çalışmaları- nın olumlu sonuçlanması durumunda yapacağımız yeni Cengiz Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet yatırımla Azerbaycan ekonomisine ve istihdamına katkı Cengiz, “Türkiye’de Eti Bakır ve Eti Alüminyum’a ait sağlarken iki ülkenin sarsılmaz birlikteliğini de perçin- lemiş olacağız” Söğüt’te ilk altın 2022 sonunda dökülecek B ilecik’in Söğüt ilçesinde Gübretaş’a ait altın madeninde ilk külçenin 2022 sonunda dökül- mesi planlanıyor. Piyasa değeri yaklaşık 6 milyar dolar olan 3,5 milyon ons altın rezervinin bu- lunduğu projede 1. faz tesis ekipmanları ile madencilik faaliyetlerinde kullanılacak makinelerin 2022 yılında tesise gelecek. Öte yandan, proje kapsamındaki işlemle- rin devam etmesi için gereken ÇED raporu da Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunuldu. Gübretaş’tan geçtiğimiz aylarda yapılan açıklamada, “Sö- yıl ve 2023 yılı içinde toplamda 450 milyon dolarlık bir • ğüt’te Türkiye ekonomisi açısından brüt yaklaşık 6 mil- yatırım öngörüyoruz,” denilmişti. • yar dolara tekabül eden bir büyüklük var. Biz bu 6 milyar dolarlık değeri oradan çıkartmak için bu yıl, önümüzdeki 22 SEKTÖRMADEN
Mehmet Hamdi Yıldırım Hazine ve Maliye Bakan Yardımcılığına atandı E ski Maden İş- Yardımcılığı, Çayeli Bakır Yönetim Kurulu Başkan Ve- leri Genel Mü- dürü Mehmet killiği, Enerji Bakanlığı Bakan Danışmanlığı ve 2008 Hamdi Yıldırım, Hazi- ne ve Maliye Bakanlığı – 2014 arasında Maden İşleri Genel Müdürü olarak ül- Bakan Yardımcılığı gö- revine getirildi. kemiz madenciliğine çok önemli hizmetlerde bulundu. 1965 Konya doğumlu olan Mehmet Hamdi Yıldırım 2014 yılından itibaren, Ulaştırma Denizcilik ve Haber- 1990 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesini bitirdik- ten sonra kamuda çeşitli görevler üstlendi. 1996 yılın- leşme Bakanlığı Müsteşarlığı, Başbakanlık Müsteşar dan itibaren Madencilikten sorumlu Devlet Bakanlığı Baş Danışmalığı, Eti Holding Yönetim Kurulu üyeliği Yardımcılığı, Hamitabat Elektrik Üretim Ticaret AŞ, ve Genel Müdür Vekilliği, Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü Eti Zeolit Kimya Sanayi A.Ş Genel Müdür Türksat ve Ziraat Bankası Yönetim Kurulu üyeliklerinde bulunan Mehmet Hamdi Yıldırım 2021 yTılıUndaRHKazIinSeH ve MaliyeHBaIkGanHlığı QBaUkanAYLardIıTmcYısıIoRlarOakNata,nCdı.HROMI Yurt Madenciliğini GelişOtirmReEVaAkfıNvDe SCekOtörmNaCdenENTRA Dergisi olarak, Bakan Yardımcımız Mehmet Hamdi Yıl- dırım’ı yeni görevi için kutluyor, çalışPmraoldaruıcntdioanbaşnadrıE- xport lar diliyoruz. Since 1940 • Metallurgical Lumpy Chromium Ores • Metallurgical Chromium Concentrates • Refractory Lumpy Chromium Ores • Refractory Chromium Concentrates • Chrome Refractory Ladle & Foundry Sand • Iron Ore Concentrate TURKISHHIHGIHGQHUQOARLUIEOATARLYNIEITDRTAYOCUNNOIRDR,NKTCOCICUHSENOHRRN,ONKTCMCRIHSAIE••UHRTNMUCOEolTtprS&MapReFCrinCAIeOoUMnTPcMaeEgnPntreES&attietReCPoOwdPer (PfoEr coRal washing process) HIGH QUALITY IRON, CHROMIUM&COPPERProduction and Export ORE AND CONCENTRATESSPinrcoed1u94c0tion and Export Since 1940 • Metallurgical Lumpy Chromium Ores Head Office • Metallurgical Chromium Concentrates Ataç 1 Sok. 35/6 Yenişehir 06420 ANKARA,TURKEY Production and Export• •RefMracettoarlyluLrugmicpayl CLhurmompiyumChOrroesmium Ores • Since•RefMracettoarlyluCrhgriocmaliuCmhCroomncieunmtraCteos ncentrates 1940 Tel : (0312) 430 28 80 • ••UICrohltnrRRroaOeemFffreirrenaaReCccettoMfoonrarracyygcetnnoLCetrrtuyhaittmreLeoaPpmdoylwieuCd&mehrrFCo(ofmuoonrnidcucromeyanlStOwraanartdesehssing process) Fax : (0312) 433 90 47 • e-mail : [email protected] • • •CopCpherroCmonecRenetrfartaectory Ladle & Foundry Sand • Iron Ore Concentrate Metallurgic•al ULlutramFpinye MCaghnreotimte PiouwmderO(froer csoal washing process) • CCohppreormCoinucemntrCateoncentrates SEKTÖRMADEN 23 Metallurgical
MADENLER NEYE YARAR Vücudumuzdaki mineraller ve faydaları Prof. Dr. Melehat Dönmez Kadın Hastalıkları - Doğum ve Perinatoloji Uzmanı, Türkiye Sigarayla Savaş Derneği Yönetim Kurulu Üyesi İcra Kurulu Başkanı Y urt Madenciliğini Geliştirme Vakfı’nın maden- Prof. Dönmez, “Vücudumuzdaki Mineraller ve Fayda- ciliğin tanıtımı için yürüttüğü çalışmalar de- ları” başlıklı sunumunda, insan yaşamının devamında vam ederken, bu kapsamda geçtiğimiz dönem minerallerin oynadığı kilit rolü ortaya koydu: Teknik yapılan etkinliklerden biri ilginç içeriğiyle öne çıktı. açıdan madenler ve madencilik faaliyetleri uygarlığı- mızın bugüne kadar gelmesi ve devamı için nasıl vaz- Kadın Hastalıkları - Doğum ve Perinatoloji Uzmanı, geçilmez ise minaraller de fizyolojik olarak yaşamımızı Türkiye Sigarayla Savaş Derneği Yönetim Kurulu Üye- sürdürebilmemiz için hava ve su kadar önemli, o kadar si İcra Kurulu Başkanı Prof. Dr. Melahat Dönmez’in 19 vazgeçilmez. Maden ve minerallerin tanıtımı konusuna Temmuz’da Bloomberg TV’deki Yaşam ve Maden prog- kazandırdığı sıradışı boyuttan ötürü, Prof. Dr. Melahat ramında ve daha sonra Beyoğlu Rotary Kulübündeki kon- Dönmez’in ilgi çekici sunumunu ana hatlarıyla dergimi- feransta yaptığı sunum, madenlerin hayatımızdaki önemi zin sayfalarına taşımaya karar verdik… konusunda alışılmışın dışında yepyeni bir boyuta ışık tuttu. MİNERALLER MİNERALLERİN GÖREVLERİ •M İnsiann veürcuadulnuNn %e4d’üimrin?erallerden oluşur. 1. Hücrelerin osmotik basıncını sabit tutarlar. Yani hücre içi ve hücre dışındaki sıvının dengede olma- Mdoüniznkeesnrilayelonlnemrlaevrsür•ı inacMliıulçnetiarnçk:arşKloaımşarmtlistniıayresu.-ımv,e sını sağlarlar. magnezyum, fos- 2. Hücre içi ve dışındaki sıvısının nötr olabilmesi Taş, kaya pfaorr,çasloadryı uvme , po- için bazı mineraller proteinlerle birleşerek nötr bir mineral tuzlatarsıyeurmo,zykolonra, kü- ortam oluştururlar. uğrayarak uzkuünrt süreç içinde oz veya kum halinde toprağa 3. Asit ve baz mineraller birleşerek tuz yaparlar ve kbaitrkıişlıerrvi etübkite•kt eiMlreerikkervgoeemyçiaenrbe.-uBu vücut sıvısının nötr ortamda kalmasına yardımcı bitkilerle besrlaelnleern h(easyevr anellea-rı olurlar. üketerek mimneenrtalel ri)h:tiyDaecmı ir, karşılanır. çinko, iyot, selenyum, bakır, manganez, flor, krom, 4. Enzimlerin yapı ve çalışmalarında görev alırlar. lityum, bor, alüminyum ve molibdendir. 5. Kemik ve dişlerin yapısında yer alırlar. Her madde zehirdir. Zehir olmayan madde yok- 6. Kas ve sinir sisteminin uyarılmasında görev tur; zehir ile ilacı ayıran dozdur. / Paracelsus alırlar. (M.S.1493-1541 yıllarında) ilk iş hekimliği kita- bı olarak kabul edilen Madenci Hastalıklarını (De 7. Büyüme ve gelişme gibi birçok olay için elzemdir Morbis Metallica ) yazmıştır. 24 SEKTÖRMADEN
Mineraller: Doğada yaygın olarak bulu- Fosfor (P) nan doğal oluşan kristal yapıda inorganik maddelerdir • Sadece fizyolojik kimyasal re- aksiyonlarda yer alır, • Doğal • Vücuttaki bütün hücrelerde bu- • Homojen lunur. • Belirli kimyasal yapıya sahip • Normal kemik ve diş yapısı, • İnorganik • Kalp düzeni ve normal böbrek fonksiyonları için • Katı gereklidir. Dünya üzerinde doğal olarak 90 kimyasal element- Fosfor eksikliği; ten 25 tanesi yaşam için temel kabul edilir Kasların ve kemiklerin güçsüzleşmesi Sinir- kas ilişkisinde ve beyin fonksiyonlarında bo- Gıda, dengeli beslenmenin önemli bir parçasıdır. zukluklara yol açar. Fran Lebowitz Fosfor: Kalsiyum (Ca) Balık, yumurta, süt ve süt ürünleri gibi protein ba- kımından zengin besinler bol miktarda fosfor içe- • Sağlıklı vücut yapısı için gerekli ren besinler arasındadır. Ayrıca, maden suları, mı- önemli minerallerden biridir. sır, meyveler ve meyve suyu, pırasa gibi besinler • Kalsiyum büyük oranda vücudu- de fosfor minerali açısından zengin besinlerdir. muzdaki kemiklerde bulunur. • Normal kan basıncının sağlan- Magnezyum (Mg) ması kalsiyuma bağlıdır. • Ayrıca sağlıklı, güçlü ve iyi gö- • Sinir sisteminin ve kasların gev- rünen dişler için de gerekli bir mi- şemesini sağlayan mineraldir. neraldir. • Sakinleşmeye yardımcı olduğu • Kaslarımızın normal çalışmasın- için “ Anti-stres Minerali “ olarak da büyük rol oynar. bilinir. • Özellikle vücuttaki demirin kul- • Magnezyum kandaki şekerin lanımı ve alınan gıdaların hücre enerjiye dönüştürülmesinde önemli bir rol alır. zarından geçebilmesi için gerekli • Bu hayati mineral vücudumuzun Vitamin C, kal- olan bir mineraldir. siyum, fosfor, sodyum ve potasyumu daha etkili • Sinir iletimi ve kan pıhtılaşması- bir şekilde kullanabilmesi için gereklidir. nı sağlar. • Hormon salınımında büyük rol Magnezyum eksikliği; oynar. • Depresyon, astım, kalp hastalıkları, migren, böb- rek hastalıkları Kalsiyum eksikliği; • Karaciğer, diyabet, hipertansiyon, kas zayıflığı Yüksek oranlarda eksiklik varsa diş ve sırtta ağrı- lar, kemiklerde zayıflama, çatlama ve kolay kırıl- Magnezyum: ma osteoporoz görülür. Başta limon olmak üzere balık ve tavuk eti, yu- murta, tam tahıllı ekmek, yer fıstığı, patates ve Kalsiyum: portakal bol miktarda magnezyum içeren besin Süt ve süt ürünleri, özellikle kaşar, yeşil yapraklı maddeleridir. sebzeler, balık (Özellikle somon ve sardalya), fın- dık, meyve, pekmez, tahıllar, baklagiller ve may- * Ca, K, Na ile birlikte fonksiyonlarını yerine ge- danozda bulunur. tirir. * D ve K vitamini ile birlikte fonksiyonlarını yerine getirir. SEKTÖRMADEN 25
MADENLER NEYE YARAR Potasyum (K) Sodyum (Na) • Su ve elektrolit dengesini dü- zenler. • Vücutta sodyum su dengesinin • Sinir hücrelerinin işleyişinde korunmasında rol oynar. • Besinlerin hücre duvarından • Kalp kasının normal çalışması geçişinde görev alır. için gereklidir. • Sinir ve kas fonksiyonlarının yapılabilmesi için şarttır. Potasyum Eksikliğİ; Aşırı eksikliğinde kalp yetmezliği, zayıflık, zihin Sodyum eksikliği; bulanıklığı, sersemlik görülebilir. Ciddi ishal nede- Sinir sistemi hastalıkları ni ile kan potasyum seviyeleri düşebilir. Kas hastalıkları Potasyum Sodyum Meyveler (özellikle muz), sebzeler, et, balık, ka- Maden suları, başta hamsi olmak üzere deniz ürün- buklu deniz ürünleri, fındık, tohumlar, bakliyatlar leri, peynir, kırmızı ve yeşil biber, fındık, fıstık, ce- ve süt gibi gıdalarda potasyum bulunur. İşlenmiş viz, kereviz ve havuç bol miktarda sodyum içeren gıdalar genellikle çiğ gıdalardan daha az potasyum besin maddeleridir. Aşırı sodyum tüketimi yüksek içerir. tansiyona sebep olur. İyot (I) Demir (Fe) • İyot, metabolizma hızının, fi- • Demir, kırmızı kan hücrelerin- ziksel ve zihinsel gelişimin hayati de hemoglobin oluşumu için ge- düzenleyicileri olan tiroid hor- reklidir; hemoglobin ise oksijeni monlarının önemli bir bileşenidir. bağlar ve vücuda taşır. • Demir ayrıca birçok enzim re- İyot Eksikliğinde; aksiyonunda önemli bir bileşendir İyottan yetersiz beslenen bireylerde guatr görülür. ve bağışıklık sisteminde önemli role sahiptir. İyot eksikliği bulunan kadınlarda düşük, ölü do- • Ayrıca demir, vücuttaki B-grubu vitaminlerinin ğum ve üreme sorunları ve gebelerin çocukların- kullanımını arttırır. da kretenizm olur. Kretenizm hastalığı doğuştan tiroksin hormonu eksikliği veya yokluğu sonucu Demir Eksikliğinde; fiziksel ve ruhsal gelişimin durmasıyla kendini Halsizlik yorgunluk, nefes darlığı, enfeksiyonlara gösteren bir hastalıktır. yatkınlık olur. Demir eksik gıdalar alanlar önce- likle vücuttaki demir depolarını tüketir ve demir İyot eksikliği anemisine yol açar. Özellikle gebe kadın- Sebze ve tahıl taneleri gibi bitkisel gıdalardaki ların gereksinimi daha yüksek olduğu için diyetle- iyot miktarı, bitkinin büyüdüğü ortamdaki iyot rinde yeterli demir almalıdırlar. Ayrıca adette veya miktarı ile ilişkilidir. adet dışı çok kanaması olan kadınlarda da demir eksikliği anemisi olur. En önemli iyot kaynağı deniz ürünleri (deniz ba- lıkları, kabuklu deniz ürünleri ve deniz yosunu) Demir olmakla birlikte sütte de iyot bulunur. Ülkemizde Kuru kayısı ve kuru üzüm gibi kurutulmuş mey- çoğu tuz iyot eklentili olarak üretilir. Renksiz cam veler, kırmızı et ve karaciğer, pekmez, tahıllar, tuzluklarda kullanılmamalıdır. İdrarda 150 mikro yumurta, lahana, fasulye, pancar, patates, fındık, gr /L altında ise iyot eksikliği vardır. badem, şeftali, armut, hurma, kabak ve balık bol miktarda demir içeren besin maddeleridir. 26 SEKTÖRMADEN
Çinko (Zn) Bakır (Cu) • Çinko, çok çeşitli reaksiyonlar- • Karaciğerde depolanan önemli da katalizör olarak kilit bir rol oy- eser minerallerden biridir. nar. Protein, yağ, karbonhidrat ve • Vücut dokusunun yeniden oluş- enerji metabolizmasında rol alır. ması için gerekli enzimlerin hayati • Hücre bölünmesi, büyüme, doku komponentidir. onarımı, yara iyileşmesi ve normal üreme sağlığı • Hemoglobine bağlı demirin korunması ve Vita- için gereklidir min C’nin kullanımı için gereklidir. • Sağlıklı cilt ve güçlü bağışıklık sistemi için de • Beyin, sinirler ve bağ dokusu için bakır miktarı çinko gereklidir. önemlidir. • Çinko karaciğer, pankreas, böbrekler, kemik ve • Vücudun demiri verimli kullanması için de bakı- kaslarda yoğunlukla bulunur. ra ihtiyacı vardır. Çinko Eksikliğinde; Bakır eksikliğinde; Gecikmiş ergenlik, boy kısalığı, zeka geriliği, bağı- Beyin ve sinir sistemi hastalıkları, Genellikle 5-35 şıklık sistemi ve üreme sisteminde hasarlar olabilir. yaş arasında daha sık tespit edilen Wilson hastalığı görülebilir. Karaciğer, beyin ve diğer hayati organ- Çinko larda bakır birikmesi sonucu ortaya çıkan ve nadir Et, süt, peynir, kabuklu deniz ürünleri, kepekli ta- görülen kalıtsal bir hastalıktır. hıllar ve ekmekte bulunur. Zayıflık, yorgunluk, mide bulantısı, kilo ve iştah kaybı, kaşıntı, sarılık veya cildin sararması olur. Aşırı çinko bakır metabolizmasına müdahale edebilir. (göz bebeğinde Kayser-Fleischer halkası ) Gıdalarda bol miktarda bulunması ve kolayca emi- Selenyum (Se) lebilmesi nedeniyle bakır eksikliği oldukça nadir görülür. • Vitamin E ile birlikte antioksidan ve hücre koruyucusu olarak çalışır. Bakır • Erken yaşlanma ve dokuların ok- Sarımsak, maydanoz, ıspanak, karalahana, kuş- sidasyon nedeniyle zarar görmesini konmaz, pırasa, rezene, karabiber, böbrek, ay çiçe- engeller. Erkekler selenyuma ka- ği, brokoli, ceviz ve kivide bulunur. dınlardan daha çok ihtiyaç duyar. • Selenyum dokuların elastikiyetinin korunması Flor (F) için önemlidir. • Vücuttaki florun ana işlevi; kemik- Selenyum eksikliğinde; lerin ve dişlerin mineralleşmesidir. Diyabet, troit bezi iltihapları ve guatr ortaya çık- • Flor ayrıca dişleri diş çürüklerin- maktadır. Aynı zamanda bağışıklık sistemi de den korur ve çoğu diş macununa ru- zayıflar. Kalp kasını etkileyen hayatı tehdit eden tin olarak eklenmektedir. Keshan hastalığı (KD) olabilir. Pulmoner ödem ve kalp yetmezliği ile karakterizedir. Selenyum fazla- Flor eksikliğinde; lığında cilt lezyonları ve nefeste sarımsak kokusu Flor eksikliği yaşayan bireylerde diş çürükleri olu- oluşur. şur. Diş minesi tahrip olur ve dişlerde sararmalar görülür. Selenyum Yağlı tohumlar, kabuklu yemişler, tavuk, balık, hin- Flor di,deniz ürünleri,tahıllar yumurtada, brezilya cevizi, Florlu su, çay ve balıkta bulunur. ayçiçeği çekirdeği, ciğer, tonbalığı, somon balığı Günlük önerilen flor alımı 1,5-4 mg aralığıdır. chia tohumu ve mantarda zengin olarak bulunur. SEKTÖRMADEN 27
MADENLER NEYE YARAR Kükürt (S) Manganez (Mn) • Sağlıklı saç, cilt ve tır- naklar için gereklidir. • Hücre hasarının önlenmesine • Oksijen dengesinde ve yardımcı olan enzimlerin bile- beyin fonksiyonlarında şenidir. rol alır. • Kemik oluşumu ve enerji me- • Kükürt ayrıca B-grubu tabolizması için gereklidir. vitaminlerin işlevlerinde • İnsanların genellikle yeterli rol alır. beslendiği gelişmiş ülkelerde • Karaciğerde safranın salgılanmasına yardımcı manganez eksikliği oldukça nadirdir. olur. Manganez eksikliği; Kükürt eksikliği; Kemik kaybı, kas, eklem ağrısı ve ruh hali değişik- Saç, cilt ve tırnaklarda bozulmalara neden olur likleri ve ciddi sağlık sorunlarına neden olur. Kükürt Manganez Kırmızı et, tavuk, yumurta, balık eti, soğan, sarım- Sebze, tahıl, ku- sak, havuç, kereviz, turp, lahana, ıspanak, marul, ruyemiş ve çay- maydanoz, çilek, muz, incir ve hurmada bulunur. da bulunur. Lityum (Li) Krom (Cr) • Lityum, özellikle nehir • İnsülin oluşumuna, kandaki havzalarından ve diğer şeker ve kolesterol düzeyinin taze kaynaklardan gelen, kontrolüne yardımcıdır. yiyecek ve içme suyunda • Vücuttaki enzim ve hor- doğal bulunan bir alkali monlar için çok önemlidir. metaldir. • Hipoglisemi, insülin rezis- • Bipolar bozukluk ilacı tansı olan kişilerde çok etkili olarak ruh halini dengelemek için yüksek dozlarda • Kalp kası için yararlıdır. lityum ilacı reçete edilmektedir. Krom eksikliği; Lityum eksikliği; Periferik sinir hastalığına ve şeker hastalığı benzeri En başta sinir sistemine bağlı rahatsızlıklara yol belirtilere yol açar. açabilir. Konsantrasyon bozukluğu ve sinirlilik, huzursuz- Halsizlik, yorgunluk gibi günlük sorunlar, sonra luk, yorgunluk, şekere karşı tolerans bozukluğu, depresyon, bipolar bozukluk gibi farklı sinir siste- damar sertliği riskinde artış, fazla kilo alımı görü- mi hastalıkları ortaya çıkabilr. lebilir. Lityum Krom Kuru baklagiller, mercimek, nohut ve soya fasul- Et, sebzeler (özellikle brokoli), süt ve süt ürünleri, yesi en yüksek miktarda, süt, yumurta ve et az mik- yumurta, hindi, tavuk, üzüm suyu, kabuklu deniz tarda lityum içerir. ürünleri, mısır ve tahıllarda bulunur. 200-600 mcg/ gün önerilmektedir Genel bir kategori olarak sebzeler baklagillerden önemli ölçüde daha az lityum içerir, ancak yine de bir lityum kaynağıdır. 28 SEKTÖRMADEN
Bor (B) Alüminyum (Al) • Bordan zengin olan gıdalar, fındık, kuru kayısı • Alüminyum tuzları hiperfosfatemi tedavisinde ve kuru üzümdür. Araştırmalar bu gıdalardaki bor kullanılır. yapısının kronik rahatsızlıklara yakalanma riskini azalttığını bildirmiştir. • Vücuda alınışı; mutfak kapları, içme suyu, de- odorantlar, gıda katkı maddeleri, aşı adjuvanları, • Bor sayesinde D vitamininin kullanımı artar. anti asit gibi bazı ilaçlar, parenteral solüsyonlar ile diyaliz solüsyonları hazırlanması için kullanılan su • Bor ile birlikte kalsiyumun emilim gücü artar. • Alüminyumun büyük bir kısmı kemik ve akciğer • Bor aynı zamanda beyin sağlığını koruyarak, ha- olmak üzere çeşitli dokularda depolanır, fazlası da fıza sorunlarının önüne geçebilir. böbrek yolu ile dışarı atılır. • Bor Türkiye için önemli bir maden kaynağıdır. • Alüminyumun beyin hücrelerinde birikimi Al- Bu madenin nükleer santral, endüstri ve sanayi ala- zheimer, Parkinson, amiotrofik lateral sklerozis nında kullanıldığı bilinmektedir. (Lou Gehrig’s hastalığı) gibi nöronal hastalıklara; uzun süre anti asit kullanımı ise kemiklerde Al biri- • Borik asit denilen yapı, sebze ve meyvelerden kerek kemik yumuşamasına, hemoglobin sentezini doğal olarak elde edilebilir. Uzmanlar yetişkin bir inhibe ederek anemiye neden olmaktadır. insanın beslenme ile 13 miligrama kadar bor alabi- leceklerini belirtmektedirler. • Şehirde yaşayan ve ortalama 70 kg olan bireyde yiyeceklerle birlikte günlük alüminyum kg başına Molibden (Mo) 0.01–1.4 mg.dır. • Molibden zararlı sülfitleri par- İlaçlarda Kullanılan Mineraller çalamaya ve toksinlerin vücutta oluşmasını önlemeye yardımcı • İyot olan enzimleri harekete geçirir. • Demir • Vücuttaki birçok biyolojik sü- reç için gereklidir. • Lityum • Gıdaların özel molibden içeriği hakkında çok az • Alüminyum veri var. • Kalsiyum • Vücudun sadece az miktarda ihtiyacı olduğun- dan ve birçok gıdada bol miktarda bulunduğundan, • Magnezyum molibden eksikliği nadir olur. Bu nedenle, bazı özel tıbbi nedenler olmadıkça, insanlar genellikle • Potasyum takviyeye ihtiyaç duymazlar • Çinko • Vücudun birçok zararlı maddeyi detoksifiye et- mesine yardımcı olur. • Krom • Takviyeler olsa da molibden eksikliği insanlarda • Selenyum çok nadirdir. • Total Parenteral Beslenme: Mn, Mo, K, Na vb. • En zengin kaynaklar genellikle fasulye, merci- mek, tahıl ve sakatat, özellikle karaciğer ve böb- Dengeli bir diyet yerseniz, ihtiyacınız olan tüm vi- rektir. Daha düşük diğer hayvansal ürünler, meyve tamin ve mineralleri alırsınız ve herhangi bir tak- ve sebzelerde bulunur. viyeye ihtiyacınız yoktur ve aşırı doz aslında daha zararlı olabilir. – (Subodh Gupta) SEKTÖRMADEN 29
MADENLER NEYE YARAR Elementin Elementin Ne kadar maden Tüketiyoruz? Adı İşlevi ÇEVRECİ MADENCİ Hazırlayan: Yük. Mad. Müh. Dündar Ergunalp “Sizin de karikatürlerinizi bekliyoruz” 30 SEKTÖRMADEN
Maden Türkiye 2021 M-C TS EN ISO 9001:2015 TSE - ISO 10002 ‹STANBUL TÜYAP FUAR VE KONGRE MERKEZ‹ Büyükçekmece, ‹stanbul / Türkiye
ÖNCE İŞ GÜVENLİĞİ Yüksekte çalışmada iş sağlığı ve güvenliği - 1 Prof. Dr. Gündüz ÖKTEN İTÜ Maden Fakültesi emekli öğretim üyesi e Çalışmada İş Sağlığı ve Güvenliği - 1 ten, İTÜ Maden Fakültesi emekli öğretim üyesi rin yürütülmesi sırasında karşılaşılan olumsuz çalışma koşullarından birisi de yüksekte Bmevzuatındaaylüaknsdeakyteapiçrıalçalıonşkmçaal;sışe“mkSeatvö”iryşdeekefl,ainrdkişıelbteaurnliıunmnalaynnümvreaükdttüüadlşmmır.eessionuscıruasyaınradlaanmaları birbirinden farklı olsa da bir insanın denge noktası ceği her türlü lışmalar çeşitli kapalı vkeaarçşııklaaşlıalnalnardoalugmerçseukzleçştairliılşmmekatekdior.şuİnllşaaarıt,ngdeamni bini-şaatıi,kinci bel omurudur (Şekil 1). ğı işletmeciliği, enerji darğiıstiımdheatylaürkı ksuerkutleumçuavlıeşimşleatdmıer.cilÜiğlik, oermmiazncmılıkevfazauliay-etleri nın en çok uytgınuldaandyığüıkişsekokltlearçıdaırl.ışma; “Seviye farkı bulunan ve düşme Yani ikinci bel omurunu geçen yerler yüksek olarak ka- ir kavramdırs. oGneunceluolyaraarkaylaünksmekaliki;h“tAimdıamlinatianrakoçluıkşaambaiyleaccaeğğımi ızheyrerlteür”rloülarakbul edilir. Çalışma hayatında ülkeden ülkeye farklılık dbaonyilnarsıanbairbfaiarriklnaldınleıdknagfaöyrskatlepıreıolnlasaynüdçkaaseblkıirşlimiknskaaa”nvışrnaemdkeılnitgnaendınemoltkaatnanısrııkmieknlianbncaimzbaaellkınotaamcdauıkrru.ödluçrü(iŞneskaingl österen yükseklik kavramı Avrupa’da 1,8 m, ABD’de 1,2 m olarak belirlenmiştir [1]. Bir yıl içerisinde dün- runu geçen yYerülekr syeükktseek yolaapraıklan ça- yada yaklaşık 4,7 milyon kişi düşme kazası geçirmekte, ma hayatındlaışmülakleadren çeüşlkietlyie kapalı 148 milyon iş günü kayıp olmaktadır. OSHA (Occupati- kaysraaekkkllaişkbıekklair4vl,er7anmvçmmeeıiişkAltylaivroeçrnşuı[tkp1ikar]i.'işdaliamlBad1ineür,8kşlmaymtreıeld,dair.ger- onal Safety and Health Administration) tarafından yapı- lan istatistiksel değerlendirmelerde, 3,4 metre üzerinde- 148 milyoİnnşiaşat,güngüemkaiyıpinşaatı, ki yüksekliklerde çalışırken düşen insanların %85’inin rOafcıcn3ud,p4aantionyamalğmpeSııtalraaedifneşetlynectaimüsinltzdaieektcriHsiintleivdikağeesltkeih,iltaeşnoecraj-i hayatını kaybettiği görülmüştür [2]. SGK İstatistiklerine rken düşen dinasğanıtlaımrın %h8a5tl'ianrinı kuru- göre, Türkiye’de 2019 yılında 422.463 iş kazası mey- Tilmürikş,igy1öe1r’ü4dl7emç2üa0olşul1trıüşm9mranyuaıvlnıen[cvf2dıae]lat.ıek4it2şm2lSfie.ş4aGtt6amiKr3l.ieyceitllieğrii, dana gelmiş, 1147 çalışan vefat etmiştir. Bunlar içinde yüksekten düşmeden kaynaklanan (bir şeye doğru düşey kten düşmedevnbk. ayynüaklsaenkante(bçiralışma- hareket, çarpışma “düşüşten dolayı”) kaza sayısı 23.791 eukpe,t,8ç6arkpiışşimhinaaşyı“nadktüıoenşlünılşkatçareyoındbkdeıortu.mlayyişgıt”iu)rlandığı olup, 86 kişi hayatını kaybetmiştir [3]. Yükseklik göreceli bir Yüksekten düşme kavramdır. Genel ola- rak yükseklik; “Adım ŞeŞkiel k1i-lİn1s.aİnnvsüacnudvunüdcauddeungne-noktası, Düşmeler, esas olarak düz zemin üzerinde oluşan atarak çıkamayacağı- “İkdiancdi eBnelgOemnuoruk”ta[1s]ı., “İkin- düşmeler ve seviye farkı nedeniyle meydana gelen mız yerler” olarak ta- yüksekten düşmeler şeklinde iki sınıfa ayrılabilir. nımlanabilir. İnsandan ci Bel Omuru” [1]. Yüksekten düşmeler, bir zeminden daha alçak bir insana farklılık göste- zemine kontrolsüz ve istemsiz şekilde düşme ola- ren yükseklik kavramı rak tanımlanabilir [4]. Yüksekte çalışmanın yapıl- tanımlanırken baz alı- dığı işlerde sıkça yaşanan bu tür olaylarda seviye nacak ölçü insan bede- farkı nedeniyle oluşan çarpma etkisi insan yaşamı nidir. İnsanların boy- 32 SEKTÖRMADEN
açısından çok ciddi sonuçlar doğurmaktadır (vü- Bu konuda yayınlanmış iki yönetmelik bulunmaktadır: cudun çeşitli bölgelerinde kırıklar, beyin hasarı, çoklu organ yetmezliği, ölüm) [5]. Ölüm ve yara- • Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği lanmayı etkileyen nedenler arasında; kişinin yaşı, düşme şekli, düştüğü zeminin yapısı, düşme pozis- • İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik yonu ve düşme yüksekliği önemlidir [6]. Şartları Yönetmeliği Çizelge 1’de yüksekten düşme sırasında zamana 05.10.2013 tarih ve 28786 sayılı Resmi Gazete’de ya- bağlı olarak oluşan hız ve kat edilen mesafeler gös- yımlanan Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönet- terilmiştir. İnsanlardaki tepki verme (reaksiyon) sü- meliği yüksekte çalışma ile ilgili hükümlerin yer aldığı resinin 0,2 sn civarında olduğu varsayılırsa, düşen en kapsamlı düzenlemedir. Bu Yönetmelikte; bir kişi bu süre sonunda 0,20 m civarında mesafe kat etmektedir. Kişinin bir saniye sonra yaklaşık • Yüksekte çalışmanın tanımı, 5 m (hız: 35,32 km/sa), iki saniye sonra yaklaşık 20 m (hız: 70,63 km/sa) düşmüş olması, meydana • Yüksekte yapılan çalışmalarda uyulacak hususlar, gelecek çarpmanın şiddeti hakkında yeterli bilgi İlgili standartlara atıflar ile alınacak teknik önlemle- vermektedir. Dolayısıyla, önceden tedbir alınmamış rin detayları, olması halinde, bir kez başladıktan sonra durdurma- nın neredeyse imkânsız olduğu bu eylem çoğu kez • İskele sistemleri ile ilgili hükümler yer almaktadır [4,8]. ağır yaralanma hatta ölüm ile sonuçlanmaktadır [7]. 25.04.2013 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazete’de ya- yımlanan İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nin EK-2, “4. Yüksekte yapılan geçici işlerde iş ekipmanlarının kullanımı” baş- lıklı bölümünde; aşağıdaki hususlara dair düzenlemeler bulunmaktadır. Çizelge 1. Yüksekten düşme sırasında oluşan • Yüksekte yapılan geçici işlerde, iş ekipmanının kul- hız ve kat edilen mesafeler [4]. lanımı ile ilgili genel hususlar, Zaman (sn) Hız (km/sa) Kat edilen mesafe • El merdivenlerinin kullanımı ile ilgili özel hükümler, (m) • İskelelerin kullanımı ile ilgili özel hükümler, 0,1 3,52 0,05 • Halat kullanarak yapılan çalışmalarla ilgili özel hü- 0,2 7,06 0,20 0,5 17,68 1,23 kümler [4,9]. 1 35,32 4,91 1,5 52,98 11,05 Mesleki eğitim 2 70,63 19,62 2,5 88,31 30,66 İş kazalarının önlenmesi konusunda en önemli hu- 3 105,95 44,15 suslardan birisi de yapılacak işin ehil, eğitim almış kişiler tarafından yerine getirilmesidir. Bu neden- İlgili mevzuat le, çalışanların gerek işe girişlerinde gerekse çalış- ma hayatları boyunca, yaptıkları işlerle ilgi mes- Yüksekte çalışma konusunda İş Sağlığı ve Güvenliği ile leki eğitim almaları ayrıca iş sağlığı ve güvenliği ilgili hususlar, 20.06.2012 tarihli 6331 sayılı İş Sağlığı konusunda eğitilmeleri büyük önem taşımaktadır. ve Güvenliği Kanunu’nun 30’uncu maddesine dayanı- larak yayımlanan ilgili yönetmelikler ile düzenlenmiştir. Esas olarak 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 17’inci maddesi 1. fıkrasında “İşve- SEKTÖRMADEN 33
İŞ GÜVENLİĞİ ren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimle- Yüksekten düşmenin nedenleri rini almasını sağlar.” hükmü bulunmaktadır. Aynı maddenin 3’üncü fıkrasında ise; “Mesleki eğitim • Bilgi eksikliği: Kişinin yaptığı işle ilgili ve alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli yaptığı işin taşıdığı riskler hakkında yeterli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki bilgiye sahip olmaması. eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz.” denilmektedir. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Gü- • Personel seçimi: Yapılacak işe uygun nite- venliği Yönetmeliği’nin Ek-4 bölümü “Yüksekte liklerde personel tayin edilmemesi, yapılan Çalışma” Başlığı altındaki 2’nci maddesinin (g) işin çalışanın fiziksel yapısıyla uyuşmaması bendi gereğince, “Bu alanlarda çalışanlara yük- (Daha önce düşmüş olmak, kas güçsüzlüğü, sekte çalışmayla ilgili tehlike ve riskler konusunda yürüme bozukluğu, denge sorunları, görme bilgilendirme yapılarak gerekli eğitim verilir.” kusurları, ileri yaş, bilişsel bozukluk, psikot- ropik ilaç kullanımı, artrit, hipotansiyon, baş Yukarıda belirtilen yasa maddeleri uyarınca, yük- dönmesi, anemi vb. sağlık sorunları) [9]. sekte çalışma yapılan işlerde görevlendirilecek personele mesleki eğitim verilmesi gerekir. Bu • İş güvenliği kurallarının uygulanmaması: eğitim sırasında aşağıda belirtilen konu başlıkları Yöneticilerin iş güvenliği kurallarının gerekli- esas alınmalıdır. ğine inanmaması ve/veya bu kuralların uygu- lanması konusunda personeli teşvik etmeme- • Genel olarak iş kazaları, nedenleri ve sonuç- leri. ları, • Mühendislik hataları: Tasarlanmış olan sis- • Yüksekte çalışma ve düşme kavramları, temin güvenli çalışmayı zorlaştırması ve işin asgari gereksinimlerine cevap vermemesi. • Yüksekte çalışma sırasında karşılaşılabilecek tehlike ve riskler, • Yetersiz kişisel koruyucu donanım: Kişisel koruyucu donanımın (paraşüt tipi emniyet • Yüksekte çalışma sırasında çalışanların görev kemeri, lanyard “hayat ipi”, baret, eldiven, ve sorumlulukları, iş elbisesi, kaymaz tabanlı iş ayakkabısı vb.) kullanılmaması veya çalışma şartlarına uygun • Tehlike ve risklere karşı uygulanacak toplu olmaması. ve bireysel koruma tedbirlerinin özellikleri ve uygulanması, • Yetersiz kontrol ve bakım programı: Çalış- ma alanı, kullanılan ekipman ve malzemenin • Kişisel koruyucu donanımların özellikleri ve yeterince kontrol edilmemesi. Ekipmanın ba- kullanımı, kım ve onarım programlarında aksamalar. • Kullanılan ekipman ve malzemenin temizlik, • Yetersiz ve düşük kaliteli malzeme kulla- bakım, saklama koşulları ve kontrolü, nımı: Malzeme temininde standartlara uy- mayan, ucuz ve kalitesiz malzemelerin tercih • Sağlık ve güvenlik işaretlerinin özellikleri ve edilmesi. seçimi, • Güvensiz çalışma yöntemleri: Uygulanmak- • Acil durumlarda müdahale için prosedürler ve ta olan çalışma yöntemlerinin ve esas alınan acil durum planı, iş güvenliği kurallarının gerçekte eksiklik ve hatalar içermesi [10]. • Çalışanlar arasında eşgüdüm ve etkin iletişim [4]. 34 SEKTÖRMADEN
Yüksekte çalışmada uyulması f- Yüksekte güvenli çalışma donanımlarının, düzenli gereken kurallar olarak kontrol ve bakımlarının yapılması sağlanır. Uy- gun olmayan donanımların kullanılması engellenir. Yüksekte yapılan çalışmalarda uyulması gerekli kural- g- Bu alanlarda çalışanlara yüksekte çalışmayla ilgili lar; Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeli- tehlike ve riskler konusunda bilgilendirme yapılarak ge- ği’nin (EK-4, A) “Yapı alanındaki çalışma yerleri için rekli eğitim verilir. genel asgari şartlar” “Yüksekte Çalışma” kısmında aşa- ğıdaki gibi belirlenmiştir: ğ- Yüksekte yapılan çalışmalar işveren tarafından gö- revlendirilen ehil bir kişinin gözetim ve kontrolü altında a- Yüksekte yapılması zorunlu olmayan montaj ve ben- gerçekleştirilir [8]. zeri çalışmaların mümkün olduğunca öncelikle yerde yapılması sağlanır. Kaynaklar b- Yapılacak çalışmaların önceden planlanması ve orga- [1] Yahnioğlu, N, İş Sağlığı ve Güvenliği II (MTM nize edilmesi, bu planlama yapılırken yüksekten düşme 1552) ile ilgili hususlara acil durum planında yer verildiğinden emin olunması sağlanır. https://docplayer.biz.tr/212476841-Is-sagligi-ve-gu- venligi-ii-mtm-1552-prof-dr-nazmiye-yahnioglu.html c- Çalışanların, çalışma yerlerine güvenli bir şekilde ulaşmaları uygun araç ve ekipmanlarla sağlanır. [2] Onüçyıldız, M, Yüksekte Çalışmalarda İSG ç- Çalışma yerlerinde çalışanların güvenliği öncelikle, https://www.erbakan.edu.tr/storage/files/depart- güvenli korkuluklar, düşmeyi önleyici platformlar, bari- ment/insaatmuhendisligi/editor/DersSayfalari/is- yerler, kapaklar, çalışma iskeleleri, güvenlik ağları veya sagligi/Yuksekte%20Cal%C4%B1smalarda%20 hava yastıkları gibi toplu koruma tedbirleri ile sağlanır. %C4%B0SG.pdf d- Toplu koruma tedbirlerinin düşme riskini tamamen [3] SGK İstatistik Yıllıkları, 2019. ortadan kaldıramadığı, uygulanmasının mümkün olma- dığı, daha büyük tehlike doğurabileceği, geçici olarak [4] T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, kaldırılmasının gerektiği hallerde, yapılan işlerin özel- 2018, “Yapı İşlerinde Yüksekte Çalışmada İş Sağlığı liğine uygun bağlantı noktaları veya yaşam hatları oluş- ve Güvenliği Uygulama Rehberi”. turularak tam vücut kemer sistemleri (paraşüt tipi) veya benzeri güvenlik sistemlerinin kullanılması sağlanır. [5] Öngel, K., Katırcı, E, vd., 2008, “Yapılmış Yayın- Çalışanlara bu sistemlerle beraber yapılan işe ve stan- lara Göre Yüksekten Düşme Olgularının İncelenme- dartlara uygun bağlantı halatları, kancalar, karabinalar, si”, Tıp Araştırmaları Dergisi, 6 (3), s. 175 – 180. makaralar, halkalar, sapanlar ve benzeri bağlantı terti- batları; gerekli hallerde iniş ve çıkış ekipmanları, enerji [6] Eryılmaz, M., Durusu, M. ,2008, “Yüksekten sönümleyici aparatlar, yatay ve dikey yaşam hatlarına Düşme: Erişkin Olgular” ADÜ Tıp Fakültesi Dergi- bağlantıyı sağlayan halat tutucular ve benzeri donanım- si, 9(2), s. 29-32. lar verilerek kullanımı denetlenir. [7] Akarsu, D., 2016, “Yüksekten Düşme Kazaları e- Yapı işleri sırasında ve yapı işleri bitirilip yapı kul- Üzerine Risk Değerlendirilmesi” TC ÇSGB İSG Ge- lanıma geçtikten sonra yüksekte yapılacak çalışmalarda nel Md., İSG Uzmanlık Tezi, Ankara, 76 S. kullanılmak üzere oluşturulacak yatay ve dikey yaşam hatları için gerekli olan bağlantı noktaları ve yapısal dü- [8] Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeli- zenlemeler, projenin hazırlık aşamasında belirlenerek ği, R.G. Tarih: 05.10.2013, Sayı: 28786. sağlık ve güvenlik planı ve sağlık ve güvenlik dosya- sında yer alır. [9] İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Gü- venlik Şartları Yönetmeliği, R.G. Tarih: 25.04.2013, Sayı: 28628. [10] https://www.izdemir.com.tr/pdf/is_sagligi/10_ Yuksekte_Calisma_1.pdf SEKTÖRMADEN 35
MAKALE Sürdürülebilir Madencilik Tam olarak ne anlama geliyor? Madencilik ve Jeoetik Yüksel Örgün İTÜ Maden Fak. Jeoloji Müh. Bölümü Gündelik hayatın her alanında, ekonomik, sosyal, kültürel Kaçınmak gereken tek şey açgözlülüğün ta ve hatta hukuk alanında, etikten olan beklenti 20. yüzyı- kendisidir, mühendisliğin esasını oluşturan lın son yarısında öylesine artmış ki, genel etik kuralları ise kütlesel üretim ile kontrolsüz tüketimi uygulamada, ilgili eylem alanında faaliyet gösteren insan çok iyi dengelemektir. gruplarının davranış ilkeleri şeklinde düzenlenerek, farklı meslekler için meslek etiği ilke ve kuralları belirlenmiş ve mesleklerin bu ilke ve kurallar kapsamında yapılması is- İ çinde bulunduğumuz yüzyılda sıkça duyduğumuz tenmiştir. JEOETİK de bunlardan biridir. Yer bilimlerinin, hatta kullandığımız iki terim var: Etik ve Sürdü- rülebilirlik. Zira bu yüzyıl kendi kendine yetmeyi, modern toplumların gelişmesi ve bilgi birikimi üzerinde yenilenebilirliği ve sürdürülebilirliği ön şartı olarak da- yatıyor; bunlarsa etik yükümlülükler gerektiriyor. büyük bir etkiye sahip olduğu gerçeğinde hareket eden Uluslararası Jeoetik Teşvik Derneği (International Asso- ciation for Promoting Geoethics- IAPG) Yürütme Konse- yi, 26 Ekim 2016 tarihinde, Cape Town’ da Jeoetik Bil- dirgesini (Yerbilimlerinin Etik Sözleşmesi) yayınlamıştır. Etik terimi için farklı tanımlamalar yapılmıştır. Bu ta- Buna göre jeoetik şu şekilde tanımlanabilir: nımlardan biri “Etik: yanlışı doğrudan ayırabilmek ama- ycbrYeıiaüyvlnkilmsıayte,laila”apÖrhakdrlreiagkrnkü.enBnrke,TaihrkuvbaytraeamayrmSn,uoüıİıyTlrnimlhdÜıanaü,alJrsd“eeüıDlooelgğeleroebainjnrsiieeleıiMtnkrçgıeüMiinahrone.aşllrBdaeaMremöymanldaükicadismiryikel.niüanakimcozç–ir?aluig”lTkıuaşasnvadome@nırnuJoaiasetlhauuoglre.naöeatukd-ikkun.terJngueaiyirnongd,eluiathğlimakeimr,ahta“geülyerralelirüyryıboefdirrale?diamselti,ecykiuelletyeirgnyinudennev, dedDeaüyğvneerrryablnaeiırlşsilimüasztrleeemrrviieniymelueüdyhügeetşuknünidn/lideesşonlieğmrvriuee- araştırmalar yapan çok disiplinli bilim dalı” olup, yer- bilimcilerin bilgi, eğitim, araştırma, uygulama ve ileti- şim faaliyetlerinin sosyal rolü ve sorumluluğunun etik, *s*o*sSypaoltv: eKkaüçlıntümraekl egtkerileekreinilteekilgşielyenir. açgözlülüğün ta kendisidir, kmSüüütlhreedsneüdlriüsülrileğetibinmiliierlsleiakksıonknıatrvoorllasuümşztuıtrüadknaetieimsteiik kavramında olduğu çgoikbiiy, ipdeekngçeolekmaeklatinr. veya durum için kullanılıyor ve ta- nımlanıyor. Örneğin Cambridge Dictionary de sürdürü- lebilirlik kavramı çevre için “çevreye çok az zarar ve- ren veya hiç zarar vermeyen ve bu nedenle uzun süre devam edebilen” olarak tanımlanırken, çevre ve doğal kaynaklar için de “Doğal kaynakların gelecekte de kul- *(GGöörsreslelHHBBT,Ts,asyaıy2ı8238d3e’tyeayyaınylıannlaanna“nYü“Yzyüılzıynıslıünrdsüürrüdlüermüelez-liği:laSnüırldaübriüllierboillimrliaks”ı biçaişnlıkçleıvmreakyaelezdaernar vermeyen yöntemler maleınzmliğışit:ırS)ürdürülebilirlik” başlıklı makaleden alınmıştır. kullanmak” olarak tanımlanıyor. 3İç6indSe EbKuTluÖndRuMğuAmDuEz Nyüzyılda sıkça duyduğumuz hatta kullandığımız iki terim var: Etik ve Sürdürülebilirlik. Zira bu yüzyıl kendi kendine yetmeyi, yenilenebilirliği ve sürdürülebilirliği ön şartı
Sürdürülebilir madencilik madeni, tahrip edilmiş bir topoğrafya, kurutulmuş ve/ olur mu? veya kirletilmiş su kaynakları…yanlış yönetim, yol- suzluk veya zayıf mevzuat nedeniyle birinin sorum- Jeoetik ve sürdürülebilirlik kavramları temelinde luluğu…?! Sorumlu madencilik terimini iyi anlamda “Sürdürülebilir Madencilik- tam olarak ne anlama ge- kullanmak isteyebiliriz, ancak bir şeyden sorumlu ol- liyor? Bu doğru bir soru mu? IAPG üyesi ve İngiltere mak olumlu bir sonucu garanti etmez… eski koordinatörü David Ovadia da bu soruya şunları ekliyor: “… Bugünlerde hemen hemen her madenci- Öyleyse, ne demek istediğimizi ifade eden bir sıfat lik projesi “sürdürülebilir” olarak tanımlanıyor – bu olarak başka ne kullanabiliriz? Peki ya “etik maden- sıfat, BM’nin sürdürülebilir kalkınma hedefleri de cilik”? Bu, yanlış bir yenilenebilirlik veya kalıcılık dahil olmak üzere pek çok şeye özgürce uygulanıyor izlenimi vermeden, pozitif yaklaşımların çoğunu ku- ve bunların 17’si de değerli ve önemli. Ancak maden- caklıyor gibi görünüyor. İyi etik, dilsel olarak gerek- cilik sürdürülebilir olarak tanımlanabilecek bir şey siz tekrar olabilir ancak terimin genel olarak kabul mi?” David Ovadia, IAPG web sitesinde yayınlanan edilen anlamı, madenciliğin kendisinin teknik yönle- “Sustainable Mining – what exactly does it mean?” rini içerir ve çoğu yukarıda genel olarak tanımlanan başlıklı yazısında özetle şunları söylüyor: Jeoetik tanımı kapsamındadır; profesyonelce davran- mak için daha geniş sosyal, yasal, ekonomik ve çev- Mal tükendiğinde, yeniden büyümez. Metal veya ag- resel gereklilikler ile birlikte, düzgün ve mantıklı ilke rega veya petrol bitti/gitti ve üretim faaliyeti sona ve kurallar içerir. erdi. Dolayısıyla bu durumda ‘Sürdürülebilir’ ger- çekten kullanılacak doğru terim mi? Madenciliği tanımlamak için elimizde üç sıfat var. Bunların hiçbiri onlara atfedilen veya onlardan bek- Birçok insan öyle olduğunu düşünüyor, birçok kurum lenen şeyleri tam olarak ifade etmiyor olabilir. Hangi da haklı olarak, madencilik faaliyetleriyle ilgili ola- terimin kullanıldığı gerçekten önemli mi? Tabii ki de- rak sürdürülebilir faydalara atıfta bulunarak “Sür- ğil. Bu terimlerden hangisi kullanılırsa kullanılsın ve dürülebilir Madencilik Planı” yayınlıyor. Şüphesiz muhtemelen seçilebilecek başkaları da vardır, önemli hepimiz toplumlara ve çevreye verilen zararı en aza olan madencilik projelerinin çevreye veya dokunduk- indiren madencilikten yana olmalıyız. Geride reha- ları insanlara uzun vadeli veya çok az zarar verecek bilite edilmiş araziler, tarım alanları veya ormanlar şekilde tasarlanması, finanse edilmesi ve kontrol bırakan; maden kapandıktan çok sonra yapılan dü- edilmesidir. Hepimiz bu konuda hemfikir olabiliriz. zenlemeler ile farklı amaçlar için kullanılabilecek rekreasyon alanları vb. inşa etmek ve sürdürmek… Jeoetik Bunlar iyi madenciliği tanımlar, ancak sürdürülebilir madenciliği tanımlar mı? O maden ocağı veya agre- JEOETİK bize madencilik faaliyetlerini nasıl yapa- ga ocağı kazılırken sürdürülebilir madencilik demek cağımızı söyler, ancak bunları yapıp yapmamamız doğru olur muydu? Muhtemelen değil. konusunda sessiz kalır. Zira Jeoetiği benimsemek/ desteklemek: “Sürdürülebilir madencilik” teriminin ne anlama geldiğini hepimiz anlamış olsak da sürdürülebilirlik • mesleki çalışmaların kalitesini ve yerbilimcilerin yerine kullanmak için daha iyi bir terim bulunabilir güvenilirliğini artırmak, mi? Peki ya ‘sorumlu madencilik’? • yer bilimlerinde mükemmelliği teşvik etmek, Sorumlu madencilik, halka madenciliğin bir kazma • topluluklar için sürdürülebilir faydalar sağlamak ve terk etme faaliyeti olmadığını anlatmak için uy- gun bir sıfat olabilir. Ancak, kesinlikle olumlu, fay- ve yerel ve küresel çevreleri korumak, dalı bir sonuç anlamına gelmez. Üretim sırasında ve • ve gelecek kuşakların sağlıklı ve müreffeh geli- sonrasında zehirli atıklarla dolu olan bir açık ocak şim koşullarını yaratmak ve sürdürmek için ha- yati önem taşır. SEKTÖRMADEN 37
MAKALE Bu kapsamda belirlenmiş Jeoetik Temel Değerlerin- hazırlanan madencilik projesinin uygulamaya geçmesi den dördü şunlardır: ise ancak çevresel-sosyal etki değerlendirme analizleri- nin olumlu sonuçlanması ile mümkündür. Az gelişmiş • Çevredeki müdahaleleri planlarken ve planları uy- pek çok ülke dahil dünyada madencilik yapılan ülkelerde gularken mümkün olan yerlerde doğal süreçlerin ve onlarca yıldır başarıyla uygulanan madencilik projesinin olguların muhafaza edilmesi; çevresel-sosyal etki değerlendirmesi ülkemizde ne yazık ki, sınırlı sayıda örnek hariç, iç karartıcı bir durumdadır. • Yaşam ve biyoçeşitlilik gelişiminin, kültürel ve top- Dünyada kurumsallaşmış, çoğu ülkelerarası işbirliği ile lumsal çeşitliliğin ve toplulukların sürdürülebilir çalışan şirketlerin yaptığı madencilik projelerinin teknik kalkınmasının önemli bir parçası olarak jeoçeşitli- ve ekonomik analizleri projenin yapılabilirliğine olumlu liğin korunması; görüş bildirse bile, rezervin işletme kararı çevresel-sos- yal etki değerlendirmesi (ÇSED) sonucuna göre verili- • İnsanın kendi çevresine ait olma duygusunu güç- yor. Örneğin ÇSED raporu sonuçlarına göre projenin uy- lendirmek için gerçek sosyal ve ekonomik değere gulanması sonucunda hiçbir biçimde baş edilemeyecek/ sahip bilimsel ve kültürel faktörleri bir araya getiren çözülemeyecek çevresel/sosyal sorun(lar) öngörüyorsa jeolojik mirasın korunup, kollanması; projeden ya vaz geçiliyor ya da ilerideki koşullara göre değerlendirilmek üzere askıya alınıyor, bir çıkış ışığı • Gelecek nesillerin enerji ve diğer doğal kaynak ih- varsa proje düzeltiliyor ya da değiştiriliyor. Ülkemizde tiyacını temin etmesi için ekonomik ve sosyal faali- ise çağdaş yapılabilirlik anlayışına uygun olarak projeyi yetlerin sürdürülebilirliğinin sağlanması. yürüten, az sayıda iyi örneğin yanı sıra, çoğu kez çevre ve sosyal koşullara uyum sağlamak yerine zorlama yo- Teknolojik gelişmelerin insanların faaliyetlerini Dün- luna gidiliyor; ya yetkili idarede proje idare ediliyor ya ya’nın ötesine, diğer gezegenlere, genişletmesine izin da devlet gücü kullanılarak sahaya giriliyor (V. Oygür, verdiği bu günlerde madencilik faaliyetlerinin artıları- “Altıncı Yok Oluş’un Eşiğinde”, Madencilik Türkiye, nı, eksilerini ve olası istenmeyen sonuçlarını dikkatlice sf.124-131, 1 Eylül 2021) tartma sorumluluğumuz vardır. Yerbilimleri, modern toplumların bilgi tabanı üzerinde gelişip ilerlemesi için Jeoetiği amacı, etik madencilik nedir? nasıl olmalıdır? büyük etkiye sahiptir. Yerbilimciler, insan hayatını ve olabilir mi? sorularını ele almak ve çözüm önerileri ge- refahını desteklemek, insanları doğa kaynaklı tehlike- liştirmektir. Bu soruları sorarken Jeoetiğin temel daya- lere (jeohazards) karşı savunmak ve doğal kaynakların naklarından biri, doğal kaynakların bir insan ömrüyle sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesini ve kullanılma- ölçülemeyecek kadar uzun bir sürede, milyonlarca yılda, sını sağlamak amacıyla, Dünya sisteminin çeşitli bile- oluştuğu ve kısa bir sürede, yıllar içinde de tüketildiği şenlerini araştırmak, yönetmek ve müdahale etmek için gerçeğidir. Bu konudaki bilgimiz arttıkça, bu kaynakla- gerekli olan temel bilgi ve becerilere sahiptir. Bu, etik rın bulunduğu özel yerleri ve bu kaynakları koruma so- yükümlülükleri gerektirir. Bu nedenle, Yerbilimciler iyi rumluluğumuzun da artması gereğidir. Bu özel alanlara niyetle hizmet etmek için etik değerleri benimsemek / yapılan her tür bilinçsiz müdahalenin geri dönüşü olma- içselleştirmek zorundadırlar. yan etkilere, bazı durumlarda artan, istenmeyen, onarı- lamaz veya uzun süreli hasarlara yol açtığı göz önüne Katı, sıvı ve gaz halde yerküremizde bulunan ve yaşa- alındığında, Jeoetik değerleri benimsemiş ve içselleştir- mın vazgeçilmezi olan doğal kaynakları, kontrollü üre- miş madencinin temel amacı, gelecek nesillerin de doğal tip, kontrollü kullanımını sağlayarak gelecek nesillere kaynak kullanma hakkı olduğu gerçeğinden hareket ede- aktarmakta yerbilimcilere ve mühendislere büyük görev rek, madencilik yapılmasını teşvik etmektir. düşüyor. Bu görev de madenciliğin önemini anlatmak için dağı taşı maden/kaynak/rezerv olarak göstermek Kaçınmak gereken tek şey açgözlülüğün ta olarak anlaşılmamalıdır. Bilindiği gibi kaynak, araştır- kendisidir… ması yapılmış, içeriği ve miktarının ne olduğu belirlen- miş katı-sıvı-gaz doğal hammadde birikimini; rezerv ise Etik aynı zamanda doğanın karşısında saygıyla işletmenin yapılacağı gündeki piyasa koşullarına ve ma- eğilmektir… dencilik teknolojisine uygun olarak bu kaynağın üreti- lebilecek kısmını tanımlar. Rezervin işletilebilmesi için 38 SEKTÖRMADEN
Accredited Laboratory TS EN ISO/IEC 17025 İ.O.S.B. Ağaç İşleri Sanayi Sitesi ISO 9001:2015 1354. Cadde 1358. Sokak No: 43-45 ISO 14001:2015 İvedik-Yenimahalle / Ankara - TURKEY OHSAS 18001:2007 T: +90.312 395 77 95 • F: +90.312 395 77 96 www.argetest.com • [email protected]
Minnesota’da Soudan demir madeninde kurulan gözlem istasyonu. Bu laboratuvarlar son 30 yılda kurulmaya başlandı. Nötrinoları ilk tespit eden Kamioka laboratuvarından M. Koshiba’ya 2002 de fizik Nobel ödülü verildi. Yeraltı madenleri ESKİ MknoAöztrmDiniokElaışNrııniLnlacEreı lRteumtaNeraiAçkinbSiirdIçeLeaşliDtçüzEınrkhĞügyEöerReryvüLi zgEüöriNmleeDlakbtİeoR.rYaİtaLukvİıanRrzaarmasaınnddaakSi oküutdleand’idğaer yapılan gözlemler sayesinde yukarı atmosferde (30km) oluşan ve hepimizi etkileyen Hazırlayan:bYüüky.üMkahda. vMaüho.laDyülnadrıanrıEtregsupniat leptmek mümkün oldu. Kozmik ışın gözlem Chisinau şehrinin ihtiyacını ka uzunluğundaki galerilerin yar istasyonları Galeriler barındırdıkları şarap isimlerle anılıyor. Yıl boyunca ESKİ MADENLER NASIL DEĞERLENDİ Rİ Lİ R galeriler yaklaşık 100m derin Rivayete göre, 1966 da kavla GKozmikeıçşeınnsgayöıdzaleTmeknisotloajsinyinonNliamreıtleri bölümün- yardımla çıkarılabilmiş. Bugü Gbmuracakeuuhlçzoasaernıennttedımmsegd“aiitiMeşnedyteDkıuierkdtodüeö.anbinlr“iyeüMTldbairae’ialulyekeloanrann.enyrorBbaaedliuğokdraraejamimnnndnumaieeçnorıurdnkaeNoatknıddi?glmleea”aötrnerekddıkttnaiçtelyöneınıerkrgbüniytailıbdae?ahğrlöes”aaelrrondüteamlimkdbyniuöieşmülktitnirrnçeklilae--d.erer. Dünya’ya yağan muonlardan oldukça ucuza temin edilebilen bir Burada da gökten yağan nötrinolar snoölzarksoönzuksounu. sNu.öNtröintroinlaorlaar taotommddaann kküüççüükk, ,eleekletrkotnraona benzer fakat elektrik yükü olmayan, hbeantztaerufzakuant ezlaekmtraiknyaüğkıürloığlmı dayaano,lmhaattdaıuğzıudnüzşaümnaünlen parçacıklar. Nötrinolar uzayda en yağaıyrlgığını dbauolulmnaadnığpı adrüçşaücnıüklelanrpfaarkçaactıkmlaar.dNdeötyrlienorlearaksiyona girmediğinden tespit euzdaiylmdaeleenriyçayogkıngübuçl.uPnaenkpyaarçyagcıknlaorlmfaakastamdaaddeesyklei yeraltı madenlerinde kurulan fizik lraeabkosriyaotunavagirrlmareıdniğöintrdinenotlaesrpıiitnecdeillmeemleerikçoiçkingükçu. lPlaeknılmakta. Bugün Batı ülkelerinde bilinen 3yanygöıtnrionlomalasabdoaraestukivyaerrıalftaı amliaydeenttleer;inKdaenkaudrualaSn ufidzibkury’de yerin 2100m derinliğinde Vale şlaibrkoerattiunvinarlCarrıenigöthritnoonlamrı iandceelneminedkeikçiinlakbulolarnaıtlumvaakrta, .Japonya’da Kamioka Maden şirketine ykanlMsMnliBpVaasaliooaoöiatuninbtiiaynlnzpnngtddesMoreymnüıneyit.a3lrnşentkaoeoa’Neiis0oidnrkBn;szotköDauluuotaayKetı.agüvrtşKttmırB’ıiainaölaııdnndnüanuyi’zaoriimaldannaŞBmysalıkllmdaSneaanaicaaenakaaCoborrıdamlaeınığyuelkouSğrraSahdilreargtdelraleioubuenaakmieuznanıgMpmdtutrondndnluetbhaMbmeıdevszaüeiıdtnnumsrnoğkadaa.ybeupaarldnrdeiyumüeıiniyKçkylamlt,na’aekilemriaideonhlrndşbrikaşnudsenes“asiemzaiiböeoncnirridhnydkDtmneiarnnaearçı3çeidaeeildnbşnK3üerivaneitneeinpariila0onlnnaaenöşnnelkmm’dyeyytliniyg”i2rtçanarçeışauiidalaab1idküiknzoiddtankino0ıediotkteına2.aairır0raelğkMknlaklha0Naumrairutnlüumiıb0buapmyoeörgerioabovudn2zugynteörnoralmutreladeaaummBrrirsdrmetbnntıaeeiruanuienaovytroüoinvvguvyljhkeüzsylimaiiödivfaaağukAizrzfüzcrgatz,eiaberıülrlüenrBkaöıidieaJuıfnrkmdknnmaaeDşrdiailnel-----mlaekNigeedönktteeoatttal(oeriak3bglğ’inesdşnbt0eöieıpunŞnaobdgBFoklzm.iaeırl,iratmölanlalrleoYaağalemşednarsmb)tnenabrasudüaamnoı,ıeockoknrzvelezpiüşralaılcrsruaaunıanaaajamptnirvrşsmeaştkaKmmzueatuıapkasküa,avraeanaryikiarimğsapymaçkltaoehdıvaviteasmrtnanibritieıvızmço.iarnnuğııgviaaedkYnnhaidd.i.ednnlaatnneettaaBkaBislıilApraluğankdumaauSemdliiiBrdlmmekleeaolrktıDamanvrnınlnuiüiaaBmzbdıammkldteonaioaosMEÇlseeanaklzemeker“aımsecnatodatctmdktheaakkaaik’tesna.amidtuviiaisğyselpdntlyheaeTv.aıaeaıa.l”tzyaByaüe’Birrçei’Td.lrekbraçrnonaukıalie2nükaiilıçhlneFnmoisee0rrrmeonk’iranekdnBcameçcykğeuasnnaefaüoillayennşadls’kzhaadladkakyaılyrehenazae’aaradınaa--mcırltnladdaaoyyakaneramihtrabeaabalanalöğtğıralbnıgcnrıüıeandlyıskaüinky byYdaeüenrryyaüüMltzkı.ümhKiaaloedvsehalnaiBkmlbboeuauorel’ziarnykaenyatlauaölya2vtnrir0ranıilınn0rando2raıeelaradtaknreesıvisımnifeCpnidzrcireaitieklikecşleieNohtnmmkvuoüeabaertleiduk’eçılddşinvmödıaındierkiğlüü.daeilmredOrüıyaeklkeyvtüouçerseüztrnaaanimnlrldkoatibıbiükkl.duküuiyri.deüeçğyysştaüıaeaatrryalaaşMsgşplıııtyanıoinlmçralditdknaalsauoaudolrğvlyleıalmgaannsuy’ıaanlniayannğıanidnkblmalieilşbmeeyanbakraaakuşfbpnoaklliuşkaleuemarnkBylantnlauöaautyhvriypmyezgıenCroemreaüıiünrllrhineet.araıkninl1sklmetiıtapina5ınrnmmdad.mısadmadaeYüıunğrale.lmaül’badannmOrzdaekulayyıveğüğnsnsaırııal-ncl,,ide1nı.arl5eıinkkvsmgabaeref.arriirid,öhne bir çeşit zırh bu ideal şartları sağlayabilen yeraltı madenleri görevi gör- var. Bunların en meşhuru ve de en büyüğü Mol- mekte. Yakın dova’nın başkenti Chisinau’nun 15km kuzeyin- zamanda Sou- deki Cricova’daki yeraltı kireçtaşı madeninde dan’da yapılan bulunuyor. 15. Yüzyıldan beri Chisinau şehrinin gözlemler sa- ihtiyacını karşılamak için yeraltından kireçtaşı yesinde yuka- çıkarılmakta.120km uzunluğundaki galerilerin ya- rı atmosferde rısı 1950 lerden beri şarap depolamak için kulla- (30km) oluşan nılmakta. Galeriler barındırdıkları şaraplara göre, ve hepimizi et- Riesling Caddesi, Sauvignon Sokağı gibi isimlerle kileyen büyük anılıyor. Yıl boyunca 12 derece ısıda oldukların- hava olaylarını dan ideal bir ortam oluşturan galeriler yaklaşık tespit etmek 100m derinde ve 1,25 milyon şişe şarabı muhafaza mümkün oldu. Ş40araSpEKmTaÖhRzMeAnDleErNi
Chisinau şehrinin ihtiyacını karşılamak için yeraltından kireçtaşı çıkarılmakta.120km uzunluğundaki galerilerin yarısı 1950 lerden beri şarap depolamak için kullanılmakta. Galeriler barındırdıkları şaraplara göre, Riesling Caddesi, Sauvignon Sokağı gibi isimlerle anılıyor. Yıl boyunca 12 derece ısıda olduklarından ideal bir ortam oluşturan gCahliesrinilaeur yşaekhlrainşiınkih1t0iy0amcındıekrianrdşıelavmea1k,2iç5inmyeilyraolntınşdişaen şkiareraçbtaışmı çuıhkaarfıalmzaakettam.1e2k0tkem. Ruzivuanylueğtuengdöarkei,g1a9le6r6iledrian kyaavrılsaır1ı 9z5iy0arleertdeednebnerkioşzamraopndoet pYoularimGaakgiçairninku2llganüınlmsaokntraa. yGaarldeırmilelrabçaırkıanrdıılradbıkilmlarişı .şaBruagpülanrahgeörkree,sRkiaesvllianrgdaCkaidşdaersai,pStaaudvımigntuonrlaSroınkaağkıagtıiblaibilir. raısrışı1la9m50akleirçdigeesnedtaminemlyneeebklrketireoleraez.lremrliRtıyşoainvnaandaokrıytalalıeaYynptuşeorıkdrikg.iGeör1Yreape0gıç,ola0trb1lamai9noşm6y2ıd6ua’geçdnükrıankicniaksçdoarie1nvınlrl2maavkredyıauaez1klrlrdia,tyeı2amanc5r.ıele1altmm2ıs0ialıykdkomatnao.Eşldiğşuelkelşanarcrınaedbmaı nmeiudrhekaaeflazbziiar ortam oluşturan etmekte. plara göre, RRçiıekivsaarlıiylnaebgtielCmgiaşö.drBdeu,eg1sü9in,6hS6earkdueasvkigaanvvlolaarndrıaSkzioiyşkaaarraeğptıteag-dibein kozmonot Yuri Gagarin 2 gün sonra a 12 derece ıydsıamırddtauımrloallradınuçaıkkklaaatırrlııalnabidbliiarl.mnişid.eBaulgbüinr ohretrakmesoklauvşltaurrdaDanekviaşsaarkaöpmütar düırmetimturmlaakrıinaalakrıantıılgaöbreilbiri.leceğiniz bir mekân da Almanya’da Ferropolis. Wittenberg ve Des- nde ve 1,25 milyon şişe şarabı muhafaza etmekte. sau arasındaki Grafenhainichen linyit işletmesinde ge- arı ziyaret eden kozmonot Yuri Gagarin 2 gün sonra çen yüzyılda kullanılan kepçeler şimdi göle dönüştürül- ün herkes kavlardaki şarap tadım turlarına katılabilir. müş açık ocağın ortasındaki yarımadaya toplanarak bir açık hava müzesi oluşturulmuş. 30m yükseklikte, 120m uzunlukta, binlerce tonluk makinalar arasında gezen- ler Almanya’nın bu bölgesinde geçtiğimiz 150 yılı şe- izlenmenin ötesinde km“iGlülzeenesdiminrdeneinokilöd”muekülrakrmısahkdiesasnicvnielaiğktiaönperıliüıtyhnoarf.üeBnduilrm6adi0aş bymiarpaıelnaıtntrelik bo Eski açık ocaklarMdaabxa”ğ,c“ıMlıkeydapumsaak” dvaemyaüfems“tikMvüalnole.srdBqeuçuneişutitonli”egöngstigebrüiizpeeerlfgoörzmrnoaentsiğklai riıisnseı iimzlenlemrenvinerilen f BsÇkMEÇMlEblBeıööansusrueeoolkdnhmskgkgkisesoueiiynayütpnnütsaçdailaBntrBnaıiçei’k’rd.lnovnınmoeıeknoeı2hıhkrndcganşed0oiaaüeedBmkMechzBMmyleeaioaoryülobornkyhsnadzshaötllaeütaa’eyrşeğdfBm’nrebudrıamcdehloiasm2nayğkıruahğoliiyaek0niecınrküabmıuieidtlbs2sanıaeeneymgkböal2ğ%agnaelyÇöb’föcgdk8arareülrbıdeıapgi0ülkrünykıüm’slideykei,eiüdniyaöabsünehkay’küinzin.ndylaenüikşıdbiüernmAapmds.aeükşşm1eeyhpBmbvite6üdkeiaoaM.büırkahğihe.llymkealşaioeMnüarBekrmğedlszrhcdeügıuyolatsynianearrısaaakş--.dbnrmtkeierödgkşhüdniliMöegrmtvdimnmhemegtkömtikiıedrytiürvivübüeüişmşseaenülsimentreltiaüidyn.geznkynhoşFdemegüimBöaiiceezrnrkkerepuaoaig.a“hüknnktınçGAköasiliüls,ekıernaulrevrtfa“mdebümunncaikiMarvsnilaasüviölıieegni1mmanuarkfmeaib0nd.u”dnalrlei3d1lHnsiüualegMırnil6kurarnmaklüg.vsaze.rinizmk.xüüie%1yruarkber”zaniü6va,innlla8aklebaz.düö“0ğnt2yç%sMöyuekr0leırniafüı2lvnüea8ıbrüe2rednznerlmd0enikzğuüydrşllssnaürieeııiagiolarsim6ı”ysümşgenn0bamieazvaezzlpubmasküerıilaldrmayiaeoeamvnışğatecpnnarsliealeılişdal“akzblhltaMtiaraarkiaMeagvrı.dnıoreğbmneeçs.aıollqıgmdatmkrueaFmrçriıuıtçeonaneesk”a--aküstü m yssaahhpipimptit.ai2.k02m0yüyüzyümızl kyoüırltanol.arrtıanldaarıinsedbaağislaer gbiatmğilşayreg-itmişizyleenmrineneinköötemsinüdrem“Gaemdienni” leekrsikagvealtömrüinşütin. 60 metrelik bomuna tırman nkydaşepekmhi iaMrlkeordsdtaeşnmeBkyblerıdisiaöknhüurkiepmrigmggvimkeeünküeözrköndraiimüdmşlekdmeeüneüörrmhar.gndhmeüdBöeoüimşraecrtmudebaünnke.nkakölnlüleeBumüğalferbruunncürıinniiı.rsblldegieıömurkaen.lknlsgamgi1deaugeyei6bfnşünearat.liizğre.y%yidlreB,aaiüöpnrl8hudzıengöle0aayüüsrmcanınşşialflaıtkaeüernderrazğid3e.p,seüiBhgeotmibeüaussmandneğkıbllbmcaüdiöıkaekr-ılıögğnmeldayaüremM2ırn0aüy2oaxma2c”k,pdaü“eMınkl.ayelaAadcpuvraııaslnakanc”gda3avakerdkgyMaimüeb“ülnMtazFloiükğesksslqateuibvvritadeiorlni”anlggei işrkebabaizçueriıgdraemzşepoastmiihztkaaevisdleımilmaıgmrle.erırçveekrüilsetnü farklı makinal mekanda 10 H ise bağlar giytmapimşaykemrüinmeküknö. mür madenleri gelmişti. nüşte. Bu bölgeye yapılacak 3 günlük bir gezide hem em de eski kömür ocaklarındaki bağlarda şarap tadımı Eğlence merkezi DEğelveanscaekmömerükrezüiretim makinalarını görebileceğiniz bir mekân da Almanya’da Ferropolis. Wittenberg ve Dessau arasındaki Grafenhainichen linyit işletmesinde gDeeçveansayküözmyıüldraürkeutilmlanmılakninkaelaprçıenılegröşreimbidlei cgeöğleinidzöbnirümşteükrüâlnmdüaşAalçmıkanoycaa’dğaın ortasındaki yuFgaezeurçrırenmonlpuaoykdlütiaaszy.,yaWıblditniaottlpeeknlruacblnleeaarntgroıalnavklenubkDkireempasççaseıkakliuenhraaaşlravaimarsıdanmi rdagüaöszkıleeni sGddiaröoanglfueüeşnşztthueüarrniüunlellimmcrhüuAeşşlnm.al3çainı0nkymyiotaciy’şanüleğıkntısmnbeeouksrltibiaknöstdelıegn,ed1as2ikn0idme gyaerçımtiğaimdaiyza1t5o0plyaınlıaşraekkiblliernadçiırkehnakvöammüürzmesaidoelunşctiulirğuilnmeuişth. a30f medyilümkisşebkliSirkEatKen,TıÖ1t R2m0MümAzDeEsNind4e1 uzunlukta, binlerce tonluk makinalar arasında gezenler Almanya’nın bu bölgesinde
PRATİK KÖŞESİ Hazırlayan: Yük. Mad. Müh. Dündar Ergunalp Mineralleri ayırt etmenin kolay yolları A nalitik cihazlar geliştikçe mineral tanıma bece- Konsantre Nitrik asit tepkimeleri rilerimizi unutmaya başladık. Son iki ay ithal ettiğimiz bentonitin aktifleştirilmiş olduğunu gümrük laboratuvarlarına ispat etmeye çalışmakla geçti. Sülfür, oksit veya nabit mineraller XRD, XRF vb. hepsini kullandılar, oysa bunun için basit koyu kahverengi NO2 gazı çıkarır, bir pH testi yeterliydi. Tabii bu süreçte iki gemi malımız sülfür minerallerinin çökeltisi sarı analizler neticelene kadar mühürlendi, dolayısıyla da olur ve yüzer, Co minerallerinin ciddi maddi zarar oluştu. Burada ihtisas gümrüklerine solüsyonu seyreltilince pembeleşir olan ihtiyacın ne kadar önemli olduğPuRnAuTbİ Kir KkÖeŞreESdİaha (demir yoksa), üç değerlikli demir belirtmeden geçemeyeceğim. Bu olayMidnaerbalelenrii abyuırtseatymı-eninmkionlaeyraylolellrairnıin solüsyonları seyrel- da mineralleri tespit etmenin pratik yAonalliatirkınciıhayzalazrmgaeylişatikçetimncineersaalrtıa,nkımahavbeerceenrgileirvimeiyziauknıurtmupı,zbı/akşalahdvıke.reSnogniikrieanyk verir, teşvik etti. Aşağıdaki kalitatif yöntemlitehralseertbtiğeismtimz ibneenrtaolnitinNaik,tCifleuş,tvirielmCişu-oFldeumğuinnueragüllmerüinkinlasboolrüastuyvoanrluarsıneayrieslptaint ce ye- ytaanpeıclaikblielerin/,todzauhaüzzieyrainddeem, badaseintcci/ijheaozllmpeoaHtgümr/hemktüeyirseemletsinçyladeyaliekı,sşttdaemaolrşlalliaalykaydrlaıris.ıiımglyTeelaaçbtdii.iaXoşRiblcluuieDdrd,,dsiXWüömRrneaFeçmdtrvde,ibinC.ziekahuirreaagmplrelsoeiminnlruiiieşnkrmtiuuanla.llallBıçenmuördriıkıaznlaedirnaal,tnKiioshsayooitliiszslsnaülaeasssbrryıuagnonüonenumlttnuuircrrüeei,sçkleeilSnSeynnrebürin,ealelSksftaiüoibtndl,rabaciniArrkesma, sPaivbti,tepkimeleri için, rasgele sıraladığım spot testler. iShteiyratlciıkn,nyeokağduanrlöunke,mli oAldguğvuenuSbiOir k2emreidnaehraalbleelriritmbedyeanzCgçeaöç,keBemleatiy,evSceerrği,rim.H.gB,uAolgay, Pb minerallerinin ç kitdAaaşpalbğaeırdnıani kdbi auksamalityeaıvdticfaumytöinneteramllleerri tespit etmenin pratik yollarını yazmaya teşvik etti. çizgi rengi, manyetiklik vb okul solüsyonu tep testlere burada değinmeyeceğim. serbest mineral tanecikleKrio/tonzsuanüztererinadem, obnasyitak cihazlar/kimyasallar ile yapılabilen, daha ziyade madenci/jeolog meslektaşlarım için, Konsantre Sülfürik asitrasgele sıraladığım spot testler. Sertlik, yoğunluk, çizgi tepkimelerikitaplarında mevcut testlere burada değinmeyeceğim. Suda eriyen minerallerSuda eriyen mineraller reİkngi id, emğaenyrelitkiklliikdevbmoirkuyleşil çökelti verir, üç uranyum sarı çökelti verir, krom gri-ye Th, Al, Be, Sn, Pb, As beyaz çökelti ve Şap, Tinkal, Karnalit, EpsoCmai,t, BGlaa,ubSerr,it,HHga,litA, Mgi,raPbbilit,mNiantremornaa,lNvleiitrrisantoiinnlü, Tsçröyooknaen,ltSviilleevirni,r,beNyiamz avi-yeşil sol Şap, Tinkal, Karnalit, Epsomit, GlauberSiat,sHoliat,lAitm, Moniyraakbtiuliztu, olur. Sasolit, AKomnosnanytarke Ktulzourik asit tepkimeleri Mn kirli beyaz veya soluk kahverengi ç Natron, Nitratin, Trona, Silvin, Karbonatlar köpürür (pek çok karbonat Aklolerikv atseitstetiköpürür, 1/1 derişik, soğuk asit ısıtılırsa bütün karbonatlar Konsantre amonyak solüsyonukokulu klorin gazı çıkarır, Konsantre Klorik asit 1/1 derişik asitte kçöüprüükrüry)u, mMunr,tCaLrakvobekyouarsauVtvuoeakrsirriıtnl(eHırzi2Skd)ea,skCBinounsen aleviniz yok Sülfür mineralleri Bu tepkimeleri tepkimeleriminerallerinin solüsyonu seyreltilince pempe renk verir (orntaummdaundeemniirzevarosaksreijnekn alevini tutun. perdelenir), üç değerlikli (ferik) demir mineralleri solüsyonmu isneeyrrealtlilleinrcienisaaryı ıvrteyeatmekte kullanabilirs Karbonatlar köpürür (pek çok karbonatsPa1br/,ı1/Hkadgh,evTreii,şreWikn,,gMisooolğu, ruV,k,NSi,iOCİ2ukmviiendeCeruğa-lelFererliinmkçilniöekdreaelltmliesriiibrseoyyleüasşzyivloençyuöaskFseeolylourteikrletvsilsaienrracıienor,lyusüer.şçt iel doselutğir,eArlgi,kli de- klorik asitte köpürür, asit ısıtılırsa mir kırmızı-kahverengi çökelti verir, uranyum sarı çö- bütün karbonatlar 1/1 derişik asitte kelti verir, krom gri-yeşil çökBeultitveesrtir,içciınvaksısiyaahdaçölgkaelt(i2500 A) mor köpürür), Mn,Cr veya V oksitleri verir, Bi, Ti, Zr, Th, Al, Bem, Sinne,rPabl ,bAu sışbıketyaazazçöçkoeklttiepki verebilir keskin kokulu klorin gazı çıkarır, verir (ortamda demir de varshaerrenzkalmenainr),flCorueksoaynuömzealvliik gösteren m Sülfür mineralleri çürük yumurta solüsyon verir, Ni mavi-yerşeilnksotloünslyaornı avraersiırn, dCaogesaç-işler olabilece kokusu verir (H2S), Co mineralle- rı-kahverengi solüsyon verir,kMırmnıkziırltiobneluyafzlovreesyaanssol(ukKalomel, Nefe rinin solüsyonu seyreltilince pem- kahverengi çökelti verir. Manganapatit), Sarı floresans (Florapa pe renk verir (ortamda demir varsa floresans (Kuvarz, Agat, Kalsedon, Op renk perdelenir), üç değerlikli (fe- idrozinkit), Beyaz floresans (Kalsit, Ara rik) demir mineralleri solüsyonu AlevseyrKeoltnilsianncteresNairtırikveaysiat tepkimeleri testi sarı/kahverengi olur, Ni, Cu ve Cu-FeSmülfiünre, raolklseirt i vseoylaüs-nabit mineraller koyu kahverengi NO2 gazı çıkarır, sülfür yonu seyreltilince yeşil olur, Ag, vPeby,aHpsmsaeoignrmıl,e,ubrTkkaeallileh,seşvarWiierrnıri(,endonMelçgumöiorkiv.r,eelyVytioas,ki sksaıra)mLn,rıaıaüzyobçı/liuokdarsreihavğtvteeeuesrralyieiknrünlızdingedeiırezk,remdiCnaikkor aBmvmyeuinnirnnieares,rkraeNaçlnllieıl,edrarCianilnueinin,nvuvsisneomoliülCzuüsusnyyy-oeFoonneknliauszmraıesinsedoeeyakryraerseelllitnelijtlreiinniynnccaieneaklıenvsina-i SiO2 minerallerin çökeltisi beyaz solüsyonu seyreltince yeşile döner, Cu minerallerinin solüsyonu seyreltince mavi olur, 42 SEKTÖRMADEN W minerallerinin çökeltisi sarı olur, Sn, Sb, As, Pb, Ag ve SiO2 mineralleri beyaz çökelti verir.
numunenize oksijen alevini tutun. Bunu adeta ikiz olan Selestit (Sr) ile Barit minerallerini ayırt etmekte kullanabilirsiniz; Sr kırmızı, Ba yeşil alev verir. Floresans testi Bu test için kısa dalga (2500 A) mor ötesi ışık verGenenllaemşmbaeyateishttiiyaç var. Pek tutun. Bunu adeta eiktmizMrkhmeekoıertailnnemarnknezkgıuratzSoaalımelnnlaltenbaolasaatunnpbirtlıaiuflı(liaştoSrisıftrrrkl)ia)oen,tsiarisSzleıea;naasSndBrzarıaaönkçrfzislıgotoremek((rlBeçlıKiztiakseşı)a,aplgelnokörsKbimsoivârt(eleğFeasılrrdla,beoeaaNinrtlbaeaeimkmclpiufreoeari,nnuğltiaytieniutanm,r,nkiaKcKakdalalooeebrylrareuaguinm,rröngsafailzdionnd)kırö,a,zıernVtrmmagBsyueüoölaanuırtinzlnıugrnynaındüi-enguskdıesnrcışatinanaüyohuıbknalvşnlbuihteefçüialaıultrorisu,eniadlvrnınunPöteygeiınddnonnisreauaedva,ıocnryeienvloakamıkleslrvclritaetmaaireu,r(nmkr.kZmAiathıbiriskrnkree.iıkuogymrnioaalçtlkieinetlitlainsen,ndiyliretSakaae)h,ouvbkeçgYdleo minerallerini ayırt Ba yeşil alev verir. floresans (Kuvarz, Agat, KalsedMona,nOgpaanl,tVeisletmi it), MÇavini kflooreoskasnitsil(eElKmuarsş,uŞneloitk, sViit Floresans tesitdirozinkit), Beyaz floresans (KMaalnsgiat,nAorkasigtloerniniti,nBçrouğsuith,iÇdKrioonjlekenompoaekrnosikti,stiTtiçterionçnöiakzüi,nsUüorl.elükssyito).n h Bunun için %3lük hidrojen%pe3rookksistasloiklüasysoint,u%ye0t,e5r dietilan Bu test için kısa dalga (2500 A) mor (eczanelerde satılan %3-4 araiskı ihisdrooljüensypoernokesişt içt eorikralinda karı ötesi ışık veren lam- “oksijenli su” da bu işi görülra).bMorinaetruavl atarndeasinniusmoluüsn-e üzerin baya ihtiyaç var. yonun içine koyunca köpürme görünür ancak mineralde Pek çok mineral bu ciddi bir bozuşma olmaz. Bu KteustrşHuaunsmoaknsiitt, Miçainnga%ni1t,0 asetik ışıkta az çok tepki Psilomelan ve Pirolusit için khulalaznıırllaabnilıir.. Numuneye uygulan verebilir, ama bu- Bor testi rada yaygın bulunan ve hemen hemen her zaman flore- Çinko oksit ile KurTşuurmneorikkskiat ğıdını içinde bor ç san özellik gösteren mineralleri, floresan ışıkta verdikleri ayırımı yaklaşık 100 derecede bir sa renklere göre, renk tonlEarrıiayreasbınidliarlgiekçitşelesrtoilabileceğini de göz önünde bulundurarak sıralayabiliriz; kırmızı tonlu floresans ( Kalomel, NeMfeilnine,rKaol rtuannd)e, ctuiğruinnciucfılmorebsıaznlsa (Çuicnukopolakstiitniçoinlmikaissıonlü)symounamhmazoaırnlleayvnaıirnk;ebkiortiuy%taar3rsspaaonntaıızsz-,rennugmi suiny bet(yiZat,izrKkoaollnua,mr.Siond, aVloitl,aMstoannigt,SaPntoaibpvaentliiittt),,,APSniagrrolıemfslioto)r,erYsfaietn,şsiMl(fFliomloreresaaptinats-, çökeltileri Anyugmlefseirto,sJiyaamnidessoolünsiyt,oBnuis, dmMiğueatrinn%git3aisnoketseaelsrikityiaescit,e%kt0ir,5. pkimeleri (Kuvarz, Agat, Kalsedon, Opal, Vilemit), Mavi floresans dietilanilin, bakiyesi su olan solüsyon. İnceleme yapma- (Elmas, Şelit, Viterit, idrozinkit), Beyaz floresans (Kalsit, dan önce iki solüsyon eşit orManadangkaarnıştıroılkırs(itklaerrıişnımin4 çoğu hi ç değerlikli deAmrairgoknırimt, ıBzrıu-ksaith, Kveorleemngainçitö, kTeroltni av,eUrilre,ksit). gün kullanılabilir) ve mostrapdaervoeykasiltabsooralütusvyarodnaunuy- eter (ec eşil çökelti verir, cıva siyah çökelti verir, Bi, Ti, Zr, mune üzerine püskürtülür. Çi“nokkosoikjesint lmi isnuer”alidtaurubnucu işi görü renk alacaktır. erir (ortamda demir de varsa renklenir), Cu koyu görünür ancak mineralde cid lüsyon verir, CoErsaiyrıe-kbahilvierrleinkgitesoslütsiyon verir, Kurşun oksit için %10 asetikPassiilto, m%5elpaontasvyeumPiiroodliuds, it için ku çökelti verir. bakiyesi su olan bir solüsyonKhuazvıralarnzıri.lNeuBmeurnielyae yuıyr-ımı Mineral taneciğini cımbızla (ucu platin olmasın) mum gulandığı zaman kurşun oksit kanarya sarısı olur. alevine tutarsanız, numuneniz Stibnit, Piromorfit, Mi- Bu iki minerali ayırt etmek zo ksa da en ymakeıtnit,sAanngalyeisist,itJeasminedsoenkiit,kBaiysnmauktçinıditaise eriyecektir. unu adeta ikiz olan Selestit (Sr) ile Barit (Ba) Kuvarz ile Beril ayyşıüürpzıemhceıelekntidr.iKğiunvizarzmtainneersai lbattam siniz; Sr kırmızı, Ba yeşil alev verir. Genleşme testi Bu iki minerali ayırt etmek zboilridnumr. eKyuevnarzmoilndeuğraulbki-uvarzdan linen bir taneyi, beril olduğudnedaonlsşüaphheelernidkiiğminiiznemria- lin özgü mprreeai,nağltöiaielnit,tnm,er,ViaKsKadliialloeeeblırarmşuguim,ıröniktfa)lzdiond,v)röartvdB,aMe,ieakeatnVurtl)syarhoueüntommaaravarnundlunyinaiindezknnfgelsoliıaeueloicyıştençnlmroaurıibraiketngdinlbbuntfls(ieialeubaltikdoau,ribalymevirnunPtni1eaemrsndami0osrkkaua-aid(vauhra1yEnrneionmşat5kıllislırsavmylriğmkektrayea,aıo(arakaaZçAiptakhskrirsigdonr,eekvaiıekaygçŞsmrannouaiıglçrknenelpnelö.ealadlske,nşrikaPtayiüeur,mtlSaetc)nhelsVı,loeaübunekagğiYkdşdnitmlmöiüeaiçaıenralrrenolioışileiizarettnkli.gıy,,,;levsBönkıitrıuüıeynlocteü,eeltvsaekttaenrslişriiçmınb.yiiniBiazokn.mtuuitblitinietioielsne--t neral tanesiyle beraber bromoAfoyrnmıateksoyt ubna, şhkeraikmisiindeeralleri ay agonit, Brusit, Kolemanit, Trona, Uleksit). yüzecektir. Kuvarz tanesi Bor testi batmaya başlayana kadar damla damla ispirto ila- ve edin. Eğer bilinmeyen mineral kuvarzdan önce batmaya başlarsa büyük ihtimalle berildir. Nadiren de olsa her iki mineralin özgül ağırlıkları eşit olabilir, ki bu durumda test geçerli olmaz. Aynı test başka mineral- Turmerik kağıdını içinde bor çözünmüş derişik hidrok- leri ayırt etmek içinde kullanılabilir, örneğin felspat ve lorik asit solüsyonu ile ıslatın ve yaklaşık 100 derecede petalit. SEKTÖRMADEN 43
www.hesdenetim.com.tr www.hesdenetim.com.tr www.hesdenetim.com.tr HES TESİSLERİ PROJE – DENETİM JEOFİZİK RAPOR DEĞERLENDİRİLMESİ HSEUS YTAEPSİISLLAERRI İPPRROOJJEE––DDEENNEETTİMİM JEJOEOTFEİKZNİKİKRRAAPPOORRDDEĞEĞERERLELENNDDİRİRİLİMLMESEİSİ ATSIUK YBAAPRIALAJLRAI RPIRPORJOE J–E D–EDNEENTEİMTİM NEJEHOİRTESKENVİKYERLAEPROİNRİNDEDĞEEĞRELRELNEDNİDRİİRLİMLMESEİSİ HES TESİSLERİ PROJE – DENETİM JEOFİZİK RAPOR DEĞERLENDİRİLMESİ AATTIIKKBTAERSİASJLLEARRİ IPPRROOJEJE––DDEENNEETTİMİM SU YAPILARI PROJE – DENETİM NEŞHEVİR–SEGVÖİVYEDLEESRTİNAİBNİLDİTEEĞHERESLEANPDLAİRRİILNMINESİ YEARTAIKLTTIESSUİSYLUERAİKPIMROMJEO–DDEELLNEEMTİEMLERİ JEOTEKNİKDERĞAEPROLRENDDEİĞREİLRMLEENSDİ İRİLMESİ ATIK BARAJLARI PROJE – DENETİM ŞEV – GÖVDE STABİLİTE HESAPLARININ YERALTI SUYU AKIM MODELLEMELERİ GNEOEHSEİRNTSEVTİKDYEMLĞEAERLRİZNLEEİMNDEDİDERĞEİLĞEMRELERESLNİENDDİRİİRLİMLMESEİSİ ATIK TESİSLERİ PROJE – DENETİM GEOŞSEEVN–TGETÖİKVDMEASLTZAEBMİLEİTDEEHĞESRALEPNLADRİRINİLIMN ESİ YERALTI SUYU AKIM MODELLEMELERİ DEĞERLENDİRİLMESİ GEOSENTETİK MALZEME DEĞERLENDİRİLMESİ HES SU YAPILARI DENETİM HİZMETLERİ LTD. ŞTİ. HES SU YAPILARI DENETİM HİZMETLERİ LTD. ŞTİ. ETHel: 0 5S32S3U25 6Y8A51P-I--L---A---R----I--ED-MEaNil: bEaTgciİ@MhesHdeİnZetMim.cEomT.Ltr E/ bRagİci.LerTd@Dgm. ŞailT.coİm. Kabil Cad. BURAK Apt. No.5/6……….. Aşağı Öveçler - ANKARA Tel: 0 532 325 68 51 ---------------E-Mail: [email protected] / [email protected] Kabil Cad. BURAK Apt. No.5/6……….. Aşağı Öveçler - ANKARA
GEÇMİŞİN İZİNDE Hazırlayan: Yük. Mad. Müh. Dündar Ergunalp Kıbrıs bakır madenleri nasıl (yeniden) keşfedildiBu sayfalara fotoğraflarını sığdırdığımız Gunther’e (beyaz elbiseli) mera sınırını gösteren köylüler, adı meçhul maden çavuşu, çuvallara maden dolduran Türk Kkadınlarıı,brmıs’atadİe.Ön. 3y0ü00k’llüi yeıllşaredka bkaekırrvmaandıe,ncailçi-ık ocak işçileri, şantiyede dağıtılan yoğurdu kaşıklayağinyaçpoılcdıuğıknlaadrabiruizlmeravdare. nİ.Öle. r1in500h’ilkeradeyesine tanıklık edenlerden sadece birkaçı. aGdkHuraoanmldltahearrıeyMİrlay’bıisanapıdkrtaıfkıriğdremaeıvnsaubtddaneniilrnısancryiidılnüaiiğasrAiveüoeg,yrakgymüailadeşeamrrriasnngiootebtnlnıai’ğşkurmınıarilCsşaKtıiöıMbdkfreüiıCsyKno’kıanrbrdraliuıanlsı.şbaaraşakrbıluarDınüıngyöar’edmanedaeynrı,lı2r.6, Aralık, 1929 da KaiAçyminnadteausMk’t:ıasnTırlhbılaeakrı,SrFbteoinrirkkyeılliıolçefra,ClAdıysğupırnlrıuulyasar,zMaPre.irnAslederasvzeCamBoaürn-poration, David Lavender yük İskender’den sonra Yunanlıların hakimiyetine geçti. Adanın en değerli ürünü “chalkos kuprios” Romalılar döneminde Latinceleştirilerek “aes cuprum”, yani “Kıb- rıs’ın metali” olarak anılmaya başlandı, ki bugün bakırın sembolü olarak kullandığımız “Cu”nun kaynağı da bu- dur. Üçüncü haçlı seferi sırasında Aslan Yürekli Richard Kudüs’e arkadaşı Guy de Lusignan’ı kral yapmayı başa- ramayınca ona Kıbrıs’ı verdi. 1372 de Cenevizliler Lu- signan krallığına son verdi. Yüz yıl sonra Venedikliler ve 1571 de de Türk’ler adanın hakimiyetini ele geçirdi. Hikayemizin kahramanı Charles Godfrey Gunther 1903’te Columbia Üniversitesi Maden Okulundan me- zun olduktan sonra 5 yıl boyunca Meksika dahil kuzey Amerika’da pek çok madende çalışır. İlk kitabı olan “Elektro Manyetik Cevher Zenginleştirme”yi 1909’da yayınladığında ABD’de porfir çılgınlığı yaşanmaya baş- lamıştır. O dönemde bulunan bütün porfir yataklarında eski madenlere de rastlanmasından cesaret alan Gunther maden aramacılığına yönelir ve aralarında Philip Wise- man, Seeley Mudd gibi sonraları büyük maden projele- rine imza atan girişimcilerin bulunduğu bir grup adına, masraflar hariç ayda 100 Dolar maaşla, iki yıl boyunca sonuçsuz kalan çalışmalar yapar. Akabinde potansiyel maden yataklarının incelenmesine dair ikinci kitabı “The Examination of Prospects”i yazarken Brooklyn Kütüp- hanesini sıkça ziyaret etmeye başlar. Bu ziyaretlerinden birinde, Sina Çölünü anlatan bir gezginin anılarında, hi- yerogliflerde “Mafkat” (Bakır ülkesi) adıyla bahsedilen 46 SEKTÖRMADEN
madenlerin tasvirine rastlar. Bu kitapta anlatılan maden- Kıbrıs’a geçer. Burada ilk ciliğin boyutuna dair detayların zenginliği onu benzer iş olarak ormancılardan kaynaklara yöneltir ve kısa zamanda sadece Sina değil o eski cürufların, maden pa- dönemdeki adıyla Küçük Asya (Anadolu) ve Kıbrıs’taki salarının yerlerini öğrenir. eski dönem madenciliğine dair bilgilere ulaşır. Bu böl- 1912’nin son günü Gunt- gelerde kimsenin porfir yataklarından haberi olmadığı her Strabon’un kitabında varsayımından hareketle ümitlenen Gunther, Wiseman (Coğrafya) bahsi geçen, ve Mudd’ı kendisini buralardaki düşük tenörlü ama bü- Mitsero yakınındaki Ta- yük tonajlı porfir yataklarını bulmak üzere finanse etme- massos Roma madenle- leri için ikna eder. Bu sefer Gunther’in masraflar hariç rine rastlar. Üç gün bu 150 Dolar aylığına, olası üretimden veya maden saha- cıvarda dolaştıktan son- sının satışından net %10 pay da ilave edilir. Orta Doğu ra Soli vadisine yönelir. seyahatinin başlangıcında uğradığı Londra’da, “British Katydata köyüne geldi- Museum” arşivlerinde, eski “Soli Madenleri”ne dair bir- ğinde Foucassa tepesinde- den çok kaynakta rastladığı bilgiler artık Gunther’i Kıb- ki demir şapkanın ve kao- rıs’ın diğer lokasyonlardan daha fazla potansiyele sahip linleşmenin yaygınlığını, olduğuna ikna eder. 1 milyon tonu aşan cüruf yığınlarını görünce aradı- ğını bulduğuna kanaat ge- tirir. Üzerine şüphe çekip başkasının kendisinden önce sahaya ruhsat almasını önlemek için ertesi gün 5 km batıdaki Lefke’ye yönelir. Mavrovouni (Karadağ) ve Apliki (Aplıç) köylerindeki maden pasaları büyük bir maden yatağının varlığına dair ümidini iyice pekiştirir. Limni ve Trodos Dağları eteklerinde bir düzine daha lo- kasyonu gezip, en büyük potansiyelin Katydata- Mavro- vouni-Apliki üçgeninde olduğuna emin olduktan sonra 20 Ocak 1913 de Lefkoşa’da Maden Dairesine ruhsat müracaatını yapmaya döner. Sadece bir ruhsat almasına izin vardır ve azami ruhsat büyüklüğü 26 km2’den fazla olamaz. Gunther potansiyel arz eden bölgeyi tek ruhsa- Gunther ilk durağı olan Sina yarımadasında Gebel Nizi- rene, Serabet, Nasb ve Samara vadisinde gezer, fakat bu- ralarda karşılaştığı granitlerin genç olduğundan ikincil cevherleşme ümidinin olmadığı, birincil cevherleşmele- rin ise küçük olduğunu rapor eder ve vakit kaybetmeden SEKTÖRMADEN 47
GEÇMİŞİN İZİNDE ta sığdıramayınca, adadaki Osmanlı Bankası müdürü 10 Mart 1916’da madeni çalıştıracak olan Cyprus Mi- R.J. Frost ile anlaşır ve Apliki civarına da Frost adına nes Corporation (CMC) kurulur. Bundan sonra CMC ruhsat müracaatı yapılır. İki gün sonra bölgeye dönen madenleri pek çok madenin yaşadığı zorlukları yaşar; Gunther yağmurlu bir günde sığındığı yarı terkedilmiş sürekli artan maliyetleri karşılamak için finansman ara- Panagia Skouriotissa (Curufların Bakire Meryem’i) ma- yışları, Rio Tinto ile Tharsis’in (dönemin pirit tekelleri) nastırı yakınında eski madenlerin galeri ağızları ile 10m CMC’yi engellemek için çevirdiği entrikalar, 1930’larda yükseklik ve 30m kadar genişlikteki oda topuk yönte- yaşanan Büyük Depresyon, oynak metal fiyatları ve de miyle çalışmış ocakları bulur. Buradaki maden günü- bütün bunlara ilaveten başta adada körüklenen Enosis müzde de adanın çalışan tek bakır madenidir. Bunlara hayallerinin sonucu olan karışıklıklar olmak üzere yerel ilaveten dönümlerce araziye yayılmış amfora kalıntıları problemler. Her şeye rağmen CMC yönetimi başarılıdır. bulur. Bunların önce madendeki yeraltı suyunu deşarj Kayıtlara göre 1938’e kadar 86.000 oz altın, 625.000 etmekte kullanıldığını varsayarsa da daha sonra 180m oz gümüş, 1937 yılında Skouriotissa’dan 212.026 ton, derine inen desandrelerden yeşil vitriyol (demir sülfat Mavrovouni’den 543.691 ton piritli konsantre üretilir. solüsyonu) toplamakta kullanıldığı anlaşılır. Bu muh- İşgücü 1935’te 2.595’den 1937’de 5.720’e ulaşır. Ma- temelen döneminin en önemli doktoru sayılan Galen’in denler tahmini 1.000 yıllık bir aradan sonra 1974 Kıbrıs 166 yılında kızamık salgınıyla mücadele için gittiği Fi- Barış Harekâtına kadar çalışmaya devam eder. Bugün listin’den dönerken, ilaç hammaddesi bulmak amacıyla CMC’den geriye kalan Yeşilyurt’taki (Pendayia) hala uğradığı Soli madenlerinden tedarik ettiğini yazdığı sı- faal olan golf kulübüdür. Bu sayfalara fotoğraflarını vıdır. Ruhsatını bekleyen Gunther’in aklı bir taraftan da Anadolu’ya geçip eski haritalarda gördüğü Ergani ma- denlerini bulmaktadır. Amerikan vatandaşı olduğundan bunu yapamaz ancak Kıbrıs Türkü olan sağ kolu Adil’i Ergani’ye yollar. Altı ay sonra dönebilen Adil’in rapor- ları olumsuzdur. Akabinde Adil’i Trabzon tarafında bir gümüş madenine de yollar, ancak bu sefer hastalanan Adil Trabzon’a ulaşamaz ve Gunther Anadolu hayalleri- ni bir kenara bırakıp Kıbrıs’a odaklanmak zorunda kalır. Bir ay kadar sonra Gunther’in aldığı arama ruhsatı son- sığdırdığımız Gunther’e (beyaz elbiseli) mera sınırını daj yapmasına yarar ama işletme ruhsatı alabilmesi için gösteren köylüler, adı meçhul maden çavuşu, çuvalla- gereken taahhütnameler, devlet hakkına dair pazarlıklar, ra maden dolduran Türk kadınları, maden yüklü eşek kalifiye madenci yetiştirilmesi, madendeki Yunanlılarla kervanı, açık ocak işçileri, şantiyede dağıtılan yoğurdu Türkler arasında baş gösteren gerginlikler, Ayios Georg- kaşıklayan çocuklar bu madenlerin hikayesine tanıklık hios (Çamlıköy) ile Karavostasi (Gemi Konağı) yapıla- edenlerden sadece birkaçı. Gunther’in kendisi ise, yarat- cak demiryolunun izni, merada çalışma izni, üretilecek tığı CMC’nin başarılarını göremeden, 26 Aralık 1929’da pirit konsantresine alıcı bulma çabaları, adanın siyasi adada yaptığı bir yürüyüş sonrası fenalaşarak bu Dün- durumundaki belirsizlikler (Osmanlı’nın Almanya ile ya’dan ayrılır. ittifak yapması üzerine İngiltere savaşa katılması şartıy- la adayı Yunanistan’a vermeye kalkar) derken, nihayet 48 SEKTÖRMADEN
Search
