กฎหมายแรงงาน-05 (1)

ค่าจ้าง คอื เงนิ ทน่ี ายจา้ งจา่ ยเป็นค่าตอบแทนการทางานตามสญั ญาจา้ งใหแ้ ก่ลูกจา้ ง กฎหมายหา้ มมใิ หน้ ายจา้ งจ่ายค่าจา้ ง แก่ลกู จา้ งนอ้ ยกวา่ อตั ราคา่ จา้ งขนั้ ต่า คา่ จา้ งอาจแยกเป็นค่าจา้ งวนั ทางานปกติ ค่าจา้ งทางานในวนั หยดุ และค่าจา้ งทางานล่วงเวลา ค่าล่วงเวลา คอื เงนิ ทน่ี ายจา้ งจ่ายใหแ้ ก่ลกู จา้ งเป็นการตอบแทนการทางานล่วงเวลาในวนั ทางาน อาจเป็นค่าล่วงเวลาในวนั ทางานปกติ ค่าลว่ งเวลาในวนั หยุด ค่าชดเชย คอื เงนิ ทน่ี ายจา้ งจ่ายใหแ้ ก่ลกู จา้ งเมอ่ื เลกิ จา้ งนอกเหนือจากเงนิ ประเภทอ่นื ซ่งึ นายจา้ งตกลงจ่ายใหแ้ ก่ลูกจา้ ง และรวมถงึ คา่ ชดเชยพเิ ศษดว้ ย

ค่าจ้าง หมายความว่า เงนิ ทน่ี ายจ้างและลูกจ้างตกลงกนั จ่ายเป็นค่าตอบแทนในการทางานตามสญั ญาจ้าง สาหรบั ระยะเวลาการทางานปกตเิ ป็นรายชวั่ โมง รายวนั รายสปั ดาห์ รายเดอื น หรอื ระยะเวลาอ่นื หรอื จ่ายให้โดย คานวณตามผลงานทล่ี กู จา้ งทาไดใ้ นเวลาปกตขิ องวนั ทางาน และใหห้ มายความรวมถงึ เงนิ ทน่ี ายจ้างจ่ายใหแ้ ก่ลูกจา้ ง ในวนั หยดุ และวนั ทล่ี กู จา้ งมไิ ดท้ างานแต่ลูกจา้ งมสี ทิ ธไิ ดร้ บั ตามพระราชบญั ญตั คิ มุ้ ครองแรงงานน้ีดว้ ย อน่ึง คาวา่ คา่ จา้ งตามพระราชบญั ญตั คิ มุ้ ครองแรงงานน้ีใหห้ มายถงึ เงิน เทา่ นัน้ ซง่ึ ต่างกบั คา่ ตอบแทนการจ้าง แรงงานตามประมวลกฎหมายแพง่ และพาณิชยใ์ ชค้ าวา่ “สนิ จ้าง” ซง่ึ สนิ จา้ งน้ีอาจเป็ นเงินหรือเป็ นทรพั ยส์ ินอย่าง อ่ืนกไ็ ด้ คาพพิ ากษาศาลฎกี าท่ี 12292/2558 คา่ บรกิ ารเป็นเงนิ ทโ่ี จทกซ์ ่งึ ประกอบกิจการโรงแรม เรยี กเกบ็ จากลูกค้า ของโจทกใ์ นอตั ราร้อยละ 10 ของราคาขายห้องพกั อาหารและค่าใชบ้ รกิ ารอ่นื ๆ แล้วนามาจดั สรรให้ลูกจ้างทุกคน คานวณจา่ ยใหต้ ามวนั ทม่ี าทางานจรงิ สว่ นทเ่ี หลอื จดั สรรไวใ้ นบญั ชกี องทนุ เซอรว์ สิ ชารจ์ สารองเพ่อื เป็นคา่ ใชจ้ ่ายตา่ งๆ ใหแ้ ก่ลูกจ้างค่าบรกิ ารจึงเป็นเงนิ ท่โี จทก์เรยี กเก็บจากลูกค้าของโจทก์ เพ่อื จ่ายใหแ้ ก่ลูกจ้างของโจทก์เพ่อื จูงใจให้ ลูกจา้ งใหบ้ รกิ ารลกู คา้ ดว้ ยดี คา่ บรกิ ารจงึ ไมใ่ ชค่ า่ จา้ งตามมาตรา 5 แหง่ พระราชบญั ญตั ปิ ระกนั สงั คม พ.ศ. 2533

คาพิพากษาศาลฎีกาท่ี 9385-9393/2558 ค่ารถยนต์และค่าน้ามันนายจ้างมิได้จ่ายให้แก่ลูกจ้างทุกคน แมจ้ ะจา่ ยเงนิ ดงั กลา่ วเป็นจานวนคงทแ่ี น่นอนทุกเดอื น แต่กม็ วี ตั ถุประสงคเ์ พ่อื เป็นสวสั ดกิ ารดา้ นคมนาคมแก่ลูกจ้าง ใหไ้ ดร้ บั ความสะดวกในการปฏบิ ตั หิ น้าทแ่ี ละใหม้ คี วามเหมาะสมแก่การดารงตาแหน่งระดบั สงู หาได้มวี ตั ถุประสงค์ ในการจา่ ยเพอ่ื ตอบแทนการทางานโดยตรงแตอ่ ยา่ งใด จงึ มใิ ชค่ า่ จา้ งตามพระราชบญั ญตั คิ มุ้ ครองแรงงาน พ.ศ. 2541 มาตรา 5 คาพิพากษาศาลฎีกาท่ี 14277/2558 ค่าเช่าบ้าน นายจ้างจ่ายให้แก่ลูกจ้างเพ่อื ช่วยเหลือในการดารงชวี ิต และลดคา่ ใชจ้ ่ายของลูกจ้าง สาหรบั ค่าอาหาร มหี ลกั เกณฑ์การจ่ายว่าลูกจ้างตอ้ งทางานไม่ต่ากว่าจานวนวนั เวลา ทน่ี ายจ้างกาหนด โดยจ่ายเป็นคูปองไปซ้อื อาหารในโรงอาหาร ส่วนค่าสวสั ดกิ ารช่วยเหลอื การเดนิ ทาง ใชว้ ธิ ีจ่าย เป็นค่าน้ามนั รถตามเขตการทางาน และจะไดร้ บั ไม่แน่นอนทุกเดอื นมลี ักษณะเป็นสวสั ดกิ าร เงนิ ทัง้ สามประเภท ดงั กล่าวมิได้จ่ายเพ่ือตอบแทนการทางานตามสญั ญาจ้างสาหรบั ระยะเวลาการทางานปกติจึงมิใช่ค่าจ้ างตาม พระราชบญั ญตั คิ มุ้ ครองแรงงาน พ.ศ. 2541 มาตรา 5

คาพพิ ากษาศาลฎีกาท่ี 12429/2558 ค่าจ้างและเงินทดรองจ่ายท่นี ายจ้างค้างจ่ายแก่ลูกจ้างเป็นเพียงหน้ี ท่นี ายจ้างจะต้องจ่ายแก่ลูกจ้าง ไม่ใช่ทรพั ย์สนิ ของลูกจ้างท่นี ายจ้างครองอยู่ ข้ออ้าง เร่อื งความเสยี หายจากการ ท่ลี ูกจ้างไม่ส่งมอบขอ้ มูลอเิ ล็กทรอนิกส์กบั เอกสารการทางานของสถานท่กี ่อสร้าง เม่อื ลูกจ้าง ลาออกจากงานนัน้ ไมเ่ กย่ี วขอ้ งกนั คา่ จา้ งและเงนิ ทดรองจ่ายดงั กล่าวจงึ ไมใ่ ช่ทรพั ยส์ นิ ของลูกจ้างทน่ี ายจ้างครองอยู่ ดงั นัน้ นายจา้ งไม่มี สทิ ธยิ ดึ หน่วงคา่ จา้ งและเงนิ ทดรองจา่ ยตามประมวลกฎหมายแพง่ และพาณิชย์ มาตรา 241

นอกจากค่าจ้างในวนั ทางานปกติทวั่ ๆ ไปแล้ว ยงั มคี ่าจ้างในวนั หยุดและค่าจา้ งในการทางานล่วงเวลาอกี ดว้ ย ในเร่อื งของวนั หยุดได้ศึกษามาแล้วว่ามี 3 ประเภท คอื วนั หยุดประจาสปั ดาห์ วนั หยุดตามประเพณี และวนั หยุด พกั ผ่อนประจาปี การใหท้ างานในวนั หยุดย่อมเป็นงานเร่งด่วนหรอื เป็นงานท่ตี อ้ งทาตดิ ต่อกนั ไป หากไม่ทาจะเกดิ ความเสยี หายต่อธรุ กจิ โดยตอ้ งไดร้ บั ความยนิ ยอมจากลกู จา้ ง โอกาสทน่ี ายจา้ งจะใหล้ กู จา้ งทางานในวนั หยดุ สว่ นใหญ่ จะเป็นวนั หยดุ ประจาสปั ดาห์ และวนั หยดุ ตามประเพณี เมอ่ื ลูกจา้ งทางานในวนั หยดุ คอื ทางานในเวลาปกตขิ องเวลาทางาน แตว่ นั นัน้ เป็นวนั หยุดตามคาสงั่ ของนายจ้าง นายจ้างตอ้ งยอมจ่ายค่าจ้าง เรยี กวา่ ค่าทางานในวนั หยุด ใหแ้ ก่ลูกจ้าง ซ่งึ กฎหมายใหค้ วามหมาย ว่าค่าทางานใน วนั หยดุ คอื เงนิ ทน่ี ายจา้ งจา่ ยใหแ้ กล่ กู จา้ งเป็นการตอบแทนการทางานในวนั หยดุ และในกรณนี ายจา้ งใหล้ ูกจา้ งทางาน ในวนั หยดุ ใหน้ ายจา้ งจ่ายคา่ จา้ งทางานในวนั หยดุ ใหแ้ กล่ กู จา้ งตามอตั ราทก่ี ฎหมายกาหนดแบง่ เป็น 2 กรณี

สำหรับลูกจ้ำงมสี ิทธไิ ดร้ ับคำ่ จำ้ งในวันหยดุ กรณีลกู จา้ งมสี ิทธิไดร้ บั คา่ จา้ งในวันหยุดอย่แู ลว้ ใหเ้ พ่ิมขนึ้ จาก ปกติอกี ไมน่ ้อยกว่ำหน่งึ เทำ่ ของอตั รำคำ่ จ้ำงต่อช่ัวโมงในวันทำงำนตำมจำนวนช่วั โมงทที่ ำหรอื ไมน่ อ้ ยกวา่ หนง่ึ เทา่ ของอตั ราค่าจา้ งตอ่ หนว่ ยในวนั ทางานต่อวนั ตามจานวนผลงานท่ีทาได้

สาหรับลูกจ้างไม่มีสิทธิได้รับค่าจ้างวันหยุด กรณีลูกจ้างไม่มีสิทธิได้รับค่าจ้างทางานในวันหยุด ใหน้ ายจ้างจ่ายค่าจ้างไม่น้อยกว่าสองเท่าของอตั ราค่าจ้างต่อชวั่ โมงในวนั ทางานตามชวั่ โมงท่ีทาหรอื ไม่น้อย กวา่ สองเทา่ ของอตั ราคา่ จา้ งตอ่ หน่วยในวนั ทางานต่อวนั ตามจานวนผลงานทท่ี าได้

การทางานล่วงเวลาหรอื ทเ่ี รยี กกนั โดยทวั่ ไปว่าทาโอที (Overtime) หมายความวา่ “การทางานนอก หรือเกิน กว่าเวลาทางานปกติหรือเกินชวั่ โมงทางานในแต่ละวนั ท่ีนายจ้างลูกจ้างตกลงกนั ” การทางานล่วงเวลามไี ดท้ งั้ วนั ทางานปกตแิ ละเวลาในวนั หยดุ การทางานลว่ งเวลานายจา้ งและลกู จา้ งจะตอ้ งตกลงกนั และตอ้ งไดร้ บั ความยนิ ยอม จากลกู จา้ งทกุ ครงั้ คา่ จา้ งหรอื คา่ ตอบแทนทน่ี ายจา้ งใหแ้ ก่ลกู จา้ งทางานลว่ งเวลาเรยี กวา่ “ค่าล่วงเวลา” เม่อื มกี ารทางานล่วงเวลา นายจา้ งจะตอ้ งจ่ายคา่ ล่วงเวลาใหล้ กู จา้ งเพม่ิ จากเงนิ คา่ จา้ งทร่ี บั ปกติ มหี ลกั เกณฑด์ งั น้ี

ค่าล่วงเวลาในวนั ทางานปกติ การทางานล่วงเวลาในวนั ทางานปกตคิ อื การทางานระยะเวลาท่ลี ูกจ้างเลกิ จากการทางานในเวลาปกตทิ ท่ี าอยขู่ ณะนนั้ และใหเ้ รมิ่ ทางานต่อไป ระยะทท่ี าต่อน้ีเรยี กว่า ทางานล่วงเวลา นายจ้าง จะต้องจ่ายค่าจ้างผดิ ไปจากเดมิ เรยี กวา่ ค่าล่วงเวลา ใหแ้ ก่ลูกจา้ งในอตั ราไม่น้อยกว่าหน่ึงเท่าครง่ึ ของอตั ราคา่ จ้าง ต่อชวั่ โมงในวนั ทางานตามจานวนชวั่ โมงท่ที า หรอื ไม่น้อยกว่าหน่ึงเท่าคร่งึ ของอตั ราค่าจา้ งต่อหน่วยในวนั ทางาน ตามจานวนผลงานทท่ี าไดส้ าหรบั ลกู จา้ งซง่ึ ไดร้ บั คา่ จา้ งตามผลงานทค่ี านวณเงนิ เป็นหน่วย

ค่าล่วงเวลาในวนั หยดุ การทางานในวนั ธรรมดา เราเรยี กวา่ วนั เวลาทางานปกติ แตถ่ า้ วนั ใดตรงกบั วนั หยดุ ประจาสปั ดาห์ (โดยทัว่ ไปจะกาหนดวันอาทิตย์ เว้นบางอาชีพอาจกาหนดเป็นวันอ่ืน ) วนั หยุดตามประเพณี และวันหยุดพักผ่อนประจาปี เราเรียกวนั เหล่าน้ีว่า วนั หยุด ตามท่ีศึกษามาแล้ว เม่ือนายจ้างมีงานเร่งด่วน หรอื งานตอ้ งทาต่อเน่ือง นายจา้ งตอ้ งทาความตกลงกบั ลูกจา้ งวา่ ขอใหม้ าทางานในวนั หยดุ เวลาการทางานในวนั หยดุ กค็ อื เวลาทางานปกตริ ะหว่างเวลา 08.00 นาฬิกา ถงึ 17.00 นาฬิกา นัน่ เอง ลูกจ้างจะได้รบั ค่าจ้างตามอตั ราการ ทางานวันหยุดตามท่ีศึกษามาแล้ว เม่ือทางานวันหยุดจนหมดเวลาถึง 17.00 นาฬิกาแล้ว งานก็ยังไม่เสร็จ นายจ้างและลูกจ้างต้องตกลงกนั หรอื ตกลงไว้ล่วงหน้าแล้วว่าให้ทาต่อไปอกี เวลาท่เี กินจากเวลาปกติในวนั หยุดน้ี เรยี กว่า “ทางานล่วงเวลาในวนั หยดุ ” นายจา้ งต้องจ่าย ค่าล่วงเวลาในวนั หยุด ใหล้ ูกจ้างในอตั ราไม่น้อยกว่า สามเท่าของอตั ราค่าจ้างต่อชวั่ โมงวนั ทางานตามชวั่ โมงท่ีทา หรอื ตามจานวนผลงานทท่ี าไดส้ าหรบั ลูกจา้ งทไ่ี ดร้ บั คา่ จา้ ง ตามผลงานทท่ี า

อนุสญั ญาองคก์ ารแรงงานระหวา่ งประเทศ กาหนดเกย่ี วกบั การเลกิ จา้ งไวด้ งั น้ี 1. หา้ มนายจา้ งเลกิ จา้ งลูกจา้ งโดยปราศจากเหตผุ ลอนั สมควรทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั ความสามารถหรอื พฤตกิ รรมของลูกจา้ ง 2. ลูกจ้างจะต้องไดร้ บั การแจ้งใหท้ ราบล่วงหน้าก่อนการเลิกจ้างหรอื ไดร้ บั ค่าชดเชยหรอื การชดเชยแบบอ่นื ๆ เวน้ แตล่ กู จา้ งจะกระทาความผดิ อยา่ งรา้ ยแรง 3. ในกรณที ม่ี กี ารเลกิ จา้ งอยา่ งไมเ่ ป็นธรรม หากนายจา้ งไมส่ ามารถรบั ลูกจา้ งกลบั เขา้ ทางานได้ลูกจ้างต้องไดร้ บั เงนิ ชดเชยอยา่ งเพยี งพอ ในพระราชบญั ญตั คิ ุ้มครองแรงงาน พ.ศ. 2541 จงึ ไดก้ าหนดใหน้ ายจา้ งจ่ายค่าชดเชยใหแ้ ก่ลูกจ้างซ่ึงเลกิ จ้าง ไดแ้ ก่การกระทาทเ่ี ขา้ ลกั ษณะดงั น้ี 1) การทน่ี ายจา้ งไมใ่ หล้ กู จา้ งทางานต่อไปและไมจ่ า่ ยคา่ จา้ งให้ 2) ทงั้ จากสน้ิ สดุ สญั ญาจา้ งหรอื เหตอุ ่นื ใด หรอื กรณที น่ี ายจา้ งไมส่ ามารถดาเนินกจิ การต่อไป

ค่าชดเชย หมายถงึ 1.1เงนิ ทน่ี ายจา้ งจา่ ยใหแ้ ก่ลูกจา้ งเม่อื เลกิ จา้ ง 1.2การเลกิ จา้ ง มสี าเหตุมาจากนายจา้ ง อนั มใิ ชส่ าเหตมุ าจากลูกจา้ ง ดงั นัน้ ลกู จา้ งจงึ มีสทิ ธไิ ดร้ บั คา่ ชดเชย 1.3สาเหตจุ ากนายจา้ ง เชน่ งานหรอื สญั ญาของนายจา้ งสน้ิ สดุ ลงปิดโครงการเพ่อื ไปเรมิ่ กจิ การใหม่ เหตุอ่นื ท่ี นายจา้ งตอ้ งการเลกิ จา้ งลูกจา้ งโดยไมใ่ ชค่ วามผดิ ของลูกจา้ ง หรอื กรณีนายจ้างไม่สามารถดาเนินกจิ การต่อไปไดต้ อ้ ง ปิดกจิ การ ปิดโรงงาน คาพิพากษาศาลฎีกาท่ี 10265-10274/2558 เม่อื จาเลยมผี ลการประกอบการทม่ี ีกาไรมาโดยตลอดทงั้ ในปี ทเ่ี ลกิ จา้ ง จาเลยกย็ งั มกี าไรมากกว่า 20 ลา้ นบาท แต่กไ็ มป่ รากฏวา่ แนวโน้มในการดาเนินธุรกจิ ของจาเลยในปีต่อๆ ไปจะตอ้ งประสบภาวะวกิ ฤตจนถงึ ขนั้ ไมอ่ าจดาเนินกจิ การตอ่ ไปได้ เม่อื ไดค้ วามเพยี งว่าจาเลยเลกิ จ้างโจทก์เพ่อื พยุง ฐานะของจาเลย ทงั้ ทผ่ี ลประกอบการของจาเลยยงั มกี าไร จงึ ไมม่ เี หตผุ ล จาเป็นและสมควรเพยี งพอท่ีจะเลกิ จ้างโจทก์ เม่อื โจทกไ์ มไ่ ดก้ ระทาความผดิ การเลกิ จา้ งโจทกจ์ งึ เป็นการเลกิ จา้ งทไ่ี มเ่ ป็นธรรม

ทงั้ น้ี พระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงาน (ฉบับท่ี 6) พ.ศ. 2560 ได้บัญญัติเพ่ิมเติมกรณีการเกษียณอายุ ตามท่ีนายจ้างและลูกจ้างตกลงกันหรือตามท่ีนายจ้างกาหนดไว้ ให้ถือว่าเป็นการเลิกจ้างตามกฎหมา ยด้วย หรอื ในกรณีทม่ี ไิ ดม้ กี ารตกลงหรอื กาหนดการเกษยี ณอายไุ ว้ หรอื มกี ารตกลงหรอื กาหนดการเกษยี ณอายุไวเ้ กนิ กว่า หกสิบปี ให้ลูกจ้างท่ีมอี ายุครบหกสิบปีข้ึนไปมีสิทธิแสดงเจตนาเกษียณอายุได้โดยให้แสดงเจตนา ต่อนายจ้าง และใหม้ ผี ลเม่อื ครบสามสบิ วนั นับแตว่ นั แสดงเจตนา และใหน้ ายจา้ งจา่ ยคา่ ชดเชยใหแ้ กล่ ูกจา้ งทเ่ี กษยี ณอายนุ ัน้ ดว้ ย ทงั้ น้ี บางหน่วยงานอาจมกี ารจ่ายเงนิ ใหแ้ ก่ลูกจา้ งเม่อื พน้ สภาพการเป็นลูกจ้าง โดยมคี วามตก ลงกนั ว่าใหเ้ งนิ ดงั กล่าวเป็นเงนิ ชดเชย ความตกลงในลกั ษณะน้ีไม่สามารถกระทาได้ ดงั เช่น คาพิพากษาศาลฎีกาที่ 9773/2558 หลกั เกณฑก์ ารจ่ายเงนิ บาเหน็จของจาเลยจ่ายใหแ้ ก่ลูกจ้างกรณีพน้ สภาพเพราะลาออกดว้ ยแตกต่างกบั หลกั เกณฑ์ การจา่ ยคา่ ชดเชยทจ่ี ่ายใหแ้ ก่เฉพาะลกู จา้ งทถ่ี ูกเลกิ จา้ งโดยไมม่ คี วามผดิ เทา่ นนั้ ทงั้ ไดก้ าหนดเง่อื นไขไวแ้ ตกต่างจาก บทบญั ญตั ขิ องกฎหมายเร่อื งการจา่ ยคา่ ชดเชย วธิ กี ารคานวณเงนิ บาเหน็จกแ็ ตกต่างกนั เหน็ ไดช้ ดั เจนวา่ เงนิ บาเหน็จ ทจ่ี า่ ยใหแ้ กล่ กู จา้ งเป็นเงนิ ประเภทอน่ื ทม่ี ใิ ช่คา่ ชดเชยตามกฎหมาย ดงั นัน้ แมร้ ะเบยี บวา่ ดว้ ยสวสั ดกิ ารพนักงานของ จาเลยจะกาหนดว่า “ใหถ้ อื ว่าเงนิ บาเหน็จน้ีเป็นเงนิ ชดเชยตามกฎหมายแรงงานดว้ ย” กไ็ มม่ ผี ลใหเ้ งนิ บาเหน็จกลบั กลายสถานะเป็นคา่ ชดเชยไปได้

ยกเวน้ กรณดี งั ตอ่ ไปน้ี 1. ลกู จา้ งลาออกจากงานโดยสมคั รใจ 2. ลูกจา้ งทท่ี าสญั ญากบั นายจา้ งโดยมกี าหนดระยะเวลาการจา้ งไวแ้ น่นอนสาหรบั งานท่ีตอ้ งแลว้ เสรจ็ ภายในเวลา 2 ปี ซง่ึ การวา่ จา้ งถอื เอาความแลว้ เสรจ็ ของงานเป็นสาระสาคญั ในการกาหนดระยะเวลาการจา้ ง ไดแ้ กง่ านดงั ต่อไปน้ี 1. งานในโครงการเฉพาะที่มิใช่งานปกติของธรุ กิจหรือการค้าของนายจ้างซง่ึ ตอ้ งมรี ะยะเวลาเรม่ิ ต้นและ สน้ิ สดุ ของงานทแ่ี น่นอน ยกตวั อย่างเช่น นายแดงจ้างนายดามาทดลองผลิตสารเคมกี าจดั ปลวก ก่อนนาเขา้ สกู่ ระบวนการผลิต ตามปกตขิ องธุรกจิ สารเคมี 2. งานอนั มีลกั ษณะเป็นครงั้ คราวที่มีกาหนดการสิ้นสดุ หรือความสาเรจ็ ของงาน ยกตวั อย่างเช่น นายแดงจ้างนายดาซง่ึ เป็นชา่ งไมม้ าตดิ ตงั้ วงกบบานประตูทน่ี ายแดงรบั จ้างเหมางานรบั ก่อสรา้ งบา้ นมาอกี ทอดหน่ึง 3. งานท่ีเป็นไปตามฤดกู าลและได้จ้างในช่วงเวลาของฤดกู าลนัน้ ยกตวั อยา่ งเช่น นายแดงจา้ งนายดามาเกบ็ มะขามและทาการแชอ่ ม่ิ ไวเ้ ม่อื คราวถงึ ฤดกู าลออกผล

กฎหมายกาหนดใหน้ ายจา้ งจา่ ยคา่ ชดเชยใหล้ กู จา้ งซง่ึ เลกิ จา้ งดงั น้ี 1. ลูกจา้ งซง่ึ ทางานตดิ ต่อกนั ครบ 120 วนั แต่ไมค่ รบ 1 ปี ใหจ้ า่ ยคา่ ชดเชยไมน่ ้อยกวา่ คา่ จา้ งอตั ราสดุ ทา้ ย 30 วนั หรอื ไมน่ ้อยกวา่ คา่ จา้ งการทางาน 30 วนั สดุ ทา้ ย สาหรบั ลูกจา้ งไดร้ บั คา่ จา้ งตามผลงานโดยคานวณเป็นหน่วย (คาวา่ ตามผลงาน หมายถงึ ไมไ่ ดจ้ า้ งเป็นรายวนั หรอื เดอื น แต่ให้คา่ จา้ งทผ่ี ลงาน) สว่ นลกู จา้ งทางานยงั ไม่ครบ 120 วนั จงึ ไม่ มสี ทิ ธพิ จิ ารณาคา่ ชดเชย 2. ลูกจ้างซ่งึ ทางานตดิ ต่อกนั ครบ 1 ปี แต่ไม่ครบ 3 ปี ใหจ้ ่ายค่าชดเชยไมน่ ้อยกว่าคา่ จ้างอตั ราสดุ ทา้ ย 90 วนั หรอื ไมน่ ้อยกวา่ คา่ จา้ งการทางาน 90 วนั สดุ ทา้ ย สาหรบั ลูกจา้ งไดร้ บั คา่ จา้ งตามผลงาน 3. ลูกจา้ งซง่ึ ทางานตดิ ต่อกนั ครบ 3 ปี แต่ไมค่ รบ 6 ปี ใหจ้ ่ายคา่ ชดเชยไมน่ ้อยกวา่ คา่ จ้างอตั ราสดุ ทา้ ย 180 วนั หรอื ไมน่ ้อยกวา่ คา่ จา้ งการทางาน 180 วนั สดุ ทา้ ย สาหรบั ลกู จา้ งไดร้ บั คา่ จา้ งตามผลงาน 4. ลกู จา้ งซง่ึ ทางานตดิ ตอ่ กนั ครบ 6 ปี แตไ่ มค่ รบ 10 ปี ใหจ้ า่ ยคา่ ชดเชยไมน่ ้อยกว่าค่าจ้างอตั ราสดุ ทา้ ย 240 วนั หรอื ไมน่ ้อยกวา่ คา่ จา้ งการทางาน 240 วนั สดุ ทา้ ย สาหรบั ลูกจา้ งไดร้ บั คา่ จา้ งตามผลงาน 5. ลูกจา้ งซง่ึ ทางานตดิ ต่อกนั ครบ 10 ปี แตไ่ มค่ รบ 20 ปี ใหจ้ า่ ยคา่ ชดเชยไมน่ ้อยกวา่ คา่ จา้ งอตั ราสดุ ทา้ ย 300 วนั หรอื ไมน่ ้อยกวา่ คา่ จา้ งของการทางาน 300 วนั สดุ ทา้ ย สาหรบั ลกู จา้ งไดร้ บั คา่ จา้ งตามผลงาน

6. ลกู จา้ งซง่ึ ทางานตดิ ต่อกนั ตงั้ แต่ 20 ปีขน้ึ ไป ใหจ้ ่ายคา่ ชดเชยไมน่ ้อยกวา่ ค่าจ้างอตั ราสดุ ทา้ ย 400 วนั หรอื ไม่ น้อยกวา่ คา่ จา้ งของการทางาน 400 วนั สดุ ทา้ ย สาหรบั ลกู จา้ งไดร้ บั งานตามผลงาน โดยสรุปเงนิ ชดเชยให้ลูกจ้างเม่อื เลิกจ้างอตั ราต่าสุดคือเท่ากับอตั ราค่าจ้างไม่น้อยกว่า 30 วนั หรอื ประมาณ 1 เดอื น และสงู สดุ เทา่ กบั อตั ราคา่ จา้ งไมน่ ้อยกวา่ 400 วนั หรอื ประมาณ 10 เดอื น ดงั น้ี คาพิพากษาศาลฎีกาที่ 6939/2558 ในกรณีทจ่ี าเลยเลกิ จ้างลูกจา้ ง ผเู้ ป็นนายจ้างย่อมทราบถึงจานวนคา่ จา้ ง ทจ่ี ะตอ้ งจ่ายใหแ้ กล่ กู จา้ งอยแู่ ลว้ โดยตอ้ งจ่ายภายใน 3 วนั นบั แต่วนั เลกิ จา้ ง อนั เป็นหน้าทต่ี ามบทบญั ญตั ขิ องกฎหมาย แม้ลูกจ้างไม่ทวงถาม นายจ้างก็มหี น้าทต่ี ้องจ่าย เม่อื ถงึ กาหนดนายจ้างไม่จ่ายจึงตกเป็นผูผ้ ดิ นัดต้องเสยี ดอกเบย้ี รอ้ ยละ 15 ต่อปีนับแตว่ นั ผดิ นัด

การจ้างลูกจ้างมาทางานในกิจการธุรกิจการค้าของนายจ้างแม้จะมีการเลิกจ้าง นายจ้างมสี ทิ ธิไม่ ต้องจ่าย คา่ ชดเชยใหแ้ กล่ กู จา้ งหากการเลิกจ้างนัน้ มีสาเหตมุ าจากตวั ลูกจ้างในกรณดี งั ต่อไปน้ี 1. ลกู จา้ งทจุ รติ ตอ่ หน้าทห่ี รอื การกระทาความผดิ อาญาโดยเจตนาตอ่ นายจา้ ง เชน่ ลกั ทรพั ยข์ องนายจา้ ง ยกั ยอก เบยี ดบงั ทรพั ยส์ นิ ของนายจา้ งหรอื ทารา้ ยรา่ งกายนายจา้ ง เป็นตน้ 2. จงใจทาให้นายจ้างได้รับความเสียหาย ปล่อยปละละเลยไม่รกั ษาทรพั ย์สินของนายจ้าง เช่น จงใจให้ ยานพาหนะของโรงงานชารดุ เสยี หาย จงใจนดั หยดุ งานทาใหง้ านของนายจา้ งเสยี หาย เม่อื บอกเลกิ จา้ งนายจ้างมสี ทิ ธิ ไมต่ อ้ งจ่ายคา่ ชดเชย 3. ประมาทเลนิ เล่อเป็นเหตุใหน้ ายจ้างไดร้ บั ความเสยี หายอย่างรา้ ยแรง ข้อน้ีความเสยี หายตอ้ งมคี วามรา้ ยแรง ดว้ ย เชน่ เป็นชา่ งรบั ผดิ ชอบตน้ กาลงั ไฟฟ้าของโรงงานนายจา้ ง ไมต่ รวจปรนนิบตั ิบารงุ รกั ษาเป็นเหตใุ หน้ ้ามนั เคร่อื ง ในเคร่อื งยนต์ของเคร่อื งกาเนิดไฟฟ้าแห้ง เคร่อื งกาเนิดไฟฟ้าเสยี หายใช้การไมไ่ ดต้ ้องหยุดปฏบิ ตั งิ านของโรงงาน ถอื วา่ เป็นความประมาทเลนิ เล่อทาใหน้ ายจา้ งไดร้ บั ความเสยี หายอยา่ งรา้ ยแรง เม่อื บอกเลกิ จา้ ง นายจา้ งมสี ทิ ธไิ มต่ อ้ ง จา่ ยคา่ ชดเชย

4. ฝ่าฝืนขอ้ บงั คบั เก่ยี วกบั การทางาน ฝ่าฝืนระเบยี บหรอื คาสงั่ ของนายจ้างอนั ชอบดว้ ยกฎหมายและเป็นธรรม และนายจ้างตกั เตอื นเป็นหนังสอื แล้ว เว้นแต่กรณีรา้ ยแรงเช่นขอ้ 3 นายจ้างไม่จาเป็นต้องตกั เตอื น สาหรบั หนังสอื เตอื นของนายจ้างใหม้ ผี ลบงั คบั ได้ไม่เกนิ 1 ปี นับแต่วนั ทล่ี ูกจ้างกระทาความผิด เม่อื บอกเลิกจ้างนายจ้างมีสทิ ธิ ไมต่ อ้ งจา่ ยคา่ ชดเชย คาพิพากษาศาลฎีกาท่ี 9873/2558 การเตือนเป็นหนังสอื นัน้ จะต้องประกอบไปด้วยข้อเท็จจริงเก่ียวกับ พฤตกิ รรมทล่ี กู จา้ งกระทาผดิ รายละเอยี ดเกย่ี วกบั การทล่ี ูกจา้ งฝ่าฝืนขอ้ บงั คบั เก่ยี วกบั การทางานเพยี งพอทจ่ี ะทาให้ ลกู จา้ งทราบถงึ การฝ่าฝืนขอ้ บงั คบั เกย่ี วกบั การทางานของตน และการเตอื นวา่ หากลูกจา้ งกระทาผดิ ซ้าคาเตอื นจะถูก ลงโทษทางวนิ ัย หรอื ดาเนินการอยา่ งใด คดนี ้ีแมน้ ายจ้างจะเตอื นดว้ ยจดหมายอเิ ลก็ ทรอนิกส์ กถ็ อื เป็นการเตอื นเป็น หนงั สอื ได้ เมอ่ื จดหมายดงั กล่าวมเี น้ือหาวา่ ผลงานของลกู จา้ งต่ากวา่ เป้าหมาย ไมส่ ง่ รายงานการขาย และระบุวา่ หาก ไม่ปรบั ปรุงจะใช้มาตรการทางวินัยท่ีจาเป็น ถ้อยคาในการเตือนดงั กล่าวย่อมมลี ักษณะเป็นหนังสือเตือนท่ีชอบ ดว้ ยกฎหมายแลว้ 5. ละทง้ิ หน้าท่เี ป็นเวลา 3 วนั ทางานตดิ ต่อกนั ขน้ึ ไป ไม่วา่ จะมวี นั หยุดคนั่ หรอื ไมก่ ็ตามโดยไม่มเี หตุอนั สมควร ซง่ึ เหตุอนั ควรหรอื ไมม่ นี ้ีเป็นดลุ ยพนิ ิจของนายจา้ ง

6. ไดร้ บั โทษจาคุกตามคาพพิ ากษาถงึ ท่สี ุดใหจ้ าคุก เว้นแต่เป็นโทษสาหรบั ความผดิ ทไ่ี ด้กระทาโดยประมาท หรอื ความผดิ ลหโุ ทษ ความผดิ ใน 2 กรณหี ลงั น้ี นายจา้ งจะบอกเลกิ จา้ งไดต้ อ้ งเป็นกรณีเป็นเหตุใหน้ ายจา้ งไดร้ บั ความ เสยี หาย อน่ึง การเลกิ จา้ งลกู จา้ งโดยนายจา้ งไมต่ อ้ งจา่ ยคา่ ชดเชยดงั กลา่ วมาแลว้ น้ี นายจา้ งจะตอ้ งทาเป็นหนงั สอื บอกเลกิ สญั ญาจา้ ง ระบขุ อ้ เทจ็ จรงิ สาเหตุทไ่ี ม่ตอ้ งจ่ายค่าชดเชยใหล้ ูกจา้ งทราบในขณะทเ่ี ลกิ จา้ งดว้ ย มฉิ ะนัน้ นายจ้างจะยก เหตุขน้ึ อา้ งภายหลงั ไมไ่ ด้

ค่าชดเชยพิเศษ หมายความวา่ เงนิ ทน่ี ายจา้ งจ่ายใหแ้ ก่ลูกจา้ งเม่อื สญั ญาจา้ งสน้ิ สดุ ลง เพราะมเี หตุกรณพี เิ ศษท่ี กาหนดไวใ้ นพระราชบญั ญตั นิ ้ี ค่าชดเชยพิเศษ เป็นเงินท่ลี ูกจ้างมีสทิ ธิท่จี ะได้รบั จากนายจ้างเม่อื ลูกจ้างลาออกจากงานท่ีทากับนายจ้าง หรอื ลูกจ้างบอกเลกิ สญั ญากบั นายจ้าง ทงั้ สองกรณีเป็ นสิทธิของลูกจ้าง เพราะมีสาเหตุพิเศษเกิดจากนายจ้าง ท่ีนายจ้างประสงค์ 2 ประการ คือ นายจ้างจะย้ายสถานท่ีประกอบกิจการไปตัง้ ณ สถานท่ีอ่ืน ประการหน่ึง และอีกประการหน่ึง นายจ้างจะปรบั ปรุงกระบวนการผลิต การจาหน่าย การประกอบกิจการใช้เคร่อื งจักรแทน แรงงานคน นายจา้ งจงึ มหี น้าทจ่ี ะตอ้ งจา่ ยคา่ ชดเชยพเิ ศษใหก้ บั ลูกจา้ งท่ีทางานอยกู่ บั ตน

สาระสาคญั ของหลกั กฎหมาย สรปุ ไดด้ งั น้ี กรณีนายจ้างจะยา้ ยสถานท่ีประกอบกิจการไปตงั้ ณ สถานท่ีอ่ืน ในกรณนี ายจา้ งจะยา้ ยสถานทป่ี ระกอบกจิ การไปตงั้ ณ สถานทอ่ี ่นื การยา้ ยโรงงานหรอื สถานประกอบกจิ การ ไปยงั สถานทแ่ี ห่งใหม่ย่อมมผี ลกระทบต่อการดารงชวี ติ ตามปกตขิ องลูกจา้ งและครอบครวั นายจ้างจงึ มีหน้าท่ตี ้อง ปฏบิ ตั ติ อ่ ลกู จา้ งดงั น้ี 1.1 นายจา้ งตอ้ งแจง้ ใหล้ กู จา้ งทราบล่วงหน้าไม่น้อยกว่า 30 วนั กอ่ นวนั ยา้ ยสถานทป่ี ระกอบกจิ การ 1.2 ถา้ ลูกจ้างไม่ประสงคจ์ ะไปทางานดว้ ย ใหล้ ูกจา้ งมสี ทิ ธิบอกเลิกสญั ญาจา้ งไดภ้ ายใน 30 วนั นับแต่วนั ท่ี ไดร้ บั แจง้ จากนายจ้าง หรอื วนั ทน่ี ายจ้างยา้ ยสถานประกอบกจิ การแล้วแต่กรณี และให้ลูกจา้ งมสี ทิ ธไิ ดร้ บั ค่าชดเชย พิเศษในอตั ราคา่ ชดเชยทล่ี ูกจา้ งพงึ มสี ทิ ธไิ ดร้ บั ในเร่อื งคา่ ชดเชยดงั กลา่ วมาแลว้ ตามระยะเวลาทต่ี นทางาน 1.3 ถา้ นายจา้ งไมแ่ จง้ ใหล้ ูกจา้ งทราบลว่ งหน้า ตามขอ้ 1.1 ใหน้ ายจา้ งมหี น้าทต่ี อ้ งจ่าย ค่าชดเชยพิเศษแทน การบอกกล่าวล่วงหน้า เทา่ กบั คา่ จา้ งอตั ราสดุ ทา้ ยของลกู จา้ ง 30 วนั 1.4 ใหน้ ายจา้ งจา่ ยคา่ ชดเชยพเิ ศษตามขอ้ 1.2 หรอื คา่ ชดเชยพเิ ศษแทนการบอกกล่าวล่วงหน้า (ถ้าม)ี ใหแ้ ก่ ลูกจา้ งภายใน 7 วนั นบั แตว่ นั ทส่ี ญั ญาจา้ งสน้ิ สดุ



กรณีนายจ้างจะปรบั ปรงุ กระบวนการผลิตและใช้เคร่ืองจกั รแทนแรงงานคน กรณนี ้ีเป็นกรณีทน่ี ายจา้ งคอื ผปู้ ระกอบกจิ การมแี นวคดิ ปรบั ปรงุ สถานประกอบกจิ การในเร่อื งกระบวนการ ผลติ การจาหน่ายหรอื บรกิ ารดว้ ยการนาเอาเคร่อื งจกั รและเทคโนโลยใี หมๆ่ เขา้ มาใชแ้ ทนแรงงานคน ทาใหต้ อ้ งลด แรงงานคนลง ผปู้ ระกอบกจิ การคอื นายจา้ งจงึ ตอ้ งลดจานวนลกู จา้ งลงเพ่อื ประหยดั คา่ ใชจ้ า่ ยแตไ่ ดผ้ ลผลติ มากขน้ึ กรณเี ชน่ น้ีนายจา้ งจะตอ้ งบอกเลกิ สญั ญาจา้ งตอ่ ลกู จา้ งโดยกฎหมายกาหนดใหน้ ายจา้ งตอ้ งแจง้ วนั ทจ่ี ะเลกิ จา้ ง เหตุผล ของการเลกิ จา้ งและรายช่อื ลูกจา้ งตอ่ พนกั งานตรวจแรงงานและลกู จา้ งทจ่ี ะเลกิ จา้ งทราบล่วงหน้าไมน่ ้อยกวา่ 60 วนั ก่อนวนั ทจ่ี ะเลกิ จา้ ง เพอ่ื ใหล้ ูกจา้ งมเี วลาเตรยี มตวั จดั แจงตนเองในการหางานใหมท่ า ถา้ นายจา้ งแจง้ ล่วงหน้าใหล้ กู จา้ งทราบน้อยกวา่ 60 วนั กอ่ นทจ่ี ะเลกิ จา้ ง นอกจากลกู จา้ งจะไดร้ บั เงนิ ชดเชย พเิ ศษในอตั ราเงนิ ชดเชยทก่ี ลา่ วมาแลว้ นายจา้ งตอ้ งจา่ ยคา่ ชดเชยพเิ ศษทดแทนการบอกกลา่ วลว่ งหน้าเทา่ กบั คา่ จา้ ง อตั ราสดุ ทา้ ย 60 วนั และถา้ ลกู จา้ งนัน้ ทางานตดิ ต่อกนั มาเกนิ 6 ปี ใหน้ ายจา้ งจ่ายคา่ ชดเชยพเิ ศษเพมิ่ ขน้ึ จาก คา่ ชดเชยตามมาตรา 118 ไมน่ ้อยกวา่ อตั ราคา่ จา้ งสดุ ทา้ ย 15 วนั ต่อการทางานครบ 1 ปี แต่รวมแลว้ ตอ้ งไมเ่ กนิ คา่ จา้ งอตั ราสดุ ทา้ ย 360 วนั การคานวณนับอายกุ ารทางานของลกู จา้ งเพ่อื คานวณคา่ ชดเชยพเิ ศษ ถา้ เศษระยะเวลาการทางานของปีเหลอื มากกวา่ 180 วนั ใหน้ บั การทางานครบ 1 ปี จากหลกั กฎหมายน้ี การคดิ คา่ ชดเชยพเิ ศษใหล้ กู จา้ งกรณนี ายจา้ งจะปรบั ปรงุ กระบวนการผลติ และใชเ้ คร่อื งจกั ร แทนแรงงานคน จงึ มี 3 ขนั้ ตอน คอื คา่ ชดเชยพเิ ศษ คา่ ชดเชยพเิ ศษทดแทนการบอกกลา่ วลว่ งหน้า (ถา้ ม)ี และถา้ ลูกจา้ งทางานมาเกนิ 6 ปี ใหจ้ า่ ยคา่ ชดเชยพเิ ศษเพมิ่ ขน้ึ 15 วนั ตอ่ ปีของอตั ราคา่ จา้ งสดุ ทา้ ย