กฎหมายแรงงาน-03

แรงงานหญิงหรือลูกจ้างหญิง ย่อมมีสรีระร่างกายอ่อนแอกว่าแรงงานที่เป็ นเพศชายหากให้ทางานบาง ประเภทอาจเป็ นอนั ตรายต่อสขุ ภาพอนามยั กฎหมายจึงคุ้มครองในเรื่องเวลาและงานบางประเภทไว้ มิให้ นายจ้างให้ลูกจ้างหญิงทางาน โดยเฉพาะหญิงมีครรภ์ กฎหมายจะค้มุ ครองสิทธิให้ไว้เป็นพิเศษ แรงงานเดก็ หมายถึง บุคคลไม่ว่าจะเป็ นหญิงหรือชายท่ีมีอายุระหว่าง 15-18 ปี ถือว่าเป็ นแรงงานเด็ก กฎหมายจะค้มุ ครองและกาหนดให้นายจ้างต้องปฏิบตั ิต่อแรงงานเดก็ และข้อจากดั เรื่องเวลา ชนิ ดของงาน ให้เดก็ ทาไว้ และห้ามมิให้นายจ้างทาการจ้างเดก็ อายตุ า่ กว่า 15 ปี เป็นลูกจ้างเดด็ ขาด

แรงงานที่เป็ นลูกจ้างหญิง โดยสภาพสรีระทางร่างกายแล้ว ย่อมมีความอ่อนแอกว่าแรงงานท่ีเป็นช าย อย่างไรกต็ าม ความถนัดในการทางานของแรงงานหญงิ หรอื ลูกจ้างทเ่ี ป็นหญิง อาจมคี วามถนัดหรอื ความชานาญ ท่แี ตกต่างหรือเหมาะสมกว่าแรงงานลูกจ้างท่เี ป็นชาย เก่ยี วกับงานประเภทงานพมิ พ์ งานบญั ชี งานด้านธุรการ และในทางตรงกนั ขา้ มมงี านหลายประเภทไม่เหมาะสมกบั แรงงานทเ่ี ป็นหญงิ เช่น งานทต่ี อ้ งเดนิ ทางไกลเพ่อื ตดิ ต่อ ประสานงานตา่ งจงั หวดั งานประเภทตอ้ งใชแ้ รงยก แบกหาม เป็นตน้ ในขณะเดยี วกนั หญงิ อาจตอ้ งมคี รรภแ์ ละคลอดบตุ ร ทาใหไ้ มส่ ามารถปฏบิ ตั งิ านไดใ้ นช่วงระยะเวลาหน่ึง ซง่ึ อาจ เป็นปัญหาในหว้ งเวลาทม่ี งี านเรง่ ดว่ นตามทน่ี ายจา้ งวางเป้าหมายไว้

การคมุ้ ครองแรงงานหญงิ มหี ลกั ใหญ่ๆ 2 ประการ ไดแ้ ก่ งานท่ีอาจเป็นอนั ตรายต่อแรงงานหญิง ตามทท่ี ราบแลว้ ว่า แรงงานหญงิ คอื เพศทอ่ี อ่ นแอกวา่ แรงงานชาย งานบางประเภททน่ี ายจา้ งใหล้ ูกจ้างทา อาจไมเ่ หมาะกบั แรงงานหญงิ ดงั นัน้ เพ่อื คมุ้ ครองแรงงานหญงิ กฎหมายจงึ ไดก้ าหนดลกั ษณะของงานประเภททใ่ี ช้ แรงงานหญิงทาแล้วอาจจะเกิดอนั ตราย หรือไม่ปลอดภัย ต่อสุขภาพอนามัยของแรงงานหญิงได้ จึงได้บญั ญัติ กฎหมายหา้ มไวว้ า่ ห้ามมิให้นายจ้างให้ลกู จ้างซ่ึงเป็นหญิงทางานอย่างหน่ึงอยา่ งใด ดงั ตอ่ ไปน้ี 1)งานเหมอื งแรห่ รอื งานก่อสรา้ งทต่ี ้องทาใต้ดนิ ใต้น้า ในถ้า ในอุโมงค์ หรอื ปล่องในภูเขา เวน้ แต่สภาพของ การทางานไมเ่ ป็นอนั ตรายตอ่ สขุ ภาพหรอื รา่ งกายของลูกจา้ ง 2)งานทต่ี อ้ งทาบนนงั่ รา้ นทส่ี งู กวา่ พน้ื ดนิ ตงั้ แตส่ บิ เมตรขน้ึ ไป 3)งานผลติ หรอื ขนสง่ วตั ถุระเบดิ หรอื วตั ถุไวไฟ เวน้ แต่สภาพของการทางานไม่เป็นอนั ตรายต่อสุขภาพหรอื รา่ งกายของลกู จา้ ง 4)งานอ่นื ตามทก่ี าหนดในกฎกระทรวงไดอ้ อกมาใชบ้ งั คบั

การค้มุ ครองแรงงานหญิงมีครรภ์ 2.1 ห้ามมิให้นายจ้างให้ลูกจ้างมีครรภท์ างานอยา่ งใดอย่างหนึ่ง ท่ีอาจเป็นอนั ตรายได้ ดงั น้ี 1)งานเกย่ี วกบั เคร่อื งจกั รหรอื เครอ่ื งยนตท์ ม่ี คี วามสนั่ สะเทอื น 2)งานขบั เคล่อื นหรอื ตดิ ไปกบั ยานพาหนะ เชน่ งานเกบ็ หรอื ตรวจตวั ๋ โดยสารรถยนตป์ ระจาทาง 3)งานยก แบก หาบ หาม ทนู ลาก หรอื เป็นของหนักเกนิ สบิ หา้ กโิ ลกรมั 4)งานทท่ี าในเรอื และอยคู่ า้ งแรมในเรอื ซง่ึ หา่ งไกลโรงพยาบาล 5)งานอน่ื ตามทก่ี ฎกระทรวงกาหนดภายหลงั 2.2 ห้ามมิให้นายจ้างให้ลกู จ้างหญิงมีครรภท์ างานในเวลาควรพกั ผอ่ น ไดแ้ ก่ 1)หา้ มทางานลว่ งเวลา หรอื ทางานในวนั หยดุ หรอื ทางานในระหวา่ งเวลา 22.00 นาฬกิ าถงึ เวลา 06.00 นาฬกิ า 2)งานจาเป็นทห่ี ญิงมคี รรภ์ทาอยู่ เช่น ตาแหน่งผูบ้ รหิ าร งานวชิ าการ งานธุรการ งานการเงนิ งานบญั ชี นายจา้ งจะใหท้ างานลว่ งเวลาในวนั ทางานไดเ้ ทา่ ทไ่ี มม่ ผี ลกระทบตอ่ ลูกจา้ ง และตอ้ งไดร้ บั ความยนิ ยอมจากลูกจา้ งนัน้ เป็นคราวๆ ไป

2.3 สิทธิของหญิงมีครรภ์ 1)มสี ทิ ธขิ อให้นายจา้ งเปลย่ี นงานทท่ี าอยูช่ วั่ คราวก่อนหรอื หลงั คลอดได้ โดยมีใบรบั รองแพทย์แผนปัจจุบนั ชนั้ หน่ึงมาแสดงวา่ ไมส่ ามารถทางานในหน้าทเ่ี ดมิ ต่อไปไดเ้ พราะมผี ลกระทบต่อบุตรในครรภ์ตามใบความเหน็ แพทย์ จงึ ขอเปล่ยี นงานหน้าทเ่ี ดมิ เป็นหน้าทอ่ี ่นื ทเ่ี หมาะสมและไม่กระทบต่อบตุ รในครรภ์ชวั่ คราวได้จนกว่าจะคลอดหรือ หลงั คลอดจนทางานได้ปกติ นายจา้ งตอ้ งพจิ ารณาเปลย่ี นงานทเ่ี หมาะสมให้ 2)มสี ทิ ธติ ามกฎหมายมใิ หน้ ายจา้ งเลกิ จา้ งเพราะเหตมุ คี รรภไ์ ด้ สทิ ธขิ องหญงิ มคี รรภต์ ามมาตราน้ี เป็นขอ้ หา้ มนายจา้ งนัน่ เอง คอื หา้ มมใิ หน้ ายจ้างเลกิ จา้ งลูกจา้ งซง่ึ เป็น หญงิ เพราะเหตุมคี รรภ์ 3)มสี ทิ ธลิ าเพ่อื คลอดบตุ ร กฎหมายกาหนดใหล้ ูกจา้ งซง่ึ เป็นหญงิ มคี รรภม์ สี ทิ ธิลาเพอ่ื คลอดบตุ รครรภห์ น่ึงได้ ไมเ่ กนิ 98 วนั ทงั้ น้ีใหน้ บั รวมวนั หยดุ ทม่ี ใี นระหวา่ งวนั ลาดว้ ย ซง่ึ วนั ลาเพ่อื คลอดบตุ รน้ีใหห้ มายความรวมถงึ วนั ลาเพ่อื ตรวจครรภก์ ่อนคลอดบตุ รดว้ ย หมายความวา่ หญงิ มคี รรภส์ ามารถลาเพ่อื ตรวจครรภ์ก่อนคลอดบตุ รได้ และเม่อื ใกล้ คลอด หรอื ทราบวนั คลอดโดยประมาณการลว่ งหน้าแลว้ อาจลาพกั งานก่อนวนั คลอดกไ็ ด้ สทิ ธกิ ารลาเพอ่ื คลอดบตุ รมี กาหนดใหล้ าไดไ้ มเ่ กนิ 98 วนั โดยใหน้ บั รวมวนั หยดุ ทม่ี รี ะหวา่ งวนั ลา

คาว่า เด็ก ในความหมายของกฎหมายคุ้มครองแรงงานท่กี าลงั ศึกษาน้ีแตกต่างกบั พระราชบญั ญตั ิจดั ตงั้ ศาล เยาวชนและครอบครวั และวธิ พี จิ ารณาคดเี ยาวชนและครอบครวั ทใ่ี หน้ ิยามคาว่า เดก็ หมายความว่าบุคคลทม่ี อี ายุ เกนิ เจด็ ปีบรบิ รู ณ์ แตไ่ มเ่ กนิ สบิ สป่ี ีบรบิ รู ณ์ และคาว่า เยาวชน หมายความวา่ บุคคลทม่ี อี ายุเกนิ สบิ สป่ี ีบรบิ ูรณ์ แต่ยงั ไมถ่ งึ สบิ แปดปีบรบิ รู ณ์ กฎหมายฉบบั น้ีมงุ่ ทบ่ี คุ คลมอี ายรุ ะหวา่ งเจด็ ปี ถงึ สิบแปดปี บรบิ รู ณ์ ในกฎหมายคมุ้ ครองแรงงาน หรอื พระราชบญั ญตั คิ มุ้ ครองแรงงาน พ.ศ. 2541 คาวา่ เดก็ ทส่ี ามารถใชแ้ รงงาน เป็นลูกจา้ งไดต้ อ้ งมอี ายไุ มต่ ่ากวา่ 15 ปี และถา้ อายยุ งั ตา่ กว่า 18 ปี กฎหมายคมุ้ ครองแรงงานจดั ว่าเป็นแรงงานเดก็ หากอายคุ รบ 18 ปี บริบรู ณ์เมื่อใดกฎหมายจดั ว่าบุคคลนัน้ มิใช่แรงงานเดก็ คอื เป็นแรงงานทวั่ ไปแลว้ ดังนัน้ แรงงานเด็ก คือแรงงานท่ีมีอายุตัง้ แต่ 15 ปี และยังไม่ถึง 18 ปี ซ่ึงกฎหมายได้กาหนดเก่ียวกับ การใชแ้ รงงานเดก็ ไว้ มสี าระสาคญั ใน 3 ประเดน็ ดงั น้ี 1. ขอ้ หา้ มจา้ งหรอื ใชแ้ รงงานเดก็ โดยเดด็ ขาด 2. ขอ้ จากดั ในการจา้ งแรงงานเดก็ 3. สทิ ธขิ องแรงงานเดก็

กฎหมายบญั ญตั ไิ วว้ า่ “ห้ามมิให้นายจ้างจ้างเดก็ อายตุ า่ กว่าสิบห้าปี เป็นลกู จ้าง” ขอ้ หา้ มน้ีถอื วา่ เป็นการหา้ ม โดยเดด็ ขาด นายจา้ งใดฝ่าฝืนจา้ งบคุ คลอายนุ ้อยกวา่ หรอื ไมถ่ งึ 15 ปีมาเป็นแรงงาน จดั เป็นการกระทาทผ่ี ดิ กฎหมาย และตอ้ งรบั โทษทางอาญา เน่ืองจากกฎหมายถอื วา่ เดก็ ทอ่ี ายตุ ่ากวา่ 15 ปียงั ไมพ่ รอ้ มเป็นผใู้ ชแ้ รงงาน ทงั้ แรงงานเบา หรอื แรงงานหนัก

กรณกี ารจา้ งแรงงานเดก็ หรอื ใชแ้ รงงานเดก็ ทม่ี อี ายตุ งั้ แต่ 15 ปี และยงั ไมถ่ งึ 18 ปี เมื่อจ้างแรงงานเดก็ นายจ้างต้องปฏิบตั ิตามกฎหมายท่ีกาหนดไว้ดงั นี้ 1.1แจง้ การจา้ งลูกจา้ งซง่ึ เป็นเดก็ นัน้ ตอ่ พนักงานตรวจแรงงานภายใน 15 วนั นบั แต่วนั ทเ่ี ดก็ นัน้ เขา้ ทางาน 1.2จดั ทาบนั ทกึ สภาพการจา้ งของเดก็ นนั้ ไว้ พรอ้ มบนั ทกึ สภาพการณ์ทม่ี กี ารเปลย่ี นแปลงไปจากเดมิ เกบ็ ไวท้ ่ี สานักงานของนายจา้ ง พรอ้ มทจ่ี ะใหพ้ นักงานตรวจแรงงานทาการตรวจดไู ด้ 1.3เม่อื สน้ิ สดุ การจา้ งหรอื เลกิ จา้ งเดก็ คนนัน้ ต้องแจ้งใหพ้ นักงานตรวจแรงงานทราบภายใน 7 วนั นับตงั้ แต่ วนั ทเี ดก็ ออกจากงาน หากฝ่าฝืนไมป่ ฏบิ ตั ติ ามน้ี จดั เป็นความผดิ ข้อจากดั ของงานให้เดก็ อายตุ า่ กว่า 18 ปี ทางาน มดี งั น้ี 2.1หา้ มมใิ หน้ ายจา้ งใหล้ กู จา้ งทางานระหวา่ งเวลา 22.00 นาฬิกา ถงึ เวลา 06.00 นาฬิกาในวนั ถดั ไปเวน้ แต่ จะไดร้ บั อนุญาตจากเจ้าพนักงาน แต่ถ้าเป็นกรณีงานใหเ้ ดก็ ทาเป็นงานแสดงภาพยนตร์ แสดงละคร หรอื ก ารแสดง อยา่ งอ่นื ทค่ี ลา้ ยคลงึ กนั ตอ้ งทางานดงั กล่าวกใ็ หท้ าได้ แต่ตอ้ งใหเ้ ดก็ คนนัน้ มเี วลาพกั ผอ่ นพอสมควร 2.2หา้ มมใิ หน้ ายจา้ งใหล้ ูกจา้ งซง่ึ เป็นเดก็ อายุต่ากวา่ สบิ แปดปีทางานล่วงเวลาหรอื ทางานในวนั หยดุ

2.3หา้ มมใิ หน้ ายจา้ งใหล้ ูกจา้ งซง่ึ เป็นเดก็ อายุต่ากวา่ สบิ แปดปี ทางานอยา่ งหน่ึงอยา่ งใดดงั ต่อไปน้ี 1)งานหลอม เป่า หล่อ หรอื รดี โลหะ 2)งานปัม๊ โลหะ 3)งานเกย่ี วกบั ความรอ้ น ความเยน็ ความสนั่ สะเทอื น เสยี งและแสงทม่ี รี ะดบั แตกตา่ งจากปกติ อนั อาจ เป็นอนั ตรายตามทก่ี าหนดในกฎกระทรวง 4)งานทเ่ี กย่ี วกบั สารเคมี ทเ่ี ป็นอนั ตรายตามทก่ี าหนดในกฎกระทรวง 5)งานเกย่ี วกบั จุลชวี นั เป็นพษิ ซง่ึ อาจเป็นเชอ้ื ไวรสั แบคทเี รยี รา หรอื เชอ้ื อ่นื ตามทก่ี าหนดในกฎกระทรวง 6)งานเกย่ี วกบั วตั ถมุ พี ษิ วตั ถุระเบดิ วตั ถุไวไฟ เวน้ แตง่ านในสถานบรกิ าร น้ามนั เชอ้ื เพลงิ 7)งานขบั หรอื บงั คบั รถยกหรอื ปัน้ จนั่ 8)งานใชเ้ ล่อื ยเดนิ ดว้ ยพลงั งานไฟฟ้าหรอื เครอ่ื งยนต์ 9)งานทต่ี อ้ งทาใตด้ นิ ใตน้ ้า ในถ้า ในอโุ มงค์ หรอื ปลอ่ งภูเขาไฟ 10)งานเกย่ี วกบั กมั มนั ตภาพรงั สที กุ ชนิด 11)งานทาความสะอาดเครอ่ื งจกั ร หรอื เครอ่ื งยนต์ ขณะทเ่ี ครอ่ื งจกั รหรอื เคร่อื งยนตก์ าลงั ทางาน

12)งานทต่ี อ้ งทาบนนัง่ รา้ นสงู กวา่ พน้ื ดนิ ตงั้ แตส่ บิ เมตรขน้ึ ไป 13)งานอ่นื ๆ ซง่ึ กฎกระทรวงกาหนดในภายหลงั 2.4หา้ มมใิ หน้ ายจา้ งใหล้ ูกจา้ งเดก็ อายุต่ากวา่ สบิ แปดปี ทางานในสถานทบ่ี างลกั ษณะทเ่ี ดก็ ไมพ่ งึ สมั ผสั กบั บรรยากาศ เชน่ โรงฆา่ สตั ว,์ สถานทเ่ี ล่นการพนนั และสถานบรกิ ารตามกฎหมายวา่ ดว้ ยสถานบรกิ าร ไดแ้ ก่ สถาน เตน้ รา สถานทม่ี อี าหาร สรุ า น้าชา หรอื เครอ่ื งดม่ื อยา่ งอ่นื จาหน่ายและบรกิ าร โดยมผี บู้ าเรอสาหรบั ปฏบิ ตั ลิ กู คา้ หรอื โดยมที ส่ี าหรบั พกั ผอ่ นหลบั นอน หรอื มบี รกิ ารนวดใหแ้ ก่ลกู คา้

โรงงานเดก็ นอกจากมสี ทิ ธไิ ดร้ บั คา่ จา้ งจากนายจา้ งแลว้ ยงั มสี ทิ ธติ ามทก่ี ฎหมายกาหนดไว้ ดงั น้ี นายจ้างต้องจดั ให้ลูกจ้างแรงงานเดก็ มีเวลาพกั การทางานวนั หน่ึงๆ หรอื ในวนั หน่ึงตอ้ งใหล้ ูกจ้างแรงงานเดก็ มเี วลาพกั วนั หน่ึงต้องไม่น้ อยกว่าหน่ึงชวั่ โมง หมายความว่า ตอ้ งใหพ้ กั หน่ึงชวั่ โมงเป็นอยา่ งน้อยหรอื มากกว่า และในกรณีใหเ้ ดก็ ทางานตดิ ต่อกนั มาแลว้ ไม่เกนิ ส่ี ชวั่ โมงตอ้ งใหเ้ ดก็ พกั หน่ึงชวั่ โมงเป็นอยา่ งน้อย ลูกจ้างแรงงานเดก็ มีสิทธิได้รบั ค่าจ้างด้วยตนเอง กฎหมายกาหนดขอ้ หา้ มไว้ มใิ หน้ ายจา้ งจา่ ยค่าจา้ งจากการทางานของเดก็ ใหแ้ ก่บุคคลอ่นื หมายถงึ ตอ้ งจ่าย คา่ จา้ งใหก้ บั ตวั เดก็ เทา่ นนั้ เพราะเดก็ เป็นผทู้ าและใชแ้ รงงาน ตลอดจนเมื่อเริ่มแรกรบั เดก็ เข้าทางานจะเรยี กรอ้ งหรอื รบั หลกั ประกนั ใดๆ จากฝ่ ายลูกจ้างคอื จากพ่อแม่ของเดก็ มไิ ด้ รวมถึงในการรบั เขา้ มาทางานนายจ้างได้จ่ายเงิน ล่วงหน้าก่อนเรม่ิ งาน หรอื ใหป้ ระโยชน์อ่นื ใดแก่บดิ า มารดา หรอื ผูป้ กครองของลูกจ้างเดก็ ไปแล้วจะนามาหกั จาก คา่ จา้ งซง่ึ ตอ้ งจา่ ยใหแ้ ก่ลูกจา้ งเดก็ มไิ ด้

ลูกจ้างแรงงานเดก็ มีสิทธิได้รบั การพฒั นาและส่งเสริมคณุ ภาพชีวิต เพ่อื ประโยชน์ในการพฒั นาและสง่ เสรมิ คณุ ภาพชวี ติ และการทางาน กฎหมายให้ลูกจา้ งแรงงานเดก็ มสี ทิ ธลิ า เพ่อื เขา้ ประชุมสมั มนา รบั การอบรม รบั การฝึก หรอื ลาเพ่อื การอ่นื ซ่ึงจัดโดยสถานศกึ ษาหรอื หน่วยงานของรฐั หรอื หน่วยงานเอกชนทม่ี กี จิ กรรมเพ่อื การศกึ ษาเป็นประโยชน์ ตามทเ่ี ดก็ ได้แจ้งล่วงหน้าใหน้ ายจ้างทราบ นายจา้ ง ต้องอนุญาตให้ลูกจ้างแรงงานเดก็ มสี ทิ ธไิ ดเ้ ข้ารบั การอบรม แต่ปีหน่ึงต้องไม่เกินสามสบิ วนั และระหว่างลาอบรม ใหล้ กู จา้ งแรงงานเดก็ ไดร้ บั คา่ จา้ งเทา่ กบั วนั ทางานดว้ ย