ใบความรู้ เรื่องระบบประสาท

37 ระบบประสาทของมนุษย์ ระบบประสาท (nervous system) คือ ระบบการตอบสนองตอ่ สิ่งเร้าของสตั ว์ ทาใหส้ ตั วส์ ามารถตอบสนองต่อสิ่ง ต่างๆ รอบตวั อยา่ งรวดเร็ว ช่วยรวบรวมขอ้ มูลเพ่อื ใหส้ ามารถตอบสนองได้ ระบบประสาทของมนุษยแ์ บ่งออกเป็ น 2 ส่วน คือ ระบบประสาทส่วนกลางและระบบประสาทรอบนอก ระบบประสาทส่วนกลาง (The Central Nervous System หรือ Somatic Nervous System) เป็ นศูนยก์ ลางควบคุม การทางานของร่างกาย ซ่ึงทางานพร้อมกนั ท้งั ในดา้ นกลไกและทางเคมีภายใตอ้ านาจจิตใจ ซ่ึงประกอบดว้ ยสมองและไขสนั หลงั โดยเสน้ ประสาทหลายลา้ นเสน้ จากทวั่ ร่างกายจะส่งขอ้ มูลในรูปกระแสประสาทออกจากบริเวณศูนยก์ ลางมีอวยั วะที่ เกี่ยวขอ้ งดงั น้ี 1 สมอง (Brain) เป็ นส่วนที่ใหญ่กวา่ ส่วนอื่นๆของระบบประสาทส่วนกลางทาหนา้ ท่ีควบคุมการทา กิจกรรม ท้งั หมดของร่างกายเป็ นอวยั วะชนิดเดียวที่แสดงความสามารถดา้ นสติปัญญา การทากิจกรรมหรือการแสดงออกต่างๆ สมองของสตั วม์ ีกระดูกสนั หลงั ท่ีสาคญั แบ่ง ออกเป็ น 3 ส่วน 3. เซรีเบลลมั ............................................... 1. เซรีบรัม............................................ .................................................................... .............................................................. ..... ..................... 2. เมดลั ลา..........................................................................................

38 2 ไขสันหลัง (Spinal Cord) เป็ นเน้ือเย่ือประสาทที่ทอดยาวจากสมองไปภายในโพรงกระดูกสันหลงั กระแส ประสาทจากส่วนต่างๆของร่างกายจะผ่านไขสันหลงั มีท้งั กระแสประสาทเขา้ และกระแสประสาทออกจากสมอง และกระแสประสาทที่ติดตอ่ กบั ไขสนั หลงั โดยตรง v 3 เซลล์ประสาท (Neuron) เป็ นหน่วยที่เล็กที่สุดของระบบประสาท เซลลป์ ระสาทมีเย่ือหุ้มเซลล์ ไซโทพลาสซึม และนิวเคลียสเหมือนเซลลอ์ ่ืนๆ แต่มีรูปร่างลกั ษณะแตกตา่ งออกไป เซลลป์ ระสาทประกอบดว้ ยตวั เซลล์ และเสน้ ใย ประสาทที่มี 2 แบบ คือ เดนไดรต์ (Dendrite) ทาหนา้ ท่ีนากระแสประสาทเขา้ สู่ตวั เซลลแ์ ละแอกซอน (Axon) ทา หนา้ ท่ีนากระแสประสาทออกจากตวั เซลลไ์ ปยงั เซลลป์ ระสาทอื่นๆ เซลล์ประสาทจาแนกตามหนา้ ที่ การทางานได้ 3 ชนิด คือ 3.1 เซลล์ประสาทรับความรู้สึก รับความรู้สึกจากอวยั วะสมั ผสั เช่น หู ตา จมกู ผวิ หนงั ส่งกระแสประสาทผา่ นเซลลป์ ระสาทประสานงาน 3.2 เซลล์ประสาทประสานงาน เป็ นตวั เชื่อมโยงกระแสประสาทระหวา่ งเซลลร์ ับความรู้สึกกบั สมอง ไขสนั หลงั และเซลลป์ ระสาทสงั่ การ พบในสมองและไขสนั หลงั เท่าน้นั

39 3.3 เซลล์ประสาทส่ังการ รับคาสง่ั จากสมองหรือไขสนั หลงั เพอื่ ควบคุมการทางานของอวยั วะต่างๆ การทางานของระบบประสาทส่วนกลาง ระบบประสาทรอบนอก ระบบประสาทรอบนอก (Peripheral Nervous System) ทาหนา้ ท่ีรับและนาความรู้สึกเขา้ สู่ระบบประสาทส่วน - กลาง ไดแ้ ก่ สมองและไขสนั หลงั จากน้นั นากระแสประสาทสงั่ การจากระบบประสาทส่วนกลางไปยงั หน่วยปฏิบตั ิงาน ซ่ึงประกอบดว้ ยหน่วยรับความรู้สึกและอวยั วะรับสัมผสั รวมท้งั เซลลป์ ระสาทและเสน้ ประสาทท่ีอยนู่ อกระบบประสาท- ส่วนกลาง ระบบประสาทรอบนอกจาแนกตามลกั ษณะการทางานได้ 2 แบบ ดงั น้ี 1 ระบบประสาทภายใต้อานาจจติ ใจ เป็ นระบบควบคุมการทางานของกลา้ มเน้ือท่ีบงั คบั ได้ รวมท้งั การตอบสนอง ต่อส่ิงเร้าภายนอก 2 ระบบประสาทนอกอานาจจติ ใจ เป็ นระบบประสาทท่ีทางานโดยอตั โนวตั ิ มีศูนยก์ ลางควบคุมอยใู่ นสมองและไข สนั หลงั ไดแ้ ก่ การเกิดรีเฟลก็ ซแ์ อกชนั (Reflex Action)

40

41 ใบกจิ กรรม เร่ืองระบบประสาท คดิ วเิ คราะห์ แล้วตอบคาถามต่อไปนีใ้ ห้ถูกต้อง 1. เม่ือนกั เรียนนง่ั ห้อยเท้าสบายบนเก้าอโี้ ดยไม่ให้เท้าถงึ พืน้ ให้นกั เรียนใช้ค้อนยางเคาะทหี่ วั เข่าเบาๆ สังเกตเหน็ ปลายเท้ากระดกไปข้างหน้าเองได้ 1.1 จากสถานการณ์มีอะไรเป็ นสิ่งเร้า....................................................................................................................................... 1.2 การที่ปลายเทา้ กระดกเองเป็นการตอบสนองแบบใด........................................................................................................... 1.3 การตอบสนองของร่างกายในลกั ษณะเช่นน้ีถูกควบคุมและสงั่ การโดยสมองหรือไม่ อยา่ งไร ................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................... 1.4 จงยกตวั อยา่ งการตอบสนองโดยระบบประสาทอตั โนมตั เิ ช่นเดียวกบั สถานการณ์ที่กาหนดใหม้ า 2 ตวั อยา่ ง ................................................................................................................................................................................................... 2. กจิ กรรมต่อไปนเี้ ป็ นแบบภายใต้อานาจจติ ใจหรือรีเฟลก็ ซ์ 2.1 การอาเจียน (...................................) 2.2 การไอหรือจาม (...................................) 2.3 การวาดรูป (...................................) 2.4 การคิดคานวณ (...................................) 3. จากรูปถ้าหากเรารู้สึกคนั ทห่ี ลงั มือขวา ให้นักเรียนอธิบายหลกั การทางานของระบบประสาท ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ...............................................................................................................