หนังสือบวยจเดะลากู-อูรักลาโวยจ

บวยจ เดะ ลากฺ ซูกา บวยจ (ท�ำในสิ่งท่เี ราชอบ) โครงการ “บวยจ เดะ ลาก̣ ซกู า บวยจ เยาวชนอูรักลาโวยจ ต.เกาะลันตาใหญ่ อ.เกาะลนั ตา จ.กระบ่”ี

ชื่อเรือ่ ง : บวยจ เดะ ลาก̣ ซกู า บวยจ (ทำ� ในส่งิ ท่ีเราชอบ) ผแู้ ต่ง : นางสาวศันสนีย์ ทะเลลึก และคณะ ผูส้ นับสนนุ : ศนู ย์ศกึ ษาและฟ้นื ฟูภาษา – วฒั นธรรมในภาวะวกิ ฤต สถาบันวิจยั ภาษาและวฒั นธรรมเอเชยี มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล สำ� นักงานกองทุนสนับสนนุ การวจิ ยั (สกว.) ฝา่ ยวจิ ัยเพือ่ ท้องถน่ิ ออกแบบหน้าปก / รูปเล่ม : นางสาวสุมาล ี หาญยศ ปีทพี่ ิมพ์ : มิถุนายน 2559 2 บวยจ เดะ ลากซฺ ูกา บวยจ

คำ� น�ำ หนงั สือเรื่อง “บวยจ เดะ ลาก̣ ซูกา บวยจ” หรือมคี วามหมายวา่ “ทำ� ในส่งิ ที่ เราชอบ” จัดทำ� โดยคณะวจิ ัยกล่มุ เยาวชนชาวอูรักลาโวยจ ได้เกิดความตระหนัก เลง็ เหน็ ถึงคุณคา่ และความสำ� คญั ของภาษา วฒั นธรรม และภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิน่ ของตนเอง ซง่ึ กลุ่มเยาวชนเหล่านี้ถอื เป็นผูท้ ส่ี บื ทอด และเปน็ ผถู้ า่ ยทอดภาษา วฒั นธรรม และ ภมู ิปัญญาทอ้ งถน่ิ ของชาวอรู ักลาโวยจที่ส�ำคัญสู่ชนรุ่นต่อไปในอนาคต การจัดทำ� หนงั สอื น้ี เปน็ ผลจากการด�ำเนนิ งานโครงการวิจัยในรปู แบบงานวจิ ยั เพื่อทอ้ งถนิ่ ภายใต้โครงการ “บวยจ เดะ ลาก ̣ ซูกา บวยจ เยาวชนอรู กั ลาโวยจ ต.เกาะลนั ตาใหญ่ อ.เกาะลนั ตา จ.กระบ”่ี มีวัตถุประสงคส์ �ำคัญเพ่อื ศกึ ษาภาษา วฒั นธรรม และภูมปิ ัญญาท้องถ่นิ ในเรือ่ งทีต่ นเองชอบ ได้แก่ เร่ืองการท�ำมาหากนิ เร่ืองอาหาร พนื้ บ้าน และเรอ่ื งร�ำมะนา โดยผา่ นกระบวนการเรยี นรู้ร่วมกัน ตั้งแต่การสบื คน้ สอบถาม ข้อมลู จากผู้รู้ หรือปราชญช์ มุ ชน การทดลองปฏบิ ัตจิ ริง ตลอดจนการบันทึกข้อมูล ดา้ นภาษา และองคค์ วามรูภ้ มู ิปัญญาทอ้ งถิ่นดว้ ยตนเอง หนังสือเลม่ น้ีได้ถูกบันทึกเป็นภาษาอรู กั ลาโวยจ อักษรไทย และมีความหมาย ภาษาไทย ซงึ่ ถือเป็นประโยชน์สำ� หรบั คนในชุมชนเปน็ อย่างมาก ตลอดจนยังเป็น ประโยชน์สำ� หรับบุคคลภายนอก หรือผู้ทสี่ นใจศึกษาเรือ่ งราวทางภาษา วัฒนธรรม และภูมิปญั ญาทอ้ งถ่นิ ของชาวอูรกั ลาโวยจ คณะทมี วิจัยต้องขอขอบคุณ ปราชญ์ชุมชน ผู้ใหข้ ้อมลู สำ� คัญ และถา่ ยทอด ความรใู้ ห้กับทมี วจิ ยั , ทมี พ่ีเล้ียงจากศูนยศ์ ึกษาและฟน้ื ฟภู าษา – วัฒนธรรมในภาวะวิกฤต สถาบันวจิ ัยภาษาและวฒั นธรรมเอเชีย มหาวิทยาลัยมหดิ ล ผู้คอยกระตุ้นและคอยให้ ก�ำลังใจในการทำ� งานมาโดยตลอด รวมท้ังการได้รับงบประมาณสนับสนนุ จากส�ำนกั งาน กองทุนสนบั สนนุ การวจิ ยั (สกว.) ฝา่ ยวจิ ยั เพอ่ื ทอ้ งถนิ่ ท่ีท�ำใหค้ ณะวจิ ยั สามารถด�ำเนนิ งาน ได้อยา่ งต่อเน่อื ง คณะวิจัย มิถนุ ายน 2559 บวยจ เดะ ลากฺซ กู า บวยจ 3

สารบัญ ความเปน็ มาและจดุ เรม่ิ ตน้ 11 กว่าจะเปน็ “บวยจ เดะ ลากฺ ซูกา บวยจ” 14 แนะน�ำตัวหนงั สอื ภาษาอูรกั ลาโวยจ 16 บารกั มยี า มากดั 21 บวยจ นามา ลูเมาะฮลาโวยจ กาฺ โดะฮ บวยจ โกะ เซอบารัก มียา มากดั 21 ลากฺู บวยจ บารกั มยี า มากัด มาแระฮ เดอตัก ดฮี า 22 1. บบู ู อกี ัด 23 1.1 บารกั เดะ นะ บวยจ บูบ ู อกี ดั 23 1.2 กเฺี ตอ ดาลบั ลากู̣ บวยจ บูบ ู อกี ดั 23 1.3 โกะ บารัก เดะ นะ ป ี เปอปยั จ บบู ู 23 1.4 จเู ตอ ดาลบั ลากู̣ เปอปัยจ บบู ู อกี ดั 24 1.5 ลาก ̣ เปอปยั จ บบู ู 24 1.6 ปาซนั บาย ิ ลากู̣ เปอปยั จ บูบ ู 24 1.7 บารกั เดะ กอื นา ยากาฺ 25 2. บบู ู นุยฮ 25 2.1 บารัก ลาก̣ บวยจ บูบ ู นุยฮ 25 2.2 จูเตอ ดาลับ บวยจ บบู ู นยุ ฮ 26 2.3 ลาก ̣ อาเมด บบู ู นยุ ฮ ป ี เปอปัยจ 27 2.4 บารัก บาย ิ นะ บูบ ู นยุ ฮ 27 2.5 บารกั เดะ กอื นา ยากาฺ 27 4 บวยจ เดะ ลากซฺู กู า บวยจ

3. ปกู ัยจ ฮูรกั 28 3.1 โกะ เซอบารกั เดะ นะ บวยจ 28 3.2 จูเตอ ดาลบั ลาก ̣ บวยจ ปูกัยจ ฮรู ัก 28 3.3 จูเตอ ดาลับ ลาก ̣ อาเมด ปกู ยั จ ป ี เปอปัยจ 29 3.4 บารกั บายิ เดะ นะ เปอปัยจ ปกู ัยจ ฮูรัก 29 3.5 บารัก เดะ กือนา ยาก̣า 30 ลาก ̣ เดะ บวยจ บรี กญู า ซกู า ฮาตี 30 การทำ� มาหากนิ 31 ทำ� ไมชาวอรู ักลาโวยจต้องทำ� อาชพี น ้ี 32 การท�ำมาหากนิ เกิดขนึ้ เมอื่ ไหร ่ 33 1. ไซปลา 33 1.1 อปุ กรณ์ในการท�ำไซปลา 33 1.2 ขน้ั ตอนในการท�ำไซปลา 34 1.3 อุปกรณ์ในการวางไซปลา 35 1.4 ขน้ั ตอนในการวางไซปลา 35 1.5 วิธกี ารวางไซปลา 35 1.6 ขอ้ ส�ำคัญในการวางไซ 36 1.7 ข้อควรระวงั 36 2. ไซปลาหมกึ 36 2.1 อปุ กรณใ์ นการท�ำไซปลาหมกึ 36 2.2 ข้นั ตอนในการท�ำไซปลาหมกึ 37 2.3 ขนั้ ตอนในการนำ� ไซปลาหมึกไปวาง 38 2.4 จดุ เด่นของไซปลาหมกึ 38 2.5 ขอ้ ควรระวงั 38 บวยจ เดะ ลากฺซกู า บวยจ 5

3. อวนกงุ้ 39 3.1 อปุ กรณ์ในการท�ำอวนก้งุ 39 3.2 ขั้นตอนในการท�ำอวนกงุ้ 39 3.3 ขน้ั ตอนในการนำ� อวนกุ้งไปวาง 40 3.4 ขอ้ ส�ำคัญในการวางอวนกุ้ง 40 3.5 ข้อควรระวัง 40 ส่งิ ทไ่ี ด้จากการเรียนรู้ 41 บารกั มากดั : เดะ ลปู า เตด เบอเละฮ เดะ ตโู ปะ 47 บวยจ นามา กตี า กาฺ โดะฮ ดูลี บารกั มากดั อีน ี 47 1. โกยตีแบว 48 1.1 เซอบารัก 48 1.2 จูเตอ ลาก ̣ เปอตัด บารัก บวยจ 48 1.3 ลากู̣ บวยจ 49 1.4 โกย เดะ เตด ซูปา ฮาปา 49 1.5 บวยจ นามา โกย นะ เลอแงะ 49 2. โกยจีจอ 49 2.1 เซอบารกั 49 2.2 จูเตอ ลาก ̣ เปอตัด บารกั บวยจ 50 2.3 ลากู̣ บวยจ 50 2.4 โกย เดะ เตด ซปู า อาปา 50 2.5 บวยจ นามา โกย นะ เลอแงะ. 51 6 บวยจ เดะ ลากซฺ ูกา บวยจ

3. กลู ยั กีซิ 51 3.1 เซอบารัก 51 3.2 จเู ตอ ลาก ̣ เปอตดั บารัก บวยจ 51 3.3 ลาก ̣ บวยจ 52 3.4 กล̣ ัย เดะ เตด ซูปา ฮาปา 52 3.5 บวยจ นามา กลู ัย นะ เลอแงะ 52 อาหาร : อีกหนึ่งสง่ิ ท่ไี ม่ควรลืมในชุมชน 53 ทำ� ไมถึงต้องอนรุ กั ษ์อาหารพ้ืนบา้ นชาวอรู กั ลาโวยจ 53 1. โกยตีแบว 54 1.1 วตั ถุดิบ 54 1.2 ขัน้ ตอนการเตรยี มวัตถดุ ิบ 55 1.3 วิธีท�ำ 55 1.4 ความพเิ ศษ 56 1.5 ภาวะวิกฤตของอาหาร : ท�ำไมขนมถงึ สูญหาย 56 2. โกยจจี อ 56 2.1 วตั ถุดบิ 56 2.2 ขั้นตอนการเตรียมวัตถดุ บิ 56 2.3 วธิ ีท�ำ 57 2.4 ความพิเศษ 57 2.5 ภาวะวกิ ฤตของอาหาร : ท�ำไมขนมถงึ สูญหาย 57 บวยจ เดะ ลากซฺ กู า บวยจ 7

3. กลู ยั กซี ิ 58 3.1 วตั ถดุ ิบ 58 3.2 ขน้ั ตอนการเตรียมวตั ถุดิบ 58 3.3 วิธีท�ำ 59 3.4 ความพิเศษ 59 3.5 ภาวะวิกฤตของอาหาร : ทำ� ไมแกงถึงสญู หาย 59 บานา 60 บวยจ นามา กาฺ โดะฮ ตาฮ ู ลากฺู บานา 60 บวยจ นามา กาฺ โดะฮ มาแระฮ นาร ี บานา 60 ฮาปา เตองะฮ เดะ นะ เบอเละฮ บารกั อีน ี ป ี อูซ ิ 61 กีตา นะ อาเมด อีน ี ป ี บวยจ นามา เบอเละฮ เดะ รอี ารี 61 บานา มาแระฮ ดาตกั ดฮี า 61 ลาก̣ บานา อซู ิ กะ นาม ี เตองะฮ 62 เซอบารกั เปอ มาล ู อาดา นามา เตองะฮ 62 ลาก ̣ อูซ ิ บานา ปากัยจ กะ นาม ี 63 ลาก ̣ นารี นะ บานา 63 ลาก̣ เตด ซปู า กาลา นูต ู ยางนั ยูรยุ ฮน ี 63 ลากฺ เดะ อูซิ 64 1. ลากฺ ลงปง 64 ลาก ̣ เดะ ยาด ี มาแระฮ 64 ลาก ̣ ลงปง 65 2. ลากฺ ลาเอลา 66 ลาก ̣ เดะ ยาด ี มาแระฮ 66 ลาก ̣ ลาเอลา 66 8 บวยจ เดะ ลากซฺ กู า บวยจ

3. ลากฺ โลยโลยอนี ัง 66 ลาก̣ เดะ ยาด ี มาแระฮ 66 ลาก ̣ โลยโลยอีนงั 67 รำ� มะนา 69 ท�ำไมต้องรู้เรอื่ งร�ำมะนา 69 ทำ� ไมต้องแสดงร�ำมะนา 70 ใครบา้ งทีจ่ ะไดร้ บั ประโยชน์จากการละเลน่ ร�ำมะนา 71 เราสามารถนำ� ไปใชใ้ นชีวติ ประจำ� วนั อยา่ งไรบ้าง 71 รำ� มะนามาจากไหน 71 รำ� มะนาแสดงในงานแบบไหนบ้าง 72 เคร่ืองดนตรมี อี ะไรบ้าง 72 การละเลน่ รำ� มะนาตอ้ งแต่งกายอยา่ งไร 73 การรา่ ยร�ำของร�ำมะนา 74 ความแตกต่างอดีตและปจั จบุ นั ของรำ� มะนา 74 75 เพลงท่ใี ชแ้ สดง 75 1. เพลง ลงปง 75 ความเปน็ มาของเพลงลงปง 75 เนือ้ เพลง 76 2. เพลง ลาเอลา 76 ความเป็นมาของเพลงลาเอลา 76 เนอ้ื เพลง 77 3. เพลง โลยโลยอนี งั 77 ความเป็นมาของเพลงโลยโลยอนี งั 77 เนื้อเพลง บวยจ เดะ ลากซฺ ูกา บวยจ 9

คณะท�ำงานผจู้ ดั ท�ำหนงั สอื 81 คณะท�ำงานในกลุ่มทำ� มาหากิน คณะทำ� งานในกลุ่มอาหารพนื้ บ้าน คณะทำ� งานในกลมุ่ ร�ำมะนา ปราชญผ์ ู้ให้ข้อมูล 10 บวยจ เดะ ลากซฺ ูกา บวยจ

ความเปน็ มาและจดุ เรม่ิ ต้น ชาวอรู กั ลาโวยจ (Urak Lawoc) หรือชาวเล เป็นกลมุ่ ชนทพ่ี ดู ภาษาในตระกลู ออสโตรนเี ชียน (Austronesian) ทม่ี ีถิ่นท่ีอยูอ่ าศัยในทะเลฝ่งั อันดามันของประเทศไทย ต้งั แตจ่ งั หวดั พังงา กระบี่ ภเู กต็ ตรงั และสตลู บา้ นสังกาอู้ เป็นหมบู่ า้ นของชาวอรู กั ลาโวยจกลุ่มหนงึ่ ท่ีต้ังอย่ทู างทิศใต้ ของต�ำบลเกาะลนั ตาใหญ่ อำ� เภอเกาะลันตา จงั หวัดกระบ่ี จากการส�ำรวจสถานการณ์ ทางภาษาชาวอูรกั ลาโวยจทผ่ี า่ นมา พบว่าที่บ้านสงั กาอมู้ กี ารใช้ภาษาอรู ักลาโวยจจำ� กัด อย่แู ค่ระดับผ้ใู หญ่และกลุม่ ผู้อาวุโสเทา่ น้นั สว่ นคนรุ่นหนมุ่ สาวหรือวัยเดก็ จะมคี วาม เขินอาย ไมก่ ล้าท่จี ะพูดภาษาของตนให้คนอ่นื ไดย้ นิ นอกจากนีพ้ บวา่ วิถชี ีวติ ของชุมชน ไดเ้ ปล่ียนไป กลา่ วคือ ชาวบ้านวัยคนทำ� งานไดเ้ ปลี่ยนอาชพี จากการออกทะเล เขา้ มาสู่ ตลาดแรงงานดา้ นการท่องเที่ยวมากยิง่ ขึน้ จนกลายเปน็ ทก่ี ล่าวขานของผู้ใหญ่และ ผอู้ าวโุ สว่า “เดก็ สมัยน้อี อกทะเลไม่เป็น” บวยจ เดะ ลากฺซ กู า บวยจ 11

จากสถานการณด์ งั กล่าว ส่งผลใหใ้ นปี 2553 ชุมชนชาวอรู กั ลาโวยจไดร้ เิ รม่ิ ฟื้นฟูภาษาและวัฒนธรรมดว้ ยตนเอง ดำ� เนนิ งานโครงการ “แนวทางในการศกึ ษา ศกั ยภาพของชมุ ชนเพื่อการอนรุ ักษ์และฟ้ืนฟภู าษา วฒั นธรรม และภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ อยา่ งมีส่วนรว่ มของชาวอูรกั ลาโวยจ บา้ นสังกาอู้ ต.เกาะลนั ตาใหญ่ อ.เกาะลนั ตา จ.กระบี่” ซงึ่ เป็นการดำ� เนนิ งานตามแนวทางวิจัย เพอ่ื ท้องถิ่น ไดร้ ับทุนสนับสนุนจากกองทนุ สนับสนุน งานวจิ ยั (สกว.) มีกล่มุ ผอู้ าวโุ ส ผู้ใหญ่ และกล่มุ เยาวชน เป็นทมี วจิ ัยและมีการด�ำเนินงานมาอย่าง ตอ่ เน่ือง ทำ� ให้เกดิ ระบบตวั เขียนภาษาอรู ักลาโวยจ ที่สามารถบนั ทึกเรอื่ งราว เร่ืองเลา่ นทิ าน ตลอดจน ภูมิปญั ญาตา่ ง ๆ เป็นภาษาอรู ักลาโวยจได้และ ผลงานทีส่ ำ� คัญคอื การจดั ทำ� หนงั สือ “อารี ปาจัก” หรอื “ลอยเรอื ” ซึ่งถือเปน็ พิธกี รรมท่สี �ำคญั ของ ชาวอรู กั ลาโวยจ โดยจัดท�ำทั้งภาษาอูรกั ลาโวยจ และภาษาไทย ภายหลังจากเสร็จส้นิ โครงการวจิ ยั เพอ่ื ท้องถน่ิ ดังกล่าวขา้ งตน้ ชาวอูรกั ลาโวยจ ได้ด�ำเนินงานโครงการ “บันทกึ เรอื่ งเล่าชาวอูรักลาโวยจบ้านสงั กาอู้ จงั หวัดกระบ”่ี ซ่ึงเป็น โครงการยอ่ ยของโครงการ “พลังภาษาและวฒั นธรรมเพอื่ ขับเคล่ือนประเทศไทยสู่สงั คม อยู่สบาย” ไดร้ บั ทุนสนับสนนุ จาก สำ� นักงานกองทนุ สนับสนนุ การสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โครงการน้มี ีเยาวชนชาวอูรักลาโวยจเรม่ิ เข้ามาเปน็ ผดู้ �ำเนินกิจกรรมหลกั และ สามารถใช้ระบบเขียนภาษาอูรักลาโวยจอักษรไทยเป็นเคร่ืองมือในการบันทึกเรื่องเล่า นทิ าน และองคค์ วามรูข้ องชาวอูรักลาโวยจ รวมไปถงึ ทำ� ใหเ้ หน็ พลงั ของกล่มุ เยาวชน อีกกลุ่มหน่ึงท่ีมีความสนใจการท�ำกิจกรรมการฟื้นฟูภาษาและวัฒนธรรมของตนเอง ซ่งึ ท�ำให้เกดิ การขยายกลุ่มเยาวชนอยา่ งเหน็ ไดช้ ัด และมกี ารรวมตวั กันอย่างเหนียวแน่น โดยภายในกลุ่มเยาวชนชาวอรู ักลาโวยจน้มี ีความสนใจในประเดน็ วัฒนธรรมทีแ่ ตกต่าง หลากหลาย เช่น กลมุ่ ผู้ชาย สนใจเรือ่ งเคร่อื งมอื การท�ำมาหากนิ และการออกทะเล 12 บวยจ เดะ ลากซฺ กู า บวยจ

สว่ นเด็กผ้หู ญงิ มีความสนใจเรือ่ งการท�ำอาหาร การร่ายร�ำประกอบรำ� มะนา เปน็ ตน้ จากข้อสงั เกตและข้อค้นพบดงั กล่าว จึงเปน็ แรงผลกั ดนั ใหก้ ลมุ่ เยาวชนได้ รวมกลุ่มกนั เพอื่ น�ำมาส่กู ารทำ� งานโครงการวิจยั เพอื่ ทอ้ งถนิ่ ในประเด็นการฟ้นื ฟูภาษา และวัฒนธรรมอกี ครง้ั หน่งึ โดยใชช้ อ่ื โครงการวา่ “บวยจ เดะ ลากู̣ ซกู า บวยจ” ซ่ึง หมายความว่า “ท�ำในสิง่ ท่เี ราชอบ” โดยมงุ่ เน้นการศกึ ษาวฒั นธรรม และความเปน็ “อรู ักลาโวยจ” อย่างมคี วามสขุ ผ่านการศึกษาเรียนรู้ตามประเด็นท่ีตนเองสนใจ เช่น การเล่นดนตรีพน้ื บา้ น การท�ำมาหากิน ออกทะเล เปน็ ต้น ในการศึกษาประเดน็ ตา่ ง ๆ เหลา่ นี้จะมุ่งเน้นวิธีการศกึ ษาเชิงลึก ทัง้ ในเชิงมิติ ทางวฒั นธรรม และเชงิ ความหมายทางวฒั นธรรม และการสรา้ งให้เกดิ กระบวนการ แลกเปลย่ี นเรยี นรรู้ ่วมกัน เพอ่ื ให้เกดิ การรับรู้ ความเข้าใจ และซึมซบั ภมู ปิ ัญญาความเป็น อรู ักลาโวยจมากยง่ิ ข้ึน อันจะสามารถสรา้ งพลงั เยาวชนอูรกั ลาโวยจให้เกิดความต่นื ตวั และตระหนกั ในการฟื้นฟูภาษาและภูมิปัญญาทอ้ งถิน่ อีกท้ังองค์ความร้ตู ่างๆ ท่เี กิดจาก การศึกษาวิจัย จะถูกน�ำไปพัฒนาตอ่ เพอ่ื ใชป้ ระโยชน์ในศูนยพ์ ฒั นาเดก็ เล็กและแหลง่ เรียนรูข้ องชุมชนบ้านสงั กาอตู้ ่อไป บวยจ เดะ ลากซฺ ูกา บวยจ 13

กวา่ จะเป็น “บวยจ เดะ ลาก̣ ซกู า บวยจ” หลังจากที่โครงการนเี้ กดิ ข้นึ เยาวชนก็ได้มารวมตัวกันเพ่ือประชมุ ท�ำความเข้าใจ และเลือกประเดน็ ท่จี ะศึกษา โดยเน้นการเรียนรูใ้ นสง่ิ ที่ตนเองสนใจและเรยี นรูไ้ ด้อยา่ งมี ความสุข ในทส่ี ุดจงึ สรุปไดว้ า่ จะศกึ ษาใน 3 เร่อื ง ได้แก่ 1.การทำ� มาหากิน 2.การทำ� อาหาร พ้ืนบา้ น และ 3. การแสดงร�ำมะนา 123 เม่ือได้ประเด็นแล้ว ทุกคนก็ได้เขา้ มาเรียนรูเ้ รื่องพนื้ ฐานงานวิจัย และฝึกทักษะ การวจิ ัยเบื้องต้น เชน่ การวางแผน การสงั เกต การจดบนั ทกึ การตัง้ คำ� ถาม การสัมภาษณ์ เพือ่ ใช้เป็นประโยชนใ์ นการบันทกึ ข้อมูลเชงิ ลกึ ในสิง่ ทตี่ วั เองอยากจะเรียนรู้ ต่อจากน้นั สมาชิกแตล่ ะกล่มุ ก็มาวางแผนร่วมกันวา่ จะมีวิธีการศกึ ษาความรู้ เหลา่ นน้ั ไดอ้ ย่างไร โดยใชอ้ งค์ความร้ดู า้ นงานวจิ ัยเปน็ เครอื่ งมือในการประกอบการ วางแผน แลว้ จึงด�ำเนินงานตามแผนทวี่ างไว้ โดยมีปราชญท์ ้องถนิ่ เป็นผู้ให้ขอ้ มูลสำ� คัญ รวมทงั้ ฝึกปฏบิ ัตเิ พ่อื ให้เกิดทักษะ กล่มุ ทำ� มาหากนิ กไ็ ปเรยี นรู้เรอ่ื งการทำ� ไซจบั สตั ว์ทะเล กลมุ่ ทำ� อาหารกไ็ ปเรียนรกู้ ารท�ำอาหาร สว่ นกลมุ่ รำ� มะนาก็ไปฝกึ การแสดงร�ำมะนา ในที่สุดทกุ กลมุ่ ต่างกไ็ ด้ความรู้ท้งั ในด้านข้อมูลส�ำคญั และทกั ษะการปฏบิ ัตจิ าก การฝกึ ฝน จงึ ประมวลเอาความร้เู หล่านัน้ มาเรียบเรียงและบันทกึ เปน็ ภาษาอรู กั ลาโวยจ และภาษาไทยและน�ำสิ่งท่ีบันทึกไว้ไปตรวจสอบความถูกต้องจากปราชญ์อีกคร้ัง 14 บวยจ เดะ ลากฺซูกา บวยจ

เพอื่ ให้มีความถกู ตอ้ งสมบรู ณ์ พร้อมกนั นก้ี ็ได้ท�ำการบนั ทกึ ความรตู้ ่าง ๆ เหลา่ น้ใี นรปู แบบวีดีทศั น์เพ่อื ใหม้ ีทัง้ ภาพและเสียงส�ำหรบั ที่จะเผยแพร่ “การท�ำในส่งิ ที่ชอบ” ด้วยพลังเยาวชนอูรกั ลาโวยจ บ้านสงั กาอ้ใู หเ้ ห็นอย่างเด่นชัดมากขน้ึ บวยจ เดะ ลากซฺ กู า บวยจ 15

แนะนำ� ตวั หนงั สอื ภาษาอูรกั ลาโวยจ ตวั หนังสอื หรอื ระบบตัวเขยี น ภาษาอูรักลาโวยจ เป็นผลงานจากโครงการ วิจัยเพือ่ ฟืน้ ฟูภาษา อูรักลาโวยจทมี่ ีทีมวจิ ัยชาวอูรกั ลาโวยจ บ้านสงั กาอู้ ต.เกาะลันตาใหญ่ เปน็ ผู้จดั ทำ� โดยได้รบั การสนับสนนุ ด้านวิชาการจากสถาบนั วิจยั ภาษาและวฒั นธรรมเอเซยี มหาวิทยาลยั มหิดล และได้รบั การสนบั สนุนงบประมาณจากส�ำนกั งานกองทุนสนบั สนุน การวจิ ยั (สกว.) ตัวหนังสือภาษาอูรักลาโวยจมีวัตถุประสงค์ในการจัดท�ำเพ่ือการอนุรักษ์และ ฟื้นฟภู าษาอรู ักลาโวยจ โดยใชต้ ัวหนงั สือท่ที ำ� ขนึ้ มาสำ� หรับใช้บันทึกเรื่องราว เรือ่ งเล่า นิทาน ต�ำนาน องคค์ วามรู้ ภมู ปิ ัญญา และวัฒนธรรมของชาวอรู กั ลาโวยจดว้ ยภาษา อรู ักลาโวยจ ซึ่งตวั หนังสอื ภาษาอรู กั ลาโวยจในหนงั สือเล่มน้ีมหี ลกั เกณฑ์ในการจัดท�ำ ตัวหนงั สอื ดงั นี้ 1. ตัวหนังสอื ต้องเป็นท่ยี อมรับของชุมชนและสงั คมภายนอก โดยในทน่ี ้ีไดเ้ ลือก ใช้ตวั อักษรไทยในการเขยี น 2. ตัวหนังสอื ง่ายต่อผู้ใช้ ไมซ่ ับซ้อนจนเกินไป 3. ตวั หนงั สือตอ้ งแสดงลกั ษณะของภาษาไดม้ ากทีส่ ดุ สามารถเขียนแทนเสยี ง ส�ำคัญหรอื เสียงเอกลักษณใ์ นภาษาได้ เช่น “กฺ” ใชเ้ ขียนแทนเสยี งที่เป็น เอกลักษณ์ของภาษาอูรักลาโวยจออกเสียงคลา้ ยกบั เสยี ง “ก” แตม่ ี ความก้องดว้ ย เชน่ ค�ำว่า “กกฺี ฺี” ทแี่ ปลว่า “ฟัน” 4. ใชต้ ัวหนงั สอื 1 ตวั แทน 1 เสียง และไมใ่ ช้ตวั อกั ษรสูงในการเขียนภาษา อรู กั ลาโวยจ เนื่องจากตัวอกั ษรสงู จะมีเสียงวรรณยุกตต์ ิดมากับตวั อักษร ซึ่งจะต่างจากระบบเสียงพนื้ ฐานของภาษาอรู กั ลาโวยจท่ีไม่มเี สียงวรรณยกุ ต์ เชน่ ไมใ่ ชต้ วั ส – ศ – ษ แตใ่ ช้ตัว “ซ”,ไม่ใชต้ วั “ข” แต่ใชต้ ัว “ค”, ไมใ่ ช่ตวั “ห” แตใ่ ชต้ วั “ฮ” เป็นตน้ 5. ใช้สัญลักษณส์ ม่�ำเสมอ อย่างเป็นระบบ 6. สามารถใช้เขยี นครอบคลุมภาษาอูรกั ลาโวยจในพืน้ ทอ่ี ื่น ๆ ได้ 16 บวยจ เดะ ลากซฺ ูกา บวยจ

7. ตัวหนังสอื สามารถพมิ พด์ ว้ ยเคร่ืองคอมพิวเตอร์ได้ 8. ตวั หนังสอื ต้องเช่ือมโยงเขา้ สู่ระบบราชการได้ กลา่ วคือ ภาษาอรู กั ลาโวยจ สามารถเชือ่ มโยงเขา้ สู่ภาษาไทยได้ ดว้ ยการใช้ตวั อกั ษรไทย ขอ้ สงั เกตอยา่ งหน่งึ ของการเขยี นภาษาอูรักลาโวยจในหนงั สือเลม่ น้ี คอื การไมใ่ ช้ วรรณยกุ ตใ์ นการกำ� กับเสยี งตัวหนงั สอื เนอ่ื งจากระบบเสียงพ้นื ฐานในภาษาอูรกั ลาโวยจ ไม่มเี สยี งวรรณยกุ ต์ แตใ่ นภาษาพดู ตามปกตินัน้ มกี ารเน้นหนักคำ� พยางค์ทา้ ย ท�ำให้ดู เหมอื นว่ามีเสียงวรรณยุกต์ก�ำกบั ซงึ่ ในการใชภ้ าษาอูรกั ลาโวยจตามปกตินัน้ เสียงสงู หรอื เสียงต่�ำไมไ่ ดท้ ำ� ให้ค�ำมคี วามหมายคลาดเคลอ่ื นแต่อยา่ งใด บวยจ เดะ ลากฺซูกา บวยจ 17

18 บวยจ เดะ ลากซฺ กู า บวยจ

บวยจ เดะ ลากฺซกู า บวยจ 19

20 บวยจ เดะ ลากูซฺ กู า บวยจ

บารัก มยี า มากดั กตี า เบอเละฮ ดาปัยจ. จะ ลาก̣ บวยจ โกะ เซอบารัก มยี า มากดั . นะ ลเู มาะฮลาโวยจ เดะ นะ เลอแงะ ฮาบิฮ ดะฮ. กตี า กาฺ ร ี บารัก บาย ิ นะ ปาซนั อีน.ี กเี̣ ตอ ราโซะ นะ บวยจ บรี ดโู ดะ ยางนั กีตา มาลามา ตาปีจะ โกะ เซอบารัก เดะนะ ลาก.̣ มียา มากดั ตีกาฺ ลาก.̣ อาดา บูบอู กี ัด บูบนู ยุ ฮ ปูกยั จ ฮูรกั . เดะ ยาด ี บารัก มียา มากดั นะ ลูเมาะฮลาโวยจ. 1. บดี า มยี า ลาก ู̣ บารกั มียา มากัด นะ ลเู มาะฮลาโวยจ. 2. โกะ นะนานะ เบอเละฮ ตาฮู ลาก ̣ บารกั มียา มากัด นะ ลเู มาะฮลาโวยจ นะ กาลานูตู รอยจ ยรู ุยนี. 3. โกะ นะนานะ ซายกั โกะ บารัก มียา มากัด นะ ตะซกิ . เดะ เบอเละฮ ซาโมยจ เดะ อรู ักตูฮา กาลา นตู ู. อีงัยจ จะ โกะ บารกั มยี า มากัด. โนะนนี ะ ยาด ี บารกั บายิ นะ ลูเมาะฮลาโวยจ. ยางัน เซอมยี า เดะ ซูกา บารัก อนี ี. ก̣เี ตอ เบอเละฮ ตาฮู อาระฮ จะเบอเละฮ บวยจ โกะ เซอบารัก มียา มากดั . โนะอนี ี เดะ นะ บวยจ บร ี กตี า มากดั เบอเละฮ. บวยจ นามา ลูเมาะฮลาโวยจ กาฺ โดะฮ บวยจ โกะ เซอบารัก มียา มากดั เซอกาอ ู ยาด ี ตโู ปะ เดะ ดูโดะ เปอเลาซาตัก. ยาด ี ตโู ปะ มเิ ดอม.ิ เดะ อาดา ลเู มาะฮลาโมยจ. ดโู ดะ ตโู ปะ อนี ี อาดา โกะ บารกั เดะ บาย.ิ อาดา ลาก ู̣ อซู ิ บานา รเู งก. กี̣เตอ รมั มง เตงเบอด.ี ลาก ู̣ เมอเลา เดะดาลบั ตโู ปะ. ยาด ี ลากู̣ เมอเลา. ดูโดะ เดะ ดาลบั ลาก ู̣ เมอเลา นะ มาย.ู เตดลามานี กตี า บวยจ ลาก ̣ จเู ละฮ นะ กีตา. บีดา บรโี กะ ลเู มาะฮลาโวยจ เบอเละฮ บาจา ยางนั จูเละฮ. กี̣เตอ บวยจ บร ี เบอเละฮ ตาฮ ู ลาก ̣ เปออูซ ิ กาลานูตู อาดา อารปี าจัก. บวยจ ยีรยั จ. บวยจ ดาโตะ ตาปจี ะ อารีปาจัก เตอ. ยาดี บารัก บายิ เดะ จาเระ บรี ตาฮู จะ. กตี า ยาดี อูรกั ลาโวยจ. บวยจ เดะ ลากฺูซกู า บวยจ 21

อาดา บารัก เกอยา เดะ ลาโวยจ. ก̣เี ตอ อาดา โกะ เซอบารัก เดะ นะเกอยา ลาโวยจ. อาดา ปูกัยจฮูรกั บูบูอกี ดั บบู ูนยุ ฮ อนี ี เลอ บวยจ บร ี กตี า ซกู า เดะนะ มยี า บรกี ีตา ตาฮ.ู ก̣เี ตอ นะ กฺารี จะ ลเู มาะฮลาโวยจ ยาดี ลเู มาะฮ เดะ อาดา อรู ยั จ อาดา บารัก บายิ เตด ซูปาฮาปา. ตาปี จะ กตี า นะ บวยจ บรี ตูโปะ กตี า ป ี ยาโวะฮ. ลากฺู บวยจ บารกั มยี า มากดั มาแระฮ เดอตัก ดีฮา ลเู มาะฮลาโวยจ กาลานูต ู ดโู ดะ เตด เลอกัยจ. ปีโซะ อตี ู โซะ อนี ี เดะ โกะ เปอเลา ยางนั เดะ ลาโวยจ. กเี̣ ตอ เบอเละฮ มาแระฮ ดูโดะ เดะ เปอเลา ซาตกั . ยาด ี ลเู มาะฮลาโวยจ. ดโู ดะ เดะ ตาปอ ดะฮ บูแนน เซอกาอ.ู กีเ̣ ตอ อาดา ลาก̣ ี เดะ โกะ เมอป ู บีบี. กาลานูตู กูญา เมอเลา จะ ลูเมาะฮลาโวยจ เดะ เปอเลา ซาตกั อตี ู เตอ. มาแระฮ ดาตกั กู̣นงุ เยอรยั . กี̣เตอมาแระฮ ดูโดะ เดะ ดาลับ ปาฮ ู ปีโซะ อีต ู ปโี ซะ อนี .ี บดี า เกอยา บลี กั มาเซด. กเี̣ ตอ วะต ู อีน ี ญาแญะ มาแระฮ เดะ เปอเลา กาฺ โดะ มยี า ลาโวะ ยางนั เกอยา ลาโวยจ. ลเู มาะฮลาโวยจ อาดา ลากู̣ บวยจ บารัก มยี า มากัด. เดะ ลาโวยจ ดาตัก กาลานตู ู รอยจ ยุรุยน.ี บวยจ บรี ลเู มาะฮลาโวยจ ดูโดะ ยางัน ลาโวยจ มาแระฮ ลามา. กีเ̣ ตอ เบอเละฮ เกอยา ลาโวยจ เดะ ยาดี ลาก ̣ เกอยา. ก̣เี ตอ อาดา โกะ เซอบารัก เดะ ลาก ̣ บวยจ บารกั มียา มากดั . จะ อาดา บบู ูอีกดั บูบนู ุยฮ ก̣เี ตอ ปกู ัยจ ฮรู กั . 22 บวยจ เดะ ลากฺูซกู า บวยจ

1. บูบู อีกัด 1.1 บารัก เดะ นะ บวยจ บบู ู อกี ัด คอด ซีปากู กาฺ ย ี ปกู ัยจ ปีเซา ตาลี โจะบดั ดาวัย ว ี บาต ู มาตาราวัย กู̣ติกกัยจดาวยั . 1.2 กีฺเตอ ดาลบั ลากฺู บวยจ บบู ู อกี ดั ลามูลา ก̣าโดะฮ มาโซะ ฮตู ัด ปีกรยั จ กาย ู ยางัน ว.ี ก̣าฺ โดะฮ ปีเละฮ กาย ู ยางนั ว ี มาแระฮ บวยจ บายา ปาญัก ตารา ตกี าฺ รอยจ ดูวา เดอปา. บบู ู อีกัด ดาลับ เซอบยี .ี ก̣าโดะฮ อาดา กาย ู นมั เบอลัยฮ บาตัก บางนั วี ปยั จ อูรยั จ กเี̣ ตอ ดาลบั ซาอรู ัยจ ปาญัก ปัยจ เดอปา. ตาป ี จะ ดาลบั เซออูรัก นะ เบาะฮ กายู เตด ซปู า เซอมยี า ตาฮ ู ซกู า คะนามี เดะ ดาลับ ซาอูรัก. กี̣เตอ ปลู กั อาเมด กายู ยางนั ว ี มาแระฮ ญาแญะ รูปา บูบู. กี̣เตอ บูบ ู นะ ยาด ี รปู า ซูปา บากกั เปอญ.ู ปีจะ อาดา ลกู กั ปาญกั นะ บูบ ู นะ ซาอรู กั เตด ซปู า. ก̣เี ตอ ฮาปา บวยจ กะก̣ีเตอ กะก̣นี ี. บากัก อตี ู บวยจ รูปา บบู ู ซดู ะฮ อาเมด โจะบัด เดะ เบาะฮ ดาวยั ซดู ะฮ มาแระฮ บะญมั กีลกิ บูบ ู ยางัน งา บะญมั ป ี บร ี รอยจ กลี ิก บูบู. ก̣ีเตอ ตาโระฮ ซารรู อก. บรีดา บวยจ ปตี ู อาเมด อกี ัด บาวา ตอื เบะ. กเ̣ี ตอ เดะ รูรอก อตี ู บวยจ ปีตู มาแระฮ ตูโดก. 1.3 โกะ บารัก เดะ นะ ปี เปอปัยจ บูบู 1) ตาล ี ตกี าฺ ปูโละฮ รอยจ ปัยจ ปูโละฮ เดอปา 2) บาต ู ดวู า กือโตน อกี ัยจ เตองะฮ ยางัน ฮโู ยก ตาลี. ก̣เี ตอ อาเมด บาตู ปัยจ กือโตน ตารา เตองะฮ กีโล. อีกดั บตี ิก บูบู บรี บูบ ู ตาลบั . 3) บบู ู บวยจ เดะ ลากฺูซูกา บวยจ 23

1.4 จูเตอ ดาลับ ลากฺ เปอปัยจ บบู ู อกี ัด อาเมด โกะ เซอบารัก เดะ นะ บปู ี บาวา ญาแญะ ปาฮ.ู กีเ̣ ตอ ลีฮยั จ โกะ อาแงน เดะ นะ ตอื เบะ 1) กาฺ โดะฮ ลฮี ัยจ ปเู ลา จะ ยาดี อาซะ อาป ี จะ เตด ยาด.ี อาซะ อาป ี บกู ัด นามา กาเลา จะ ยาด ี อาซะ อาปี. กีตา ลฮี ัยจ เปอนานา เตด กาฺ ร.ี 2) กฺาโดะฮ ลฮี ัยจ ลาโวยจ บรี เซองะ กีเ̣ ตอ บารู ตือเบะ ป ี ญาลา บูบู เบอเละฮ รารกั เดะ ดาลับ เปอปัยจ บบู ู กาฺ โดะฮ เปอปยั จ บบู ู ดกิ บดี กิ การกั รอื จะ ตูกด. 1.5 ลากฺ เปอปัยจ บบู ู 1) กฺาโดะฮ ลีฮยั จ เปอนานา ปูเลา 2) กฺีเตอ ปีเละฮ เปอนานา เดะ บาย ิ ซโู งะฮ ดะฮ. อาเมด บูบ ู ปี เปอปยั จ. ก̣ีเตอ ฮาตา จะ เปอปยั จ บบู ู ซูดะฮ. ตโู รยจ ยางัน ตาลี. กามูฮา ตีกฺา ปโู ละฮ รอยจ ปัยจ ปโู ละฮ เดอปา. ยางัน อกี ัยจ บาตู โซะ เตองะฮ ตาลี เซอบยี ี ฮูโยก ตาลี เซอบียี. 3) บากกั อตี ู เปอปัยจ บบู ู บเี ยอ กามูฮา ลีมาเบอลัยฮ อารี. เซอมยี า เดะ เปอปยั จ กาฺ โดะฮ จับ เปอนานา บรบี ายิ. ก̣เี ตอ นาตี วะตู ป ี ซีตะ. 4) ตานา รอยจ วะตู เดะ ปี ซีตะ บูบู เดะ เปอปยั จ เดะ ยาลา บบู ู. อาเมด อกี ดั เดะ เบอเละฮ มาแระฮ ยวู ัน บร ี อาดา โกะ รอื กาฺ เบอเละฮ มากัด รีอาร.ี 1.6 ปาซนั บายิ ลากฺ เปอปัยจ บบู ู 1) กฺาโดะฮ จบั เปอนานา บรี เบอเละฮ. เดะ กตี า ปี เปอปัยจ บบู .ู กาเลา เซอมียา เตดเดอละ บวยจ. นะ จบั เปอนานา เตด เบอเละฮ. 2) วี มาซับ นะ ตโู ลก บรี อีกัด มาโซะ บาญะ ญา ซูปา อูปัด ยยั จ อกี ัด. 24 บวยจ เดะ ลากฺซกู า บวยจ

1.7 บารกั เดะ กือิ นา ยากาฺ 1) กาเลา จับ เปอนานา เตด เบอเละฮ บบู ู นะ เลอแงะ 2) ฮาวา จะ อาดา โกะ รีโบยจ มาโซะ นะ บวยจ. บร ี อาเย รีบัย ซี อาเย โกระฮ ยาดี อาเย ยือเงา. กาเลา อาเย บือดัยฮ โตระ อาเย ดือปะ บาตู ยางนั การกั นะ บวยจ บร ี อาเย รปี ัย ซ.ี 2. บูบู นูยฮ 2.1 บารัก ลากฺ บวยจ บูบู นุยฮ 1) กาย ู (บายา อีนก กากี) 2) ปกู ัยจ ตารา มาตา ปูกยั จ บายา เซอยารี เตองะฮ 3) ตาลี 4) โจะบัด 5) บลู ี อาเย มาเนะฮ 6) ซีปากู ตารา เซอยารี รอยจ ดวู ายารี 7) ปอื ปะฮกาเม ยางนั ดาโวด นเู ดอ 8) ปเี ซา 9) เกอฺ นีรา 10) บาตู 11) กาบยุ ฮ 12) คอด กาเตาะ ซีปากู 13) แกฺลอน ลมี า ลดิ 14) ก̣ายี บวยจ เดะ ลากซฺ กู า บวยจ 25

2.2 จูเตอ ดาลบั บวยจ บบู ู นุยฮ ญาแญะ ป ี กรัยจ กาย ู บายา เดะ นะ อาเมด. กเ̣ี ตอ อาเมด กายู เดะ เบอเละฮ มาแระฮ กรยั จ ตารา เตองะฮ เดอปา รอยจ เซอ เดอปา. กี̣เตอ อาเมด ซีปากู มาแระฮ กาจิก บรี ยาดี รูปา ปัยจ ซาก.ี̣ ลีเบอ กาเยด บรี ยา ดรี ปู า บบู ู นุยฮ. กี̣เตอ อีต ู อูเกง ลกู ัก ปาญัก กีลกิ บูบู. ตานา จะ เบอเละฮ ลูกกั ปาญัก กลี กิ บูบู ดะฮ อาเมด ปูกยั จ มา แระฮเซอโกะ บูบู นยุ ฮ. กีเ̣ ตอ อีตู กรัยจ ปกู ยั จ ปลู กั บายา ลมี า เบอลัยฮ มาตา ปกู ัยจ เดะนะ บวยจ บูบู นยุ ฮ. บวยจ บรี ยาดี ยาลัด มาโซะ นะ นยุ ฮ. ก̣เี ตอ อีตู อาเมด โจะบัด มาแระฮ ยาโรยจ ปูกัยจ บร ี ลือกยั จ ยา งนั บบู ู อาจู ยาด ี รูปา เดะ กือยะ. บากัก อีตู บูลี อาเย มาเนะฮ ดวู า บู ลมี าแระฮ เบาะฮ เดะ บีดกิ งา. นะ ญาวา บบู ู. กเ̣ี ตอ อาเมด ดาโวด นูเดอ รือ จะ ดาโวด กาเม เดะ กรัยจ เบอเละฮ รูปา เดะ ตานา บาย ิ นะ ปือกะ อาตัยฮ บูบู. ก̣ีเตอ อกี ยั จ ตาล ี บร ี กือยะ ปูลกั . อาเมด ตาลี เดะ อาดา ลูกกั ปาญกั ตารา อาเย ลาโวยจ เดะ กีตาอาเมด บบู ู ปี เปอปยั จ อาดา ตารา ลกู กั ปาญัก บายา ดูวา ปโู ละฮ เดอ ปา. กเ̣ี ตอ อกี ยั จ ยางนั บบู ู ยางนั เกอฺ นีรา. กี̣เตอ เบาะฮ แกฺลอน อีกยั จ ยา งนั ตาล ี บรี เยอฮัง ยางัน บูบ ู ตารา ตีกาฺ เดอปา. ก̣ีเตอ บาวา บบู ู อีกยั จ บาต.ู กเ̣ี ตอ ลาก ู̣ บวยจ เกฺอนรี า อาเมด กายเู ดะ อาดา ลกู กั ปาญัก ตาราเดอปา รอยจ ซาเดอปา. ก̣ีเตอ อาเมด กาเยด เกฺอนีรา เดะ ตาโระฮ บรีเยอ มาแระฮ อีกัยจ ฮูโยก กายู นะ ยาด ี ซ ี นามา โปยจ เบอเละฮ. เดะ เบอเละฮ นังซืงนัง. บกู ัด นามา บรี โตะ. เตด ซือ ซยั ฮ ยางนั เซอมียา เดะ เปอปัยจ บูบู นุยฮ ยูกา บากกั อตี ู อาเมด กาฺ บุยฮ มาแระฮ จโู จะ ยางัน กายู ราวกั เตองะฮ กายู. บากัก อตี ู อาเมด บาต ู เดะ อาดา ปี อกี ัยจ บาวา กายู กเี̣ ตอ เบาะฮ ดาลบั เซอบยี ี ซาบลี ะฮ. 26 บวยจ เดะ ลากฺซูกา บวยจ

2.3 ลากฺ อาเมด บบู ู นุยฮ ปี เปอปยั จ อาเมด บบู ู ญาแญะ ปาฮู ตาปี ซา ดาลับ ปาฮ ู ปือโดะฮ เซอ ปโู ละฮ บียี รอยจ ลมี า ปโู ละฮ บยี .ี ก̣ีเตอ ลีฮัยจ โกะ รโี บยจ อาแงน นะ บายิ จะ เตด บาย.ิ กเี̣ ตอ ลฮี ยั จ อาเย จะ บาย ิ เตด บาย ิ เดะ นะ ป ี เปอปัยจ บบู ู. ดาลับ ลาก ู̣ เปอปัยจ บูบ ู นะ เปอ บีเยอ บร ี เยอฮงั . ดาลบั ลากู̣ เปอปัยจ บบู ู. กเ̣ี ตอ บูบ ู ดาลับ เซอบียี นะ อาดา ราวัก เยอฮงั ตารา ดวู า ปโู ละฮ ดอื ปา รอยจ ตกี าฺ ปโู ละฮ ดอื ปา. กเี̣ ตอ ดูลู เดะ นะ เปอปยั จ บูบู กาฺ โดะฮ อาเมด ตอื เลอ นุยฮ ปีอี กัยจ ดาลับ บบู ู บีลกั กาล.ี ตานา จะ เปอปยั จ บบู ู ซดู ะฮ กีเ̣ ตอ โปด นาต ี วะต ู เดะ นะ ป ี ซีตะ บูบู. กาเลา จะ อาเมด นุยฮ เบอเละฮ มาแระฮ ยูวนั บร ี อาดา มากัด รีอารี. 2.4 บารัก บายิ นะ บูบู นุยฮ 1) เตดก̣อื นา ลฮี ยั จ เปอนานา ปูเลา บกู ัด. นามา ลฮี ยั จ จะ เบอเละฮ เดะ กอ̣ื นรี า เดะ กตี า ป ี เปอปัยจ. 2) อาเมด เกอตยั ฮ ปูเตะฮ มาแระฮ บวยจ เตอเลอ นุยฮ. บูกดั นามา ญา มยี า. เตอเลอ นยุ ฮ เตด เบอเละฮ. 2.5 บารกั เดะ กอื นา ยากาฺ กาเลา จะ อาดา รีโบยจ มาโซะ บวยจ บรี อาเย โกระฮ บร ี ยาดี อาเย ยอื เงา. กาเลา อาเย บือดัยฮ โกระฮ อาเย เดอปะ บาต ู ยางนั การกั นะ บวยจ บร ี อาเย รบี ยั ซ.ี วะตู อาเย โกระฮ ตือเบะ ป ี เปอปยั จ เดะ เบอเละฮ. บกู ัด นามา นุยฮ ซูกา ดโู ดะฮ เดะ อาเย ยือเงา. บวยจ เดะ ลากฺซ ูกา บวยจ 27

3. ปกู ยั ฮ ฮูรกั 3.1 โกะ เซอบารัก เดะ นะ บวยจ 1) กายัน ตาปก โซะ อาตัยฮ ตารา ปัยจ มิน 2) กายนั กาก ี ดูวา มนิ เตองะฮ 3) กาฺ บยุ ฮ 4) กาเยด กือ̣ นีรา 5) กาย ู ก̣ือนรี า 6) มาตา ปกู ัยจ ตกี าฺ เซน ลาปัด มนิ กเ̣ี ตอ ยางนั ปัยจ เซน ดูวา มนิ 7) เดะ ดาลับ เซอปาลา ปาญัก ดาลบั ตีกาฺ ปูโละ ตีกฺา เดอปา 8) โจะบัด 9) บอื นัง อกี ยั จ ปกู ยั จ 10) ปาปดั 11) ซีริก ตดู ก ปูกัยจ ดวู าลลี า เตองะฮ 3.2 จูเตอ ดาลบั ลากฺ บวยจ ปกู ยั จ ฮรู ัก อาเมด ปกู ัยจ โซะ อาตัยฮ มาแระฮ จูโจะ ตาล ี บากัก อีต ู อาเมด ตาล ี เนาะ ซา ลาก ี̣ มาแระฮ จูโจะ ตาปก ปูกัด นา อาเมด ตาล ี เดะ ยาโรยจ ปกู ยั จ กี̣เตอ อาเมด ตาล ี ซาลาก ̣ี เดะ ยาโรยจ ตาปก มาแระฮ ยาโรยจ บลี ือกัยจ ดูวา อรู ยั จ กี̣เตอ เปอปยั จ ราวกั ยือฮงั นะ ตาปก ราวกั เซอ ยือ กัน ตาปก ซา ยาโรยจ เบอเละฮ ตีกาฺ มาตา อีกยั จ ราวัก เนอะฮ ดูวา ดวู า ยือกัน ยาโรยจ เบอเละฮ ลมี า มาตา อกี ยั จ เตด เบาะฮ ตาปก ปูกยั จ เดะ ดาลบั ซาปาลา นะ เบาะฮ ตาปก ตารา ปยั จ ปโู ละ รอยจ ลีมา ปโู ละ บยี ี ปูกยั จ โซะ กายนั กาก ี อาเมด ลกกัว มาแระฮ ยาโรยจ ยางัน ตาลี ดาลับ เซอปาลา กาโดะ เบาะฮ ลกกัว ซาตุยฮ ตีกฺา ปโู ละ บียี ราวัก ยอื ฮัง นะ ดาลบั 28 บวยจ เดะ ลากฺซูกา บวยจ

ซาบียี ลกกัว ตีกาฺ มาตา อีกยั จ เซอยือกนั วะตู ซูดะฮ ดูวา บีดิก เซอ ปูโละ ปาลา อาเมด ปกู ัยจ เดะ ซดู ะฮ มาแระฮ อกี ยั จฮูบก บีลือกยั จ ก̣ีเตอ อาเมด ปี เบาะฮ เดะ ซรี กิ กีเ̣ ตอ ลากู̣ บวยจ เก̣อนรี า อาเมด กายู เดะ อาดา ลกู กั ปาญกั ตารา ดวู า รอยจ ปัยจตอก กี̣เตอ อาเมด กาเยด เกฺอนรี า เดะ อาเมด ตาโระฮ มาแระฮ อกี ยั จ ยางนั ฮยู ก กายู บญี าด ี จะ ซี นามา โปด เบอเละฮ เดะ จับ เบอเละฮ นังซอื นัง บกู ดั นามา ป ี ยางนั เซอซัยจ ยางนั เซอมียา อาซิก เดะ เปอปัยจ ฮูรกั มาซามา ก̣เี ตอ บากัก อีต ู อาเมด กาฺ บยู ฮ มาแระฮ จโู จะ ยางนั กายู ราวัก เตองะฮ กายู บากัก อตี ู อาเมด บาต ู เดะ อาดา ดะฮ อาเมด ปี อกี ัยจ บาวะฮ กาย ู กฺาโดะฮ เบาะฮ ดาลบั เซอ อูตัยจ ซือก̣ 3.3 จูเตอ ดาลบั ลากฺ อาเมด ปกู ัยจ ปี เปอปัยจ อาเมด ปกู ัยจ ยางัน เก̣อนีรา ญาแญะ ปาฮู ก̣เี ตอ ลฮี ัยจ อาเย ซูโรยจ อาเย ปาซัก ยางนั รีโบยจ จะ เตอเก̣อ เตด เกอฺ เลา จะ อาเงน เตด เตอ เกฺอ บาวา ปาฮ ู ตอื เบะฮ เบอเละฮ บาญะ เซอมียา นะ ตือ เบะ ปี เปอปยั จ ราวะ อีต ู เดะ ยาด ี ลูเปอ ก̣เี ตอ อาดา ลากู̣ เปอปัยจ ตูโฮะ เกฺอนีรา ดูล ู ยางนั โกะ ตาลี ซามา โกะ กายัน กากี กีเ̣ ตอ เปอปยั จ มยั จลามยั จ อาจ ู ฮาบิฮ ซืออูตยั จ เตองะฮ เบอ บีเยอ เตองะฮ ยาบ ป ี ซตี ะ ลฮี ยั จ เซอมยี า เดะ ป ี เปอปยั จ ซีตะ ลีฮยั จ ดลู ู ฮาวะ จะ อาดา ฮรู ัก ปด ป ี เปอปยั จ ปูลัก กาเลา จะ เบาะฮอย ฮรู ัก ป ี เปอปยั จ เดะ อาซกิ ปูลัก 3.4 บารกั บายิ เดะ นะ เปอปัยจ ปกู ัยจ ฮูรัก เซอมียา เดะ นะ เปอปยั ฮ ป ู กัยจ ฮรู ัก กฺาโดะฮ ตาฮู โกะ อาเย จะ ปาซกั รอื จะ อาเย ซูโรยจ กเ̣ี ตอ กฺาโดะฮ ตาฮ ู จะ การักเทยี ม ก̣ีเตอ โปยจ เปอปัยจ ปูกยั จ เบอเละฮ. เดะ มาเซด บารัยจ บูลัดนัม รอยจ บลู ัด เซอปโู ละฮ นะ ดาลับ ซาตาฮด. บวยจ เดะ ลากฺซกู า บวยจ 29

3.5 บารัก เดะ กฺอื นา ยากาฺ กาเลา จะ เตด ตาฮู จะ อาเย ปาซกั อาเย ซูโรยจ. กีเ̣ ตอ ปด เตด ตาฮู โกะ การกั เทยี มนะ บวยจ บร ี เปอปยั จ ปูกัยจ เตด เบอเละฮ นามา ลาลู. กเี̣ ตอ นะ บวยจ บรี โกะ ปูกัยจ บโู ระ. ลากฺู เดะ บวยจ บรี กูญา ซกู า ฮาตี 1) บวยจ บร ี โกะ นะบานะ เดะ ตโู ปะ ซกู า ฮาตี 2) บารกั เดะ เบอเละฮ บวยจ เตอ ซดู ะฮ ฮาบฮิ . ก̣เี ตอ บวยจ บรี กตี า ตาฮู เบอเละฮ 3) โกะ นะนานะ เบอเละฮ บวยจ โกะ บารกั มยี า มากดั เบอเละฮ ตะซิก. 4) บวยจ บรี โกะ นะนานะ กกั บากกั อีงยั จ โกะ บารัก มียา มากัด จะ บาย ิ กะนามี 5) โกะ กตี า ซูกา ฮาต ี จะ เบอเละฮ บวยจ บารัก มียา มากัด นะโกะ เซอมยี า กาลานตู ู เบอเละฮ 6) กีตา ซูกา ฮาตี เบอเกอยา นะ ลเู มาะฮลาโวยจ 7) กีตา ซูกา ฮาตี เดะ บวยจ โกะ บารกั มยี า มากัด มาซามา 30 บวยจ เดะ ลากซฺ กู า บวยจ

การทำ� มาหากิน คณะทีมวจิ ัยได้พบว่า วธิ ีการทำ� มาหากินของชาวอูรักลาโวยจกำ� ลังจะสญู หายไป ทมี วิจยั จงึ เลง็ เหน็ ความส�ำคัญในเร่ืองนี้ และม่งุ มน่ั ทจ่ี ะสบื สานและพฒั นาการท�ำมา หากินของชาวอรู ักโวยจให้ย่ังยนื ตอ่ ไป โดยเฉพาะอยา่ งย่ิงเร่ืองของอปุ กรณท์ ีใ่ ช้ใน การทำ� มาหากิน 3 ชนดิ ได้แก่ ไซปลา ไซปลาหมกึ และอวนกุ้ง เปน็ ต้น ซึง่ เปน็ อาชีพ ของชาวอรู กั ลาโวยจ ไซปลา ไซปลาหมึก อวนกุ้ง คณะทีมวจิ ยั มจี ุดมุง่ หมายในการเรยี นรู้ดังน้ี 1. เพ่อื ศึกษาเครอื่ งมอื การท�ำมาหากินของชาวอรู กั ลาโวยจ 2. เยาวชนได้เรยี นรู้การทำ� มาหากนิ ของท้องถิ่นของชาวอูรักลาโวยจตั้งแต่อดตี จนถงึ ปัจจุบนั 3. กลุม่ เยาวชนเกดิ ความรกั ในอาชพี ของตวั เองทไ่ี ดร้ ับการถ่ายทอดมาจาก บรรพบรุ ุษ คณะทีมวจิ ัยหวังว่าอปุ กรณ์การท�ำมาหากนิ ในคร้ังนี้ คงเป็นประโยชนแ์ กช่ าว อูรักลาโวยจ คนในชมุ ชน รวมทงั้ บคุ คลที่มคี วามสนใจในเรอ่ื งน ้ี ซง่ึ จะได้ศกึ ษาและ ฝกึ ทำ� อุปกรณ์ท่ใี ชใ้ นการท�ำมาหากนิ เหลา่ น ี้ ซึง่ สามารถนำ� ไปประกอบอาชพี ได้ บวยจ เดะ ลากฺซกู า บวยจ 31

ท�ำไมชาวอรู กั ลาโวยจต้องท�ำอาชพี นี้ สงั กาอเู้ ปน็ หม่บู ้านแหง่ หนึ่งท่อี ยู่ในเกาะลนั ตาจังหวดั กระบ ี่ เปน็ หมูบ่ า้ นเล็ก ๆ ทม่ี ีชาวอูรกั ลาโวยจหรอื ชาวเลอาศยั อยู่ หมู่บ้านนีม้ ีอตั ลักษณ์ท่ีโดดเดน่ เช่น การละเล่น รำ� มะนา ร็องแงง็ และร�ำวงท่งุ สามปล้อง เปน็ ต้น ในส่วนภาษาพดู ในหมบู่ า้ นน้นั เป็นภาษาในตระกลู ออสโตรนีเชยี น ใกลเ้ คยี งกับ ภาษามลายซู ่ึงเม่ือไมน่ านมานเ้ี ราได้จดั ท�ำระบบตวั เขียนของเราข้ึนมา เพื่อให้ชาวบา้ น ได้อ่านออกและเขยี นในภาษาของตนเองได้ และสามารถบนั ทึกประเพณีท่ีมตี ้งั แต่ สมยั บรรพบุรุษ เชน่ ประเพณีลอยเรอื ทำ� บญุ เล ท�ำบุญป่าชา้ (เปลว) และท�ำบญุ ดาโตะ โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ประเพณีลอยเรือเปน็ เอกลกั ษณ์หรือจุดเดน่ ท่บี ง่ บอกถงึ ความเปน็ ชาวเลได้อย่างดยี ่ิง ประเพณีเหลา่ นลี้ ว้ นแล้วแตส่ ะทอ้ นให้เห็นวถิ ชี ีวติ ของชาวอรู กั ลาโวยจ ทีป่ ระกอบอาชพี ประมงเป็นหลักและมอี ุปกรณส์ �ำคญั ในการประกอบอาชีพ ไดแ้ ก ่ อวนกงุ้ ไซปลา ไซปลาหมกึ ซ่งึ เปน็ สิ่งทค่ี ณะทมี วิจัยมุ่งมน่ั ที่จะศกึ ษา จะเห็นได้ว่าชาวอูรักลาโวยจถือว่าเป็นชนชาติหนึ่งท่ีเข้มแข็งและมีเอกลักษณ์ ทโ่ี ดดเดน่ ไมเ่ หมอื นใคร ถึงแมจ้ ะเป็นหมูบ่ ้านเล็ก ๆ แตเ่ ราก็จะพฒั นาใหห้ มู่บ้านเรา เติบโตและเจรญิ ก้าวหน้าตอ่ ไป 32 บวยจ เดะ ลากซฺ กู า บวยจ

การท�ำมาหากินเกิดขนึ้ เมอื่ ไหร่ ชาวเล เปน็ ชนด้งั เดมิ ท่ีใชช้ ีวติ เรร่ อ่ นอยู่ตามเกาะแกง่ และชายทะเลอนั ดามัน ในประเทศไทยมหี ลายกลุม่ แตใ่ นเกาะลันตา จังหวดั กระบี่ เปน็ กลุ่มอูรกั ลาโวยจ ซึง่ ตัง้ ถ่นิ ฐานอยบู่ ริเวณ บา้ นศาลาด่าน บอ่ แหน แหลมคอกวาง สงั กาอู้ อ�ำเภอเกาะลันตา นอกจากนีย้ งั กระจายตวั กนั ไปในบรเิ วณเกาะจำ� เกาะศรีบอยา อำ� เภอเหนือคลอง บา้ นหัวแหลม เกาะพพี ี และอำ� เภอเมืองกระบี่ เลา่ กันว่าชาวอูรักลาโวยจทเ่ี กาะลันตานน้ั อพยพมาจาก “กฺูนุงเยอรัย” และ เขา้ มาใชช้ ีวติ เร่ร่อนอยู่ในเรอื อพยพโยกยา้ ยตามแหล่งท�ำมาหากินในแตล่ ะฤดกู าล ภายหลงั เม่ือข้ึนมาอยบู่ นบกบรเิ วณชายฝง่ั ทะเลก็ยึดอาชีพหาปลาและการท�ำประมง ชาวเลมกี ารทำ� มาหากิน ทีเ่ กยี่ วกบั ทะเลมาต้ังแตอ่ ดตี ถงึ ปจั จุบัน จึงท�ำให้ ชาวเลมคี วามผกู พนั กบั ทะเลมาเน่ินนาน จึงได้ประกอบอาชพี หลกั เป็นอาชพี ประมง และมอี ปุ กรณต์ า่ งๆ ในการท�ำมาหากนิ เชน่ ไซปลา ไซหมึก อวนก้งุ เปน็ ต้น 1. ไซปลา 1.1 อุปกรณใ์ นการทำ� ไซปลา 1) คอ้ น 2) ตะปู 3) เลอื่ ย 4) อวน 5) มีด 6) เชอื ก 7) ชนุ 8) ลวด 9) ไม ้ 10) หวาย 11) หนิ 12) ตะขอคาดไซ 13) คีมตัดลวด บวยจ เดะ ลากฺซ กู า บวยจ 33

1.2 ขนั้ ตอนในการทำ� ไซปลา อย่างแรกตอ้ งเขา้ ป่าไปตัดไม้และหวาย โดยเลอื กไม้กับหวายมาทำ� ขนาดยาว ประมาณ 3-4 เมตร ไซปลาแต่ละลกู จะมีการใชไ้ ม้ จำ� นวน 16 ท่อน และหวาย 4 เส้น แต่ละเส้นยาว 8 เมตร ทัง้ นี้แตล่ ะคนจะใช้ขนาดไมเ่ ท่ากันแลว้ แต่ความถนดั จากนน้ั จงึ น�ำไมแ้ ละหวายมาข้นึ โครงสร้างของไซ โดยไซจะเปน็ รูปคล้าย กบั หลังเตา่ ซ่ึงมขี นาดความกวา้ งและ ยาวของไซ แตล่ ะคนจะท�ำไมเ่ หมอื นกัน แลว้ แตค่ วามถนดั หลงั จากทำ� โครงสรา้ งเสร็จ ก็นำ� ชนุ ทใ่ี ส่ลวดไว้แลว้ มาถกั รอบตวั ไซและงา ถักไป จนรอบแลว้ เวน้ หน่งึ ช่อง เพ่ือทำ� เปน็ ประตูเอาปลาออก ในจุดทีเ่ วน้ หน่งึ ช่องก็ทำ� ประตู มาปิด 34 บวยจ เดะ ลากฺซูกา บวยจ

1.3 อุปกรณ์ในการวางไซปลา 1) เชอื ก 30-40 วา 2) กอ้ นหิน 2 กอ้ น ผกู ตรงกลางและผูกปลาย และอีก 4 ก้อน นำ� หินประมาณคร่ึงกิโล มาผูกขา้ งไซใหจ้ ม 3) ตวั ไซ 1.4 ขนั้ ตอนในการวางไซปลา น�ำอุปกรณ์ทกุ อย่างขึน้ เรอื พร้อมดสู ภาพอากาศในการออกเรอื โดยมีจดุ สังเกตส�ำคัญคือ 1) ต้องดวู า่ เกาะเปน็ หมอกหรือไมเ่ ป็นหมอก เพราะว่าถ้าเป็นหมอกเราจะ ไมส่ ามารถดตู ำ� แหน่งได้ 2) ตอ้ งดูว่าทะเลเรียบหรอื ไม่ ถา้ ทะเลเรียบถึงจะสามารถออกไปวางไซได้ และพืน้ ทใี่ นการวางไซต้องวางท่ขี า้ งปะการงั หรอื หินกอ 1.5 วิธีการวางไซปลา 1) ตอ้ งดตู ำ� แหน่งของเกาะ 2) เมือ่ ไดต้ ำ� แหน่งทเี่ หมาะสมแลว้ น�ำไซไปวาง และเม่อื วางไซเสร็จ ตามดว้ ยเชอื กประมาณ 30-40 วา และหินผกู กลางเชอื ก 1 ลกู ปลายเชอื ก 1 ลกู 3) หลังจากนน้ั ท้ิงไซไวป้ ระมาน 15 วนั ผ้วู างจะตอ้ งจ�ำต�ำแหนง่ ที่วางไซ และพิกดั ของไซให้ดีเพอื่ รอเวลาทจี่ ะมาดงึ ไซ 4) เมือ่ ถึงวันท่ีก�ำหนดเรากไ็ ปดงึ ไซ ตามต�ำแหนง่ ทว่ี างไซ เพอ่ื นำ� ปลาท่ไี ด้ มาขาย ท�ำใหม้ ีรายได้ในการใชจ้ ่ายในชีวิตประจำ� วัน บวยจ เดะ ลากฺซ กู า บวยจ 35

1.6 ขอ้ สำ� คญั ในการวางไซ 1) จะตอ้ งจำ� ต�ำแหน่งทเ่ี ราไปวางไซไว้ให้ได้ ซึง่ ถ้าคนไม่เคยทำ� ก็จะจ�ำไม่ได้ 2) หวายกล่นิ เปรี้ยวๆ ชว่ ยทำ� ใหป้ ลาเขา้ เยอะ เปรียบเสมอื นเหยือ่ ทใี่ ชล้ ่อ 1.7 ขอ้ ควรระวงั 1) ถา้ จำ� ต�ำแหน่งวางไซไม่ได้ไซจะหาย 2) ถ้ามีพายุเข้าจะทำ� ใหน้ ำ้� เปลย่ี นสจี ากน�้ำขุ่นเป็นน�้ำใส เพราะกระแสน้�ำ ที่แรงมากระทบโขดหินแนวปะการังจะทำ� ให้น�้ำเปลี่ยน 2. ไซปลาหมกึ 2.1 อปุ กรณ์ในการทำ� ไซปลาหมกึ 1) ไม้ (ประมาณนิ้วโปง้ ) 2) อวนที่ขนาดตาอวน ประมาณ 1 น้วิ ครึ่ง 3) เชอื ก 4) ชุน 5) ขวดน�้ำอดั ลม 6) ตะปู ขนาด 1-2 นวิ้ 7) ใบมะพร้าวหรือ ใบเต่าร้าง 8) มดี 9) ธง 10) หนิ 11) ฟองนำ�้ 12) ค้อนตอกตะปู 13) แกลอน 5 ลติ ร 14) เลื่อย 36 บวยจ เดะ ลากซฺ กู า บวยจ

2.2 ข้ันตอนในการทำ� ไซปลาหมกึ ขึน้ ป่าไปตดั ไม้ขนาดท่ตี ้องการ แลว้ นำ� ไมท้ ี่ไดม้ าตดั ประมาณ 1-2 เมตร แล้วท�ำตะปูมายงิ เปน็ รูปสเ่ี หล่ยี มผนื ผา้ เพ่ือให้เกดิ รปู รา่ งของไซหมกึ จากนนั้ วดั ความยาว รอบไซ เมือ่ ไดค้ วามยาวรอบไซแลว้ นำ� อวนมาครอบตวั ไซหมกึ จากน้ันตดั อวน อีกประมาณ 15 ตาอวน เพื่อทจี่ ะท�ำเปน็ งาไซหมึก เพื่อทำ� เป็นทางเข้าของปลาหมึก จากน้นั จึงนำ� ชนุ มารอ้ ยอวนใหต้ ดิ กับไซจนเปน็ รูปทรงแขง็ แรงสมบรู ณ์ หลงั จากน้ันนำ� ขวดนำ้� อดั ลม 2 ขวดมาใสบ่ รเิ วณขา้ งงาของตัวไซ และน�ำใบเตา่ รา้ ง หรือ ใบมะพรา้ ว ทตี่ ดั ไดร้ ูปรา่ งท่พี อเหมาะจะติดดา้ นบนไซได้น�ำมาตดิ โดยมัดเชอื กใหแ้ ข็งแรง อีกครั้ง บวยจ เดะ ลากฺซูกา บวยจ 37

เตรยี มเชือกที่มีความยาวตอ่ ระดับนำ้� ทะเลทีเ่ รานำ� ไซไปวาง มขี นาด ความยาวประมาณ 21 วา หรือ 42 เมตร เพอื่ ผกู กบั ตวั ไซและธง และใสแ่ กลอนผูกเชอื ก หา่ งจากกับไซประมาณ 3 วา และดา้ นลา่ งของไซผกู หนิ สว่ นการทำ� ธง เรม่ิ จากนำ� ไม้ ทม่ี ีความยาวประมาณ 1-2 เมตร และนำ� ผา้ ธงท่เี ตรยี มไวผ้ กู กับส่วนปลายไม้ จะเป็น สอี ะไรกไ็ ดท้ จี่ ำ� ไดง้ า่ ยเพอ่ื ทไี่ มใ่ หห้ ลงกบั คนอนื่ ทวี่ างอวนกงุ้ รว่ มกนั หลงั จากนน้ั นำ� ฟองนำ้� มาเสียบกบั ไมร้ ะหว่างกลางไม้ แลว้ น�ำหนิ ทเ่ี ตรียมไวไ้ ปผกู กบั ดา้ นลา่ งของไมจ้ ะใช้ธง ในแตล่ ะลกู 1 อนั 2.3 ขัน้ ตอนในการนำ� ไซปลาหมึกไปวาง น�ำไซข้นึ เรือ โดยในแตล่ ะลำ� เรอื จะบรรทุกได้ 10 – 50 ลกู จากนัน้ ดู สภาพอากาศวา่ เป็นใจหรอื ไม่ และดนู ้�ำให้เหมาะสมท่จี ะอยู่ชว่ งวางไซ ในการวางไซนั้นจะเว้นระยะในการวางไซแตล่ ะลกู มรี ะยะห่างกนั ประมาณ 20-30 เมตร และก่อนจะวางไซจะตอ้ งเอาไขป่ ลาหมกึ ไปผกู ในไซทกุ คร้ัง เม่ือวางไซเสรจ็ แลว้ กร็ อเวลาที่จะไปดงึ ไซ เพือ่ นำ� ปลาหมึกท่ไี ดม้ าขายและมี รายได้เลย้ี งชพี ตวั เองและครอบครัวเป็นกิจวตั รประจ�ำวนั 2.4 จดุ เดน่ ของไซปลาหมกึ 1) ไมต่ อ้ งดูต�ำแหน่งของเกาะ เพราะสามารถดูไดจ้ ากธงที่เรานำ� ไปวาง 2) ในการล่อปลาหมกึ สามารถใชถ้ งุ สีขาวแทนไข่ปลาหมึก ถา้ หาไขป่ ลาหมึก ไมไ่ ด้ 2.5 ข้อควรระวงั ถ้ามพี ายเุ ข้าจะทำ� ให้นำ้� เปลย่ี นสจี ากน�้ำขนุ่ เปน็ นำ้� ใส เพราะกระแสนำ้� ท่แี รงมากระทบโขดหิน แนวปะการังจะท�ำใหน้ ้�ำเปลี่ยน เวลานำ�้ ขนุ่ ไม่สามารถออกไปวางได้ เพราะส่วนมากปลาหมึกจะอย่ทู ีน่ ้�ำใส 38 บวยจ เดะ ลากซฺ กู า บวยจ

3. อวนกุง้ 3.1 อุปกรณ์ในการทำ� อวนกงุ้ 1) เชือกทุ่นบนขนาด 4 มิล 2) เชือกตะกวั่ ล่าง 2 มิลครึ่ง 3) ฟองนำ้� 4) ผ้าธง 5) ไมธ้ ง 6) ตาอวน 3.8 เซนติเมตร กบั 4.2 เซนติเมตร 7) อวนในแต่ละหวั ยาว 32 เมตร 8) ชนุ 9) ดา้ ยมดั อวน 10) ไม้กระดาน 11) ตาข่ายห่ออวน 2 หลาครง่ึ 3.2 ข้ันตอนในการท�ำอวนกุ้ง น�ำอวนทอ่ นบนมารอ้ ยเชอื ก หลังจากน้ัน นำ� เชอื กอีกเส้นมาร้อยลกู ทุ่น เพ่อื นำ� เชอื กที่รอ้ ยอวน และเชือกอกี เสน้ ท่รี ้อยตดิ กบั ลูกทนุ่ มารอ้ ยติดกนั อีก ให้เป็นเสน้ เดยี วกัน โดยเว้นระยะหา่ งของลกู ทนุ่ ช่องแรก 1 คบี ใส่ทุ่น 1 ลกู รอ้ ยไปได้ 3 ตาก็ผกู ช่องที่ 2 ขนาดยาว 2 คืบและรอ้ ยตอ่ ไปได้ 5 ตากผ็ ูกไมใ้ สท่ ุ่น ซ่งึ อวนใน แตล่ ะหัวจะใช้ลกู ทนุ่ ประมาณ 40-50 ลกู บวยจ เดะ ลากฺซ กู า บวยจ 39

อวนสว่ นลา่ งใช้ตะกวั่ มารอ้ ยเข้ากับเชอื กจำ� นวน 130 ลูกตอ่ หวั ระยะห่าง ของแตล่ ะตะกัว่ คอื 3 ตาผูก ยาว 1 คบี เมอ่ื เสรจ็ ท้งั สองขา้ งประมาณ 10 หัว น�ำอวนที่ เสร็จมาต่อรวมกนั แล้วนำ� ไปใสท่ ต่ี าข่าย สว่ นการทำ� ธง เร่มิ จากนำ� ไม้ทมี่ ีความยาวประมาณ 1-2 เมตร และน�ำ ผา้ ธงท่เี ตรยี มไวผ้ ูกกับส่วนปลายไม้ จะเปน็ สอี ะไรก็ได้ทีจ่ ำ� ได้งา่ ยเพ่อื ไมใ่ หห้ ลงกบั คนอ่นื ทว่ี างอวนก้งุ ร่วมกนั หลงั จากน้ันน�ำฟองนำ้� มาเสียบกับไม้ระหวา่ งกลางไม้ แล้วน�ำหนิ ทเี่ ตรยี มไวไ้ ปผูกกับดา้ นล่างของไม้ จะใช้ธงในแต่ละแถว 1 คู่ 3.3 ขั้นตอนในการนำ� อวนกุ้งไปวาง น�ำอวนและธงขึ้นเรือแลว้ ดูชว่ งน�้ำขึ้น น้�ำลง และดูสภาพอากาศลมแรงหรอื ไม่ ถา้ ลมไม่แรงก็สามารถออกเรอื ไดเ้ ลย ส่วนมากจะออกไปวางบริเวณทเี่ ป็นเลน โดยมีวิธี ในการวางคอื โยนเอาด้านตะก่ัวลงก่อน วางเรอ่ื ยๆ จนหมด 1 แถว ทงิ้ ไว้ประมาณครึ่งชั่วโมง แล้วลองไปดงึ อวนดู ผู้วางทดลองวางดูสกั 1 แถวก่อน ถา้ มีกุ้งก็วางต่ออีกหลาย ๆ แถว ถ้าไมม่ ีกุง้ ก็ไปวางทอ่ี ื่นอกี 3.4 ขอ้ สำ� คญั ในการวางอวนกุง้ คนท่จี ะวางอวนกงุ้ ไดต้ อ้ งรทู้ ศิ ทางน้�ำ น�้ำข้ึน น�้ำลง และรู้แนวปะการังเทยี ม และสามารถวางอวนในช่วงเดือนมถิ ุนายน – ตลุ าคม ของแต่ละปี 3.5 ขอ้ ควรระวงั ถ้าไมร่ นู้ ำ�้ ขน้ึ น�้ำลง และไมร่ ู้แหล่งปะการงั เทยี มอาจทำ� ให้วางแล้วไม่ได้ อะไรเลย และอาจกอ่ ให้เกดิ ความเสยี หายกบั อวนได้ 40 บวยจ เดะ ลากฺซ ูกา บวยจ

ส่งิ ท่ไี ดจ้ ากการเรยี นรู้ 1) ไดร้ บั ความสนใจจากชาวบ้านในชมุ ชน 2) งานท่ไี ด้ท�ำประสบความสำ� เรจ็ สามารถเรยี นรแู้ ละบนั ทกึ ความรไู้ ด้ 3) เยาวชนร่นุ หลงั สามารถทำ� อปุ กรณ์ ท�ำมาหากิน ได้ดว้ ยตวั เอง 4) ทำ� ให้เยาวชนร่นุ หลังไดเ้ หน็ ความส�ำคญั ของการท�ำมาหากนิ 5) ทีมวิจยั ดีใจท่ีได้สืบทอดวัฒนธรรม 6) ภูมใิ จกบั อาชีพของชาวอูรักลาโวยจ 7) ทุกคนมีความสุขกับกิจกรรมทท่ี �ำร่วมกัน 8) เกิดความประทับใจกบั วัฒนธรรมของเราทเ่ี ยาวชนรุ่นใหมร่ ่วมใจกันสืบสาน บวยจ เดะ ลากฺซูกา บวยจ 41

ภาพประกอบการทำ� กิจกรรม 42 บวยจ เดะ ลากฺซูกา บวยจ

บวยจ เดะ ลากฺซกู า บวยจ 43

44 บวยจ เดะ ลากซฺ กู า บวยจ

บวยจ เดะ ลากฺซกู า บวยจ 45

46 บวยจ เดะ ลากซฺ กู า บวยจ

บารกั มากัด : เดะ ลูปา เตด เบอเละฮ เดะ ตโู ปะ กามี เบอเละฮ มยี า. ปาซัน บารัก มากัด เดะ ตูโปะ. นะ ลูเมาะฮ ลาโวยจ. เดะ นะ เลอแงะ. กาม ี เบอเละฮ ลฮี ัยจ กาฺ รี บารกั บายี. เดะนะ อาเมด. โกะ บารกั มากัด อนี ี. มาแระฮ บวยจ มากดั ปูลัก. กามี นะ บวยจ ตกี าฺ บาซา. อาดา โกยตแี บว โกยจจี อ กูลยั กิซ.ิ เดะ เซอมียา กาลานตู ู ซูกามากดั . เดะ กามี นะ บวยจ บารกั มากดั อีนี. นะ ยาดี ลากู ̣ บาย ิ บกี ะ ลูเมาะฮ ลาโวยจ. เบอเละฮ มากดั . โกะ บารกั มากัด อนี ี ปลู กั กะกเี̣ ตอ นะ เบอเละฮ บวยจ มากัด. เดะ รมู ะฮ นะ ตะซิก. บวยจ นามา กีตา กะโดะฮ ดูลี บารกั มากัด อนี ี กาลา อนี ี อาดา บารกั มากัด. เดะ บวยจ เซอนงั เบอลี เซอนัง. บวยจ บรี บารัก มากัด. เดะ ตูโปะ ลเู มาะฮลาโวยจ เลอเงะป.ี ลเู มาะฮลาโวยจ บาญะ เตด อีงยั จ ลากู̣ บายิ เดะ บารัก มากดั ตาปี บายิ เตอ เดะ อาดา โกะ อูรกั โซะ อาตฮั เดะ สำ� นักงานกองทนุ สนับสนนุ การวิจัย (สกว.) และสถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเอเชีย มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล บวยจ บรี ลูเมาะฮลาโวยจ ลฮี ัยจ กะก̣ีเตอ บ ี โกะ นะนานะ เดะ ตูโปะ เบอเละฮ กาลา บารัก มากดั เดะ ตูโปะ นะ กีตา จะ อาดา บารกั มากดั เดะ บาย ิ ฮามา ญามัน. กะก̣ีเตอ กาม ี เบอเละฮ ปี มีญา บารกั ลก นะ เลอแงะ เบอเละฮ ตาฮู จะ อาดา บาญะ เดะ นะ เลอแงะ ตาป ี จะ กามี อาเมด ตกี าฺ บาซา มาแระฮ บวยจ อาดา โกยตีแบว โกะจจี อ ซามา กลู ยั กีซิ นะ บรี บารกั มากดั อีนี มาแระฮ ปาเระ ซาลากี ปูลกั กูลัยกซี ิ ยาด ี บารกั มากัด เดะ บายิ ญาด ี กูลัย เดะ เดะ ซปู า เดะ อาซิก อาดา บารัก มาเนะฮ ยกู ฺา อาดา โกยตีแบว ฮามา โกยจจี อ ญาด ี บารัก มากดั อูซิ ตกี ฺา บาซา อนี ี บวยจ มากดั เบอเละฮ ฮอย ลากู̣ บวยจ เดะ ปายะฮ ตาลู บวยจ เดะ ลากซฺ ูกา บวยจ 47

ยาดี บารกั มากัด เดะ บวยจ ฮามา บารัก เอะ อาดา เดะ ตโู ปะ ตาปจี ะ โกยตีแบว ฮามา โกยจจี อ นะ บวยจ เบอเละฮ เดะ มเู ซด บารัยจ ลูเมาะฮลาโวยจ บาญะ เตด อีงยั จ ลากู̣ บายิ เดะ บารัก มากัด ตาปี บาย ิ เตอ เดะ อาดา โกะ อรู กั โซะ อาตฮั เดะ ส�ำนกั งานกองทุนสนับสนุนการวจิ ยั (สกว.) และสถาบนั วจิ ยั ภาษาและวัฒนธรรมเอเชยี มหาวิทยาลยั มหดิ ล บวยจ บรี ลูเมาะฮลาโวยจ ลีฮยั จ กะก̣ีเตอ บ ี โกะ นะนานะ เดะ ตูโปะ เบอเละฮ กาลา บารกั มากัด เดะ ตโู ปะ นะ กตี า จะ อาดา บารกั มากัด เดะ บาย ิ ฮามา ญามนั 1. โกยตแี บว 1.1 เซอบารกั 1) บวฮ ตแี บว ดูวาปูโละฮ บวฮ. 2) กลู̣ า เตองะฮ กีโล. 3) กาฺ รับ ฮูยก ซูด.ู 4) กาเมมูดา เซอบียี. 5) บรัยฮ ดวู า ยรู ัย. 6) ดาโวด ปซี ัก. 7) อาเย เตองะฮ จาวัด. 1.2 จูเตอ ลากฺ เปอตัด บารัก บวยจ 1) กรัยจ ดาโวด ปีซกั นัม ซาก.ี̣ 2) อาเมด ตีแบว มาแระฮ กแู ซะ. กะกเี̣ ตอ อาเมดปี เญอเลาะ บี ฮาลุยฮ โตะ. 3) อาเมด กาเมมูดา. มาแระฮ กฺารอยจ บรี ยาดี บร ู บรู. 4) อาเมด บรัยฮ ปี รือนบั . เซอปูโละฮ นาที. กะกีเ̣ ตอ อาเมด ปี เญอเลาะ บรี ลมู ัยจ. กะกี̣เตอ อาเมด มาแระฮ อีริ เดะ รากาฺ . 48 บวยจ เดะ ลากซฺ กู า บวยจ

1.3 ลากฺ บวยจ อาเมด บวฮ ตแี บว. กาเมมดู า เดะ กฺารอยจ ดะฮ. บรัยฮ เดะ อีร.ิ ก̣าวน เซอกาล.ี กะกี̣เตอ เบาะฮ กาฺ รบั ฮญู ก ซดู .ู ฮามา กลู̣ า ซา กีโล. กาฺ วน บรี มาโซะ เซอกาลี. ตานา กฺาวน ซูดะฮ. อาเมด ปี เบาะฮ เดะ ดาโวด ปีซกั เดะ กรยั จ ดะฮ. กะกเ̣ี ตอ อาเมด ป ี ซาลัย เดะ บารา อาป.ี เดะ อาปี เตด ญาลา. กะกี̣เตอ นาต ี ลมี า นาที. อาเละฮ เซอเบอละฮ ปลู ัก. ซาลัย บีเบอกะ กะกเี̣ ตอ ซดู ะฮ มากัด เบอเละฮ. อีซโี กย เดะ บาญิอีซโี กย กาโดะฮ ตเู ฮอ. ซาลัย บรเี บอกะ. นะอาดา ลาก ̣ ญามัน. เกาะเกาะ โซะลวู อ โซะดาลบั ลือมะฮ. 1.4 โกย เดะ เตด ซูปา ฮาปา จัยจ โกย กาฺ โดะ ญาด ี จยั จ นะ บวฮ ตแี บว. เดะ เบอเละฮ เดอตัก บวฮ ตแี บว. นะ อาดา ลาก ู̣ กา̣ จะ. บาญะ มากดั กะกเี̣ ตอ บวฮ ตีแบว อาดา มาเนะฮ เดะ อีซี นะ ญา. ญาดี บวฮ เดะ มญี า ปาญะฮ. โกยตแี บว ญาดโี กย เดะ อาดา ลากู ̣ ญามนั . 1.5 บวยจ นามา โกย นะ เลอแงะ 1) บวฮ ตแี บว ยาด ี บวฮ เดะ มีญา ปาญะฮ. 2) อาดา ลาก ู̣ บวยจ บาญะ ลาก.ู̣ 3) อาดา โกย เดะ ปีเละฮ บาญะ. 4) ฮอย ฮาปา ดูล.ี 2. โกยจจี อ 2.1 เซอบารกั 1) บูงาจจี อ ดวู าปูโละฮ บงู า. 2) กูล̣ า เตองะฮ กโี ล. บวยจ เดะ ลากซฺ กู า บวยจ 49