Turystyka_spoleczna_w_Polsce

["Lekcje w terenie szans\u0105 dla turystyki m\u0142odzie\u017cowej Piotr Wiktorko, prezes BP Polan Travel, wiceprezes Polskiej Izby Turystyki M\u0142odzie\u017cowej Powr\u00f3t do partnerskich relacji ze szko\u0142ami w czasie luzowania zaka- z\u00f3w pandemicznych warto stopniowa\u0107 np. zach\u0119caj\u0105c do wyjazd\u00f3w jednodniowych o charakterze edukacyjnym. Czy po pandemii \u201eLek- cje w terenie\u201d mog\u0105 by\u0107 ciekaw\u0105 propozycj\u0105 biur podr\u00f3\u017cy specjalizu- j\u0105cych si\u0119 w turystyce szkolnej? Wiele biur specjalizuj\u0105cych si\u0119 w turystyce szkolnej szczeg\u00f3lnie mocno odczu\u0142o i odczuwa skutki pandemii. Trudno oceni\u0107, kiedy zn\u00f3w nast\u0105pi boom wycieczkowy i kiedy szko\u0142y zaczn\u0105 zn\u00f3w prefero- wa\u0107 d\u0142u\u017csze wyjazdy na wycieczki klasowe. Pomys\u0142 na lekcje w terenie Organizator\u00f3w wyjazd\u00f3w nie powinno to jednak demotywowa\u0107 i sk\u0142ania\u0107 do odpuszczenia kolejnego sezonu nawet w obliczu zauwa- \u017calnego spadku zaufania do biur podr\u00f3\u017cy. Zdecydowana wi\u0119kszo\u015b\u0107 touroperator\u00f3w na \u201ebezczynno\u015b\u0107\u201d nie mo\u017ce ju\u017c sobie d\u0142u\u017cej pozwoli\u0107. Powr\u00f3t do partnerskich relacji ze szko\u0142ami warto stopniowa\u0107 np. za- ch\u0119caj\u0105c jeszcze do wyjazd\u00f3w jednodniowych o charakterze eduka- cyjnym. Ciekawym pomys\u0142em mog\u0105 by\u0107 \u201eLekcje w terenie\u201d. Mimo, \u017ce wielu nauczycieli nie ma do nich przekonania, to s\u0105 te\u017c tacy, kt\u00f3rzy samodzielnie tworz\u0105 autorskie programy dostosowane do swojego przedmiotu zauwa\u017caj\u0105c w nich du\u017c\u0105 warto\u015b\u0107 dydaktyczn\u0105. Czy jest tu \u201eteren do zagospodarowania\u201d przez biura podr\u00f3\u017cy? Prawdopodobnie po pandemii na pocz\u0105tku \u0142atwiej b\u0119dzie zach\u0119- ci\u0107 nauczycieli do wycieczek kr\u00f3tszych, a potrzeba organizowania takich wyjazd\u00f3w b\u0119dzie podyktowana konieczno\u015bci\u0105 reintegracji dzieci i m\u0142odzie\u017cy po wielomiesi\u0119cznej izolacji. Jednym ze skutk\u00f3w 348","Przewodnik dobrych praktyk zdalnego nauczania s\u0105 problemy emocjonalno-spo\u0142eczne, a wsp\u00f3lne wyjazdy wydaj\u0105 si\u0119 pozytywn\u0105 drog\u0105 do ich rozwi\u0105zywania. Je\u015bli jednocze\u015bnie uda si\u0119 przekona\u0107 dyrekcj\u0119 i nauczyciela, \u017ce taki wjazd nie b\u0119dzie czasem straconym pod wzgl\u0119dem mo\u017cliwo\u015bci reali- zacji podstawy programowej, to dla biur mo\u017ce to by\u0107 szansa na przy- najmniej symboliczne wznowienie dzia\u0142alno\u015bci i pierwszy etap po- wrotu do normalno\u015bci. Najtrudniejszym zadaniem b\u0119dzie znalezienie ambitnych nauczycieli, kt\u00f3rzy doceni\u0105 walory i mo\u017cliwo\u015bci wyko- rzystania aktywnej formy nauki i integracji w swojej klasie poza te- renem szko\u0142y. Warto po\u015bwieci\u0107 najpierw troch\u0119 czasu na zapoznanie si\u0119 z podstawa programow\u0105 i przygotowanie lub przeprogramowa- nie swoich dotychczasowych ofert pod konkretne tematy z r\u00f3\u017cnych przedmiot\u00f3w. Czasem wystarczy zajrze\u0107 do podr\u0119cznik\u00f3w w\u0142asnych dzieci i spr\u00f3bowa\u0107 samodzielnie stworzy\u0107 niszow\u0105 ofert\u0119. Dyrekto- rzy szk\u00f3\u0142 powinni zauwa\u017cy\u0107 korzy\u015bci i fakt, \u017ce podczas wyjazd\u00f3w uczniowie rozwijaj\u0105 umiej\u0119tno\u015bci tw\u00f3rczego my\u015blenia, kreatywno\u015b\u0107, a przede wszystkim wzmacniaj\u0105 motywacj\u0119 do nauki, je\u015bli wiedza b\u0119- dzie im przekazywana w spos\u00f3b ciekawy i nowatorski. Czy przyk\u0142adowo nauka o ekosystemie na lekcji przyrody nie b\u0119- dzie \u0142atwiej przyswajalna i ciekawsza w trakcie wycieczki do lasu? \u201eLekcje w terenie\u201d, to szansa dla muze\u00f3w, skansen\u00f3w, izb regional- nych i innych plac\u00f3wek, kt\u00f3re r\u00f3wnie\u017c ucierpia\u0142y z powodu pandemii, a kt\u00f3re do takich lekcji s\u0105 ju\u017c przygotowane i dysponuj\u0105 profesjonaln\u0105 kadr\u0105 przewodnick\u0105 oraz dydaktyczn\u0105. Plac\u00f3wki te mog\u0105 by\u0107 bezcen- nymi partnerami dla organizator\u00f3w \u2018Lekcji w terenie\u201d i tu warto skon- frontowa\u0107 ich ofert\u0119 z tematami realizowanymi w szko\u0142ach.","Wycieczka szkolna: od startu do mety Jacek Treichel, zast\u0119pca sekretarza generalnego Zarz\u0105du G\u0142\u00f3wnego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego Gar\u015b\u0107 porad dla organizator\u00f3w wycieczek szkolnych, w szczeg\u00f3lno\u015bci tych, kt\u00f3rzy rozpoczynaj\u0105 dzia\u0142alno\u015b\u0107 w tym obszarze. Podstawy prawne: Organizuj\u0105c wycieczk\u0119 szkoln\u0105, nale\u017cy bezwzgl\u0119dnie kierowa\u0107 si\u0119 okre\u015blonymi uwarunkowaniami uj\u0119tymi w\u00a0stosownych aktach praw- nych. Do\u00a0 podstawowych dokument\u00f3w prawnych maj\u0105cych zwi\u0105zek z\u00a0wycieczkami szkolnymi zaliczy\u0107 mo\u017cna takie akty normatywne, jak:\u00a0 \u25b6 ustawa z\u00a0dnia 25 czerwca 2010\u00a0r. o\u00a0sporcie, \u25b6 ustawa z\u00a0dnia 20 czerwca 1997\u00a0r. Prawo o\u00a0ruchu drogowym, \u25b6 ustawa z\u00a0dnia 29 sierpnia 1997\u00a0r. o\u00a0us\u0142ugach turystycznych, \u25b6 ustawa z\u00a0dnia 24 listopada 2017\u00a0r. o\u00a0imprezach turystycznych i\u00a0powi\u0105zanych us\u0142ugach turystycznych, \u25b6 ustawa z\u00a0 dnia 18 sierpnia 2011\u00a0 r. o\u00a0 bezpiecze\u0144stwie i\u00a0 ratow- nictwie w\u00a0g\u00f3rach i\u00a0na\u00a0zorganizowanych terenach narciarskich, \u25b6 ustawa z\u00a0dnia 18 sierpnia 2011\u00a0r. o\u00a0bezpiecze\u0144stwie os\u00f3b prze- bywaj\u0105cych na\u00a0obszarach wodnych, \u25b6 ustawa z\u00a0dnia 25 lutego 1964\u00a0r. Kodeks rodzinny i\u00a0opieku\u0144czy, \u25b6 ustawa z\u00a0dnia 23 kwietnia 1964\u00a0r. Kodeks cywilny, \u25b6 ustawa z\u00a0dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo o\u015bwiatowe, \u25b6 rozporz\u0105dzenie Ministra Edukacji Narodowej z\u00a0dnia 25 maja 2018\u00a0r. w\u00a0sprawie warunk\u00f3w i\u00a0sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szko\u0142y i\u00a0plac\u00f3wki krajoznawstwa i\u00a0tu- rystyki, \u25b6 rozporz\u0105dzenie Ministra Edukacji Narodowej z\u00a0dnia 30 marca 2016\u00a0r. w\u00a0sprawie wypoczynku, \u25b6 rozporz\u0105dzenie Rady Ministr\u00f3w z\u00a0dnia 6\u00a0maja 1997\u00a0r. w\u00a0spra- wie warunk\u00f3w bezpiecze\u0144stwa os\u00f3b przebywaj\u0105cych w\u00a0g\u00f3rach, p\u0142ywaj\u0105cych, k\u0105pi\u0105cych si\u0119 i\u00a0uprawiaj\u0105cych sporty wodne, 350","Przewodnik dobrych praktyk \u25b6 rozporz\u0105dzenie Ministra Edukacji Narodowej i\u00a0Sportu z\u00a0dnia 31 grudnia 2002\u00a0r. w\u00a0sprawie bezpiecze\u0144stwa i\u00a0higieny w\u00a0pu- blicznych i\u00a0niepublicznych szko\u0142ach i\u00a0plac\u00f3wkach, \u25b6 rozporz\u0105dzenie Ministra Edukacji narodowej z\u00a0dnia 22 lipca 2011\u00a0r. zmieniaj\u0105ce rozporz\u0105dzenie w\u00a0sprawie bezpiecze\u0144stwa i\u00a0 higieny w\u00a0 publicznych i\u00a0 niepublicznych szko\u0142ach i\u00a0 plac\u00f3w- kach, \u25b6 rozporz\u0105dzenie Ministra Spraw Wewn\u0119trznych i\u00a0Administracji z\u00a0 dnia 29 grudnia 2011\u00a0 r. w\u00a0 sprawie okre\u015blenia wzor\u00f3w zna- k\u00f3w nakazu, zakazu, informacyjnych i\u00a0ostrzegawczych stoso- wanych do\u00a0oznakowania w\u00a0g\u00f3rach i\u00a0na\u00a0zorganizowanych tere- nach narciarskich, \u25b6 rozporz\u0105dzenie Ministra Sportu i\u00a0Turystyki z\u00a0dnia\u00a018 lutego 2011\u00a0r. w\u00a0sprawie szczeg\u00f3\u0142owych warunk\u00f3w uzyskiwania kwa- lifikacji zawodowych w\u00a0sporcie, \u25b6 rozporz\u0105dzenie Ministra Sportu i\u00a0 Turystyki z\u00a0 dnia 4\u00a0 marca 2011\u00a0r. w\u00a0sprawie przewodnik\u00f3w turystycznych i\u00a0pilot\u00f3w wy- cieczek, \u25b6 rozporz\u0105dzenie Ministra Zdrowia i\u00a0Opieki Spo\u0142ecznej z\u00a0dnia 29 grudnia 1995\u00a0r. zmieniaj\u0105ce rozporz\u0105dzenie w\u00a0sprawie za- kresu, organizacji oraz form opieki zdrowotnej nad uczniami, \u25b6 rozporz\u0105dzenie Ministra Edukacji Narodowej z\u00a0dnia 16 stycz- nia 2015\u00a0r. zmieniaj\u0105ce rozporz\u0105dzenie w\u00a0sprawie warunk\u00f3w, jakie musz\u0105 spe\u0142nia\u0107 organizatorzy wypoczynku dla dzieci i\u00a0m\u0142odzie\u017cy szkolnej, a\u00a0tak\u017ce zasad jego organizowania i\u00a0nad- zorowania, \u25b6 rozporz\u0105dzenie Ministra Spraw Wewn\u0119trznych i\u00a0Administracji z\u00a0dnia 22 wrze\u015bnia 2005\u00a0r. w\u00a0sprawie wzoru formularza listy podr\u00f3\u017cuj\u0105cych dla wycieczek w\u00a0Unii Europejskiej. Od czego zacz\u0105\u0107? Start \u25b6 Od pomys\u0142u. Ka\u017cda wycieczka szkolna powinna mie\u0107 chocia\u017c cz\u0119\u015bciowo charakter edukacyjny i wychowawczy. Dokumentacja wycieczki \u2013 nasza obrona Warto pami\u0119ta\u0107 o\u00a0 podstawowych pi\u0119ciu etapach realizacyjnych wycieczki: \u25b6 planowanie, \u25b6 przygotowanie, \u25b6 zatwierdzenie, \u25b6 realizacja, 351","Przewodnik dobrych praktyk \u25b6 podsumowanie i\u00a0wnioski. Bardzo istotna jest karta wycieczki. Jedziemy: pierwsze problemy \u25b6 Baga\u017c. \u25b6 Pieni\u0105dze. \u25b6 Punktualno\u015b\u0107. \u25b6 Grupowanie. \u25b6 Zdrowie. \u25b6 Telefony. \u25b6 Meta: czy to koniec? Co to\u00a0znaczy udana \u201ewycieczka szkolna\u201d? To\u00a0taka, kt\u00f3r\u0105 pami\u0119ta si\u0119 przez lata. Niezapomniana wycieczka szkolna \u2013 zorganizuj j\u0105\u00a0z\u00a0g\u0142ow\u0105.","Ba\u0142t\u00f3w. Od niedochodowego, drobnego rol- nictwa, 30% bezrobocia, \u015blad\u00f3w dinozaura, do produktu turystycznego, kt\u00f3ry odmieni\u0142 \u017cycie mieszka\u0144c\u00f3w Ba\u0142t\u00f3w jest jednym z najwa\u017cniejszych w Polsce przyk\u0142ad\u00f3w na to, \u017ce turystyka spo\u0142eczna mo\u017ce przemienia\u0107 regiony, poprawia\u0107 jako\u015b\u0107 \u017cycia mieszka\u0144c\u00f3w, poprzez zapewnienie im miejsc pracy, pobudza- nie w nich kreatywno\u015bci i przedsi\u0119biorczo\u015bci, zmiany nastawienia z\u00a0\u201ekibic\u00f3w kl\u0119ski\u201d na postawy przychylne i wsp\u00f3\u0142pracuj\u0105ce. Stanowi wzorzec tego, jak z opowie\u015bci i odkry\u0107 naukowych stworzy\u0107 rozpo- znawaln\u0105 atrakcj\u0119 turystyczn\u0105, przekszta\u0142ci\u0107 j\u0105 w produkt turystyczny i dystrybuowa\u0107 tak\u017ce w inne regiony potrzebuj\u0105ce czynnika rozwoju. Nazwa: JuraPark Ba\u0142t\u00f3w, Ba\u0142towski Kompleks Turystyczny Lokalizacja: Ba\u0142t\u00f3w, gmina Ba\u0142t\u00f3w, powiat ostrowiecki, woj. \u015bwi\u0119to- krzyskie Inicjatorzy i realizatorzy: Spo\u0142eczno\u015b\u0107 lokalna, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Ba\u0142t\u00f3w \u201eBa\u0142t\u201d, Stowarzyszenie \u201eDelta\u201d, Allozaur sp. z o.o., za\u0142o\u017cona przez Stowarzyszenie \u201eDelta\u201d, DLF In- vest sp., z o. o. Cel: przekszta\u0142cenie wsi z rolniczej w turystyczn\u0105, zmniejszenie po- ziomu bezrobocia i post\u0119puj\u0105cej degradacji w\u015br\u00f3d mieszka\u0144c\u00f3w gminy, aktywizacja spo\u0142eczno\u015bci lokalnej wok\u00f3\u0142 idei tworzenia atrakcji turystycznej i produktu turystycznego miejsca opartego na dziedzictwie lokalnym zwi\u0105zanym z dinozaurami oraz rze- k\u0105 Kamienn\u0105, rozw\u00f3j lokalny i poprawa jako\u015bci \u017cycia wszystkich mieszka\u0144c\u00f3w w gminie Beneficjenci: mieszka\u0144cy gminy Ba\u0142t\u00f3w, tury\u015bci Charakterystyka: Ba\u0142t\u00f3w to wie\u015b, w kt\u00f3rej mie\u015bci si\u0119 o\u015brodek admini- stracyjny gminy o tej samej nazwie, zamieszka\u0142a przez ok. 700 os\u00f3b 353","Przewodnik dobrych praktyk Tablica pogl\u0105dowa na Ba\u0142towski Kompleks Turystyczny. Fot. JuraPark Ba\u0142t\u00f3w (na terenie ca\u0142ej gminy mieszka wg danych GUS z 2020 r. 3349 os\u00f3b**). Wi\u0119kszo\u015b\u0107 spo\u0142eczno\u015bci lokalnej do czas\u00f3w transformacji gospodarczej, jaka dokona\u0142a si\u0119 w Polsce na prze\u0142omie XX i XXI w. prowadzi\u0142a gospodarstwa rolne oraz pracowa\u0142a w hucie w pobli- skim Ostrowcu \u015awi\u0119tokrzyskim. Po przemianach mieszka\u0144cy utracili prac\u0119 w upadaj\u0105cej hucie, a wraz z tym \u015brodki do \u017cycia, gdy\u017c gospodarstwa rolne przesta\u0142y by\u0107 dochodowe ju\u017c znacznie wcze\u015bniej i s\u0142u\u017cy\u0142y g\u0142\u00f3wnie do zaspokojenia w\u0142asnych potrzeb. Po- ziom bezrobocia na obszarze gminy Ba\u0142t\u00f3w si\u0119gn\u0105\u0142 29%. W 2001 roku mieszka\u0144cy zaniepokojeni post\u0119puj\u0105c\u0105 degradacj\u0105 gminy i opiesza\u0142o\u015bci\u0105 w dzia\u0142aniach ze strony jej w\u0142adz zorganizowali spo- tkanie, w trakcie kt\u00f3rego rozmawiali o tym, co mog\u0105 jako spo\u0142ecz- no\u015b\u0107 zrobi\u0107, by zn\u00f3w mie\u0107 prac\u0119 i zacz\u0105\u0107 \u017cy\u0107 godnie w Ba\u0142towie. Zdecydowali o za\u0142o\u017ceniu Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Gmi- ny Ba\u0142t\u00f3w \u201eBa\u0142t\u201d, kt\u00f3re zarejestrowali (grupa za\u0142o\u017cycieli liczy\u0142a a\u017c 120 os\u00f3b) i poprzez kt\u00f3re rozpocz\u0119li poszukiwa\u0107 rozwi\u0105za\u0144, kt\u00f3re mog\u0142yby zmniejszy\u0107 poziom bezrobocia, zapewni\u0107 mieszka\u0144com \u015brodki do \u017cycia, przeciwdzia\u0142a\u0107 emigracji i degradacji spo\u0142ecznej. Przyczynkiem do tego sta\u0142y si\u0119 dzia\u0142ania na rzecz turystyki realizo- wane z uwzgl\u0119dnieniem dziedzictwa naturalnego rzeki Kamiennej oraz kr\u0105\u017c\u0105ce od lat legendy na temat wyst\u0119powania na ich terenie dinozaur\u00f3w, na co ostatecznie naukowcy znale\u017ali dowody okrywa- j\u0105c \u015blady tych stworze\u0144 na Czarciej Stopce w Ba\u0142towie. ** Polska w Liczbach: https:\/\/www.polskawliczbach.pl\/gmina_Baltow (07. 10. 2021). 354","Przewodnik dobrych praktyk Aktywno\u015b\u0107\/Dzia\u0142ania: Powo\u0142uj\u0105c Stowarzyszenie Rzecz Rozwoju Gminy Ba\u0142t\u00f3w \u201eBa\u0142t\u201d, mieszka\u0144cy zgodnie uznali, \u017ce ich gmin\u0119 charakteryzuje ciekawa historia oraz ponadprzeci\u0119tne walory przyrodnicze \u2013 jurajskie wa- pienne ska\u0142y, malownicza rzeka Kamienna, w kt\u00f3rej s\u0105siedztwie \u017cyj\u0105 bobry, dzikie kaczki i rzadko spotykane w kraju czarne bociany. I oce- nili, \u017ce dziedzictwo kulturowe oraz bogactwo naturalne mo\u017ce si\u0119 sta\u0107 podstaw\u0105 rozwoju turystyki na ich terytorium. Pierwszym dzia\u0142aniem turystycznym, jakie podj\u0119li jako stowarzyszenie, by\u0142o uruchomienia sp\u0142ywu tratwami po Kamiennej. Pomys\u0142, cho\u0107 nie\u0142atwy w realizacji (wymaga\u0142 uzyskania wielu zezwole\u0144, oczyszczenia rzeki i jej brzeg\u00f3w ze \u015bmieci, znalezienia flisak\u00f3w z patentami), \u201esprzeda\u0142\u201d si\u0119 turystom, cho\u0107 nie wszystkim mieszka\u0144com gminy przypad\u0142 pocz\u0105tkowo do gu- stu. Byli tacy, kt\u00f3rzy z niego si\u0119 pod\u015bmiewali, nie wierz\u0105c, \u017ce turystyka mo\u017ce zapewni\u0107 dochody gminie, jak i tacy, kt\u00f3rzy z brzegu Kamien- nej rzucali kamieniami w p\u0142ywaj\u0105cych tratwami turyst\u00f3w, pokazuj\u0105c im i flisakom, \u017ce nie s\u0105 mile widziani. Z czasem sytuacja si\u0119 unormo- wa\u0142a, gdy\u017c wraz ze wzrostem ruchu turystycznego wszyscy dostrzegli, \u017ce mog\u0105 czerpa\u0107 korzy\u015bci z turystyki i na niej zarabia\u0107. W 2003 roku po odkryciu przez dra Gerarda Gierli\u0144skiego na te- renie gminy Ba\u0142t\u00f3w \u015blad\u00f3w g\u00f3rnojurajskich dinozaur\u00f3w (allozaura, stegozaura i kompsognata) i nag\u0142o\u015bnieniu tej informacji w mediach, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Ba\u0142t\u00f3w \u201eBa\u0142t\u201d zdecydo- wa\u0142o si\u0119 pozyska\u0107 naturalnych wymiar\u00f3w rekonstrukcj\u0119 allozaura z \u017cywicy epoksydowej, kt\u00f3re \u00f3wcze\u015bnie wykonywane by\u0142y poza Pol- sk\u0105, w Niemczech. Pieni\u0105dze na ten cel, w kwocie 30 tys. z\u0142 zebra- no w dwa tygodnie w ramach zbi\u00f3rki publicznej prowadzonej w\u015br\u00f3d mieszka\u0144c\u00f3w, przedsi\u0119biorc\u00f3w i urz\u0119d\u00f3w. Gdy kopia allozaura stan\u0119- \u0142a na terenie gminy, mieszka\u0144cy wpadli na pomys\u0142, by liczb\u0119 dinozau- r\u00f3w zwi\u0119kszy\u0107 i utworzy\u0107 pierwszy w Polsce Park Jurajski. W tym celu Stowarzyszenie \u201eBa\u0142t\u201d zdecydowa\u0142o o utworzeniu od- r\u0119bnego pomiotu ekonomii spo\u0142ecznej \u2013 powo\u0142a\u0142o do \u017cycia Stowarzy- szenie \u201eDelta\u201d, kt\u00f3re mia\u0142o zaj\u0105\u0107 si\u0119 pozyskaniem \u015brodk\u00f3w na ten cel, budow\u0105 parku jurajskiego na terenie dawnego tartaku, a nast\u0119pnie prowadzi\u0107 dzia\u0142alno\u015b\u0107 gospodarcz\u0105, tworzy\u0107 miejsca pracy i dawa\u0107 zatrudnienie mieszka\u0144com gminy, w szczeg\u00f3lno\u015bci osobom s\u0142abo wy- kwalifikowanym. Zak\u0142adano, \u017ce park ma sta\u0107 si\u0119 atrakcj\u0105 turystyczn\u0105, przeznaczon\u0105 dla grup przedszkolnych, szkolnych oraz rodzin z dzie\u0107- mi. Na tworzenie kopii kolejnych dinzoaur\u00f3w uda\u0142o si\u0119 pozyska\u0107 fun- dusze m.in. z programu SAPARD, wsparcie ze strony Muzeum Ewolu- cji PAN. JuraPark Ba\u0142t\u00f3w oddano do u\u017cytku turyst\u00f3w w 2004 r. 355","Przewodnik dobrych praktyk Pierwszy w Polsce park dinozaur\u00f3w niezwykle szybko sta\u0142 si\u0119 atrakcj\u0105 turystyczn\u0105 generuj\u0105c\u0105 du\u017cy ruch turystyczny. Fot. Juraparkbaltow.pl Znalaz\u0142o si\u0119 w nim ponad pi\u0119\u0107dziesi\u0105t modeli dinozaur\u00f3w \u2013 na- turalnej wielko\u015bci, kopie wa\u017cek i ptak\u00f3w sprzed trzystu milion\u00f3w lat, \u015bcie\u017cki edukacyjne, miejsca zabaw dla dzieci i stragany z pami\u0105tka- mi. Zatrudniono w nim 80 mieszka\u0144c\u00f3w. JuraPark Ba\u0142t\u00f3w okaza\u0142 si\u0119 \u201estrza\u0142em w dziesi\u0105tk\u0119\u201d. Ruch turystyczny by\u0142 na tyle du\u017cy, a doch\u00f3d z niego pokrywa\u0142 wszelkie koszty funkcjonowania obiektu, pozwala\u0142 na jego rozbudow\u0119 oraz tworzenie miejsc pracy dla coraz wi\u0119kszej grupy os\u00f3b. Po roku jego funkcjonowania rozpocz\u0119to dzia\u0142ania zmie- rzaj\u0105ce do zapewnienia sezonu turystycznego przez ca\u0142y rok, dzi\u0119ki kt\u00f3rym czemu mieszka\u0144cy mieliby gwarancj\u0119 sta\u0142ej pracy. Wybudo- wano m.in. stok narciarski, a nast\u0119pnie w kolejnych latach kontynu- owano rozbudow\u0119 infrastruktury i stworzono Ba\u0142towski Kompleks Turystyczny. Z\u0142o\u017cy\u0142y si\u0119 na niego atrakcje takie jak: Zwierzyniec Ba\u0142- towski, Park Rozrywki, Kino Emocji Cinema 5D, Rollercoaster, Pre- historyczne Oceanarium, O\u015brodek Jazdy Konnej \u201eKraina Koni\u201d, Wio- ska Czarownic \u201eSabat\u00f3wka\u201d, Polska w Miniaturze, Stacja Narciarska \u201eSzwajcaria Ba\u0142towska\u201d, Wioska \u015awi\u0119tego Miko\u0142aja oraz 5 domk\u00f3w go\u015bcinnych z miejscem noclegowym dla grup zorganizowanych. Ze wzgl\u0119du na znaczne zwi\u0119kszenie si\u0119 ruchu turystyczne- go na obszarze gminy, stowarzyszenia Ba\u0142t i Delta zdecydowa\u0142y si\u0119 na powo\u0142ano do \u017cycia kolejnego podmiotu sp\u00f3\u0142ki z ograniczon\u0105 od- powiedzialno\u015bci\u0105 \u201eAllozaur\u201d, kt\u00f3ra zajmuje si\u0119 jego obs\u0142ug\u0105 i \u015bwiad- czy us\u0142ugi na rzecz mieszka\u0144c\u00f3w i oraz obu stowarzysze\u0144. Powo\u0142ano 356","Przewodnik dobrych praktyk tak\u017ce fundacj\u0119, zawi\u0105zano partnerstwa lokalne i regionalne na rzecz rozwoju turystyki w wojew\u00f3dztwie \u015bwi\u0119tokrzyskim oraz poza jego obszarem. Obecnie Ba\u0142towski Kompleks Turystyczny zajmuje obszar oko\u0142o 100 ha i jest najbardziej zr\u00f3\u017cnicowanym pod wzgl\u0119dem atrak- cji obiektem rozrywkowym w Polsce. Zyski, jakie przynosi\u0142, pozwo- li\u0142y na to, by stowarzyszenie Delta zainwestowa\u0142o i otworzy\u0142o jeszcze -*3 podobne parki \u2013 dwa w Polsce \u2013 w Krasiejowie na Opolszczy\u017anie i w Solcu Kujawskim w woj. kujawsko-pomorskim i jeden w USA. Od grudnia 2018 roku w wyniku przekszta\u0142ce\u0144 i restrukturyzacji w zarz\u0105dzaniu atrakcjami Ba\u0142towskiego Kompleksu Turystycznego je- dynym w\u0142a\u015bcicielem i zarz\u0105dc\u0105 ca\u0142ego Ba\u0142towskiego Kompleksu Tury- stycznego zosta\u0142a sp\u00f3\u0142ka DLF Invest zast\u0119puj\u0105c tym samym dzia\u0142aj\u0105ce dotychczas Stowarzyszenie Delta. Liczby i rezultaty: \u25b6 utworzenie 4 podmiot\u00f3w ekonomii spo\u0142ecznej, zapewniaj\u0105- cych ponad 220 miejsc pracy rocznie, w tym dla os\u00f3b d\u0142ugo- trwale bezrobotnych \u25b6 wypromowanie Ba\u0142towa jako rozpoznawalnej marki tury- stycznej w Polsce, \u25b6 spadek bezrobocia w gminie z 30 do 7\u20128 procent (w ci\u0105gu 2 lat po utworzeniu parku). \u25b6 kompleksowo\u015b\u0107 oferty zapewniaj\u0105ca tury\u015bcie ca\u0142odzienny pobyt \u25b6 zwi\u0119kszaj\u0105cy si\u0119 ruch turystyczny z 200 tys. rocznie w 2006 r. do 452 tys. w 2019 r. \u25b6 utworzenie infrastruktury turystycznej na terenie gminy: miejsca noclegowe, obiekty gastronomii, gospodarstwa agroturystyczne; \u25b6 rewitalizacja infrastruktury spo\u0142ecznej, \u25b6 wzrost dochod\u00f3w bud\u017cetowych gminy z 4,5 mln w 2003 r. do 18,9 mln z\u0142otych w 2019 r. (wg danych GUS 2019 r.) \u25b6 wzrost kapita\u0142u spo\u0142ecznego \u25b6 zmiana podej\u015bcia mieszka\u0144c\u00f3w pocz\u0105tkowo sceptycznie lub wrogo nastawionych do rozwoju gminy w oparciu o turystyk\u0119 na aprobuj\u0105ce i wsp\u00f3\u0142uczestnicz\u0105ce, \u25b6 utworzenie kilkunastu niezale\u017cnych od podmiot\u00f3w ekonomii spo\u0142ecznej podmiot\u00f3w prowadz\u0105cych dzia\u0142alno\u015b\u0107 spo\u0142eczn\u0105 i\u00a0gospodarcz\u0105 \u25b6 stworzenie lokalnego rynku pracy \u0179r\u00f3d\u0142o: juraparkbaltow.pl, jurapark.pl, swietokrzyskie.travel, www. baltow.org, stowarzyszeniedelta.pl, dlfinvest.pl.","Owidz. Jak zmieni\u0107 wizerunek popegeerow- skiej wsi i uczyni\u0107 z niej atrakcj\u0119 turystyczn\u0105 Pomorza w oparciu o dziedzictwo lokalne? Grodzisko Owidz. Widok na rekonstrukcj\u0119 grodziska Owidz z lotu ptaka Inicjatorzy i realizatorzy: Spo\u0142eczno\u015b\u0107 lokalna, Gmina Miejska Sta- rogard Gda\u0144ski i Lokalna Grupa Dzia\u0142ania \u201eChata Kociewia\u201d. Lokalizacja: wie\u015b Owidz, gmina Starogard Gda\u0144ski, powiat staro- gardzki, woj. pomorskie Cele: wykreowanie funkcji: turystycznej, kulturalnej, edukacyjnej i uatrakcyjnienie rolniczej, popegerowskiej wsi Owidz oraz gminy Starogard Gda\u0144ski, budowa marki miejsca w oparciu o tematyk\u0119 historyczn\u0105 zwi\u0105zan\u0105 z wczesnym \u015bredniowieczem i mitologi\u0105 s\u0142o- wia\u0144sk\u0105, aktywizacja zawodowa mieszka\u0144c\u00f3w i pobudzenie ich do przedsi\u0119biorczo\u015bci w zakresie upowszechnianie dziedzictwa kultury kociewskiej i s\u0142owia\u0144skiej. 358","Przewodnik dobrych praktyk Charakterystyka: Owidz to niewielka wie\u015b na Kociewiu, zlokalizowa- na w odleg\u0142o\u015bci 2 km od Starogardu Gda\u0144skiego i 60 km od Gda\u0144- ska zamieszka\u0142a przez niespe\u0142na 600 mieszka\u0144c\u00f3w. W XIX w. na jej obszarze wybudowano w stylu secesyjnym jedno z wi\u0119k- szych na ziemi kociewskiej za\u0142o\u017cenie dworskie wraz z du\u017cym folwarkiem i parkiem angielskim, kt\u00f3ry po przemianach w\u0142asno- \u015bciowych zosta\u0142 rozparcelowany i obecnie popada w ruin\u0119. Uk\u0142ad architektoniczny malowniczo po\u0142o\u017conej nad rzek\u0105 Wierzyca wsi zosta\u0142 zniekszta\u0142cony w XX w. blokami stanowi\u0105cymi niegdy\u015b za- plecze mieszkalne funkcjonuj\u0105cego w tej okolicy PGR-u. Pomimo dobrego skomunikowania z miastem miejscowo\u015b\u0107 si\u0119 nie rozwi- n\u0119\u0142a, mimo \u017ce przed II wojn\u0105 \u015bwiatow\u0105 istnia\u0142y tu cegielnia, go- rzelnia, elektrownia wodna, m\u0142yn, przetw\u00f3rnia owoc\u00f3w i warzyw, a po 1945 roku szko\u0142a rolnicza. Przez ostatnie 20. lat uwa\u017cano, \u017ce przyczyn\u0105 braku zainteresowania terenem wsi Owidz, w tym zainteresowania turystycznego, jest zlokalizowana w jej pobli\u017cu oczyszczalnia \u015bciek\u00f3w Zak\u0142ad\u00f3w Farmaceutycznych Polpharma SA ze Starogardu Gda\u0144skiego. Rozwojowi funkcji turystycznej na tym terenie nie sprzyja\u0142a tak\u017ce blisko\u015b\u0107 Morza Ba\u0142tyckiego oddalonego o 45 minut drogi. Zmieni\u0142o to si\u0119, gdy odkryto, \u017ce na obszarze Owidza, na wzg\u00f3rzu nad Wierzyc\u0105 w XI wieku, istnia\u0142 wczesno\u015bre- dniowieczny drewniany gr\u00f3d, je- den z wi\u0119kszych w tamtych cza- sach, stanowi\u0105cy wa\u017cny element systemu obronnego wschodniego Pomorza. Dzia\u0142ania: Wraz z odkryciem ar- cheologicznym pojawi\u0142 si\u0119 po- mys\u0142, by wykona\u0107 rekonstrukcj\u0119 grodziska i o\u017cywi\u0107 Owidz oraz Gmin\u0119 Starogard Gda\u0144ski tury- stycznie. Inwestycj\u0119 w partner- stwie ze \u015brodk\u00f3w unijnych zreali- zowa\u0142y: Gmina Miejska Starogard Gda\u0144ski i Lokalna Grupa Dzia- \u0142ania \u201eChata Kociewia\u201d. Inwe- stycja uzyska\u0142a dofinansowanie ze \u015brodk\u00f3w unijnych w ramach Plakat promuj\u0105cy I Festiwal Baby Jagi w Grodzisku Owidz. 359","Przewodnik dobrych praktyk programu Infrastruktura i \u015arodowisko i by\u0142a realizowana w 4 eta- pach, w ramach kt\u00f3rych wykonano m.in. rekonstrukcj\u0119 grodziska oraz wbudowano obiekt wystawienniczo-dydaktyczny, zbudowano amfiteatr i budynek wie\u017cy schodowej wraz z sanitariatami, zaple- cze parkingowe umo\u017cliwiaj\u0105ce nie tylko obs\u0142ug\u0119 turyst\u00f3w ale tak\u017ce uczestnik\u00f3w imprez masowych. Grodzisko w Owidzu jest jednym z wi\u0119kszych. rozpoznanych grodzisk wczesno\u015bredniowiecznych w Polsce P\u00f3\u0142nocnej. Zajmuje obszar ponad 2 ha i posiada w\u0142asn\u0105 form\u0119 krajobrazow\u0105. W ramach wykonanej rekonstrukcji na jego terenie dzia\u0142aj\u0105 pierwsze i jedynie w Europie Muzeum Mitologii S\u0142owia\u0144skiej, Karczma S\u0142owia\u0144ska \u201eNa Podgrodziu, tor \u0142uczniczy, amfiteatr z kryt\u0105 scen\u0105, camping wraz z zapleczem sanitarno-so- cjalnym, przysta\u0144 kajakowa, ma\u0142y hotel, parking dla turyst\u00f3w in- dywidualnych i autokarowych. Obs\u0142ug\u0105 turyst\u00f3w odwiedzaj\u0105cych Owidz zajmuj\u0105 si\u0119 miesz- ka\u0144cy wsi, dla kt\u00f3rych w grodzisku stworzono miejsca pracy. Pracuj\u0105 oni tak\u017ce przy eventach plenerowych, kt\u00f3rych odbywa si\u0119 tu kilkadziesi\u0105t rocznie, w tym ciesz\u0105cy si\u0119 bardzo du\u017cym za- interesowaniem turyst\u00f3w organizowany od lat Festiwal Mitolo- gii S\u0142owia\u0144skiej, na kt\u00f3ry przyje\u017cd\u017caj\u0105 mi\u0142o\u015bnicy S\u0142owian z Pol- ski i zagranicy. Gr\u00f3d w Owidzu animuje dzia\u0142alno\u015b\u0107 kulturaln\u0105 uwzgl\u0119dniaj\u0105c potrzeby lokalnej spo\u0142eczno\u015bci, jak i dla turyst\u00f3w. Dzi\u0119ki rekonstrukcji grodu i dzia\u0142a\u0144 animacyjno-edukacyjnych podejmowanych przez pracownik\u00f3w tego obiektu miejscowo\u015b\u0107 Grodzisko Owidz 360","Przewodnik dobrych praktyk Lokalna \u017cywno\u015b\u0107 jak\u0105 mo\u017cna skosztowa\u0107 na miejscu i naby\u0107 na wynos w Karczmie S\u0142owia\u0144skiej na Podgrodziu dzia\u0142aj\u0105cej na terenie Grodziska omijana dot\u0105d przez turyst\u00f3w, przechodzi przemian\u0119 i zaczyna zyskiwa\u0107 popularno\u015b\u0107 w\u015br\u00f3d mi\u0142o\u015bnik\u00f3w kultury \u015bredniowiecznej, w szczeg\u00f3lno\u015bci kultury s\u0142owia\u0144skiej. Mieszka\u0144cy zaczynaj\u0105 czu\u0107 jej wyj\u0105tkowo\u015b\u0107 oraz dum\u0119 z mieszkania w niej, zaczynaj\u0105 dostrze- ga\u0107 tak\u017ce swoje szanse rozwojowe w turystyce, o kt\u00f3rej jeszcze 10- lat wcze\u015bniej nikt tutaj nie my\u015bla\u0142. Beneficjenci: lokalni mieszka\u0144cy \u2013 jako osoby bezrobotne, tury\u015bci, arty\u015bci. Wnioski: Owidz jest przyk\u0142adem na to, \u017ce odpowiednio zagospodaro- wane dziedzictwo kulturowe i ciekawie opowiadana historia mog\u0105 przyczyni\u0107 si\u0119 do rozwoju turystyki, w miejscach, w kt\u00f3rych ni- gdy wcze\u015bniej si\u0119 ona nie rozwija\u0142a. Niezb\u0119dne jest jednak do tego w\u0142a\u015bciwe rozumienie przez w\u0142adze lokalne turystyki oraz warto\u015bci dziedzictwa (tak\u017ce niematerialnego), gdy\u017c \u015bwiadomo\u015b\u0107 i wiedza o tych cennych dla spo\u0142eczno\u015bci lokalnych zasobach przek\u0142ada si\u0119 na rozs\u0105dne gospodarowanie nimi \u2013 ochron\u0119 tego, co cenne, od- twarzanie tego, co wa\u017cne i ch\u0119\u0107 inwestowania \u015brodk\u00f3w publicz- nych w tworzenie warto\u015bciowych i autentycznych atrakcji tury- stycznych. Informacje i \u017ar\u00f3d\u0142a: owidz.pl, ugstarogard.pl, kociewie24.eu, www. polska.travel","P\u0142awna Dolna: magiczna wie\u015b wyczarowana przez artyst\u0119 Gr\u00f3d we wsi P\u0142awna Dolna wykonany przez artyst\u0119 Dariusza Mili\u0144skiego. Fot. S. Osojca-Koz\u0142owska Inicjatorzy i realizatorzy: Dariusz Mili\u0144ski \u2013 artysta z Cieplic, P\u0142aw- na Magiczna Wioska sp. z o.o. Lokalizacja: wie\u015b P\u0142awna Dolna, gmina Lubomierz, powiat lw\u00f3wecki, woj. dolno\u015bl\u0105skie. Cele \/Misja: przemiana wizerunku wsi P\u0142awna Dolna poprzez jej o\u017cy- wienie artystyczne i turystyczne oraz aktywizacj\u0119 spo\u0142eczn\u0105 miesz- ka\u0144c\u00f3w; Charakterystyka: P\u0142awna Dolna to malowniczo po\u0142o\u017cona wie\u015b, za- mieszka\u0142a przez oko\u0142o 600 os\u00f3b. Do jednego z jej starych dom\u00f3w pod koniec lat 90. XX w. przeprowadzi\u0142 si\u0119 artysta (malarz, sce- nograf) Dariusz Mili\u0144ski, kt\u00f3ry korzystaj\u0105c z natchnienia i pasji zacz\u0105\u0142 zmienia\u0107 oblicze tej miejscowo\u015bci. Dzi\u0119ki jego kreatywno\u015bci 362","Przewodnik dobrych praktyk wie\u015b P\u0142awna zyska\u0142a w\u0142asny charakter, naznaczony przez sztuk\u0119. Sta\u0142a si\u0119 miejscem regularnych plener\u00f3w i warsztat\u00f3w artystycz- nych, w kt\u00f3rych uczestniczy\u0142y osoby z Polski i zagranicy, a nast\u0119p- nie atrakcj\u0105 turystyczn\u0105 Dolnego \u015al\u0105ska. Dzia\u0142ania: W 2008 roku P\u0142awna Dolna sta\u0142a si\u0119 atrakcj\u0105 turystycz- n\u0105 regionu. W\u00f3wczas to na jej obszarze wybudowano imponuj\u0105- cy, drewniany gr\u00f3d rycerski, pe\u0142en charakterystycznych dla d\u0142uta Mili\u0144skiego, zaskakuj\u0105cych, drewnianych rze\u017ab. W ci\u0105gu kilku lat do grodu dobudowany zosta\u0142 kolejny obiekt \u2013 Zamek Legend \u015al\u0105- skich i sta\u0142 si\u0119 wa\u017cnym dla rodzin z dzie\u0107mi i wycieczek szkolnych miejscem, wype\u0142nionym histori\u0105, legendami i magi\u0105, w kt\u00f3rej podczas interakcji z odwiedzaj\u0105cym o\u017cywaj\u0105 olbrzymie, rucho- me, wykonane z drewna, sugestywnie wygl\u0105daj\u0105ce lalki, by opo- wiedzie\u0107 b\u0105d\u017a wy\u015bpiewa\u0107 im historie z krainy Ducha G\u00f3r. Ka\u017cda legenda prezentowana jest w niezwyk\u0142ej, zmieniaj\u0105cej si\u0119 scene- rii, co tworzy niesamowity klimat, dostarcza cennej wiedzy oraz pozwala zrozumie\u0107, jak dzia\u0142a teatr lalkowy, gdy\u017c jego odbiorcy mog\u0105 samodzielnie tchn\u0105\u0107 \u017cycie w ka\u017cd\u0105 lalk\u0119 i czu\u0107 realizatorami niezwyk\u0142ego spektaklu. P\u0142awna to teatr Zamku Legend \u015al\u0105skich i wiele miejsc, w kt\u00f3rych dobrze poczuj\u0105 si\u0119 nie tylko dzieci, ale i doro\u015bli mi\u0142o\u015bnicy malarstwa i rze\u017aby. Fot. S. Osojca-Koz\u0142owska 363","Przewodnik dobrych praktyk Wraz z biegiem lat w otwartych przestrzeniach P\u0142awnej Dolnej zacz\u0119\u0142o przybywa\u0107 rze\u017ab b\u0119d\u0105cych dzie\u0142em Mili\u0144skiego oraz jego przyjaci\u00f3\u0142 i nadaj\u0105cym wsi szczeg\u00f3lnego charakteru. Pojawiaj\u0105 si\u0119 tak\u017ce kolejne atrakcje, w tym wywo\u0142uj\u0105ce kontrowersje. Jednym z takich spornych dzie\u0142, ale powoduj\u0105cym zwi\u0119kszanie si\u0119 ruchu turystycznego we wsi, jest wybudowanie przez artyst\u0119 Arki Noego, w kt\u00f3rej wn\u0119trzu powsta\u0142o muzeum sztuki sakralnej. Niezwyk\u0142ych emocji dostarcza tak\u017ce utworzone w P\u0142awnej Muzeum Przesie- dle\u0144c\u00f3w i Wyp\u0119dzonych \u2013 jedyne takie miejsce w Polsce, kt\u00f3re prezentuje bolesny \u201eskutek\u201d drugiej wojny \u015bwiatowej opowiadaj\u0105c historie masowych przesiedle\u0144. Wnioski: Dzi\u0119ki rozwijanej przez Mili\u0144skiego wizji artystycznej, kt\u00f3ra sta\u0142a si\u0119 atrakcj\u0105 turystyczn\u0105 regionu, wielu mieszka\u0144c\u00f3w wsi zacz\u0119\u0142o czerpa\u0107 zyski z turystyki \u2013 otwieraj\u0105c gospodarstwa agroturystyczne, restauracje, sklepy z pami\u0105tkami. Wielu znalaz\u0142o tak\u017ce zatrudnienie u artysty s\u0105siada, i zajmuj\u0105 si\u0119 obs\u0142ug\u0105 ruchu turystycznego. Beneficjenci: lokalni mieszka\u0144cy \u2013 jako osoby bezrobotne, tury\u015bci, arty\u015bci. Informacje i \u017ar\u00f3d\u0142a: Magicznaplawna.pl, Polskieszlaki.pl, https:\/\/ zbierajsie.pl\/plawna-miejsce-magiczne\/","G\u00f3rnicza przesz\u0142o\u015b\u0107 Bor\u00f3w Tucholskich. Od budowy rodzinnego domu do atrakcji turystycznej, kt\u00f3ra zmieni\u0142a oblicze zapo- mnianej wioski. We wsi Pi\u0142a w Borach Tucholskich mia\u0142 stan\u0105\u0107 tylko rodzinny dom Agnieszki i Wojciecha Weyn\u00f3w. Przypadek zdecydowa\u0142, \u017ce dwoje m\u0142odych ludzi zacz\u0119\u0142o nie tylko budowa\u0107 dom, kt\u00f3ry zdaniem miej- scowych mia\u0142 si\u0119 zawali\u0107, ale i odkrywa\u0107 g\u00f3rnicz\u0105 przesz\u0142o\u015b\u0107 wsi, kt\u00f3- ra sta\u0142a si\u0119 atrakcj\u0119 turystyczn\u0105 regionu zapewniaj\u0105c\u0105 prac\u0119 dla jej mieszka\u0144c\u00f3w. Interaktywna makieta g\u00f3rniczej wioski w Pile, kt\u00f3r\u0105 obejrze\u0107 mo\u017cna podczas zwie- dzania trasy udost\u0119pnionej przez Stowarzyszenie \u201eBuko\u201d. Fot. G\u00f3rniczaWioska.pl. 365","Przewodnik dobrych praktyk Inicjatorzy i realizatorzy: Agnieszka i Wojciech Weynowie, Sto- warzyszenie Mieszka\u0144c\u00f3w i Mi\u0142o\u015bnik\u00f3w Pi\u0142y nad Brd\u0105 \u201eBUKO\u201d, Przedsi\u0119biorstwo Spo\u0142eczne G\u00f3rnicza Wioska Sp. z o.o. Lokalizacja: wie\u015b Pi\u0142a, gmina Gostycyn, powiat tucholski, woj. kujaw- sko-pomorskie Cel: rozw\u00f3j wsi Pi\u0142a poprzez odkrywanie jej dziedzictwa, turystyk\u0119 kulturow\u0105, ekoturystyk\u0119, nowoczesne technologie i poprawa jako- \u015bci i poziomu \u017cycia jej mieszka\u0144c\u00f3w. Charakterystyka: Pi\u0142a to ma\u0142a wie\u015b w Borach Tucholskich zamiesz- ka\u0142a przez 109 mieszka\u0144c\u00f3w, kt\u00f3ra przez ca\u0142e lata do 2007 roku ni- czym specjalnym si\u0119 nie wyr\u00f3\u017cnia\u0142a. Dominowa\u0142y w niej problemy spo\u0142eczno-ekonomiczne, w tym bezrobocie, w efekcie kt\u00f3rych m\u0142o- dzi mieszka\u0144cy opuszczali t\u0119 miejscowo\u015b\u0107 i wyje\u017cd\u017cali poszukiwa\u0107 lepszej przysz\u0142o\u015bci i pracy zagranic\u0119. Wszystko zmieni\u0142o si\u0119, gdy Agnieszka i Wojciech Weyenowie kupili w niej dzia\u0142k\u0119 z my\u015bl\u0105 o bu- dowie domu. To oni tchn\u0119li w mieszka\u0144c\u00f3w wsi, energi\u0119, znale\u017ali im pomys\u0142 na \u017cycie i zarobek z wykorzystaniem zasob\u00f3w lokalnego dziedzictwa. Udowodnili, \u017ce wie\u015b ma pot\u0119\u017cny potencja\u0142 turystycz- ny oparty na dziedzictwie poprzemys\u0142owym i zmienili mentalno\u015b\u0107 mieszka\u0144c\u00f3w sprawiaj\u0105c, \u017ce ci zacz\u0119li czu\u0107 si\u0119 z dumni z mieszka- nia w Pile, jej historii, tradycji, kt\u00f3rej odtwarzanie sta\u0142o si\u0119 ich pasj\u0105. Dzia\u0142ania: Gdy Weyenowie rozpocz\u0119li budow\u0119, \u017cyczliwi mieszka\u0144cy zacz\u0119li ostrzega\u0107, \u017ce wszystko, co wybuduj\u0105 porozpada si\u0119, gdy\u017c ziemia, kt\u00f3r\u0105 kupili nale\u017cy do teren\u00f3w pokopalnianych. Dopiero wtedy dowiedzieli si\u0119, \u017ce w latach 1850\u20121939 we wsi dzia\u0142a\u0142a kopal- nia w\u0119gla brunatnego \u201eBuko\u201d. Przestraszyli si\u0119, ale tylko na chwi- l\u0119, po czym zacz\u0119li dzia\u0142a\u0107 i odkrywa\u0107 w lokaln\u0105 histori\u0119. W 2008 roku przekonuj\u0105c kilku s\u0105siad\u00f3w, \u017ce g\u00f3rnicza przesz\u0142o\u015b\u0107 wsi dosko- nale nadaje si\u0119 do promocji wsi powo\u0142ali do \u017cycia Stowarzyszenie Mieszka\u0144c\u00f3w i Mi\u0142o\u015bnik\u00f3w Pi\u0142y nad Brd\u0105 \u201eBUKO\u201d i postanowili, \u017ce Pi\u0142a otworzy si\u0119 na turyst\u00f3w jako wioska tematyczna. Celem dzia\u0142ania stowarzyszania by\u0142a aktywizacja mieszka\u0144c\u00f3w, ochro- na dziedzictwa i zabytk\u00f3w, prowadzenie bada\u0144 archeologicznych, ochrona przyrody oraz promocja turystyki opartej na dziedzic- twie. Stowarzyszenie zacz\u0119\u0142o pozyskiwa\u0107 informacje na ten temat kopalni z archiw\u00f3w polskich i niemieckich. Okaza\u0142o si\u0119, \u017ce w ar- chiwach jest sporo dokument\u00f3w dotycz\u0105cych unikatowych w skali Polski p\u00f3\u0142nocnej kopal\u0144. We wsp\u00f3\u0142pracy z Uniwersytetem im. K. Wielkiego w Bydgoszczy, Wojew\u00f3dzkim Urz\u0119dem Ochrony Zabyt- k\u00f3w w Toruniu i archeologiem Robertem Grochowskim w roku 366","Przewodnik dobrych praktyk Rekonstrukcja szybu i wie\u017cy drewnianej w dawne j kopalni Buko. Fot. G\u00f3rniczaWioska.pl. 2008 mieszka\u0144cy przeprowadzili pierwsze badania archeologiczne najlepiej zachowanej cz\u0119\u015bci kopalni Montania. W oparciu o zgromadzone informacje historyczne oraz archi- walne dane, Stowarzyszenie BUKO utworzy\u0142o wie\u015b tematyczn\u0105 \u201eG\u00f3rnicza Wioska\u201d, kt\u00f3ra oferuje i \u015bwiadczy us\u0142ugi dla turyst\u00f3w indywidualnych i zorganizowanych. Stowarzyszenie powo\u0142a\u0142o te\u017c do \u017cycia przedsi\u0119biorstwo spo\u0142eczne pn. G\u00f3rnicza Wioska Sp. z o.o., kt\u00f3re dzia\u0142a w nurcie ekonomii spo\u0142ecznej. Jego rol\u0105 jest prowadzenia kolejnych prac badawczych i dzia\u0142a\u0144 zmierzaj\u0105cych do rekonstrukcji obiekt\u00f3w zabytkowych starych podziemnych ko- pal\u0144 w\u0119gla brunatnego. Na prowadzenie dzia\u0142a\u0144 badawczych, re- konstrukcyjnych pozyskiwano \u015brodki zewn\u0119trzne aplikuj\u0105c o nie do projekt\u00f3w krajowych i unijnych. W 2012 roku rozpocz\u0119to tworzenie podziemnego ekomuzeum, a w latach kolejnych zre- konstruowano m.in. elementy sztolni (2013), utworzono \u015bcie\u017ck\u0119 przyrodnicz\u0105 (2013), odbudowano dom garncarski (2015), Zakupiono i rozstawiono sta\u0142y namiot konferencyjny na wsi. Dzi\u0119ki regularnie prowadzonym dzia\u0142aniom promocyjnym ros\u0142a liczba turyst\u00f3w, w tym tak\u017ce przedstawicieli bran\u017cy, kt\u00f3rzy odby- wali wizyty studyjne, by zapozna\u0107 si\u0119 ze sposobem tematyzowania Pi\u0142y jej przez mieszka\u0144c\u00f3w. 367","Przewodnik dobrych praktyk Obecnie Pi\u0142a jako Wioska G\u00f3rnicza posiada bogat\u0105 i zr\u00f3\u017cnico- wan\u0105 ofert\u0105 dla turyst\u00f3w indywidualnych i grupowych, na kt\u00f3r\u0105 sk\u0142adaj\u0105 si\u0119 trasy zwiedzania, warsztaty, a tak\u017ce biesiady tematycz- ne, w tym \u201eWesela Sztygara\u201d event b\u0119d\u0105cy rekonstrukcj\u0105 tradycyj- nego wesela \u015bl\u0105sko-borowiackiego, kt\u00f3re odby\u0142o si\u0119 w miejscowo- \u015bci w latach 30. XX wieku z weso\u0142\u0105 muzyk\u0105 i tradycyjnym jad\u0142em, jakie kr\u00f3lowa\u0142o na \u00f3wczesnych biesiadnych sto\u0142ach. Dla turyst\u00f3w odwiedzaj\u0105cych Wiosk\u0119 G\u00f3rnicz\u0105 przygotowano m.in. \u25b6 spotkanie z duchem kopalni, kt\u00f3ry oprowadza po podziemnej szkolni, \u25b6 interaktywn\u0105 makiet\u0119 G\u00f3rniczej Wioski sprzed 100 lat \u2013 za- wieraj\u0105c\u0105 opowie\u015bci o historii g\u00f3rnictwa, rodzajach kopalin, sposobach docierania do w\u0119gla, \u25b6 pole dla gzub\u00f3w, czyli XIX wieczne gry i zabawy \u25b6 sensoryczn\u0105 \u015bcie\u017ck\u0119 zmys\u0142\u00f3w Bosego Antka, umo\u017cliwiaj\u0105c\u0105 spacer po szyszkach, w\u0119glu brunatnym, mchu itp. \u25b6 rekonstrukcj\u0119 jedynej w Polsce drewnianej wie\u017cy wyci\u0105gowej i fragmentu pionowego szybu podziemnej kopalni w\u0119gla bru- natnego \u201eMontania\u201d z 1917 roku, przy kt\u00f3rej mo\u017cna pozna\u0107 technik\u0119 wydobywania w\u0119gla metod\u0105 szybow\u0105, \u25b6 trasy spacerowe po wiejskiej zagrodzie, hotelu dla owad\u00f3w i g\u00f3rniczym ogrodzie \u25b6 inspiruj\u0105ca gr\u0119 terenow\u0105 \u201ePoszukiwanie skarbu g\u00f3rnika Wilhelma Kr\u00fcgera\u201d. \u25b6 warsztaty r\u0119kodzielnicze \u2013 kowalstwo, garncarstwo, bi\u017cuteria z we\u0142ny i filcu Rezultaty Mieszka\u0144cy zrozumieli, \u017ce \u017cyj\u0105 w miejscu o cennym potencjale tu- rystycznym i w\u0142\u0105czyli si\u0119 w dzia\u0142ania na rzecz upowszechniania jego dziedzictwa. Zaanga\u017cowali si\u0119 w dzia\u0142alno\u015b\u0107 sp\u00f3\u0142ki i stowarzysze- nia, znajduj\u0105c przy tym spos\u00f3b na \u017cycie pe\u0142ne pasji, kt\u00f3rym okaza\u0142o si\u0119 odtwarzanie historii i tradycji wsi. Zarabiaj\u0105 obs\u0142uguj\u0105c tury- st\u00f3w, prowadz\u0105c m.in. warsztaty z kowalstwa, garncarstwa, tworze- nia ozd\u00f3b z we\u0142ny i filcu, szkole\u0144 z dziedziny ekonomii spo\u0142ecznej, organizacji ruchu turystycznego z wykorzystaniem innowacyjnych metod z zastosowaniem gier strategicznych. Zintegrowali si\u0119 wok\u00f3\u0142 wsp\u00f3lnej idei, jak\u0105 jest rozwijanie turystyki spo\u0142ecznej w oparciu o naturalne zasoby i dziedzictwo kulturowe wsi. \u0179r\u00f3d\u0142a i informacje: gorniczawioska.pl","Atrakcje i produkty turystyczne kreowane w ramach idei turystyki spo\u0142ecznej dr hab., prof. AWF Zygmunt Kruczek Atrakcje turystyczne to \u201emiejsca i wydarzenia oraz obiekty ozna- czone jako szczeg\u00f3lne, maj\u0105ce zdolno\u015b\u0107 przyci\u0105gania turyst\u00f3w i de- cyduj\u0105ce o tym, \u017ce wybieraj\u0105 oni dany obszar, a nie inny. Po\u0142\u0105czone z us\u0142ugami turystycznymi tworz\u0105 produkt turystyczny\u201d (Z. Kruczek, 2011). Rola atrakcji turystycznych \u25b6 Atrakcje s\u0105 motorem nap\u0119dzaj\u0105cym rozw\u00f3j turystyki, wp\u0142y- waj\u0105 na decyzje turyst\u00f3w o wyborze konkretnego miejsca do zwiedzania. \u25b6 Upowszechnione jest przekonanie, \u017ce gdyby nie by\u0142o atrakcji to nie by\u0142oby r\u00f3wnie\u017c i turystyki. \u25b6 Wszystkie sk\u0142adniki produktu turystycznego maj\u0105 wp\u0142yw na popyt turystyczny, ale w\u0142a\u015bnie atrakcje decyduj\u0105 o jego sile oddzia\u0142ywania. \u25b6 Atrakcja jest rdzeniem produktu turystycznego Atrakcja a pu\u0142apka turystyczna (TOURIST TRAP): Atrakcja turystyczna Pu\u0142apka turystyczna \u25b6 Atrakcj\u0119 stanowi\u0105 walory miejsca i wyda- \u25b6 bazuj\u0105 na niewybrednych gustach, rzenia, obiekty i autentyczne wytwory \u25b6\u201epu\u0142apka turystyczna\u201dto kicz, obiekt, wyda- kultury wy\u017cszej oznaczone jako szczeg\u00f3l- ne, maj\u0105ce zdolno\u015b\u0107 przyci\u0105gania turyst\u00f3w rzenie, rzecz bez warto\u015bci kulturowych, albo i decyduj\u0105ce o tym, \u017ce wybieraj\u0105 oni dany lokowana w niskiej kulturze, obszar, a nie inny. \u25b6 celem pu\u0142apki jest wyci\u0105gni\u0119cie od tury- st\u00f3w pieni\u0119dzy. 369","Przewodnik dobrych praktyk Atrakcje a turystyka spo\u0142eczna Na co nale\u017cy szczeg\u00f3lnie zwraca\u0107 uwag\u0119 tworz\u0105c atrakcje dla tury- styki spo\u0142ecznej: 1. Kryterium ceny 2. Kryterium dost\u0119pno\u015bci (dla os\u00f3b niepe\u0142nosprawnych, dzieci, se- nior\u00f3w) Tysi\u0105ce projekt\u00f3w i pomys\u0142\u00f3w na nowe atrakcje, ale\u2026 \u25b6 z r\u00f3\u017cnych powod\u00f3w (brak funduszy, brak odpowiedniej loka- lizacji itp.) nie s\u0105 one realizowane, \u25b6 wiele z tych, kt\u00f3re udaje si\u0119 zrealizowa\u0107, mo\u017ce okaza\u0107 si\u0119 nie- wypa\u0142em i do\u015b\u0107 szybko ko\u0144czy swoj\u0105 egzystencj\u0119 z powodu np. braku elastyczno\u015bci w stosunku do wymaga\u0144 klient\u00f3w, problem\u00f3w finansowych czy nieumiej\u0119tnego zarz\u0105dzania. Kreowanie atrakcji wymaga od ich kreator\u00f3w i przysz\u0142ych gesto- r\u00f3w znajomo\u015bci wielu czynnik\u00f3w (Rys. 1), kt\u00f3re determinowa\u0107 b\u0119d\u0105 sukces atrakcji na rynku turystycznym. Rys. 1. Czynniki determinuj\u0105ce rynek atrakcji Sukces osi\u0105gn\u0105 te atrakcje, kt\u00f3re b\u0119d\u0105 oferowa\u0142y zwiedzaj\u0105cym bogate spektrum dozna\u0144, wysok\u0105 jako\u015b\u0107 za przyzwoit\u0105 cen\u0119, a r\u00f3w- nocze\u015bnie stosowa\u0142y nowoczesne technologie, zapewnia\u0142y mo\u017cliwo\u015b\u0107 relaksu i rozrywki oraz edukacji. 370","Przewodnik dobrych praktyk Rozw\u00f3j atrakcji \u2013 fenomen Ostatnia dekada XX w. i pierwsze dwudziestolecie XXI w przynio- s\u0142y bezprecedensowy rozw\u00f3j atrakcji turystycznych. Ich liczba zosta- \u0142a w tym okresie w wielu krajach podwojona Mo\u017cemy \u015bmia\u0142o m\u00f3wi\u0107 o fenomenie atrakcji turystycznych. Najszybciej rozwijaj\u0105 si\u0119 nast\u0119pu- j\u0105ce typy atrakcji: \u25b6 Parki rozrywki, tematyczne, linowe, \u25b6 Parki wodne, \u25b6 Wioski tematyczne np. westernowe, \u25b6 Ogrody tematyczne, \u25b6 Muzea. Funkcjonowanie atrakcji turystycznych w czasie pandemii COVID-19: \u25b6 Wiele atrakcji zawiesi\u0142o dzia\u0142alno\u015b\u0107 na czas pandemii. \u25b6 Wi\u0119kszo\u015b\u0107 atrakcji, kt\u00f3re nie zawiesi\u0142y dzia\u0142alno\u015bci odnotowa- \u0142a spadek frekwencji si\u0119gaj\u0105cy nawet 90% liczby odwiedzaj\u0105- cych w 2019. \u25b6 Wirtualizacja zwiedzania w czasie lockdownu. \u25b6 Du\u017cy spadek frekwencji we flagowych atrakcjach (np. w woj. dolno\u015bl\u0105skim \u2013 Panorama Rac\u0142awicka, Muzeum Narodowe we Wroc\u0142awiu, Muzeum Miejskie we Wroc\u0142awiu). \u25b6 Odmro\u017cenie wyjazd\u00f3w w okresach mi\u0119dzy falami pandemii \u2013 euforia po lockdownie i rekordowa frekwencja w atrakcjach plenerowych typu parki narodowe, ogrody, szlaki g\u00f3rskie. Popularne formy relaksu w czasie pandemii COVID-19: 1. Zdobywanie Korony G\u00f3r Polski. Tworzy j\u0105 28 najwy\u017cszych szczyt\u00f3w wszystkich pasm g\u00f3rskich naszego kraju. Aby zosta\u0107 jej zdobywc\u0105 trzeba wej\u015b\u0107 na nie pokonuj\u0105c si\u0142\u0105 w\u0142asnych mi\u0119\u015bni ponad 30 tysi\u0119cy metr\u00f3w n.p.m. Godno\u015bci\u0105 Zdobywcy Korony G\u00f3r Polski szczyci si\u0119 blisko 3000 os\u00f3b. 2. RODos (fenomen Rodzinnych Ogrod\u00f3w Dzia\u0142kowych) \u25b6 dla wielu Polak\u00f3w sp\u0119dzenie czasu na dzia\u0142ce by\u0142o jedyn\u0105 form\u0105 relaksu. \u25b6 wiosn\u0105 2020 r. prze\u017cywali\u015bmy boom dzia\u0142kowy \u2013 ogr\u00f3dki by\u0142y rozchwytywane, a ich ceny mocno poszybowa\u0142y w g\u00f3r\u0119. Aktywizowanie frekwencji w atrakcjach turystycznych przez bon turystyczny \u25b6 Od sierpnia 2020 roku do ko\u0144ca wakacji 2021 bon aktywo- wa\u0142o 3 mln Polak\u00f3w o \u0142\u0105cznej warto\u015bci 2,7 mld z\u0142. Do tej pory zrealizowane zosta\u0142y \u015bwiadczenia w warto\u015bci 1,7 mld z\u0142, 371","Przewodnik dobrych praktyk \u25b6 W pierwszej wersji bonu turystycznego udzia\u0142 w programie mogli wzi\u0105\u0107 przedsi\u0119biorcy oferuj\u0105cy noclegi w obiektach tu- rystycznych oraz imprezy turystyczne z minimum jednym noclegiem. Zapis ten obchodzono w atrakcjach, np. doliczaj\u0105c nocleg na polu namiotowym. W 2021 r. rozszerzono zakresu us\u0142ug, na kt\u00f3re mo\u017cna wykorzysta\u0107 bon turystyczny. \u25b6 Park Rozrywki Energylandia w Zatorze najwi\u0119kszym benefi- cjentem w skali kraju \u2013 69 mln z\u0142 z bon\u00f3w (funkcjonowa\u0142 tylko od czerwca do pa\u017adziernika mi\u0119dzy drug\u0105 a trzeci\u0105 fala pan- demii). Energylandia jako pierwsza firma w Polsce da\u0142a mo\u017c- liwo\u015b\u0107 skorzystania z bonu turystycznego ca\u0142kowicie online, dzi\u0119ki stronie internetowej, na kt\u00f3rej krok po kroku osoby po- siadaj\u0105ce bon mog\u0105 go zrealizowa\u0107 \u0142\u0105cz\u0105c us\u0142ugi bilet\u00f3w wst\u0119- pu np. z kuponem na posi\u0142ek. W czo\u0142owej dwudziestce beneficjent\u00f3w bonu turystycznego znala- z\u0142y si\u0119 obok wielkich firm hotelowych typu Holiday Park & Resort 18,6 mln, Hotel Go\u0142\u0119biewski 15,4 mln tak\u017ce takie atrakcje jak: \u25b6 Termy Bania z Bia\u0142ki Tatrza\u0144skiej \u2013 ponad 7,5 mln z\u0142, \u25b6 Termy Chocho\u0142\u00f3w \u2013 5,8 mln z\u0142, \u25b6 Zatorlandia w Zatorze \u2013 3,8 mln z\u0142 \u25b6 Inwa\u0142d Park \u2013 3 mln z\u0142.","Wsp\u00f3\u0142czesne trendy i wyzwania turystyki os\u00f3b z niepe\u0142nosprawno\u015bciami dr Agnieszka Muszy\u0144ska, dr hab. prof. SGTiH Teresa Skalska, Szko\u0142a G\u0142\u00f3wna Turystyki i Hotelarstwa Vistula, Stowarzyszenie na Rzecz Badania Rozwoju i Promocji TurystykiF 1. Istota problemu Ponad 4 mln os\u00f3b z niepe\u0142nosprawno\u015bci\u0105 w turystyce w Polsce 2. Wybrane trendy w odniesieniu do turystyki os\u00f3b z niepe\u0142nosprawno\u015bci\u0105: \u25b6 zmiana hierarchii potrzeb, ich poziomu, \u015brodk\u00f3w oraz sposo- b\u00f3w zaspokajania, \u25b6 zjawiska dekonsumpcji, minimalizmu, slow tourism, \u25b6 poszukiwanie autentyczno\u015bci \u2013 cho\u0107by inscenizowanej, do- \u015bwiadczenia i spektaklu, \u25b6 poszukiwanie przez konsumenta maksymalnego pakietu ko- rzy\u015bci, \u25b6 cyfryzacja do\u015bwiadcze\u0144, \u25b6 personalizacja, indywidualizacja, \u25b6 odpowiedzialno\u015b\u0107 za zr\u00f3wnowa\u017cony rozw\u00f3j \u2013 w\u0142asny i otocze- nia, \u25b6 atomizacja i starzenie si\u0119 spo\u0142ecze\u0144stwa, \u25b6 wzrost liczby os\u00f3b z niepe\u0142nosprawno\u015bciami (konsekwencja starzenia si\u0119 oraz post\u0119pu w medycynie). 3. Badania empiryczne \u25b6 Przeprowadzono badania empiryczne diagnozuj\u0105ce m.in.: \u25b6 luki jako\u015bciowe w \u015bwiadczeniu us\u0142ug turystycznych, \u25b6 co jest najwa\u017cniejsze, a co najbardziej uci\u0105\u017cliwe w \u0142a\u0144cuchu us\u0142ug turystycznych: analiza IPA (importance-performance analysis), \u25b6 g\u0142\u00f3wne obszary wykluczenia w turystyce. 373","Przewodnik dobrych praktyk Cel: pozyskanie opinii os\u00f3b niepe\u0142nosprawnych dotycz\u0105cych istot- no\u015bci (wa\u017cno\u015bci) oraz indywidualnej uci\u0105\u017cliwo\u015bci szeregu us\u0142ug zwi\u0105zanych z podr\u00f3\u017c\u0105 turystyczn\u0105. Metoda: sonda\u017c diagnostyczny przeprowadzony w grudniu 2019 r. metod\u0105 CAPI (Computer Assisted Personal Interview) w\u015br\u00f3d os\u00f3b z niepe\u0142nosprawno\u015bciami. Pr\u00f3ba badawcza N wynios\u0142a 610 os\u00f3b. Kwestionariusz badawczy zawiera\u0142 cztery cz\u0119\u015bci merytoryczne, od- nosz\u0105ce si\u0119 do: \u25b6 informacji turystycznej, \u25b6 us\u0142ug biur podr\u00f3\u017cy, \u25b6 us\u0142ug bazy noclegowej, \u25b6 innych aspekt\u00f3w podr\u00f3\u017cy turystycznej (w tym bazy gastrono- micznej i transportu). Respondenci dwukrotnie oceniali 50 atrybut\u00f3w podr\u00f3\u017cy tury- stycznej (zar\u00f3wno w zakresie istotno\u015bci us\u0142ug, jak i poziom utrudnie\u0144 w ich korzystaniu). Uzyskane wyniki pos\u0142u\u017cy\u0142y do stworzenia matry- cy IPA (importance-performance analysis), w kt\u00f3rej uwzgl\u0119dniono relacje \u201ewa\u017cno\u015b\u0107 \u2013 uci\u0105\u017cliwo\u015b\u0107\u201d. Wyniki: Poni\u017cej zaprezentowano istotne dla praktyki turystycznej wyniki bada\u0144. Rys. 1. Analiza IPA (wa\u017cno\u015b\u0107 \u2013 uci\u0105\u017cliwo\u015b\u0107): g\u0142\u00f3wne obszary \u015bwiadczenia us\u0142ug turystycznych Opracowanie: T.\u00a0Skalska, A. Muszy\u0144ska \u2013 badania w\u0142asne. 374","Przewodnik dobrych praktyk Rys. 2. Ocena uci\u0105\u017cliwo\u015bci wybranych us\u0142ug w zakresie informacji turystycznej wed\u0142ug stopnia niepe\u0142nosprawno\u015bci Opracowanie: T.\u00a0Skalska, A. Muszy\u0144ska \u2013 badania w\u0142asne; Rys. 3. Ocena uci\u0105\u017cliwo\u015bci wybranych atrybut\u00f3w us\u0142ug \u015bwiadczonych w bazie noclegowej wed\u0142ug cz\u0119stotliwo\u015bci wyjazd\u00f3w Opracowanie: T.\u00a0Skalska, A. Muszy\u0144ska \u2013 badania w\u0142asne; 375","Przewodnik dobrych praktyk Ryc. Analiza IPA (wa\u017cno\u015b\u0107 \u2013 uci\u0105\u017cliwo\u015b\u0107): biura podr\u00f3\u017cy b_1 Oferta dla NP b_10 Promocja na portalach dla niepe\u0142nosprawnych b_2 Oferta dla u\u017cytkownik\u00f3w w\u00f3zk\u00f3w b_11 Promocja na portalach og\u00f3lnych b_3 Oferta dla os\u00f3b z ograniczon\u0105 mobilno\u015bci\u0105 b_12 Promocja w pismach dla NP b_4 Oferta dla os\u00f3b z dysfunkcj\u0105 wzroku b_13 Promocja w ramach og\u00f3lnej promocji b_5 Oferta dla os\u00f3b z dysfunkcja s\u0142uchu b_14 Promocja w specjalnych katalogach b_6 Oferta dla os\u00f3b z astm\u0105\/alergi\u0105 b_15 Promocja w specjalnych ulotkach i innych b_7 Oferta dla os\u00f3b z dysfunkcjami psychicznymi b_16 Promocja w TV, radio b_8 Oferta dla innych niepe\u0142nosprawnych b_17 Promocja na targach turystycznych b_9 Przeszkolona kadra b_18 Promocja poprzez organizacje pozarz\u0105dowe Opracowanie: T.\u00a0Skalska, A. Muszy\u0144ska \u2013 badania w\u0142asne. Ryc. Analiza IPA (wa\u017cno\u015b\u0107 \u2013 uci\u0105\u017cliwo\u015b\u0107): inne zwi\u0105zane z podr\u00f3\u017c\u0105 376","Przewodnik dobrych praktyk d_1 Bariery architektoniczne w restauracjach d_6 Niedostosowane \u015brodki transportu d_2 Bariery architektoniczne w muzeach d_7 Trudy podr\u00f3\u017cy d_3 Bariery architektoniczne w zabytkach d_8 Mo\u017cliwo\u015b\u0107 zrobienia zakup\u00f3w d_4 Bariery architektoniczne miejscach rekreacji d_9 Dost\u0119p do s\u0142u\u017cby zdrowia d_10 Mo\u017cliwo\u015b\u0107 zakupu bilet\u00f3w on-line d_5 Niedostosowane toalety publiczne Opracowanie: T.\u00a0Skalska, A. Muszy\u0144ska \u2013 badania w\u0142asne; 4. Luki jako\u015bciowe w \u015bwiadczeniu us\u0142ug turystycznych dla os\u00f3b nie- pe\u0142nosprawnych Opracowanie: T.\u00a0Skalska, A. Muszy\u0144ska \u2013 badania w\u0142asne; 5. Wyzwania zwi\u0105zane z turystyk\u0105 os\u00f3b z niepe\u0142nosprawno\u015bciami Zdiagnozowano wyzwania zwi\u0105zane z turystyk\u0105 os\u00f3b z niepe\u0142no- sprawno\u015bciami dotycz\u0105ce: nowych technologii, wp\u0142ywu konsumen- t\u00f3w na kszta\u0142t us\u0142ug turystycznych, dostosowania oraz koszt\u00f3w. Wyzwanie: nowe technologie Na rosn\u0105ce w\u015br\u00f3d os\u00f3b z niepe\u0142nosprawno\u015bciami zagro\u017cenia wy- kluczeniem w zakresie nowych technologii ma wp\u0142yw: \u25b6 wzrost liczby podr\u00f3\u017cuj\u0105cych os\u00f3b starszych i niepe\u0142nospraw- nych. \u25b6 nieco odmienne potrzeby, tak\u017ce w zakresie nowych technologii. \u25b6 brak w\u0142a\u015bciwego rozumienia potrzeb. Niedostateczny poziom wiedzy i \u015bwiadomo\u015bci w\u015br\u00f3d pracownik\u00f3w odpowiedzialnych za tworzenie rozwi\u0105za\u0144 w tym zakresie. 377","Przewodnik dobrych praktyk \u25b6 niedost\u0119pno\u015b\u0107 wielu us\u0142ug skierowanych do os\u00f3b starszych i niepe\u0142nosprawnych. Wyzwanie: wp\u0142yw konsument\u00f3w na kszta\u0142t us\u0142ug turystycznych \u25b6 turysta z niepe\u0142nosprawno\u015bci\u0105 \u2013 w roli prosumenta \u25b6 wsp\u00f3\u0142tworzenie warto\u015bci, zach\u0119canie\/anga\u017cowanie turyst\u00f3w z niepe\u0142nosprawno\u015bciami w proces tworzenia imprez turystycz- nych: dotyczy to r\u00f3\u017cnych us\u0142ug turystycznych, nie tylko \u201eszy- tych na miar\u0119\u201d Wyzwanie: dostosowanie \u25b6 przestrzeni turystycznej dla senior\u00f3w i os\u00f3b z niepe\u0142nospraw- no\u015bciami: przestrze\u0144 dost\u0119pna dla wszystkich, \u25b6 us\u0142ug, \u25b6 likwidacja (\u0142agodzenie?) ogranicze\u0144 technologicznych dla se- nior\u00f3w i os\u00f3b z niepe\u0142nosprawno\u015bciami. Wyzwanie: koszty \u25b6 poszukiwania rozwi\u0105za\u0144 kompromisowych oraz roz\u0142o\u017cenia w czasie procesu dochodzenia do rozwi\u0105za\u0144 w pe\u0142ni satysfakcjo- nuj\u0105cych; \u25b6 dzia\u0142a\u0144 w kierunku zwi\u0119kszenia dostosowania r\u00f3\u017cnorodnych aplikacji wykorzystywanych przez osoby niepe\u0142nosprawne; \u25b6 podwy\u017cszania standard\u00f3w, \u015bledzenia zmian i trend\u00f3w r\u00f3wnie\u017c (przede wszystkim?) w zakresie nowych technologii, uwzgl\u0119d- niania ich w planowaniu strategicznym firm zwi\u0105zanych z tu- rystyk\u0105, w tym np. w planowaniu nowej infrastruktury lotni- skowej, terminali, nowych system\u00f3w handlingowych; \u25b6 szkole\u0144.","Aktywno\u015b\u0107 polskich senior\u00f3w na rynku turystycznym dr hab. prof. UEK Jadwiga Berbeka, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Katedra Turystyki Prezentacja wniosk\u00f3w z bada\u0144 zespo\u0142u Katedry Turystyki Uniwersy- tetu Ekonomicznego w Krakowie w sk\u0142adzie Katarzyna Klimek, Agata Niemczyk, Micha\u0142 Rudnicki, Renata Seweryn, Jadwiga Berbeka. \u25b6 Okres bada\u0144: czerwiec \u2013 pa\u017adziernik 2020; \u25b6 pr\u00f3ba: N= 948 senior\u00f3w, wykorzystanie narz\u0119dzia \u2013 kwestio- nariusz ankiety (dost\u0119pny on line); \u25b6 dob\u00f3r celowy (osoby powy\u017cej 55 lat); \u25b6 metoda kuli \u015bnie\u017cnej. Wyniki bada\u0144 \u2013 wybrane przyk\u0142ady Ryc. 1. Cz\u0119stotliwo\u015b\u0107 wyjazd\u00f3w turystycznych senior\u00f3w 379","Przewodnik dobrych praktyk Ryc. 2 Motywy podr\u00f3\u017cowania senior\u00f3w Ryc. 3 Cele wyjazd\u00f3w senior\u00f3w w (%) Wnioski: \u25b6 Polscy seniorzy nie s\u0105 aktywni turystycznie; \u25b6 Dominuj\u0105c\u0105 form\u0105 wyjazd\u00f3w turystycznych senior\u00f3w s\u0105 podr\u00f3\u017ce krajowe, najch\u0119tniej blisko miejsca zamieszkania. Determinantami decyzji s\u0105: status materialny, wiek respon- dent\u00f3w oraz ich miejsce zamieszkania i wykszta\u0142cenie. \u25b6 Zakres podejmowania aktywno\u015bci fizycznej w trakcie wyjaz- d\u00f3w jest ma\u0142y. \u25b6 Wykluczenie cyfrowe \u201esrebrnych\u201d turyst\u00f3w podczas wyjazd\u00f3w krajowych wynosi 11%, podczas zagranicznych 3%. \u25b6 Seniorzy dostrzegaj\u0105 wp\u0142yw turystyki na jako\u015b\u0107 ich \u017cycia. W szczeg\u00f3lno\u015bci oddzia\u0142uje ona na ich dobrostan spo\u0142eczny 380","Przewodnik dobrych praktyk (budowanie i podtrzymywanie relacji) i \u015brodowiskowy (obco- wanie z natur\u0105). \u25b6 G\u0142\u00f3wne bariery uprawiania turystyki przez senior\u00f3w to z\u0142y stan psychofizyczny, ale tak\u017ce brak czasu na podr\u00f3\u017ce (z uwagi na zajmowanie si\u0119 innymi cz\u0142onkami rodziny). \u25b6 Pandemia nie skutkowa\u0142a znacz\u0105c\u0105 zmian\u0105 zachowa\u0144 tury- stycznych senior\u00f3w.","Trendy w rozwoju aktywno\u015bci turystycznej senior\u00f3w w XXI wieku dr in\u017c. Julita Markiewicz-Patkowska, Wy\u017csza Szko\u0142a Bankowa we Wroc\u0142awiu Fakty: \u25b6 W 2020 r. 20,6% ludno\u015bci UE mia\u0142o 65 lat lub wi\u0119cej. \u25b6 W\u015br\u00f3d pa\u0144stw cz\u0142onkowskich UE najwy\u017cszy udzia\u0142 os\u00f3b starszych w og\u00f3lnej liczbie ludno\u015bci w 2020 r. odnotowa- no we W\u0142oszech (23,2%), nast\u0119pnie w Grecji i Finlandii (po 22,3%), Portugalii (22,1%), Niemczech (21,8%) i Bu\u0142garii (21,6%). Najmniej senior\u00f3w w og\u00f3le populacji by\u0142o natomiast w Irlandii (14,4%) i Luksemburgu (14,5%). \u25b6 W\u00a02018 r. (GUS 2019) populacja os\u00f3b po\u00a060 r. \u017cycia w Polsce wynios\u0142a 9,39 mln (24,5% populacji kraju), a powy\u017cej 65 \u2013 6,6\u00a0mln (17,2%). \u25b6 Polacy s\u0105 drugim po Finach, najszybciej starzej\u0105cym si\u0119 spo- \u0142ecze\u0144stwem w UE. \u25b6 Polska starzeje si\u0119 w szybkim tempie, jednak ci\u0105gle ma stosunko- wo m\u0142ode spo\u0142ecze\u0144stwo. W 2020 roku osoby maj\u0105ce 65 lat i wi\u0119- cej stanowi\u0142y 18,2% polskiej populacji (\u015brednia dla UE \u2013 20,6%). \u25b6 W 2011 roku osoby maj\u0105ce 65 lat i wi\u0119cej stanowi\u0142y w Polsce 13,6% populacji, a w 2020 r. \u2013 18,2% (wzrost znacznie szybszy ni\u017c \u015brednia w UE). Materia\u0142y i metody \u25b6 Dane statystyczne dotycz\u0105ce turystyki wyjazdowej emery- t\u00f3w i rencist\u00f3w uzyskano z bada\u0144 ankietowych pt.\u00a0\u201eTurystyka i\u00a0rekreacja w gospodarstwach domowych\u201d (GUS, 2001, 2005, 2009, 2013, 2015, 2019). \u25b6 Dane dotycz\u0105ce sytuacji materialnej senior\u00f3w zaczerpni\u0119to z raport\u00f3w \u201eBud\u017cety gospodarstw domowych\u201d za lata2013\u2013 2019 (GUS). Rzeczywista liczba badanych gospodarstw do- mowych wynios\u0142a 37 181. \u25b6 Dane Komisji Europejskiej z lat 2014\u20132019. 382","Przewodnik dobrych praktyk Wnioski: \u25b6 Ze wzgl\u0119du na status materialny polskich senior\u00f3w najwa\u017c- niejszym miejscem pobytu w czasie kr\u00f3tkookresowych podr\u00f3- \u017cy krajowych jest mieszkanie u rodziny. \u25b6 Seniorzy najcz\u0119\u015bciej wyje\u017cd\u017caj\u0105 w miesi\u0105cach letnich od maja do sierpnia (powy\u017cej 12% w ka\u017cdym miesi\u0105cu) w kwietniu i\u00a0wrze\u015bniu wyje\u017cd\u017ca oko\u0142o 10% emeryt\u00f3w. Miesi\u0105ce wiosenne, jesienne i zimowe nie s\u0105 zbyt atrakcyjne dla senior\u00f3w za wyj\u0105t- kiem grudnia kiedy to odbywaj\u0105 podr\u00f3\u017ce \u015bwi\u0105teczne do rodziny. \u25b6 Ze wzgl\u0119du na stan zdrowia seniorzy podr\u00f3\u017ce odbywaj\u0105 na nie- wielkie odleg\u0142o\u015bci. 76% wyje\u017cd\u017ca\u0142o na odleg\u0142o\u015b\u0107 do 200 km, przy czym 34% tylko do 50 km. Powy\u017cej 500 km udawa\u0142o si\u0119 tylko 4,5%. Wyje\u017cd\u017caj\u0105cy seniorzy w 90% nie korzystali z re- zerwacji, a ich wyjazd by\u0142 samodzielny. Samodzielnie u us\u0142u- godawcy zarezerwowa\u0142o wypoczynek 5% senior\u00f3w, a z organi- zacji skorzysta\u0142o oko\u0142o 4%. \u25b6 Polscy seniorzy w czasie swoich podr\u00f3\u017cy wybierali najcz\u0119\u015bciej w\u0142asny samoch\u00f3d (63%), a autobusem i kolej\u0105 i autokarem po- dr\u00f3\u017cowa\u0142o 33% os\u00f3b starszych. Wynika to z komfortu podr\u00f3\u017cy jak musi by\u0107 zapewniony osobom starszym. \u25b6 Emeryci na cel podr\u00f3\u017cy w wi\u0119kszo\u015bci wybierali miasto. A\u017c dla 38% by\u0142o to najwa\u017cniejsze miejsce wypoczynku. Wynika to z faktu, i\u017c najcz\u0119\u015bciej osoby starsze wyje\u017cd\u017caj\u0105 do rodzi- ny, kt\u00f3ra mieszka w mie\u015bcie i u nich r\u00f3wnie\u017c zatrzymuj\u0105 si\u0119 na noc. Prawie 30% senior\u00f3w wypoczywa na wsi, a morze i g\u00f3ry wybiera 33%. \u25b6 Wa\u017cne jest, aby seniorzy nie wycofywali si\u0119 z aktywnego \u017cycia, ale rozwijali nowe formy aktywno\u015bci. \u25b6 Turystyka senioralna jest form\u0105 aktywno\u015bci dla os\u00f3b w okre\u015blo- nym wieku, kt\u00f3re ponosz\u0105 zwi\u0105zane z wiekiem konsekwencje. W tej grupie wyst\u0119puj\u0105 ograniczenia nie tylko zdrowotne, ale i fi- nansowe. Wi\u0119kszo\u015b\u0107 os\u00f3b starszych nie jest ju\u017c aktywna zawo- dowo, korzystaj\u0105c jedynie z emerytury. Sw\u00f3j wolny czas, powin- ni m\u00f3c jednak wykorzysta\u0107 na realizacj\u0119 cel\u00f3w hobbystycznych oraz realizacj\u0119 pasji poznawczych \u2013 edukacja przez turystyk\u0119. \u25b6 Odpowiedni poziom wiedzy wp\u0142ywa na zrozumienie potrzeby podr\u00f3\u017cowania. \u25b6 Turystyka wspiera rozw\u00f3j cz\u0142owieka i edukacj\u0119 w wielu obsza- rach \u2013 od zwi\u0119kszonej \u015bwiadomo\u015bci potrzeby dbania o w\u0142asny dobrostan, przez potrzeb\u0119 rekreacji, po klasyczn\u0105 form\u0119 funk- cji edukacyjnej, jak w przypadku realizacji funkcji poznawczych. 383","Wykluczenie turystyczne jako bariera lokalnego i regionalnego rozwoju turystyki dr hab., prof. WSB Daniel Puciato, Wy\u017csza Szko\u0142a Bankowa we Wroc\u0142awiu, Politechnika Opolska Przes\u0142anki sk\u0142aniaj\u0105ce do zainteresowania si\u0119 zjawiskiem wyklu- czenia turystycznego: \u25b6 wzrost egalitarno\u015bci turystyki \u25b6 turystyka jako dobro og\u00f3lnodost\u0119pne \u25b6 potrzeby turystyczne to dla niekt\u00f3rych potrzeby podstawowe, a nie wy\u017cszego rz\u0119du \u25b6 w\u0142\u0105czenie spo\u0142eczne jako jeden z priorytet\u00f3w UE \u25b6 wyjazdy turystyczne s\u0105 brane pod uwag\u0119 przy szacowaniu zja- wiska wykluczenia spo\u0142ecznego \u25b6 sytuacja postpandemiczna \u2013 podmioty bogatsze (ludzie, re- giony, kraje), lepiej radz\u0105 sobie z pandemi\u0105 od podmiot\u00f3w biedniejszych \u2013 wzrost nier\u00f3wno\u015bci Wykluczenie spo\u0142eczne Wykluczenie spo\u0142eczne (ekskluzja spo\u0142eczna) \u2013 niemo\u017cno\u015b\u0107 pe\u0142- nego uczestnictwa w \u017cyciu spo\u0142ecznym (zbiorowym), brak dost\u0119pu do praw spo\u0142ecznych lub problem z dost\u0119pem do zasob\u00f3w, d\u00f3br pu- blicznych, instytucji i system\u00f3w spo\u0142ecznych. Obszary wykluczenia spo\u0142ecznego \u25b6 Finansowe \u25b6 Informacyjne \u25b6 Konsumpcyjne \u25b6 Kulturalne \u25b6 Polityczne \u25b6 Obywatelskie \u25b6\u2026 \u25b6 Turystyczne? 384","Przewodnik dobrych praktyk Propozycja definicji wykluczenia turystycznego Wykluczenie turystyczne \u2013 niemo\u017cno\u015b\u0107 osi\u0105gni\u0119cia oczekiwa- nego stopnia uczestnictwa w aktywno\u015bci turystycznej, wyni- kaj\u0105ca nie z wewn\u0119trznych przekona\u0144 wykluczonej jednostki, lecz z powod\u00f3w znajduj\u0105cych si\u0119 poza jej kontrol\u0105. Przyczyny wykluczenia turystycznego: \u25b6 niski poziom dochod\u00f3w \u25b6 bezrobocie \u25b6 niepe\u0142nosprawno\u015b\u0107 fizyczna lub psychiczna \u25b6 z\u0142y stan zdrowia \u25b6 ograniczony dost\u0119p do oferty turystycznej Rodzaje wykluczenia turystycznego: \u25b6 Ze wzgl\u0119du na sytuacj\u0119 ekonomiczn\u0105 \u2013 niskie dochody do dyspozycji gospodarstwa domowego (niskie dochody, ograni- czona liczba \u017ar\u00f3de\u0142 dochod\u00f3w, niestabilne dochody, zad\u0142u\u017ce- nie, wysoki udzia\u0142 wydatk\u00f3w sztywnych w bud\u017cecie gospodar- stwa domowego. \u25b6 Ze wzgl\u0119du na sytuacj\u0119 spo\u0142eczn\u0105 \u2013 niski poziom wykszta\u0142- cenia, status spo\u0142eczny (osoby bezdomne, bezrobotni, cz\u0142on- kowie rodzin z dysfunkcjami spo\u0142ecznymi, dzieci z dom\u00f3w dziecka, osoby samotne). \u25b6 Ze wzgl\u0119du na sytuacj\u0119 rynkow\u0105 \u2013 ograniczona oferta tury- styczna, wysoki poziom cen. \u25b6 Ze wzgl\u0119du na dost\u0119pno\u015b\u0107 infrastruktury \u2013 bariery komu- nikacyjne, lokalizacja biur podr\u00f3\u017cy, ograniczony dost\u0119p do Internetu. \u25b6 Ze wzgl\u0119du na czynniki biologiczne \u2013 z\u0142y stan zdrowia, nie- pe\u0142nosprawno\u015bci fizyczne lub intelektualne, podesz\u0142y wiek, ni- ska sprawno\u015b\u0107 i wydolno\u015b\u0107 fizyczna. \u25b6 \u201eSamowykluczenie turystyczne\u201d \u2013 brak zainteresowa\u0144 tury- stycznych, preferowanie biernego stylu \u017cycia (przynajmniej cz\u0119\u015bciowa kontrola?). Przyk\u0142adowy \u201epo\u015bredni\u201d pomiar wykluczenia turystycznego: \u25b6 Poziom minimum egzystencji \u2013 przyjmowany jako grani- ca ub\u00f3stwa skrajnego. Uwzgl\u0119dnia ono jedynie te potrze- by, kt\u00f3rych zaspokojenie nie mo\u017ce by\u0107 od\u0142o\u017cone w czasie, 385","Przewodnik dobrych praktyk a konsumpcja ni\u017csza od tego poziomu prowadzi do biologicz- nego wyniszczenia. \u25b6 Ustawowa granica ub\u00f3stwa (tzw. pr\u00f3g interwencji socjalnej) \u2013 okre\u015blona jako kwota, kt\u00f3ra zgodnie z obowi\u0105zuj\u0105c\u0105 ustaw\u0105 o pomocy spo\u0142ecznej uprawnia do ubiegania si\u0119 o przyznanie \u015bwiadczenia pieni\u0119\u017cnego z pomocy spo\u0142ecznej. \u25b6 Relatywna granica ub\u00f3stwa \u2013 okre\u015blona jako 50% \u015bred- nich wydatk\u00f3w og\u00f3\u0142u gospodarstw domowych (obliczonych na podstawie wynik\u00f3w badania bud\u017cet\u00f3w gospodarstw do- mowych). Przyk\u0142adowe \u201epo\u015brednie\u201d mierniki\/wska\u017aniki: \u25b6 stopa bezrobocia \u25b6 podr\u00f3\u017ce turystyczne og\u00f3\u0142em \u25b6 struktura podr\u00f3\u017cy turystycznych (motyw \u2013 turystyka bizne- sowa?) \u25b6 wydatki turystyczne Skala zjawiska??? \u2013 2019 rok: \u25b6 zasi\u0119g ub\u00f3stwa skrajnego \u2013 4,2% \u25b6 zasi\u0119g ub\u00f3stwa ustawowego \u2013 9,0% \u25b6 zasi\u0119g ub\u00f3stwa relatywnego \u2013 13% \u25b6 liczba mieszka\u0144c\u00f3w Polski w wieku 15 lat lub wi\u0119cej uczestni- cz\u0105cych w przynajmniej jednym prywatnym wyje\u017adzie tury- stycznym wynios\u0142a 20,8 mln os\u00f3b (64,1% mieszka\u0144c\u00f3w Polski w tej grupy wieku) Konsekwencje wykluczenia turystycznego dla lokalnej i regionalnej gospodarki turystycznej: \u25b6 popyt turystyczny (ruch i wydatki turystyczne) ni\u017cszy od po- tencjalnego \u25b6 du\u017ca luka mi\u0119dzy potencjalnym a efektywnym popytem tury- stycznym \u25b6 deprywacja u os\u00f3b wykluczonych \u25b6 ograniczenie aktywno\u015bci fizycznej \u25b6 ograniczenie mo\u017cliwo\u015bci rozwoju spo\u0142ecznego os\u00f3b wyklu- czonych \u25b6 wzrost izolacji os\u00f3b chorych, starszych i z niepe\u0142nosprawno\u015b- ciami \u25b6 mo\u017cliwa stygmatyzacja os\u00f3b wykluczonych 386","Przewodnik dobrych praktyk Postulowane kierunki bada\u0144 zwi\u0105zane z wykluczeniem turystycz- nym: \u25b6 opracowanie narz\u0119dzi pomiaru \u25b6 pomiar zjawiska \u25b6 por\u00f3wnania mi\u0119dzynarodowe \u25b6 specyfikacja czynnik\u00f3w (spo\u0142eczne, ekonomiczne, biologicz- ne, kulturowe, psychologiczne, itp.) determinuj\u0105cych wyklu- czenie turystyczne \u25b6 identyfikacja konsekwencji \u25b6 tworzenie program\u00f3w maj\u0105cych na celu ograniczenie zjawiska","Wie\u015b jako przestrze\u0144 dla turystyki spo\u0142ecznej i \u017ar\u00f3d\u0142o inspiracji dr Wac\u0142aw Idziak, animator spo\u0142eczny, Politechnika Koszali\u0144ska Turystyka spo\u0142eczna na wsi \u25b6 Turystyka socjalna (gospodarstwa socjalne, gospodarstwa opieku\u0144cze) \u25b6 Turystyka oparta na spo\u0142eczno\u015bci lokalnej (ekomuzea, wioski tematyczne) \u25b6 Zagrody edukacyjne \u25b6 Ekoturystyka \u25b6 Turystyka spo\u0142ecznie odpowiedzialna \u25b6 Rolnictwo wspierane spo\u0142ecznie \u25b6 Wizyty studyjne (przedsi\u0119wzi\u0119cia modelowe) \u25b6 Wizyty wzajemne organizacji wiejskich \u25b6 Inicjatywy turystyczne wiejskich organizacji i grup nieformal- nych Dlaczego na wsi? \u25b6 Turystyka spo\u0142eczna nie w ka\u017cdej wsi \u25b6 Trendy i mody spo\u0142eczne (slow, dobrostan, wellbeing, bioba- lans i ekowerwa, praca zdalna) \u25b6 Skutki pandemii \u25b6 \u015arodowisko naturalne \u25b6 Rolnictwo \u25b6 Kultura \u25b6 Spo\u0142eczno\u015b\u0107 \u25b6 Odleg\u0142o\u015b\u0107 \u25b6 Odnowa i rozw\u00f3j wsi (problemy, szanse, wyzwania, inicjatywy) Wie\u015b \u2013 \u017ar\u00f3d\u0142o inspiracji \u25b6 Zaj\u0119cia zwi\u0105zane z rolnictwem i \u017cyciem na wsi (wykopki, sia- nokosy\u2026) 388","Przewodnik dobrych praktyk \u25b6 Juchowo \u2013 cielakoterapia \u25b6 Zabawy i gry wiejskie \u25b6 Patyki, klocki, kamyki, b\u0142oto, siano, s\u0142oma, li\u015bcie, woda\u2026 \u25b6 KGW \u2013 kulinaria, r\u0119kodzie\u0142o, obrz\u0119dy \u25b6 OSP? \u25b6 Muzyka i \u015bpiew \u25b6 Przyroda \u25b6 Dzieci maj\u0105 wychodne Jak rozwija\u0107 turystyk\u0119 spo\u0142eczn\u0105 na wsi? \u25b6 Produkt dopasowany do trend\u00f3w \u25b6 R\u00f3\u017cnorodno\u015b\u0107 form turystyki spo\u0142ecznej (turystyka jedno- dniowa, antyturystyka, turystyka w s\u0105siedztwie) \u25b6 Wsp\u00f3\u0142praca (z kim?) \u25b6 Rozw\u00f3j neoendogenny \u25b6 Kreatywno\u015b\u0107 \u25b6 Niskonak\u0142adowe i niskoemisyjne formy turystyki spo\u0142ecznej \u25b6 Turystyka spo\u0142eczna, jako wymiana korzy\u015bci \u25b6 Turystyka spo\u0142eczna, jako turystyka wieloaspektowa Wnioski \u25b6 Wie\u015b ma potencja\u0142 do rozwoju r\u00f3\u017cnych form turystyki spo- \u0142ecznej \u25b6 Potencja\u0142 ten nie jest dostatecznie wykorzystany \u25b6 Wykorzystanie potencja\u0142u wsi w zakresie turystyki spo\u0142ecznej zale\u017cy w du\u017cym stopniu od poziomu kapita\u0142\u00f3w przyrodnicze- go, kulturowego, spo\u0142ecznego i ludzkiego","Ekonomia wsp\u00f3\u0142dzielenia. Szanse i zagro\u017cenia dla turystyki spo\u0142ecznej dr hab. prof. US Adam Pawlicz, Uniwersytet Szczeci\u0144ski 1. Istota ekonomii wsp\u00f3\u0142dzielenia Ekonomia wsp\u00f3\u0142dzielenia (ang. sharing economy) \u2013 model wy- miany us\u0142ug pomi\u0119dzy jednostkami koordynowany on-line; \u25b6 Istot\u0105 jest dzielenie si\u0119 zb\u0119dnymi zasobami \u25b6 Dzielenie si\u0119 mo\u017ce by\u0107 odp\u0142atne \u25b6 W dzieleniu si\u0119 po\u015bredniczy platforma internetowa 2. Platformy dot.\u00a0ekonomii wsp\u00f3\u0142dzielenia \u25b6 2. \u0141\u0105cz\u0105 popyt i poda\u017c \u2013 Zmniejszaj\u0105 koszty transakcyjne \u2013 Zmniejszaj\u0105 asymetri\u0119 informacji \u25b6 Model biznesowy oparty na prowizji \u25b6 Przekszta\u0142caj\u0105 pojedyncz\u0105 transakcj\u0119 w powtarzaln\u0105 \u25b6 Konkurencja na rynku platform ma charakter oligopolu \u25b6 Dzi\u015b Airbnb i Uber to mi\u0119dzynarodowe korporacje \u25b6 Inne platformy albo zbankrutowa\u0142y albo nie rozwin\u0119\u0142y si\u0119 \u25b6 Powtarzalno\u015b\u0107 transakcji mi\u0119dzy stronami \u25b6 Alternatywy \u25b6 Stosunek ceny dobra do ceny wynajmu 3. Uczestnicy \u25b6 Wiek \u2013 poni\u017cej \u015bredniej \u25b6 Dochody \u2013 powy\u017cej \u015bredniej \u25b6 Wykszta\u0142cenie \u2013 dominuje wy\u017csze \u25b6 Du\u017cy odsetek mieszka w du\u017cych miastach \u25b6 Du\u017cy odsetek nie ma dzieci \u25b6 Motywy udzia\u0142u: ekonomiczne, spo\u0142eczne i ekologiczne 4. Korzy\u015bci i koszty ekonomii wsp\u00f3\u0142dzielenia 390","Przewodnik dobrych praktyk Pocz\u0105tkowo rozw\u00f3j ekonomii wsp\u00f3\u0142dzielenia ni\u00f3s\u0142 wiele korzy\u015bci: \u25b6 Ekologia \u2013 wykorzystanie istniej\u0105cych zasob\u00f3w zamiast pro- dukcji nowych \u25b6 Poznawanie cz\u0142onk\u00f3w lokalnej spo\u0142eczno\u015bci w odwiedzanych miejscach \u25b6 Mo\u017cliwo\u015b\u0107 osi\u0105gania dodatkowych dochod\u00f3w przez miesz- ka\u0144c\u00f3w W dalszej perspektywie pojawi\u0142y si\u0119 problemy: \u25b6 Rynek pracy \u25b6 Konkurencja \u25b6 Koszty spo\u0142eczne 5. Uczestnicy turystyki spo\u0142ecznej a ekonomia wsp\u00f3\u0142dzielenia Rodziny: \u25b6 Rynek P2P \u2013 trudno o turystyk\u0119 zorganizowan\u0105 \u25b6 Airbnb mo\u017ce by\u0107 ta\u0144sze (pobyt) \u25b6 Mo\u017cliwo\u015b\u0107 przyrz\u0105dzania posi\u0142k\u00f3w, prania etc. \u25b6 \u0141atwiej znale\u017a\u0107 miejsce podr\u00f3\u017cuj\u0105c bez dzieci \u2013 dotyczy to zw\u0142aszcza wynajmu pojedynczych pokoi (ta\u0144szej opcji) Osoby niepe\u0142nosprawne \u25b6 Brak regulacji 391","Przewodnik dobrych praktyk \u25b6 Niech\u0119\u0107, uprzedzenia \u25b6 Badania w USA wykaza\u0142y, \u017ce osoby niepe\u0142nosprawne s\u0105 2 razy cz\u0119\u015bciej odrzucane jako potencjalni go\u015bcie w Airbnb (dzia\u0142o si\u0119 tak nawet w przypadku ofert oznaczonych dostosowane dla os\u00f3b niepe\u0142nosprawnych) \u25b6 Regulacje Airbnb niewiele pomagaj\u0105 Osoby starsze (seniorzy) \u25b6 Brak bada\u0144 naukowych w tym zakresie \u25b6 Zakwaterowanie to g\u0142\u00f3wnie hotele, rzadziej znajomi \u25b6 \u0179r\u00f3d\u0142o informacji: marketing szeptany, media, agenci tury- styczni \u25b6 Trudno\u015bci z nowymi technologiami, mniejsza otwarto\u015b\u0107 na in- nowacji, ni\u017cszy poziom znajomo\u015bci j\u0119zyk\u00f3w obcych 6. Mo\u017cliwo\u015bci \u25b6 Wp\u0142yw na rynek \u2013 wi\u0119ksza poda\u017c us\u0142ug -> ni\u017csze ceny \u25b6 CouchSurfing \u25b6 Interakcje spo\u0142eczne"]