สรุป หน่วยการเรียนรู้ที่ 4 เรื่องปรากฏการณ์ของโลก

ตวั อยา่ ง

วทิ ยาศาสตรวแ์ ทิ ลยะาเศทาคสตโนรโ์ชลนั้ยปี รชะ้ันถปมศรกึะษถามปศีทึกี่ ๓ษาปที ่ี ๖

วทิ ยาศาสตรวแ์ ทิ ลยะาเศทาคสตโนรโ์ชลนั้ยปี รชะ้ันถปมศรกึะษถามปศีทึกี่ ๓ษาปที ่ี ๖

๑. เงามดื และเงามวั การทามอื เปน็ รูปต่าง ๆ ก้ันทางเดนิ แสง นักเรียนคงเคยเล่นทามือเป็นรูป วทิ ยาศาสตรวแ์ ทิ ลยะาเศทาคสโตนรโ์ชลนั้ยปี ชระน้ั ถปมศรกะึ ถษมาปศีทกึ ี่ ษ๓าปที ี่ ๖ ต่าง ๆ ไปก้ันทางเดินของแสง ทาให้ เกิดบริเวณมืดบนผนังเป็นรูปสัตว์ชนิด ต่าง ๆ เวลาท่ีเรายืนอยู่กลางแดด เรา จะมองเห็นบริเวณมืดเป็นรูปของเราอยู่ ด้านตรงข้ามกับดวงอาทิตย์ บริเวณมืด หลังวัตถุ ซ่ึงเกิดจากวัตถุมาขวางกั้น ทางเดนิ ของแสงเราเรียกว่า เงา

เม่ือนาวัตถุทึบแสงมาก้ันแสงจะเกิดเงาบนฉากรับแสงที่อยู่ ด้านหลังวัตถุ โดยเงามีรูปร่างคล้ายวัตถุที่ทาให้เกิดเงา ซึง่ แบ่งเป็น ๒ ชนิด ได้แก่ เงามัวเป็นบริเวณทม่ี ีแสงบางส่วนตกลง บนฉาก สว่ นเงามดื เป็นบรเิ วณท่ไี ม่มีแสงตกลงบนฉากเลย การทามือเป็นรปู ต่าง ๆ ก้นั ทางเดนิ แสง วิทยาศาสตรวแ์ ทิ ลยะาเศทาคสตโนรโ์ชลนั้ยปี รชะ้นัถปมศรกึะษถามปศีทึกี่ ๓ษาปที ี่ ๖

การเกดิ เงาและชนิดของเงา เงา คือ บริเวณมืดหลังวัตถุท่ีเกิดจากวัตถุมาขวางก้ันทางเดินของแสง เงาท่ีเกดิ แบง่ ได้ ๒ ชนดิ ๑. เงามืด คือ เงาในบริเวณที่ไม่มีแสงตกลงบนฉากเลย ทาให้บริเวณน้ัน มืดสนทิ ๒. เงามัว คือ เงาในบริเวณท่ีมีแสงบางส่วนตกลงบนฉาก และทาให้บริเวณ นั้นมืดไม่สนทิ วทิ ยาศาสตรว์แทิ ลยะาเศทาคสตโนรโ์ชลน้ัยปี รชะนั้ถปมศรกึะษถามปศีทึกี่ ๓ษาปีที่ ๖

การเกดิ เงามดื และเงามวั ของวตั ถุ วทิ ยาศาสตรวแ์ ทิ ลยะาเศทาคสโตนรโ์ชลน้ัยปี ชระัน้ ถปมศรกะึ ถษมาปศีทกึ ี่ ษ๓าปที ี่ ๖

การเกดิ เงาและชนดิ ของเงา ลกั ษณะการเกิดเงามดื และเงามวั ข น า ด ข อ ง เ ง า มื ด แ ล ะ เ ง า มั ว จ ะ ขึ้ น อ ยู่ กั บ ร ะ ย ะ ใ ก ล้ - ไ ก ล ข อ ง ฉ า ก กั บ วั ต ถุ ถ้าฉากอยู่ใกล้วัตถุ เงามืดจะมีขนาดใหญ่ แต่เงามัวจะมีขนาดเล็กลง ท้ังน้ียกเว้น เฉพาะดวงไฟท่ีมีขนาดโตเท่ากับวัตถุ ซึ่งจะให้เงามืดท่ีมีขนาดโตเท่ากับขนาดของ วัตถุเสมอ วทิ ยาศาสตรว์แทิ ลยะาเศทาคสตโนรโ์ชลน้ัยปี รชะ้นัถปมศรกึะษถามปศีทึกี่ ๓ษาปที ่ี ๖

ตวั อยา่ ง

นกั เรียนคดิ วา่ ปรากฏการณส์ ุรยิ ุปราคาและจนั ทรุปราคาแตกต่างกัน ? อย่างไร

1 ปรากฏการณส์ ุรยิ ปุ ราคา เกิดจากโลกและดวงจนั ทรโ์ คจรมาอยู่ในแนวเสน้ ตรงเดยี วกันกบั ดวงอาทติ ย์ โดยมีดวงจันทร์อยรู่ ะหว่างดวงอาทติ ย์ กบั โลก ตอ้ งใช้อปุ กรณ์ในการสงั เกต เชน่ แว่นดูดวงอาทติ ย์ กล้องโทรทรรศน์สาหรบั ดูดวงอาทิตย์ วงโคจรของโลก ดวงอาทิตย์ เงามวั โลก เงามืด ดวงจนั ทร์ วงโคจรของดวงจันทร์

ปรากฏการณส์ รุ ยิ ุปราคา เกิดข้ึนได้ 3 ลกั ษณะ ดังนี้ 1) สุริยุปราคาเตม็ ดวง เกิดจากดวงจันทรอ์ ยใู่ กล้โลกมาก เงาดวงจันทร์จึงมขี นาดใหญ่ คนบนโลกทอ่ี ย่บู รเิ วณเงามดื ของดวงจนั ทรจ์ ะมองเหน็ ดวงจันทรบ์ ังดวงอาทติ ยจ์ นมิด หรือมองเหน็ ดวงอาทติ ย์มืดทงั้ ดวง เงามัว เงามืด ดวงอาทิตย์ โลก ดวงจนั ทร์ จุดสงั เกตเหน็ สรุ ยิ ุปราคาเตม็ ดวง

ตวั อย่าง สรุ ยิ ุปราคาเตม็ ดวง

2) สรุ ิยปุ ราคาบางส่วน เกิดจากคนบนโลกท่อี ย่ใู นบริเวณเงามัวบนผิวโลก จะมองเห็นดวงจนั ทร์บังดวงอาทิตย์เพียงบางส่วน จงึ ทาใหม้ องเหน็ ดวงอาทติ ยแ์ หว่งเป็นเสยี้ ว จุดสังเกตเหน็ สรุ ยิ ปุ ราคาบางสว่ น เงามดื ดวงอาทติ ย์ โลก ดวงจนั ทร์ เงามัว จุดสงั เกตเหน็ สุรยิ ปุ ราคาบางส่วน

ตวั อยา่ ง สรุ ยิ ปุ ราคาเตม็ บางสว่ น

3) สรุ ยิ ปุ ราคาวงแหวน เกิดจากบางคร้งั ดวงจันทรอ์ ยู่หา่ งจากโลกมาก ทาให้เงาของดวงจนั ทรท์ อดไปไมถ่ งึ ผิวโลก ดวงจนั ทรจ์ งึ มีขนาดเลก็ กวา่ ดวงอาทติ ย์ จึงบงั ดวงอาทิตยไ์ ม่หมด ทาใหม้ องเห็นขอบของดวงอาทิตยเ์ ป็นรูปวงแหวน ดวงอาทติ ย์ เงามวั โลก เงามดื ดวงจนั ทร์ จดุ สังเกตเหน็ สุรยิ ปุ ราคาวงแหวน

ตวั อย่าง สรุ ิยปุ ราคาวงแหวน

2 ปรากฏการณจ์ นั ทรปุ ราคา เกิดจากดวงจนั ทรแ์ ละโลกโคจรมาอย่ใู นแนวเส้นตรงเดียวกนั กับดวงอาทติ ย์ โดยมีโลกอยูร่ ะหว่างดวงอาทติ ย์ กับดวงจนั ทร์ สามารถสังเกตไดด้ ้วยตาเปล่า วงโคจรของโลก เงามัว เงามดื ดวงอาทติ ย์ โลก ดวงจันทร์ วงโคจรของดวงจนั ทร์

ปรากฏการณ์จนั ทรปุ ราคา เกดิ ขน้ึ ได้ 3 ลกั ษณะ ดังนี้ 1) จนั ทรปุ ราคาเต็มดวง เกดิ จากดวงจันทร์ทงั้ ดวงโคจรเขา้ ไปในเงามดื ของโลก คนที่อย่บู นโลกจะมองเหน็ ดวงจันทรเ์ ปน็ สแี ดงอฐิ หรือเรยี กวา่ พระจนั ทรส์ เี ลอื ด เงามัว เงามดื ดวงอาทิตย์ โลก ดวงจันทร์

ตวั อย่าง จนั ทรุปราคาเตม็ ดวง

2) จันทรุปราคาบางส่วน เกดิ จากดวงจันทรบ์ างส่วนโคจรเข้าไปในเงามืดของโลก คนท่อี ยูบ่ นโลกจะมองเหน็ ดวงจนั ทรบ์ างส่วนมดื ลง บางส่วนมสี ีอิฐ เงามัว เงามดื ดวงอาทิตย์ โลก ดวงจนั ทร์

ตวั อย่าง จนั ทรุปราคาบางสว่ น

3) จนั ทรุปราคาเงามวั เกิดจากดวงจนั ทรโ์ คจรเขา้ ไปในเงามัวเทา่ นน้ั ทาใหม้ องเหน็ ดวงจนั ทรเ์ ตม็ ดวง แตเ่ หน็ ได้ไมช่ ดั เจน เพราะความสว่างของดวงจันทรจ์ ะลดนอ้ ยลง ดวงอาทติ ย์ เงามวั เงามดื โลก ดวงจนั ทร์

ตวั อย่าง จนั ทรปุ ราคาเงามวั

นกั เรยี นคดิ ว่า ปรากฏการณส์ รุ ยิ ุปราคาและจนั ทรปุ ราคาแตกตา่ งกัน ? อย่างไร ปรากฏการณส์ รุ ยิ ุปราคาเกิดเวลากลางวนั ส่วนปรากฏการณ์จนั ทรุปราคาเกิดเวลากลางคนื ปรากฏการณส์ ุรยิ ปุ ราคา เกิดจากโลกและดวงจนั ทร์ โคจรมาอยู่ในแนวเส้นตรงเดยี วกนั กับดวงอาทิตย์ โดยมีดวงจนั ทร์อยรู่ ะหว่างดวงอาทติ ยก์ บั โลก ส่วนปรากฏการณ์จนั ทรปุ ราคาเกดิ จากดวงจันทร์และโลก โคจรมาอยู่ในแนวเส้นตรงเดยี วกนั กับดวงอาทิตย์ โดยมโี ลกอยูร่ ะหวา่ งดวงอาทติ ย์กบั ดวงจนั ทร์