STEL32_1 G1 โครงการป่าชายเลน

รายงาน โครงการปลูกป่ าชายเลน เสนอ ผศ.ปราณี นิมบิ ุตร ดร.สุธีรา อานามวงษ์ จดั ทาโดย นายวรรธนา ดีรักษ์ รหสั 016030911005-9 นายชญานิน ชยั สิทธ์ิ รหสั 016030611006-7 นางสาวลูกน้า เดชไธสง รหสั 016030611001-8 นางสาวกนิษฐา เทียนเกษม รหสั 016030611002-6 นางสาวธนวรรณ เฉลมิ สุข รหสั 016030611009-1 นางสาวเจนนิสา เมตตาจิต รหสั 016030611010-9 นางสาวอรพรรณ แสงยอ้ ย รหสั 016030611017-4 สาขาวิชาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยกี ารอาหาร ช้นั ปี ที่ 4 รายวิชาวิทยาศาสตร์เทคโนโลยี และส่ิงแวดลอ้ มกบั ชีวิต (0032001) ภาคการศกึ ษาที่ 1/2563 มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลตะวนั ออก วิทยาเขตบางพระ

คานา รายงานเล่มน้ีเป็ นส่วนหน่ึงของรายวิชา วิทยาศาสตร์เทคโนโลยี และสิ่งแวดล้อมกับชีวิต รหัสวิชา (0032001) โดยมีวตั ถุประสงค์เพื่อใหค้ วามรู้เกี่ยวกบั การปลูกป่ าชายเลน เพื่อให้นักศึกษาได้ ตระหนกั ถึงความสาคญั ของป่ าชายเลนต่อระบบนิเวศ และเพ่ือการอนุรักษ์การปลูกป่ าชายเลน หากมีการ ผดิ พลาดประการใดขออภยั ไว้ ณ ที่น้ี คณะผจู้ ดั ทา

บทนา โครงการป่ าชายเลน เป็ นโครงการอนั เนื่องมาจากพระราชดาริในพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัวฯ ที่บงั เกิดข้ึนดว้ ยกระแสพระราชดาริร่วมกบั สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เมื่อวนั ที่ 16 กรกฎาคม พ.ศ. 2536 โดยไดพ้ ระราชทานพระราชกระแสกบั หม่อมราชวงศด์ ิศนัดดา ดิศกุล เลขาธิการมูลนิธิแม่ฟ้า หลวง และนายสุเมธ ตนั ติเวชกุล เลขาธิการมลู นิธิชยั พฒั นา ใหร้ ่วมกนั เป็นแกนกลางในการดาเนินการปลูก ป่ าพระราชทานแก่ประชาชนท้งั มวลในวโรกาส พระราชพิธีกาญจนาภิเษกเฉลิมฉลองสิริราชสมบตั ิเป็นปี ที่ 50 ของพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หัวฯ ภูมิพลอดุลยเดชโดยทรงต้ังม่ันในพระราชหฤทัย ที่จะฟ้ื นฟู สภาพแวดลอ้ มและพฒั นาทรัพยากรธรรมชาติใหม้ สี ภาพยง่ั ยนื ยาวนาน ป่ าชายเลน เรียกชื่อกนั หลายอย่างว่า ป่ าชายเลนน้าเคม็ หรือป่ าเลน หรือป่ าโกงกาง เป็นป่ าที่เกิดข้ึน ตามชายฝ่ังทะเล และปากแม่น้า ของประเทศไทย ป่ าชายเลนจดั เป็ นป่ าไมผ้ ลดั ใบ มีต้นไมข้ ้ึนหนาแน่น แต่ละชนิดมีรากค้ายนั หรือรากหายใจ ป่ าชายเลนมีความสาคญั ต่อระบบนิเวศวิทยาแนวชายฝ่ังอยา่ งยง่ิ เนื่องจากเป็ นถนิ่ กาเนิดและเป็นที่ เจริญเติบโตของพนั ธุพ์ ืชและสตั วน์ ้านานาชนิด ท่ีเอ้ือต่อการเจริญอยขู่ องวงจรระบบนิเวศบริเวณชายฝั่ง และ การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของประเทศ ในการฟ้ื นฟูป่ าชายเลนตอ้ งใหค้ วามสาคญั กบั การมีส่วนร่วมของ ชุมชน ท้งั น้ี เพราะชุมชน คือ กลไกและพลงั ทางสงั คมท่ีแทจ้ ริงในการจดั การทรัพยากรธรรมชาติ กรณีของ ป่ าชายเลนชุมชนควรมีบทบาทในการปลูก การดูแลรักษาและการใชป้ ระโยชน์เพื่ออนุรักษป์ ่ าชายเลนใหอ้ ยู่ อยา่ งยง่ั ยนื

หลกั การและเหตุผล ในปัจจุบนั สถานการณ์การกดั เซาะชายฝั่งของประเทศไทย โดยเฉพาะพ้ืนท่ีชายฝ่ังทะเลอ่าวไทย ตอนบนต้งั แต่ปากแม่น้าบางปะกงจนถึงปากแม่น้าแมก่ ลองเป็นพ้นื ท่ีอ่อนไหว มีการกดั เซาะชายฝ่ังที่รุนแรง ที่สุดของประเทศประมาณ 35 เมตรต่อปี ผืนดินหายไปแลว้ 18,594 ไร่ บางแห่งถูกกัดเซาะลึกกว่า 1 กิโลเมตร จนชาวบา้ นอพยพยา้ ยบา้ นหนีไม่ต่ากว่า 4-5 คร้ัง ปัญหาการกดั เซาะชายฝ่ังมีสาเหตุที่สาคญั สาเหตุหน่ึงคือ การลดลงของพ้ืนท่ีป่ าชายเลน ซ่ึงนอกจากจะมีความสาคัญต่อระบบนิเวศชายฝั่งและ ส่ิงแวดลอ้ มแลว้ ยงั เป็นแนวป้องกนั ทางธรรมชาติที่ช่วยรักษาแนวชายฝั่งทะเลไม่ใหถ้ ูกกดั เซาะโดยคล่นื ลม และกระแสน้าชายฝ่ัง ป่ าชายเลนนอกจากจะเป็ นแหล่งอาศยั ของสัตวน์ ้าช่วยกรองมลภาวะบริเวณชายฝ่ัง เป็นแหลง่ ไมส้ าหรับใชก้ ่อสร้าง และยงั เป็นกาแพงลดความรุนแรงของคลน่ื และพายทุ ่ีจะมากดั เซาะชายฝั่งได้ อีกทางหน่ึง วตั ถุประสงค์ 1. เพือ่ ใหน้ กั ศึกษาไดต้ ระหนกั ถงึ ความสาคญั ของป่ าชายเลนต่อระบบนิเวศ 2. เพอ่ื ใหน้ กั ศกึ ษาเขา้ ใจวิธีการปลูกป่ าชายเลนเพ่อื การอนุรักษ์ 3. เพื่อใหน้ กั ศกึ ษาไดเ้ รียนรู้ระบบนิเวศชายฝั่งทะเลมากยงิ่ ข้ึน 4. เพ่ือเป็นการเพ่มิ พ้ืนที่ป่ าชายเลนใหม้ ากข้ึน

รูปแบบการจดั โครงการปลกู ป่ าชายเลน ข้ันที่ 1 กาหนดโครงสร้างการบริหารโครงการ โครงการฟ้ื นฟูป่ าชายเลน นอกจากชุมชนจะเป็ นตวั ยืนแลว้ ยงั ตอ้ งมีผูด้ าเนินการบริหารโครงการ จากหน่วยงานต่างๆ เขา้ มาเก่ียวขอ้ ง ท้งั คณะทางานระดบั ชาติและระดบั พ้นื ท่ี ตลอดจนหน่วยงานจากภาครัฐ และเอกชน เขา้ มาสนบั สนุนเป็ นรูปแบบภาคีความร่วมมอื ในลกั ษณะบูรณาการเพอื่ ใหก้ ารดาเนินโครงการมี ประสิทธิภาพมากข้ึน ข้นั ที่ 2 การวเิ คราะห์ปัญหาและโอกาสของชุมชน การวิเคราะห์ชุมชน ระบบนิเวศน์ธรรมชาติป่ าชายเลน สภาพสงั คม เศรษฐกิจ องค์กรและสถาบนั ตลอดจนการอนามยั สิ่งแวดลอ้ ม นอกเหนือจากการมองเขา้ ไปยงั ปัญหาของชุมชนเพ่ือหาสาเหตุและ แนวทางแกไ้ ข ข้นั ท่ี 3 การเตรียมชุมชน การทาความคุน้ เคยกบั ชุมชนและทาให้เกิดความไวว้ างใจต่อโครงการ และกระตุน้ ความสนใจของ ชุมชนใหม้ ีวสิ ยั ทศั น์ในการกาหนดเป้าหมายและวตั ถปุ ระสงคใ์ นการฟ้ื นฟูป่ าชายเลน จาแนกได้ ดงั น้ี 3.1 ทาความคุน้ เคยกบั ชุมชน เขา้ ไปใหค้ วามรู้ ศึกษาสภาพแวดลอ้ มในชุมชน และทาความเขา้ ใจกบั ชาวบา้ นในการทาโครงการ 3.2 คัดเลือกกลุ่มแกนนาชุมชน หลงั จากชาวบ้านส่วนใหญ่เกิดความไว้วางใจแล้ว เจ้าหน้าที่ ภาคสนามจึงเร่ิมนดั หมายชาวบา้ นที่เห็นความสาคญั ของกิจกรรมฟ้ื นฟปู ่ าชายเลน โดยใหช้ าวบา้ นท่ีเขา้ ร่วม ทุกคนร่วมแสดงความคิดเห็น 3.3 ช้ีแจงเพื่อกาหนดโครงการกบั กลุ่มแกนนา รวมถึงแนวทางในการดาเนินงานบนพ้ืนฐานเพ่ือ สร้างความเขม้ แขง็ ใหแ้ ก่ชุมชน และการมสี ่วนร่วมจากภาคีต่างๆ ในการฟ้ื นฟปู ่ าชายเลน 3.4 ร่วมกบั กลุ่มแกนนา วางแผนประชาสัมพนั ธ์ ข้นั ตอนน้ีถือเป็ นการเปิ ดตวั โครงการอยา่ งเป็ น ทางการ เป็นการสร้างความเขา้ ใจ และให้ความรู้แก่ชาวบา้ นในตาบลหัวเขาและหน่วยงานที่เกี่ยวขอ้ ง เช่น จดั งานวนั เดก็ และแข่งเรือ จดั นิทรรศการรักษป์ ่ าชายเลน เป็นตน้ 3.5 การดูงานการปลูกป่ าชายเลนและการจดั การป่ าชุมชนของกลุม่ แกนนา เพื่อใหแ้ กนนาของชุมชน ไดเ้ ห็นภาพรวมของการทางานอยา่ งมีระบบ ผลที่ไดร้ ับปรากฏว่ากลุ่มแกนนาชุมชนมีความกระตือรือร้นที่ จะใหค้ วามร่วมมือต่อโครงการ

ข้นั ที่ 4 การวางแผนและดาเนินโครงการปลกู ป่ าชายเลน การวเิ คราะหช์ ุมชนอยา่ งถูกตอ้ ง ช่วยใหโ้ ครงการดาเนินไปไดอ้ ยา่ งเป็นระบบและมน่ั คง การร่วมกบั กรมป่ าไมเ้ พ่อื ปลูกป่ าคร้ังที่หน่ึง กิจกรรมที่สาคญั ไดแ้ ก่ การจดั ทาแผนที่เขตการปลกู ป่ า การกาหนดพ้ืนท่ี ปลกู ป่ าชายเลนร่วมกนั การเชิญเจา้ หนา้ ที่กรมป่ าไมม้ าเป็นวิทยากรใหค้ วามรู้ สาธิตการปลกู ป่ าชายเลน และ เขา้ มามสี ่วนร่วมในการปลกู ป่ าชายเลน ข้นั ท่ี 5 การสรุปบทเรียนและจดั ต้งั องค์กร หลงั จากสถาบนั ทรัพยากรชายฝั่ง ไดเ้ ขา้ ไปดาเนินการปลูกป่ าชายเลนร่วมกบั ชาวบา้ น นกั เรียน ผูท้ ่ี สนใจ และหน่วยงานราชการ จึงประชุมร่วมกบั ชาวบา้ น เพอ่ื สรุปบทเรียน การสรุปบทเรียน โดยภาพรวมโครงการปลูกป่ าชายเลนทาใหค้ นในชุมชน หนั หนา้ เขา้ หากนั มาก ข้ึน เกิดวิสัยทัศน์ เห็นคุณค่าของป่ าชายเลนและรู้จกั ปกปัก รักษาสมบัติส่วนรวมของชุมชน ทาให้เห็น ประโยชนใ์ นแง่การรักษาสมดุลของระบบนิเวศน์ และคุณค่าทางเศรษฐกิจ ท้งั ยงั เพิ่มความหลากหลายของ สตั วน์ ้า และนก มีส่วนร่วมและรู้สึกเป็นของเจา้ ป่ าชายเลน นอกจากน้ียงั ทาใหห้ น่วยงานราชการหนั มาสนใจ ปัญหา ของชุมชนและสนบั สนุนกิจกรรมการปลกู ป่ าชายเลน ข้ันที่ 6 การประเมนิ ผล หลงั จากโครงการดาเนินงานไปได้ 3 ปี สถาบนั ทรัพยากรชายฝั่งไดป้ ระเมินโครงการในดา้ นต่างๆ เพือ่ ดูผลสาเร็จและอุปสรรคในการดาเนินงาน ดงั น้ี 6.1 การเพมิ่ ข้ึนของป่ าชายเลน ป่ าชายเลนด้งั เดิมบริเวณน้ีส่วนใหญ่เป็นโกงกางใบใหญ่ มโี กงกางใบ เลก็ และแสมดาข้ึนตามแนวถนนบา้ งเลก็ นอ้ ย หลกั จากท่ีไดเ้ ร่ิมปลูกตน้ โกงกางใบใหญ่บริเวณป่ าด้งั เดิม และ พบว่าอตั ราการรอดตายประมาณ 50 % ผลจากการท่ีไดท้ าการขยายพ้ืนท่ีปลูกป่ าชายเลนเพ่มิ ข้ึนทุกๆปี ประกอบกบั กลา้ ไมม้ อี ตั ราการรอด สูง และมีการปลกู ซ่อมแซมอยา่ งสม่าเสมอ สตั วน์ ้านานาชนิดสามารถใชเ้ ป็นแหล่งท่ีอยอู่ าศยั 6.3 ทศั นคติของชุมชนต่อป่ าชายเลน จากการประเมนิ การรับรู้ของชาวบา้ นเก่ียวกบั การฟ้ื นฟูและ อนุรักษป์ ่ าชายเลน ปรากฏว่าชาวบา้ นส่วนใหญ่เห็นประโยชน์ และความจาเป็นในการฟ้ื นฟแู ละอนุรักษป์ ่ า ชายเลน ดงั น้นั การวางแผนการจดั การอนุรักษป์ ่ าชายเลน โดยใชร้ ูปแบบการฟ้ื นฟูป่ าชายเลนท่ีไดก้ ล่าวมา และมกี ารดาเนินการมาขา้ งตน้ น้นั มศี กั ยภาพในการแกป้ ัญหาป่ าชายเลนที่เส่ือมโทรมในพ้ืนท่ีทอ้ งถนิ่ น้นั ได้

ภาพประกอบกจิ กรรมโครงการปลกู ป่ าชายเลน









บรรณานุกรม โครงการชุมชนพฒั นาป่ าชายเลน. แหล่งท่ีมา : http://www.rdpb.go.th, 29 สิงหาคม 2563 โครงการปลูกป่ าชายเลนเชิงอนุรกั ษ.์ คณะสตั วแพทย์ ดาเนินการจดั กจิ กรรม ปลกู ป่ าชายเลยเชิงอนุรกั ษ.์ แหล่งที่มา : www.mahidol.ac.th, 29 สิงหาคม 2563 รชกิต กุ่ยเกี๊ยะ.โครงการปลูกป่ าชายเลนอนุรักษธ์ รรมชาติและส่ิงแวดลอ้ ม. แหลง่ ท่ีมา : www.gotoknow. org, 29 สิงหาคม 2563