เรียนรู้เข้าใจวัยสูงอายุ

คมู่ ือ เรยี นรเู้ ขา้ ใจวยั สงู อายุ โครงการพฒั นาคุณภาพชวี ติ ผ้สู งู อายุในเขตกรุงเทพมหานคร โดย คณะพยาบาลศาสตร์ จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั ร่วมกับ สานักงานกองทนุ สนับสนุนการสรา้ งเสริมสขุ ภาพ (สสส.) ผู้จดั ทา รศ.ดร. จิราพร เกศพชิ ญวัฒนา ผศ.ดร. สุวณิ ี วิวัฒนว์ านิช นางสาวอังคณา ศรสี ขุ นายสหรฐั เจตมโนรมย์ พิมพ์ครั้งท่ี 1 ปีทพี่ ิมพ์ 2561 สถานทีพ่ ิมพ์ บรษิ ัท ยืนยงการพมิ พ์ จากัด

ในระยะย่ีสิบปีท่ีผ่านมา ประชากรสูงอายุในประเทศไทยมี จานวนและสัดส่วนเพ่ิมขึ้นอย่างรวดเร็ว ในปี พ.ศ. 2564 ประเทศไทยจะเข้าสู่สังคมสูงวัยอย่างสมบูรณ์ (Aged society) และคาดการณ์ว่าจะเข้าสู่สังคมสูงวัยแบบเต็มที่ (Super Aged society) ในเวลาอีกไม่ถึง 20 ปีข้างหน้าน้ี เม่ือเข้าสู่วัยสูงอายุจะ มีการเปล่ียนแปลงท้ังด้านร่างกายและจิตใจ มีข้อจากัดในการทา หน้าท่สี ว่ นต่างๆของร่างกายในทางเส่ือมถอย การเรียนรู้เข้าใจวัย สูงอายุจงึ มคี วามสาคัญอย่างยิ่ง ในการเตรียมความพร้อมท้ังด้าน ร่างกายและจิตใจในการเข้าสู่วัยสูงอายุ เกิดการเรียนรู้ เข้าใจ และยอมรบั ในขอ้ จากดั ของการสูงวัย อีกทั้งทาให้เกิดความเข้าใจ สามารถดูแลผู้สูงอายุในครอบครัวและสังคมได้อย่างเหมาะสม ยง่ิ ข้ึน ความรทู้ ี่ได้รบั จากคมู่ ือเลม่ นีจ้ ะชว่ ยเปน็ แนวทางในการดูแล ตนเอง ให้มีความพรอ้ มในการเขา้ สวู่ ยั สูงอายไุ ดอ้ ย่างมคี ณุ ภาพ เกดิ การเรียนรเู้ ขา้ ใจผู้สงู อายใุ นครอบครัวและสงั คม นาไปสู่การ ดูแลผสู้ งู อายุอยา่ งถกู ตอ้ งและเหมาะสมตอ่ ไป

ทาํ ความรู้จักกบั ผ้สู งู อายุ 1 การเปล่ยี นแปลงในวัยสูงอายุ 3 ปญั หาสขุ ภาพทพ่ี บบ่อยในผูส้ งู อายุ 13 การหกลม้ ในผู้สงู อายุ 25 สภาพแวดลอ้ มในบ้านทเ่ี หมาะสม 30 หลกั 11 อ. เพอื่ สุขภาพกายใจทีด่ ี 32 เทคนคิ การทาํ ให้ผสู้ งู อายุมีความสขุ 40 สทิ ธผิ ู้สูงอายุ 42

-1- ปัจจุบันเราจะเห็นได้ว่าจํานวนผู้สูงอายุในสังคมเพิ่มมากข้ึน ทั้งในชุมชน สถานที่ต่างๆ เช่น ห้างสรรพสินค้า สวนสาธารณะ รถประจําทาง เป็นต้น หรือแม้กระท่ังในครอบครัวของเรา รวมถึง ตัวเรา ท่ีย่ิงนบั วันก็ยิง่ เขา้ ใกลว้ ัยสงู อายมุ ากข้ึนทกุ ที ดงั นน้ั จึงไม่ใช่เรือ่ ง ไกลตัว การเขา้ ใจธรรมชาติแหง่ การสูงวัย จงึ มคี วามสําคัญอยา่ งยงิ่ ทีจ่ ะชว่ ยใหเ้ ราทุกคนไดต้ ระหนกั และพรอ้ มรบั การเปลี่ยนแปลงสู่ การสงู วยั ไดอ้ ยา่ งมคี ณุ ภาพชีวติ ทีด่ ี อกี ท้งั ยังทําให้เกิดความเขา้ ใจ ต่อสมาชิกในครอบครัว สามารถใหก้ ารดูแล ผู้สูงอายไุ ด้อยา่ งเหมาะสม และนาํ มาซงึ่ ความสุขและ ความอบอ่นุ ใจของ ผูส้ งู อายแุ ละสมาชกิ ใน ครอบครวั ทกุ คน รวมท้ัง ทาํ ใหเ้ กดิ ความเขา้ ใจ ผู้สูงอายุในสงั คมด้วย เชน่ กนั คู่มือเรยี นร้เู ข้าใจวัยสงู อายุ

-2- วัยสงู อายเุ ปน็ ชว่ งรอยต่อของชวี ติ ซึ่งเปล่ียนจากวัยกลางคน เข้าสู่วัยสงู อายุทําใหต้ ้องเผชิญกบั การเปลยี่ นแปลงต่างๆมากมาย ทั้งด้านร่างกาย จิตใจ และสังคม การเปลี่ยนแปลงต่างๆเหล่านี้ เป็นไปในลักษณะเสื่อมถอย มีข้อจํากัดในการทําหน้าที่ของ ร่างกายในด้านใดด้านหน่ึงหรือหลายๆด้าน ทําให้เกิดปัญหา ทางด้านจิตใจท่ีอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพกายและการดําเนิน ชวี ติ ประจาํ วนั ต่อไปได้ ดังนั้น การเรียนรู้และทาํ ความเข้าใจ จึงมีความสําคญั ในการ เตรียมความพรอ้ มใหส้ ามารถปรับตวั และยอมรบั การเปล่ียนแปลง ต่างๆ ทเี่ กิดขึน้ นอกจากนี้ครอบครวั และผู้ดแู ลผู้สูงอายยุ งั จําเป็น ตอ้ งเขา้ ใจความเปน็ จรงิ ท่ีเกดิ ขน้ึ กบั ผูส้ ูงอายแุ ละหาแนวทาง ช่วยเหลอื ดว้ ยความเขา้ ใจ เพอื่ ชว่ ยให้ผู้สูงอายมุ ีสุขภาพจิตทีด่ ี สามารถดาํ รงชีวิตในวยั สูงอายุไดอ้ ยา่ งมีความสขุ คมู่ อื เรยี นรู้เขา้ ใจวยั สูงอายุ

-3- ผวิ หนงั จะ แห้ง บางลง เหยี่ วยน่ และ หลดุ ลอกไดง้ า่ ย เกดิ จาก ไขมนั ใตผ้ วิ หนงั ลดลงผิวแห้ง ทาํ ใหเ้ กิดอาการคันตาม รา่ งกาย เมอื่ ผวิ บางลง ผสู้ ูงอายจุ ะหนาวงา่ ย และเกิดรอยฟกชํา้ หรอื เกดิ แผลไดง้ า่ ย ดังน้ัน ผสู้ งู อายไุ มค่ วรอาบน้ําร้อนหรอื อนุ่ เวลาทอ่ี ากาศหนาว ควรเลอื กใช้สบูเ่ ด็กหรือมสี ่วนผสมของน้าํ มันธรรมชาตใิ นการ อาบน้าํ หรอื ชําระร่างกายดว้ ยนาํ้ ธรรมดากเ็ พยี งพอ หลงั อาบนาํ้ ควรทาโลชน่ั เพอื่ เพมิ่ ความชมุ่ ชื้นให้แก่ผวิ และควรระมดั ระวงั เร่ืองการดงึ การเช็ดถกู ผิวหนงั แรงๆ เพราะอาจทําใหเ้ กดิ แผล ได้ง่าย นอกจากนก้ี ารรบั สัมผัสที่ผวิ หนงั ลดลงจะทาํ ให้เส่ียงตอ่ การเกิดนาํ้ รอ้ นลวกได้งา่ ย ตอ่ มเหง่ือเสียหน้าทที่ าํ ใหร้ า่ งกาย ระบายความรอ้ นไม่ดี จงึ เกิดลมแดดไดง้ ่าย เซลล์สรา้ งเมด็ สเี สยี หน้าที่ ทาํ ใหผ้ วิ ตกกระผมและขนสีจางลง จนกลายเป็นสีขาว คมู่ อื เรียนรูเ้ ขา้ ใจวัยสงู อายุ

-4- จะมสี ีขาวหรอื เรยี กวา่ ผมหงอก เกดิ จากรากผมไมส่ ร้างเม็ด สี อกี ทงั้ ผมจะบางลงและหลดุ รว่ งงา่ ย ดงั น้นั ควรใหผ้ ้สู งู อายใุ ชแ้ ชมพู ชนดิ ออ่ น เช่น แชมพสู าํ หรบั เดก็ ตัดผมส้นั อยเู่ สมอเพอ่ื ดแู ลและทาํ ความสะอาดไดง้ ่าย อาจใชม้ อื นวดศรี ษะเพ่อื เพม่ิ การไหลเวยี นเลอื ด ผู้สูงอายุจะมรี มิ ฝปี ากแห้งและลอกแตกงา่ ย ผู้สูงอายคุ วรใชล้ ปิ สติกมันทาเพอ่ื ใหป้ ากชมุ่ ชนื้ และดแู ลช่องปาก ใหส้ ะอาดอยู่เสมอ เพอื่ ลดการสะสมของแบคทเี รยี ฟันหลุดหรือหักง่าย บดเค้ียว อาหารไมล่ ะเอยี ดทําให้ระบบทางเดินอาหาร ทํางานหนัก บางคนจึงต้องใส่ฟันปลอม ดังน้ันอาหารที่ควรจัดให้ผู้สูงอายุควรเป็น อาหารอ่อน หั่นเป็นช้ินเล็กย่อยง่ายและมีประโยชน์ เช่น ปลา ไข่ เตา้ หู้ ผักต้ม เปน็ ตน้ และควรพบทันตแพทย์เพื่อตรวจสุขภาพช่อง ปากและฟันทกุ ๆ 6 เดือน หรอื ปีละ 1 ครงั้ การรบั รสหรอื รสชาติอาหารลดลง เมอ่ื ผสู้ งู อายุรบั ประทาน อาหารจะรับรสชาตขิ องอาหารได้ไม่ดี บางครั้งอาจจะเตมิ นาํ้ ตาล หรอื นา้ํ ปลาปรุงรสมากเกินไป ทําให้เกดิ ปัญหาสขุ ภาพต่างๆตามมา ดงั นน้ั เราควรช่วยดูแลไม่ใหผ้ ูส้ งู อายปุ รงุ อาหารด้วยน้ําตาลและ น้ําปลามากเกนิ ไป และควรดูแลทาํ ความสะอาดลิ้นด้วยแปรงทนี่ มุ่ เพอ่ื ลดการสะสมของเชอื้ โรคภายในช่องปาก คู่มอื เรียนรู้เขา้ ใจวัยสูงอายุ

-5- การได้กลนิ่ ตา่ งๆ ลดลง ไมส่ ามารถแยกกล่นิ ทค่ี ุน้ เคยได้ บางครง้ั อาจไม่ได้กล่ินอาหารที่เร่มิ บูดเนา่ ผูส้ ูงอายอุ าจรับประทาน เขา้ ไปทาํ ให้ทอ้ งเสยี ไดผ้ สู้ ูงอายุควรรบั ประทานอาหารสดใหมเ่ สมอ และไมค่ วรใหผ้ ู้สงู อายรุ บั ประทานอาหารทค่ี ้างคนื ไวน้ าน ประสาทสัมผัสในการมองเห็นลดลง โดยเฉพาะ ในเวลากลางคืน หรือที่ท่ีมีแสงสว่างน้อย หยิบจับสิ่งของไม่ถูก เลนส์ตาแข็งขึ้น ความสามารถในการมองเห็นลดลง บางรายมี สายตายาว มองในระยะใกลไ้ ม่ชดั เจน ลานสายตาแคบ การแยกสี ส้ม แดง เหลือง ได้ดีกว่าสีน้ําเงิน ม่วง เขียว ซ่ึงการเปล่ียนแปลง เหลา่ นี้ อาจทาํ ใหผ้ สู้ ูงอายุเสย่ี งต่อการเกิดอบุ ัติเหตไุ ดง้ า่ ย ดงั น้นั ควรระมดั ระวังการเดนิ ในทม่ี แี สงสวา่ งนอ้ ยหรอื ตอน มืด เกบ็ ข้าวของให้เป็นระเบยี บ ไมข่ วางทางเดนิ และผ้สู งู อายุ ตรวจตาปลี ะ 1 คร้งั รับประทานอาหารที่ บํารงุ สายตา เชน่ ผกั บุง้ ผักคะนา้ เปน็ ตน้ ประสาทการรับเสียงเสอื่ มลง มีอาการ หูตงึ ได้ยินระดบั เสยี งตา่ํ ชดั กว่าระดบั เสียง สูง ดังน้ัน การใช้เสียงพดู คุยกับผ้สู ูงอายคุ วร พดู ใกล้ๆ ไมใ่ ช้เสยี งดงั ไมค่ วรตะโกน แต่ควรพดู ดว้ ยเสยี งทุ้ม พดู ช้าๆ และชดั เจน และควรดแู ลไม่ใหผ้ สู้ งู อายใุ ชข้ องแหลม แคะหู เปน็ อันขาด เพราะอาจเกดิ อนั ตรายตอ่ เย่ือหูได้ คู่มือเรยี นรูเ้ ขา้ ใจวยั สูงอายุ

-6- จํา น ว น แ ล ะ เ ส้ น ใ ย ข อ ง กล้ามเนอ้ื รวมไปถงึ ความแข็งแรงของกล้ามเน้ือลดลง กล้ามเน้ือลีบ เล็ก ไม่ค่อยมีแรง เดินช้าและเคลื่อนไหวได้ช้าลง ทําให้เคล่ือนไหว ไม่คล่องตัว แคลเซียมสลายออกจากกระดูกมากข้ึน ทําให้กระดูก เปราะและหักงา่ ย หมอนรองกระดกู บางลง ทําให้ผู้สงู อายุหลังค่อม นํ้าในข้อกระดูกต่างๆลดลง ทําให้การเคลื่อนไหวของข้อ ไม่สะดวก เกิดการแข็งตงึ และอักเสบได้ง่าย ทีพ่ บไดม้ ากคือ ข้อเข่าเสอ่ื ม ดงั นนั้ ผสู้ ูงอายคุ วรเลือกรบั ประทานอาหารทม่ี แี คลเซยี มสูง เชน่ นม นํา้ เตา้ หู้ ปลาเลก็ ปลาน้อย ผกั ใบเขยี ว เพื่อเสรมิ สรา้ งให้ กระดูกแข็งแรง และเฝูาระวังอุบตั ิเหตุจากการหกล้มอยา่ งใกลช้ ิด ออกกาํ ลังกาย เช่น เดนิ เร็ว โยคะ ว่ายนาํ้ เพอ่ื ให้กลา้ มเนอื้ มคี วาม แข็งแรงมากข้นึ ผู้ใกลช้ ดิ ไม่ควรหงุดหงดิ หรอื โมโห เม่ือผู้สงู อายทุ าํ หลอดเลอื ดแดงแข็งตัวมี ความเสอ่ื มและยดื หยนุ่ น้อยลง บางคน มีไขมันมากทาํ ใหผ้ นังหลอดเลอื ด หนาตวั มากขนึ้ ทาํ ใหเ้ กดิ ความดนั โลหิต สงู ได้ เมอื่ หวั ใจทาํ งานหนกั ส่งผลใหม้ ี โอกาสเกดิ ภาวะหวั ใจลม้ เหลว และหนา้ มืดเปน็ ลมไดง้ า่ ย อีกทัง้ ผสู้ ูงอายมุ ีหลอด เลอื ดฝอยเปราะ ทําใหเ้ กิดรอยฟกช้าํ ไดง้ ่ายขนึ้ คมู่ ือเรียนรู้เขา้ ใจวยั สูงอายุ

-7- ดังนัน้ ผสู้ ูงอายคุ วรรบั ประทานอาหารทมี่ ีประโยชน์ และ ไมร่ ับประทานอาหารทมี่ ไี ขมนั อม่ิ ตัวสงู เช่น เนอื้ หมู หรือเนื้อไกท่ ่ี ติดมนั เนย ครีม ไขแ่ ดง เปน็ ตน้ ควรเลอื กรบั ประทานอาหารทม่ี ี ไขมันตาํ่ เช่น ปลา เตา้ ห้แู ทน ออกกําลงั กายสม่ําเสมอ ทาํ จติ ใจให้ ปอด ทําหนา้ ทีน่ ําออกซเิ จนไปเลี้ยง เซลลต์ ่างๆ ในร่างกาย เมอื่ อายุมากข้ึนความยืดหยนุ่ และความจุ ปอดลดลง ความแขง็ แรงของกลา้ มเนอื้ ช่วยหายใจลดลง ทําให้ ผสู้ งู อายุหายใจลําบาก เหนอื่ ยง่ายเมื่อออกแรง อกี ทง้ั กลา้ มเนอ้ื ทรวงอกเสอื่ มทําใหไ้ อและขบั เสมหะออกไดย้ าก เสี่ยงต่อการทําให้ ปอดเกิดการตดิ เชือ้ ไดง้ ่าย ดงั นั้น ผสู้ ูงอายคุ วรอยใู่ นสภาพอากาศ ท่ีถ่ายเท บริหารปอดดว้ ยการสดู ลมหายใจเข้าออกลกึ ๆ ชา้ ๆ อยา่ ง สม่าํ เสมอ เพอ่ื ใหป้ อดขยายตัวได้ดีข้ึน ในผู้สงู อายนุ น้ั กระเพาะอาหาร จะมี นํ้าย่อยลดลง ลาํ ไส้หย่อนตัว ทําให้มักมี อาการทอ้ งอืด แน่นทอ้ ง และทอ้ งผูกได้ ผสู้ ูงอายจุ งึ ควรเคย้ี วใหล้ ะเอยี ดและจัด อาหารที่ออ่ น ยอ่ ยง่าย เพิม่ อาหารที่มกี ากใย เชน่ ผกั ผลไม้ และเคลอ่ื นไหวร่างกาย เพอื่ ปูองกนั ท้องผกู คมู่ ือเรียนรู้เขา้ ใจวัยสงู อายุ

-8- ฮอร์โมนทเ่ี ปลยี่ นแปลงในวัยสูงอายุ อาจ ทาํ ให้ผู้สูงอายบุ างคนเปน็ โรคเบาหวาน อว้ นงา่ ย อุณหภมู ริ า่ งกาย ลดลงทาํ ใหข้ ห้ี นาว ตอ่ มไทรอยดท์ ํางานแปรปรวนอาจทาํ ให้ เช่ืองชา้ หรือหงดุ หงดิ งา่ ย เมอ่ื ฮอรโ์ มนใน ร่างกายมกี ารเปลย่ี นแปลงจะทําใหเ้ กิด ภาวะกระดูกพรุนในผสู้ งู อายไุ ดง้ ่าย ผสู้ ูงอายคุ วรระมัดระวังเรอื่ งการหกลม้ เม่อื อากาศหนาวเย็น ควรใส่เสอ้ื ผา้ หนาๆ หรือใชผ้ ้าพันคอเพื่อใหค้ วามอบอนุ่ แก่ ร่างกาย ไต มีหน้าที่ในการกรองและขับของเสียของจากร่างกาย ผู้สูงอายุจะมีขนาดไตลดลง ความแข็งแรงของกล้ามเนื้อกระเพาะ ปัสสาวะลดลง ทําให้มีปัสสาวะค้างในกระเพาะปัสสาวะ ผู้สูงอายุ จึงถ่ายปัสสาวะบ่อย ในผู้ชายมักพบต่อมลูกหมากโต เป็นผลให้ ถ่ายปัสสาวะลําบาก ในเพศหญิง ช่องคลอดแคบส้ันลง สารหล่อ ลื่นภายในช่องคลอดลดลง ทําให้เกิดการติดเช้ือและอักเสบได้ง่าย กล้ามเน้ือองุ้ เชงิ กรานหย่อน ทําใหก้ ลนั้ ปสั สาวะไมไ่ ด้ ดังนนั้ ผู้สงู อายหุ ญงิ ควรฝกึ ขมิบบริหารกลา้ มเนือ้ องุ้ เชงิ กราน ไม่สวมใสก่ างเกงทร่ี ดั แนน่ เกินไป ฝึกปสั สาวะให้เปน็ เวลา ไมก่ ลน้ั ปัสสาวะเป็นเวลานานๆ และงดการดมื่ น้ําจํานวนมากกอ่ นเข้านอน คู่มอื เรียนรเู้ ขา้ ใจวัยสงู อายุ

-9- เมอื่ เขา้ สูว่ ัยสูงอายุจะเกิดการเปล่ียนแปลงด้านร่างกาย เช่น การเจ็บปุวย การเสือ่ มของระบบตา่ งๆในร่างกาย ก่อให้เกิดความ วิตกกังวล ความเครียด ความรู้สึกกดดัน ตลอดจนการ เปลีย่ นแปลงบทบาททางสังคม เช่น การเกษียณอายุ การสูญเสีย บทบาทในการเป็นหัวหน้าครอบครัว อาจเกิดความรู้สึกว่าคุณค่า ในตนเองลดลง จากการเปลี่ยนแปลงท่ีเกิดข้ึน ถ้า ปรับตัวไม่ได้จะรู้สึกหงุดหงิด ซึมเศร้า ข า ด ค ว า ม พึ ง พ อ ใ จ ต่ อ ส ภ า พ ชี วิ ต ปัจจุบันส่งผลกระทบต่อสภาพจิตใจให้ แยล่ งได้ คมู่ ือเรยี นร้เู ขา้ ใจวยั สูงอายุ

-10- การเปลี่ยนแปลงท้ังทางดา้ นร่างกายและในผสู้ งู อายุ เป็นผล ให้ผู้สูงอายุจะต้องปรับตัวและยอมรับต่อสภาพการเปล่ียนแปลง นั้นๆ ฉะน้ันผู้ที่อยู่ใกล้ชิดควรจะทําความเข้าใจและยอมรับต่อ สภาพการเปลี่ยนแปลงนั้นๆ ด้วย เพื่อที่จะได้ปฏิบัติต่อผู้สูงอายุ ไดอ้ ย่างถกู ต้อง เพือ่ ให้ผู้สูงอายุดาํ เนนิ ชีวติ ไดอ้ ย่างมคี วามสุข คมู่ อื เรยี นรู้เข้าใจวยั สูงอายุ

-11- การเข้าสู่วัยสูงอายุ เป็นการถอนบทบาทจากสังคม ภายนอกดว้ ยการเกษียณอายจุ ากการทาํ งานคงมีแต่สังคมภายใน บ้าน ขาดการพบปะกับผู้ร่วมงาน บทบาทสังคมและการได้รับยก ยอ่ งจากบุคคลอ่ืนในสังคมลดลง สิ่งเหล่านี้ล้วนส่งผลให้ผู้เกษียณเกิดความรู้สึกว่าคุณค่า และศักดิ์ศรีลดน้อยลง เกิดความรู้สึกเหงาและว้าเหว่ ถ้าไม่มี บทบาทใหม่มาทดแทน จะส่งผลให้ความพึงพอใจในชีวิตลดลง รวมทั้งการขาดรายได้ รายได้พิเศษต่างๆก็หมดไป ในขณะท่ี รายจ่ายเพิ่มมากขึ้น เนื่องจาก ต้องมีรายจ่ายเก่ียวกับการดูแล สุขภาพท่ีเส่ือมลงมากข้ึนจากเดิม จึงก่อให้เกิดปัญหาทาง เศรษฐกจิ ได้ ดงั นัน้ ก่อนเขา้ สู่วยั สูงอายจุ ึงควรมีการวางแผนการเงนิ ไว้ ใช้ในวยั เกษียณและสนบั สนุนส่งเสรมิ ให้ผสู้ ูงอายุเข้ารว่ มกิจกรรม พบปะกับสังคมภายนอก เชน่ การเข้ารว่ มกจิ กรรมในชมรมผู้สงู อายุ กิจกรรมจติ อาสา หรือสนับสนนุ ใหผ้ สู้ ูงอายไุ ด้ทํางานอดิเรก ท่ชี อบ เชน่ การปลูกต้นไม้ เลย้ี งสัตว์เพ่อื ให้ผสู้ งู อายคุ งความรสู้ ึก มคี ณุ คา่ ในตนเองที่สามารถทาํ กิจกรรมตา่ งๆทเ่ี หมาะสมกบั วัยได้ เปน็ อยา่ งดี คู่มอื เรยี นรูเ้ ขา้ ใจวัยสูงอายุ

-12- ผูส้ ูงอายนุ น้ั มกี ารเปลย่ี นแปลงทีเ่ กิดขึน้ กับรา่ งกายไดห้ ลาย ระบบ ดังนัน้ เราควรใหค้ วามเขา้ ใจและใสใ่ จผสู้ งู อายุในครอบครวั หรือผสู้ งู อายทุ ี่เราพบเห็นในสถานทตี่ ่างๆท่านอาจจะเช่ืองช้าหรือ ทาํ อะไรไม่ทันใจ เม่อื เราทราบถึงการเปลย่ี นแปลงท่เี กิดขนึ้ จะทาํ ให้เราเข้าใจและเรยี นรทู้ ี่จะอย่กู ับผู้สูงอายใุ นสงั คมไทยไดอ้ ยา่ งมี ความสขุ มากข้นึ พร้อมทจ่ี ะดแู ลผสู้ ูงอายุในยามเจบ็ ปุวยได้ และ พร้อมทจี่ ะเปน็ ผู้สูงอายทุ ีม่ คี ณุ ภาพชีวิตทดี่ ีตอ่ ไปในอนาคต คมู่ อื เรียนรู้เขา้ ใจวัยสูงอายุ

-13- จ า ก ก า ร เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง ข อ ง สภาพร่างกายทั้งระบบภายในและ ภายนอกร่างกาย ทําให้ผู้สูงอายุเกิด ปัญหาสุขภาพ และอาจนําไปสู่การ เกิดโรคเร้ือรังต่างๆตามมา โดยปัญหาสุขภาพท่ีเกิดข้ึนมักส่งผล กระทบต่อการดําเนินชีวิตประจําวัน ดังน้ันการเตรียมความ พร้อมในการดแู ลผู้สงู อายจุ ึงเป็นสง่ิ สําคัญอยา่ งยิง่ ในการทจ่ี ะดแู ล และบรรเทาอาการตา่ งๆทเี่ กดิ ขึ้นได้ การนอนหลบั คอื การพกั ผ่อนท่ดี ีทส่ี ดุ และส่งผลต่อสุขภาพ ช่วยใหส้ ดชนื่ สมองปลอดโปรง่ ร่างกายแข็งแรง และสขุ ภาพจติ ดี ผูส้ ูงอายสุ ว่ นใหญม่ กั มอี าการนอนไมห่ ลับ จึงทาํ ใหเ้ สียสุขภาพจิต อารมณ์รุนแรง ร่างกายทรุดโทรม รู้สกึ ไมส่ ดช่ืน การนอนไม่หลบั เกดิ ขน้ึ ได้หลายสาเหตุ ดังน้ี  การเปลี่ยนแปลงของสมอง ทําให้หลับไม่ลึกจะหลับๆ ต่ืนๆ ชว่ งกลางดกึ ทําให้รสู้ กึ ว่านอนไม่หลับทัง้ คืน คู่มือเรียนรูเ้ ข้าใจวยั สงู อายุ

-14-  ปัญหาสุขภาพ โรคบางโรคมักแสดงอาการกําเริบในตอน กลางคืน เช่น หอบหืด โรคหัวใจ ทําให้มีอาการหอบ เหนอ่ื ย บางรายตอ้ งลุกขน้ึ มาปัสสาวะบ่อยๆ เมอ่ื ตืน่ แล้ว แลว้ นอนตอ่ ไม่หลบั  ปัญหาทางด้านจิตใจ วัยสูงอายุต้องพบเจอปัญหาการ เปลี่ยนแปลงหลายดา้ น ทําใหเ้ กิดความเครยี ด เกิดความ วิตกกังวล น้อยใจ จนทาํ ใหน้ อนไม่หลับ บางรายเป็นโรค ซมึ เศร้าได้  ยาและสารกระตุ้นประสาท เช่น ยารักษาโรคความดัน ยาขยายหลอดลม หรือเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน เช่น ชา กาแฟ สารเหล่านี้จะทําให้ผ้สู งู อายุนอนหลบั ยาก  แนะนําให้ผู้สูงอายุเข้านอนและตื่นให้เป็นเวลา และไม่เข้า นอนเร็วจนเกินไป เวลานอนที่เหมาะสม คือ ช่วง 3-4 ทุ่ม และตื่นนอนตี 4 – ตี 5  หลีกเลี่ยงการนอนกลางวัน โดยเฉพาะนอนหลังบ่ายสามโมง เย็น ควรหากจิ กรรมเบาๆทําแกง้ ่วง  งดเครื่องด่มื แอลกอฮอล์ และชา กาแฟ ในตอนเย็น  ไม่ด่ืมน้ําในช่วง 4-5 ช่ัวโมงก่อนเข้านอน เพราะจะต่ืนมา ปสั สาวะบ่อย คู่มอื เรียนรู้เขา้ ใจวยั สูงอายุ

-15-  ออกกําลังกาย หรือทํากิจกรรมยามว่าง เช่น รดน้ําต้นไม้ เป็นตน้  ควรรับประทานมื้อเย็นเป็นเวลา โดยกําหนดเวลาที่ชัดเจน และไม่รบั ประทานมากจนเกนิ ไป  จัดสภาพแวดล้อมการนอนท่ีดี มืด เงียบสงบ และอากาศ ถา่ ยเทได้สะดวก  สวดมนต์กอ่ นเข้านอน อ่านหนงั สอื เพอ่ื ใหจ้ ติ ใจสงบ มสี มาธิ คมู่ ือเรียนรูเ้ ข้าใจวยั สูงอายุ

-16- เป็นอาการที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุ อาการมักเป็นๆหายๆ บางคร้ังอาจจะมีอาการบ้านหมุน คลื่นไส้อาเจียน เหงื่อออก สาเหตุอาจเกิดจากโรคประจําตัว เช่น ความดันโลหิตสูง ทําให้ เลือดในร่างกายไหลเวียนไม่ดี หรือน้ําในหูไม่เท่ากัน การที่ กล้ามเน้ือลูกตาเสื่อมการพักผ่อนไม่เพียงพอ หรือการเปลี่ยน ท่าทางอย่างกะทันหนั อาจทาํ ใหเ้ กดิ อาการหนา้ มดื ได้  ดูแลให้ผู้สูงอายุลุก-น่ัง เปลี่ยนท่าทางช้าๆ และให้ผู้สูงอายุ นอนหรอื น่งั ในท่าทส่ี บาย  หาเวลาว่างฝกึ บริหารกลา้ มเนือ้ ลูกตา  ผู้สูงอายุที่หน้ามืดเปน็ ลมบ่อยๆ ใหด้ ื่ม น้ํามากข้ึน เพื่อให้เลือดไม่หนืด ไหลเวียนได้สะดวกมากข้นึ  ให้รับประทานยาหอม หรือแก้เวียน ศีรษะ คูม่ ือเรยี นรูเ้ ข้าใจวัยสูงอายุ

-17- อาการเบ่ืออาหารทําให้ผู้สูงอายุรับประทานอาหารได้ น้อยลง หรือบางครั้งไม่อยากรับประทานอะไรเลย ซึ่งส่งผลเสีย ต่อสุขภาพผู้สูงอายุ ทําให้ได้รับสารอาหารไม่เพียงพอต่อความ ต้องการของร่างกาย เกิดอาการอ่อนเพลีย และอาจทําให้ระบบ ภูมิคุ้มกันลดลง ส่งผลให้เกิดการติดเชื้อหรือเจ็บปุวยได้ง่าย สาเหตุของอาการเบือ่ อาหาร ได้แก่ ประสาทสัมผัสการรับรสชาติ การรับกลิ่นลดลง ทําให้รู้สึกไม่ได้กลิ่นหอมของอาหาร รับประทานไปแล้วอาหารไม่อรอ่ ย มแี ผลในช่องปาก ปวดฟัน ทํา ใหม้ ีปญั หาในการบดเคย้ี วอาหาร บางรายเคยทําอาหารได้อร่อย แต่เม่ือประสาทสัมผัสการ รับรสชาตอิ าหารเสียไป ทําให้ปรงุ อาหารหวานหรือเค็มจนเกินไป ลูกหลาน อาจบ่นว่าอาหารไม่อร่อย ทําให้ผู้สูงอายุเกิดความไม่ ม่ันใจ หมดกําลังใจในการทําอาหารและเบ่ืออาหารได้ เกิดความ วิตกกังวลเร่อื งการเปล่ียนแปลงต่างๆ ท่เี กิด ทําให้ไม่สบายใจและ รับประทานอาหารได้นอ้ ย ค่มู อื เรียนรเู้ ขา้ ใจวัยสงู อายุ

-18-  ทุกคนในครอบครัวควรมีส่วนช่วยในการกระตุ้นความอยาก อาหารของผู้สูงอายุ โดยการจัดเตรียมอาหารเมนูใหม่ๆ ไม่ ซ้ําซากจําเจ หรอื ทาํ อาหารร่วมกัน  เปล่ียนบรรยากาศในการรับประทานอาหาร โดยสมาชิกใน ครอบครวั ชวนทา่ นรับประทานอาหารร่วมกัน ผู้สูงอายุจะดี ใจและรับประทานอาหารได้มากข้ึน  หาเวลาพาทา่ นออกไปรับประทานอาหารนอกบา้ นบ้าง เพอื่ เปล่ียนประสบการณ์ใหม่ๆ ทั้งสถานท่ีและรสชาติของ อาหาร คมู่ ือเรียนรเู้ ขา้ ใจวยั สูงอายุ

-19- สาเหตเุ กดิ จากการสลายตัวและการสึกกร่อนของกระดกู อ่อน ผวิ ขอ้ ทาํ ใหก้ ระดกู ออ่ นผิวขอ้ บางลงจนเกิดการเสยี ดสกี ับกระดูก แข็ง ทาํ ให้เกิดอาการปวด บวม อกั เสบ และไมส่ ามารถใชง้ านได้ ในท่สี ดุ ดงั น้ันผสู้ งู อายจุ ะมอี าการปวดเข่าเวลา เดินหรอื เคลอ่ื นไหว หรอื ตอนลกุ นั่งอาจปวดข้อ อาจมาก จนเดนิ อย่างปกตไิ ม่ได้ ต้องเดินโยกตัว  ผู้สูงอายุควรควบคุมนํ้าหนักตัวให้ พอเหมาะ เพื่อลดภาระของการรับ นํา้ หนักตัวและออกกาํ ลงั กายสมํา่ เสมอ  หลกี เลีย่ งการใช้งานข้อเข่าหนักๆ รวมท้ังหลีกเล่ียงการเดิน ข้ึน-ลงบันได ไม่นั่งพับเพียบเป็นเวลานานๆ และควรน่ังบน เก้าอี้  ควรช่วยประคองผสู้ ูงอายเุ วลาลกุ น่ัง หรือเดนิ  แนะนําให้ผู้สูงอายุรับประทานอาหารท่ีมีแคลเซียมสูง เช่น นม นํ้าเต้าหู้ ปลาเล็ก ปลาน้อย ผักใบเขียว เพื่อเสริมสร้าง ใหก้ ระดกู แขง็ แรง  ถา้ หากมีอาการมาก ควรรบี ไปพบแพทยเ์ พอ่ื ทาํ การรักษา คูม่ ือเรยี นรเู้ ขา้ ใจวัยสงู อายุ

-20- เป็นภาวะท่ีสมองเริ่มถดถอยในการทํางานด้านใดด้านหนึ่ง เช่น ด้านความจํา ด้านภาษา ด้านความคิด และด้านสมาธิ โดยอาการแสดงจะเกิดขึ้นอย่างช้าๆ ใช้เวลานานเป็น 10 ปี แต่ เมื่ออาการเริ่ม เป็นมากข้ึน จะแสดงออกในเร่ืองของการหลงลืม จําไมไ่ ดจ้ นไมส่ ามารถทาํ กจิ วัตรประจาํ วนั ได้ 1. สญู เสียความทรงจําในระยะส้นั ทก่ี ระทบตอ่ การทํางาน 2. ส่ิงท่ีเคยทําเป็นประจําเร่ิมทําไม่เป็นเช่น หวีผมไม่ได้ ติด กระดุมเส้ือไม่ได้ 3. ปัญหาด้านภาษา เลือกคําพูดไม่ค่อยถูกเช่น ลืมคําศัพท์ งา่ ยๆ 4. ไมร่ เู้ วลาและสถานทเี่ ช่น หลงวนั เวลา กลบั บา้ นไม่ถูก 5. สูญเสียการตดั สนิ ใจ เชน่ เปดิ พดั ลมแรงทั้งๆท่ีอากาศหนาว 6. ไมค่ ่อยเข้าใจความคิดที่เป็นนามธรรม 7. วางของผิดทแี่ บบแปลกๆเชน่ เกบ็ เตารีดในตูเ้ ยน็ 8. อารมณ์หรือพฤตกิ รรมเปลย่ี นแปลงง่ายในเวลาไมน่ าน 9. บุคลิกภาพเปล่ียนแปลง เช่น กลายเป็นคนช่างสงสัย หวาดกลัวง่ายกวา่ เดิม 10. สญู เสียความคิดรเิ ร่มิ เมอื่ สงสัยวา่ ผู้สงู อายใุ นครอบครวั มอี าการผดิ ปกตเิ หล่าน้ี ควรรบี พาไปปรึกษาแพทย์ เพอ่ื ตรวจและประเมนิ อาการให้แนช่ ัด คู่มือเรียนรู้เขา้ ใจวัยสูงอายุ

-21-  ดู แ ล ใ ห้ รั บป ร ะ ท า น อ า ห า ร ที่ มี ประโยชน์ ได้แก่ ปลาทะเลน้ําลึก เช่น ปลาแซลมอล นมถ่ัวเหลือง ข้าวกล้อง ผัก ผลไม้ ธัญพชื ต่างๆ  หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารรส เค็มจัด หวานจัด และหลีกเล่ียง ชา กาแฟ รวมทั้งงดสูบ บุหร่ีและงดดื่มแอลกอฮอล์  นอนหลบั พักผ่อนอยา่ งเพียงพอ เพื่อไม่ให้สมองทํางานหนัก หรอื เหนอ่ื ยลา้ มากเกนิ ไป  ให้ผู้สูงอายุเข้าร่วมกิจกรรมทางสังคมเพ่ือกระตุ้นความ ตื่นตัวของสมองในการได้ทดลองประสบการณ์ใหม่ๆ เช่น ร้องเพลง เล่นเกม เต้นราํ เปน็ ต้น  แนะนําให้ออกกําลังกายอย่างสม่ําเสมอ เช่น ว่ายนํ้า เดิน เรว็ เป็นตน้  หากิจกรรมให้ผู้สูงอายุทํายามว่าง เช่น รดนํ้าต้นไม้ พรวน ดนิ ทาํ สวน เป็นต้น  ดูแลผู้สูงอายุด้วยความรัก ความเอาใจใส่ ดูแลด้วยความ เขา้ ใจ ทาํ ให้ผสู้ งู อายเุ กิดความสบายใจ และไมเ่ ครยี ด  ฝกึ ใหผ้ สู้ งู อายบุ รหิ ารสมองอย่างสมํ่าเสมอ เช่นการบวกเลข เปน็ ต้น คมู่ ือเรยี นรเู้ ขา้ ใจวยั สงู อายุ

-22- มักเกิดในผู้สูงอายุเพศหญิงมากกว่า ผู้สู งอ ายุ เพ ศชาย น อกจา กจ ะ มี ผลกระทบทางร่างกายแล้ว ยังส่งผลให้ ผู้สูงอายุน้ัน ขาดความมั่นใจท่ีจะ ออกไปทํากิจกรรมนอกบ้าน เพราะ กลัวปวดปัสสาวะบ่อย แล้วหาห้องน้ํา ไม่ได้ อาจทาํ ให้ปัสสาวะราดได้ ซ่ึงสาเหตุเกิดจากการทํางานของกระเพาะปัสสาวะและ กล้ามเนื้อหูรูดเริ่มเส่ือมสภาพ บางรายอาจมีการบีบตัวของ กระเพาะปัสสาวะบ่อยเกินไปโดยไม่สามารถควบคุมได้ หรือเกิด จากการรบั ประทานยาทม่ี ผี ลต่อการขบั ปสั สาวะ ส่งผลให้เกิดความ ยากลาํ บากในการใช้ชวี ติ ประจาํ วันและการเข้าสังคม  แนะนําให้ผู้สูงอายุฝึกขมิบกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน โดยขมิบ คร้งั ละ 10 วนิ าที วนั ละ 50-100 ครั้งหรือมากกว่ากว่าน้ีถ้า สามารถทําได้ เพ่ือให้กล้ามเน้ืออุ้งเชิงกรานท่ีอ่อนแอ แข็งแรงขน้ึ และจะช่วยใหค้ วบคมุ กระเพาะปสั สาวะได้ดขี ้นึ  แนะนําผู้สูงอายุไม่ให้กลั้นปัสสาวะนานๆ ในรายที่กลั้น ปัสสาวะไม่ได้ ให้ใชว้ ธิ ีการเข้าห้องน้ําทุก 2 ช่ัวโมง โดยไม่ ตอ้ งรอใหป้ วดปัสสาวะก่อน  งดการด่ืมชา กาแฟ และไม่ควรด่ืมน้ําในปริมาณมาก จนเกนิ ไป คมู่ ือเรียนรู้เข้าใจวยั สูงอายุ

-23- ในชว่ งวยั สูงอายุนน้ั มักมีปญั หาในการขับถา่ ย หากผู้สูงอายุ เริ่มถ่ายน้อยกว่า 3 คร้ังต่อสัปดาห์ ปวดท้องอยากถ่าย แต่ถ่ายไม่ออก ใช้เวลาในการเบ่งถ่ายนาน อุจจาระแข็ง นั่นเป็น สัญญาณท่ีแสดงว่าผู้สูงอายุเร่ิมมีอาการ ท้องผูก ในบางรายที่อาการท้องผูกรุนแรง อาจเป็นสาเหตุของการเกิดมะเร็งลําไส้ ลําไส้อักเสบ หรือลําไส้อุดตันได้ โดยสาเหตุ ของอาการท้องผกู มหี ลายสาเหตุ ไดแ้ ก่  การรบั ประทานอาหารทมี่ กี ากใยน้อย  ด่ืมนํ้าน้อยเนื่องจากกลัวปวดปัสสาวะบ่อยและกล้ันปัสสาวะ ไม่อยู่ แต่เม่ือร่ายกายขาดนํ้าจะมีกลไกดูดน้ํากลับจาก อุจจาระ ทาํ ใหอ้ จุ จาระแข็งและถ่ายยาก  ขาดการออกกําลังกาย ลําไส้ไม่เคลื่อนไหว การบีบตัวของ ลําไส้ลดลง กล้ามเน้ือหน้าท้องอ่อนแรงจึงไม่มีแรงเบ่ง อจุ จาระ  ความเครียด ทําให้ร่างกายลดการหลั่งน้ําย่อยในกระเพาะ อาหารทาํ ให้ย่อยอาหารไมด่ ี  ผลข้างเคยี งจากยาบางชนดิ ทําใหผ้ ้สู ูงอายุมอี าการท้องผกู ได้ คู่มอื เรยี นรู้เข้าใจวัยสูงอายุ

-24-  ใหผ้ ูส้ งู อายุฝึกขบั ถา่ ยอยา่ งเป็นเวลา  จดั เตรียมอาหารทม่ี ีใยอาหารสูงให้ผสู้ งู อายุรับประทาน  ดูแลสุขภาพช่องปากและฟัน พยายามเค้ียวอาหารอย่าง ชา้ ๆ  ด่มื น้าํ สะอาดอย่างน้อยวนั ละ 6-8 แกว้  พยายามเคล่ือนไหวร่างกายเสมอ ควรหมั่นลุกเดิน หรือทํา กิจกรรมตา่ งๆ ใหร้ ่างกายไดเ้ คลื่อนไหว  ไม่กล้นั อุจจาระ เม่อื รู้สกึ ปวด ควรรบี ไปเขา้ ห้องนํ้าทันที  หากมอี าการท้องผกู ควรไปปรึกษาแพทย์ และไม่ควรซื้อยา รบั ประทานเอง  สงั เกตอาการท้องผกู ที่มผี ลขา้ งเคยี งที่เกิดจากยา ควร ปรึกษาแพทยเ์ พอื่ แกไ้ ขปัญหา การเปล่ยี นแปลงของสภาพรา่ งกาย ท้ังระบบภายในและภาย นอกร่างกาย ทาํ ให้ผสู้ ูงอายเุ กิดปญั หาสุขภาพ ทอี่ าจนาํ ไปสกู่ ารเกดิ โรคเรอื้ รังต่างๆ ตามมาได้ ปัญหาท่เี กิดขนึ้ มกั สง่ ผลกระทบต่อการ ดาํ เนนิ ชวี ิตประจาํ วัน แต่อยา่ งไรก็ตาม การเรียนรูแ้ ละเข้าใจถึงการ เปล่ยี นแปลงทเี่ กดิ ขน้ึ กจ็ ะช่วยให้สามารถดแู ลผสู้ ูงอายไุ ดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ งเหมาะสมและบรรเทาอาการตา่ งๆ ทเ่ี กิดขนึ้ ใหล้ ดลง คงความ สามารถในการปฏิบัติกิจวัตรประจาํ วันของผู้สงู อายไุ ดน้ านยง่ิ ข้ึน ทาํ ให้ผสู้ ูงอายมุ ีคณุ ภาพชวี ติ ที่ดแี ละมคี วามสขุ คูม่ ือเรยี นรูเ้ ขา้ ใจวยั สูงอายุ

-25- ข้อมูลจากองค์การอนามัยโลกระบุว่าผู้สูงอายุต้ังแต่ 65 ปีข้ึน ไปน้ัน มแี นวโน้มหกลม้ รอ้ ยละ 28-35 ตอ่ ปีและจะเพม่ิ เป็นรอ้ ยละ 32-42 เม่ืออายกุ ้าวเขา้ สู่ ปที ่ี 70 เปน็ ตน้ ไป สามารถสรุปได้ว่า ความเสี่ยงของการหกล้มจะยิ่งมากข้ึน เมื่ออายุมากข้ึน โดยเฉพาะผู้ท่ีมีอาการกล้ามเน้ืออ่อนแรงหรือ มีโรคประจําตัว เช่น อัมพฤกษ์ อัมพาต หรือมีปัญหาเรื่องการทรง ตวั การหกล้มเบาๆ เช่น ลุกจากเตียงแล้วหกล้ม ก้นกระแทก อาจส่งผลทําให้เกิดกระดูกสะโพกหรือกระดูกสันหลังหัก โดยเฉพาะผู้ที่มีภาวะกระดูกพรุน นอกจากนี้การหกล้มศีรษะ กระแทกพ้ืน อาจทําให้เกิดภาวะเลือดออกในสมอง ซึ่งอาการ กระดูกสะโพกหัก และเลือดออกในสมองสามารถส่งผลให้เกิด ความพิการและการเสียชีวิตตามมา โดยพบว่า คมู่ อื เรยี นร้เู ข้าใจวยั สงู อายุ

-26- ส่ ง ผ ล ใ ห้ ผู้ สู ง อ า ยุ สู ญ เ สี ย ความสามารถในการดูแลตนเองและต้องมีคนดูแลตลอดเวลา มีภาวะสับสน มีปัญหาการเคล่ือนไหวทําให้เกิดอาการซึมเศร้า ตามมา ส่วนผู้สูงอายุที่เคยหกล้ม แม้ไม่ได้รับบาดเจ็บรุนแรง แต่ จะเกิดอาการ วิตกหวาดกลัวการหกล้มซํ้า ทําให้ไม่กล้าใช้ชีวิต ตามปกติ ส่งผลให้คณุ ภาพชวี ติ ด้านอ่นื ๆลดลงไปด้วย ในกรณีท่ีผู้สูงอายุไม่สามารถดูแลตัวเองได้อีกเลย ทําให้ ลูกหลานหรือญาติพี่น้องต้องลาออกจากงานเพ่ือมาดูแลผู้สูงอายุ อย่างเตม็ เวลาหรือจา้ งผดู้ ูแลพเิ ศษ อีกทั้งต้องสูญเสียค่าใช้จ่ายใน การรักษาอกี ด้วย การหกลม้ ในผสู้ ูงอายุเกดิ จากหลายสาเหตุ ไมว่ า่ จะเปน็ กระดูก หรอื กลา้ มเน้อื ไมแ่ ข็งแรง มี ปัญหาการทรงตวั ปัญหา สายตา การกินยาทีอ่ อกฤทธ์ิต่อ จติ ประสาททาํ ให้งว่ งซมึ รวมทั้งสภาพแวดลอ้ มภายใน บ้านท่ีไม่เหมาะสม ลว้ นเปน็ ปัจจัยเพม่ิ ความเสี่ยงการหกล้ม ในผ้สู ูงอายไุ ด้ คมู่ ือเรียนรู้เขา้ ใจวยั สงู อายุ

-27- การปูองกันไม่ให้เส่ียงต่อการหกล้มในผู้สูงอายุ มีหลากหลาย วิธีดงั น้ี พ้ืนรองเท้าควรมีดอกยาง เพื่อให้พ้ืนรองเท้าสามารถ เกาะติดกับพื้นได้ดีข้ึนปูองกันการ ลื่นหกล้ม โดยส่วนท่ีหุ้มส้นและข้อเท้าควรมีความแข็ง พอสมควร เพื่อเปน็ การพยงุ ข้อเทา้ ทาํ ใหท้ รงตวั ไดด้ ขี ึน้ เพื่อทําให้นิ้วเท้าสามารถเคล่ือนไหวได้ สะดวก จากพื้นเล็กน้อย เพื่อให้เดนิ ไดม้ นั่ คงและปูองกันการสะดดุ เท้าตัวเอง อปุ กรณ์ช่วยเดนิ มอี ยูด่ ว้ ยกนั หลาย ประเภท เช่น ไมเ้ ทา้ ไมค้ ้าํ ยนั และโครง เหล็กช่วยเดนิ คูม่ ือเรยี นรเู้ ข้าใจวยั สงู อายุ

-28- เพื่อเสริมสร้างความแข็งแรงของกล้ามเน้ือ และเพ่ิม ความสามารถในการทรงตัว อย่างไรก็ตาม ผู้สูงอายุแต่ละคนมี ความแตกต่างทางด้านร่างกาย ควรเลือกการออกกําลังกายที่ เหมาะสมกับตนเอง ผู้มีโรคประจําตัวควรปรึกษาแพทย์ก่อนออก กําลังกาย การออกกําลังกายแบบงา่ ยๆ เพอ่ื ปอู งกนั การหกลม้ สามารถ ปฏบิ ัตติ ามได้ดงั นี้ ยืนตรง มองไปข้างหน้า คอ่ ยๆ หนั ศรี ษะไปทางขวาสุดเทา่ ท่จี ะ ทาํ ได้ จากนั้นคอ่ ยๆ หนั ศีรษะไปทางซา้ ยสุด ทาํ ซา้ํ 10 ครง้ั ยืนตรงมองไปข้างหนา้ เอา ปลายนิ้วมือขา้ งทถี่ นัดแตะ บริเวณคาง ใชม้ ือคอ่ ยๆ ดันให้ศีรษะหงายขน้ึ ช้าๆ จนสดุ และ กลบั มามองตรง ทําซาํ้ 10 คร้ัง ค่มู ือเรยี นรเู้ ข้าใจวยั สงู อายุ

-29- ยนื ตรงมองไปข้างหนา้ กาง เท้ากว้างเทา่ ชว่ งไหล่ วางฝุา มือไวต้ รงบัน้ เอวดา้ นหลงั ค่อยๆเอนตวั ไปด้านหลงั จน รู้สึกตงึ จากนัน้ กลับมาทา่ ยืน ตรง ทาํ ซํ้า 10 ครั้ง ยนื ตรงมองไปขา้ งหน้า มือ เทา้ เอว บดิ ลาํ ตวั ช่วงบนไป ดา้ นขวาใหม้ ากทสี่ ดุ เท่าที่จะ ทาํ ไดโ้ ดยไม่บดิ สะโพก จากนั้นบิดลําตัวช่วงบนไป ด้านซ้ายให้มากทส่ี ดุ เท่าทจี่ ะ ทําได้ ทาํ ซาํ้ 10 คร้งั คู่มอื เรียนรูเ้ ขา้ ใจวัยสูงอายุ

-30- นอกจากนี้ การจัดสภาพแวดล้อมภายในบ้านที่เหมาะสม ก็เป็นอีกวิธีการหนึ่งท่ีใกล้ตัวและมีความสําคัญอย่างยิ่งในการ ปูองกนั ความเส่ยี งตอ่ การหกล้มในผู้สงู อายุ ซ่ึงทุกคนในครอบครัว สามารถช่วยกันดูแล จัดสภาพแวดล้อมในบ้านให้เหมาะสมกับ ผ้สู ูงอายไุ ด้ ดังน้ี  พรม เสื่อ ผา้ ยางปรู องพน้ื ควรตรึงกับพนื้ อยา่ งแนน่ หนา มิ เชน่ นัน้ อาจทําให้สะดุดหกล้มได้ แนะนาํ ใหเ้ อาพรมเส่ือผ้ายาง หรือ ผา้ ปรู องพนื้ ออก หรือนาํ กระดาษกาว 2 หนา้ หรือแผน่ ยางกนั ลืน่ ติดเพอ่ื ไมใ่ หพ้ รมเลื่อน  จัดเก็บสิง่ ของใหเ้ ป็นระเบยี บ ไม่ให้มีสิง่ ของวางตามพื้น  ให้เดินสายไฟ สายโทรศพั ท์ต่างใหเ้ รียบไปกบั ฝาผนงั ไม่ ปล่อยใหม้ สี ายไฟเกะกะตามพื้นทต่ี อ้ งเดนิ ผ่าน เพราะอาจทาํ ให้สะดุดหกลม้ ได้ ค่มู ือเรียนรเู้ ขา้ ใจวัยสงู อายุ

-31-  เก็บสิง่ ของต่างๆออกจากข้ันบันได ไม่ให้มีการวางส่ิงของใดๆ เกะกะบริเวณขนั้ บันได  ถ้าบนั ไดท่บี ้านชํารุด ใหซ้ ่อมแซม หรอื แกไ้ ขส่วนท่ีชํารุด และ ปรับขั้นบันไดใหส้ ม่ําเสมอเทา่ กัน  บริเวณบันได ควรมีแสงสว่างที่เพียงพอ และควรมีสวิตช์ไฟ ให้สามารถเปดิ -ปิดได้ ทง้ั จากด้านบนและด้านล่างบันได ทัง้ น้ี สามารถเลือกสวิตช์ไฟแบบเรืองแสง เพ่ือให้สามารถเห็นได้ ชดั เจน  ให้นําผ้าหรือพรมเช็ดเท้าออกจากบริเวณบันได หรือ เปล่ยี นไปใช้แผ่นยางกันลืน่ บรเิ วณขั้นบันไดแทน  ซ่อม หรอื เปล่ียนราวบนั ไดท่ีชํารดุ เสยี หาย โดยใหม้ ีราวบนั ได ทง้ั 2 ขา้ งของบันได รวมทง้ั ราวบนั ไดตอ้ งมีความยาวเท่ากับ ความยาวของบันได  เกบ็ ของทหี่ ยิบใช้บ่อยไวใ้ นช้ันทห่ี ยบิ ใช้งา่ ย (ระดับเอว) ไม่ วางไว้ บนช้นั สงู ๆ คูม่ ือเรียนร้เู ขา้ ใจวยั สูงอายุ

-32-  ตดิ ผ้ายางกนั ลนื่ ไว้บริเวณพน้ื หอ้ งนา้ํ หรอื อ่างอาบน้าํ เพือ่ กันลนื่  ควรมรี าวจบั บริเวณทอ่ี าบน้าํ และข้างโถสว้ ม  ควรมโี คมไฟหัวเตียง และมสี วติ ช์เปดิ ปิดที่เออ้ื มถึงไดง้ า่ ย  เพ่ิมดวงไฟส่องสว่างเวลากลางคืนระหว่างทางเดินไปห้องน้ํา ปัจจุบันมีไฟกลางคืนแบบอัตโนมัติที่จะสามารถเปิดเอง เวลากลางคืน คมู่ ือเรยี นรู้เข้าใจวัยสูงอายุ

-33- ผสู้ ูงอายมุ ีการเปลย่ี นแปลงสภาพรา่ งกายไปตามวยั ทเี่ พ่มิ ขน้ึ มากหรือนอ้ ยไม่เทา่ กนั นอยูก่ ับสขุ ภาพและการดาํ เนินชวี ิตทีผ่ า่ น มา รว่ มด้วยจดุ ประสงคส์ าํ คัญในการดแู ลผสู้ ูงอายคุ อื เพื่อใหผ้ สู้ งู อายสุ ามารถใชช้ วี ิตในแต่ละวันไดอ้ ย่างมคี วามสขุ มีอสิ ระท่จี ะ ดําเนินชีวิตอย่างมคี ณุ ภาพ แมส้ ภาพร่างกายจะเสอ่ื มถอยและมี โรคเรอื้ รังตา่ งๆ อยู่ก็ตาม เพ่อื ให้บรรลุจดุ ประสงค์ดงั กลา่ วการ ดแู ล ผสู้ ูงอายุจงึ เน้นทกี่ ารทําให้รา่ งกายอยใู่ นสภาพท่ดี ีทสี่ ดุ เทา่ ที่ จะเป็นไปได้ รว่ มกับการสง่ เสริมให้ร่วมกิจกรรมตา่ งๆตามทส่ี ภาพ ร่างกาย จติ ใจและเวลาท่เี ออื้ อาํ นวย โดยยึดหลกั 11 อ. เพ่อื สขุ ภาพกายใจท่ีดี ดงั น้ี ในวัยสูงอายุความต้องการพลังงานจะลดลง ขณะท่ีความ ต้องการสารอาหารต่างๆ ยังใกล้เคียงกับวัยผู้ใหญ่ ดังนั้น ควรลด ปริมาณอาหารลง ให้สัมพันธ์กับการใช้พลังงานจริงคือประมาณ 1,500 กิโลแคลอรีต่อวัน และรับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ รับประทานผักและผลไม้วันละ 5 จานเล็ก หลักการจัดอาหาร สําหรบั ผู้สูงอายุ มีดงั น้ี คู่มอื เรยี นรเู้ ขา้ ใจวัยสูงอายุ

-34- สามารถรับประทานได้วันละ 4-5 ช้อนโต๊ะ ปริมาณจะลดลงได้เม่ือรับประทานไข่ ถั่ว หรือนมร่วมด้วย และ ควรสับเน้ือให้ละเอียดหรือต้มให้เป่ือย ทางที่ดีควรเลือก รบั ประทานเนอ้ื ปลา เป็นอาหารท่ีเหมาะสมกับผู้สูงอายุ เพราะมีคุณค่า ทางอาหารสูง อุดมไปด้วยธาตุเหล็ก โดยผู้สูงอายุที่ไม่มีภาวะ ไขมันในเลือดสูงสามารถบริโภคได้สัปดาห์ละ 3-4 ฟอง สําหรับ ผู้สงู อายุท่ีมภี าวะไขมันในเลือดสงู ควรบรโิ ภคเฉพาะไขข่ าวเท่านั้น เป็นอาหารชว่ ยเสริมแคลเซยี มและให้โปรตีนสูง ควร ด่ืมนมพร่องมันเนยให้ได้ วันละ 1 แก้ว ถ่ัวเมล็ดแห้ง ใช้ทดแทน อาหารจําพวกเนื้อสัตว์ รับประทานได้เป็นประจํา แต่ควรนํามา ปรุงให้น่ิมก่อนรับประทาน ปรุงเป็นอาหารคาวและหวาน หรือ อาจจะรับประทานในรูปแบบของผลิตภัณฑ์อื่น เช่น เต้าหู้หรือ เต้าเจย้ี ว อาหารหมู่น้บี รโิ ภคได้แต่ไมค่ วร รับประทานมากจนเกินไป ปริมาณท่ี เหมาะสมคอื วนั ละ 6-8 ทัพพี และควรเลอื ก ขา้ วหรืออาหารประเภทแปงู อืน่ ที่ผา่ นการขัด สนี ้อย คมู่ อื เรยี นร้เู ขา้ ใจวัยสงู อายุ

-35- เปน็ อาหารทผี่ ู้สูงอายเุ ลอื กรับประทานไดค้ อ่ นขา้ งมาก และ เปน็ แหลง่ วิตามินและแร่ธาตสุ าํ คญั ควรให้รับประทานผักหลายๆ ชนิดสลับกนั โดยผกั สีเขยี วสด / ตม้ ปรมิ าณ 2 ทพั พีตอ่ วัน ผักสี เหลอื งและสม้ ปริมาณ 1 ทัพพี ต่อวนั แตค่ วรเป็นผักทีต่ ม้ สุกหรือ นึ่งจนสกุ นุ่ม ไม่ควรให้รบั ประทานผักดิบ เพราะย่อยยากและอาจ ทาํ ใหเ้ กดิ แกส๊ ทอ้ งอืดทอ้ งเฟอู ตามมา ผสู้ ูงอายสุ ามารถรบั ประทานผลไมไ้ ดท้ กุ ชนิด และควร รบั ประทานผลไม้ทกุ วัน เพื่อให้ไดร้ บั วิตามนิ ซแี ละเสน้ ใยอาหาร ควรเลือกผลไมท้ เ่ี คยี้ วงา่ ยเนื้อนมุ่ เชน่ มะละกอ กลว้ ยสกุ ส้ม นา้ํ ผลไม้คัน้ มอ้ื ละ 1 ส่วน ไขมนั จะชว่ ยใหพ้ ลงั งานแก่ร่างกายและชว่ ยในการดดู ซมึ วิตามนิ บางชนิด แตก่ ็ไมค่ วรรบั ประทานมากเกนิ วันละ 2 ช้อนโต๊ะ นอกจากนี้ อาหารประเภทไขมนั ทาํ ใหผ้ ูส้ ูงอายทุ ้องอืดทอ้ งเฟอู หลงั อาหารได้ จงึ ควรใชน้ ํ้า มันพืชในการ ปรุงอาหารแทนนาํ้ มัน จากไขมนั สัตว์ ค่มู ือเรียนรเู้ ข้าใจวัยสูงอายุ

-36- ออกซเิ จนจากอากาศจะชว่ ยฟอกเลือดให้บริสุทธิ์ และเลือด จะนําออกซิเจนไปส่งให้กับอวัยวะต่างๆ ในร่างกาย เพื่อให้เป็น พลงั งานอวัยวะจึงทํางานได้ตามปกติ แล้วขับคาร์บอนไดออกไซด์ ออกมา เลือดก็นํากลับไปฟอกใหม่ที่ปอดกลับไปกลับมา การอยู่ ในส่ิงแวดล้อมท่ีดี ได้รับอากาศที่บริสุทธ์ิเข้าไปในร่างกายจึงเป็น เรื่องสําคญั สง่ ผลให้อารมณแ์ จ่มใส สขุ ภาพแขง็ แรงอายยุ ืนยาว ผู้สูงอายุควรออกกําลังกายอย่างสม่ําเสมอทุกวัน หรืออย่างน้อย สัปดาห์ 3 ครงั้ คร้งั ละประมาณ 30 นาที โดยการออกกําลังกายที่ ถูกตอ้ งและเหมาะสม จะช่วยชะลอ ค ว า ม เ ส่ื อ ม โ ท ร ม ข อ ง ร่ า ง ก า ย เนื่องจากกระดูกในผู้สูงอายุจะมี สารแคลเซียมลดลง ทําให้เน้ือ กระดูกบางลง แต่ถ้าผู้สูงอายุมีการ ออกกําลังอยู่เสมอ จะช่วยให้ กระดกู แขง็ แรงมากข้นึ คู่มอื เรียนรู้เขา้ ใจวยั สงู อายุ

-37- การออกกําลังกายท่ีเหมาะสมสําหรับผู้สูงอายุ ได้แก่ ว่าย นํ้า เดินเร็ว ไทเก๊ก โยคะ เป็นต้น หลักสําคัญคือ จะต้องไม่เป็น การออกกาํ ลังกายที่ใช้แรงกระแทก โดยเฉพาะท่ีข้อเข่า เช่น การ กระโดด และจะต้องไม่ใช้แรงเกร็งหรือเบ่ง เช่น การยกนํ้าหนัก และควรมกี ารยดื เหยียดกล้ามเน้ือแขนขาก่อนและหลังออกกําลัง กายประมาณ 10 นาที ผู้สูงอายุ ควรหยุดกิจกรรมการออกกําลังกาย เมื่อมีอาการอย่างหน่ึงอย่าง ใด คอื ร้สู ึกเหนื่อยมาก หายใจไม่ทนั เหง่อื ออกมาก ตัวเย็น เจ็บท่ี บริเวณหัวใจ ร้าวไปท่ีไหล่ซ้าย เวียนศีรษะ ควบคุมลําตัวแขนขา ไม่ได้ มีอาการอ่อนแรงหรืออัมพาตบริเวณแขน ขา หรืออวัยวะ อนื่ ๆ ควรรบี ปรกึ ษาแพทย์ พยาบาล หรือเจ้าหนา้ ทส่ี าธารณสุข คอื การดแู ลตนเอง โดยเฉพาะการพยายาม ลด ละ เลกิ สง่ิ ทเ่ี ป็นอันตรายตอ่ สขุ ภาพ เช่น บุหรี่ เครอื่ งด่ืมทม่ี ี่แอลกอฮอล์ และพฤติกรรมเส่ยี งตา่ งๆ รกั ษาความสะอาดของร่างกายอย่เู สมอ รวมทัง้ สังเกตการทาํ งานของอวยั วะตา่ งๆ ในรา่ งกาย เช่น การ ขบั ถา่ ย เป็นตน้ และควรได้รับการตรวจสุขภาพเป็นประจาํ ทกุ ปี คูม่ อื เรียนรเู้ ข้าใจวยั สูงอายุ

-38- การได้รบั แสงแดดออ่ นๆ ในตอนเช้าอย่างน้อยวันละ 30 นาที จะทาํ ให้ไดร้ ับวติ ามนิ ดที ี่ชว่ ยในการดูดซึมแคลเซยี มและ ฟอสฟอรสั สามารถชะลอการเกิดโรคกระดูกพรนุ ได้ นอกจากนนั้ วติ ามนิ ดียังช่วยปูองกนั โรคซมึ เศรา้ เสรมิ สรา้ งภูมคิ ุม้ กัน ฮอรโ์ มน และกลา้ มเนอ้ื ให้ ผสู้ งู วยั จะมอี ารมณเ์ ปลย่ี นแปลงงา่ ย เชน่ หงดุ หงดิ โมโห ง่าย และขีน้ อ้ ยใจ จงึ อาจส่งผลให้เกิดความขัดแย้งไดง้ ่าย จงึ ตอ้ ง หาวิธีช่วยควบคมุ อารมณ์ ซ่ึงมหี ลายวธิ ี เช่น การออกกาํ ลังกาย การทาํ สมาธิ การศกึ ษาธรรมะ จะช่วยใหร้ สู้ ึกผอ่ นคลาย มสี ตมิ าก ข้ึน การย้ิมและหวั เราะจะทาํ ให้ร่างกายผลิตฮอรโ์ มนความสุข ชื่อ \"เอน็ โดฟิน\" ซ่งึ ชว่ ยให้สามารถตอ่ สู้กบั ความกลวั ความเครียดได้ อีกท้ังทําให้ระบบการยอ่ ยอาหารดขี ึ้นกระต้นุ การเจรญิ อาหาร และระบบตา่ งๆในรา่ งกายการไหลเวยี นของโลหติ ดขี ้ึน ทําให้ ร่างกายสามารถต่อตา้ นและช่วยบรรเทาอาการกังวล เจบ็ ปวด และปูองกนั โรคภยั ไขเ้ จบ็ ได้ คู่มอื เรียนรเู้ ขา้ ใจวัยสูงอายุ

-39- ปญั หาอยา่ งหนง่ึ ของผสู้ งู อายุ คือ ความเหงา เพราะไมค่ ้นุ เคย กับการอยูค่ นเดยี วหรอื อยบู่ ้านเฉยๆ แตจ่ ะเคยชนิ กบั การอยู่ใน สงั คมท่ีมผี คู้ นมากๆ ในทท่ี ํางาน ซ่งึ ถา้ หากผสู้ งู อายมุ ีงานอดเิ รกทาํ ก็จะชว่ ยคลายเหงาได้ เชน่ การทํางานฝีมอื ปลกู ต้นไม้ ทําอาหาร ร้องเพลง เต้นราํ การทาํ กิจกรรมจิตอาสาต่างๆ การเขา้ เปน็ สมาชกิ ชมรมผสู้ ูงอายุ เพราะชมรมแตล่ ะแห่ง จะมกี จิ กรรมหลากหลายให้ เลอื กทาํ เชน่ ลีลาศ ดนตรไี ทย ถา่ ยภาพ ทอ่ งเทยี่ ว ฝึกอาชีพ เปน็ ตน้ เปน็ การใชเ้ วลาวา่ งใหเ้ กิดประโยชน์ ทาํ ให้ผสู้ งู อายไุ ดค้ ้นพบใน สิ่งทตี่ นเองชอบ และเปน็ การ สร้างสัมพนั ธภาพจากการทาํ กิจกรรมร่วมกับผูอ้ น่ื อกี ดว้ ย การเป็นบุคคลทีม่ บี คุ ลกิ โอบ ออ้ ม เอ้ือเฟื้อเผอ่ื แผ่ใหก้ ารชว่ ยเหลอื สมาชกิ ในครอบครัว และ บุคคลอ่ืน ย้มิ แยม้ ไม่หงดุ หงิดง่าย ใจเบาสบาย รกั ตนเองมากขน้ึ ใสใ่ จความรสู้ ึกคนรอบข้างมากข้นึ จะทาํ ใหล้ กู หลานรสู้ กึ อบอุ่น และเปน็ ทร่ี กั ของลกู หลาน ลูกหลานอยากแวะมาเยย่ี มเยียน บ่อยๆ ทาํ ใหผ้ ูส้ งู อายแุ ละลกู หลานอยรู่ ว่ มกนั อยา่ งมีความสุข คมู่ อื เรียนรเู้ ข้าใจวัยสูงอายุ

-40- ปัญหาการขับถ่ายเปน็ อกี เรื่องหนึ่งของวยั สูงอายทุ ่ีควรใหค้ วาม ใสใ่ จ เพราะบางรายอาจมีปญั หาถา่ ยยาก ถา่ ยลาํ บาก อีกสว่ นหน่ึง อาจมีปญั หาเรอ่ื งกลั้นการขบั ถา่ ยไมไ่ ด้ ซ่งึ แตล่ ะปญั หาจะตอ้ งใหก้ าร ดแู ลแกไ้ ขไปตามสาเหตแุ ละปูองกันดว้ ยการออกกําลังกาย กินผกั ผลไม้ และดม่ื น้ําใหเ้ พียงพอต่อความตอ้ งการของรา่ งกาย อบุ ัติเหตุในผู้สูงวยั มกั เกดิ จากความเส่ือมของรา่ งกาย เช่น มองเหน็ ไมค่ อ่ ยชดั หูไมไ่ ดย้ ินเสยี ง การทรงตัวไม่ดี หรือระบบ ประสาทเสอื่ ม ทาํ ให้เกดิ การหกล้มได้ง่าย จึงจาํ เปน็ ต้องจัด สงิ่ แวดลอ้ มภายในบา้ นให้เป็นระเบียบ มแี สงสวา่ งเพยี งพอ พื้นไม่ ลน่ื เกนิ ไป มีเคร่อื งชว่ ยพยุง เมื่อตอ้ งการและคอยดแู ลประคอง ผสู้ ูงอายุในการลุกน่ังหรอื เดิน ผ้สู ูงอายคุ วรคดิ ถงึ อนาคตด้วย และควรพยายามเข้ารว่ มใน สังคมกลมุ่ ตา่ งๆ ตามสมควร การมีเพอื่ นรนุ่ เดยี วกัน หรือตา่ งรุ่น จะทาํ ใหม้ คี วามอบอ่นุ และรูส้ กึ ถงึ คณุ คา่ ของตน รวมถงึ เตรยี ม เงนิ และทอี่ ยอู่ าศัย เพอื่ เปน็ หลกั ประกัน ในการดาํ เนินชวี ติ คู่มอื เรียนร้เู ข้าใจวัยสูงอายุ

-41- มีความสําคัญและมีความหวังในชีวิต เช่น ขอคําแนะนํา ต่างๆ ขอความช่วยเหลือจากผู้สูงอายุให้ควบคุมดูแลบ้านเรือน เป็นทปี่ รึกษาอบรมเลีย้ งดลู ูกหลาน เน้นความสําคัญของผู้สูงอายุเป็น อันดับแรก เช่น เวลารับประทานอาหารเชิญชวนให้รับประทาน อาหารก่อนและตกั ข้าวให้ ในอดีตของท่านให้ฟังและรับฟังอย่างตั้งใจ จะทําให้ผู้สูงอายุรู้สึก วา่ ยงั มคี นช่นื ชมในบางส่วนของชีวติ ของตนอยู่ ท่ีน่าสนใจต่างๆ เช่น เม่ือผู้สูงอายุต้องการไปวัด หรือศาสนสถานต่างๆ ลูกหลานควรจัดเตรียมข้าวของต่างๆให้ และจัดการรับสง่ หรือเป็นเพอ่ื น เรื่องอาหาร และการออกกําลังกาย หรือทํางานตามความถนัดใหเ้ หมาะสมกบั วยั ถ้าหากผู้สูงอายุรู้สึกเป็นสุขและ ต้องการอยู่ร่วมกับลูกหลานก็ให้อยู่บ้านเดียวกัน เพื่อเกิด ความรสู้ ึกอบอนุ่ คูม่ ือเรยี นรู้เขา้ ใจวัยสงู อายุ

-42- และเพ่ือนร่วมวัยเดียวกันโดยการพาไปเยี่ยม เยียน หรือเชิญเพ่ือนฝูงญาติมิตร มาสังสรรค์ท่ีบ้านเป็นท่ีคลาย เหงา พาไปสถานที่ที่เป็นศูนย์รวมของผู้สูงอายุ เช่น วัด หรือ ชมรมผสู้ ูงอายุในชมุ ชน ด้วยการ เชื่อฟังคําส่ังสอนและข้อแนะนําจาก ผู้สงู อายุ ร่วมมอื กนั รักษาฟนื้ ฟูขนบธรรมเนียม และประเพณีเดิม ของไทย เช่น ประเพณีรดนํ้าดําหัวผู้สูงอายุเนื่องในวันสงกรานต์ เปน็ ตน้ ที่ผู้สูงอายุกระทํา และยิ่งกว่าน้ันควรแสดง ความเหน็ อกเหน็ ใจท่เี หมาะสมดว้ ย หรือพาไปตรวจสุขภาพ ให้การดูแลอย่างใกล้ชิดเม่ือ เจ็บปุวยหนักเร้ือรังการเตรียมตัวท่ีดี และพร้อมจะทําให้ผู้สูงอายุมีความ เชอื่ มั่นในตนเองเพ่มิ มากขน้ึ สามารถ อยู่ร่วมกับครอบครัว และสังคมได้ อยา่ งมีความสุข ค่มู อื เรียนรู้เข้าใจวัยสงู อายุ

-43- เมื่อเข้าสู่วัยสูงอายุ ผู้สูงอายุทุกคนจะได้รับสิทธิผู้สูงอายุ ตามพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ. 2546 มีเจตนารมณ์เพ่ือ ส่งเสริมสนับสนุนให้ผู้สูงอายุได้รับสิทธิ โดยได้กําหนดไว้อย่าง ชัดเจนในมาตรา 11 ท้ังน้ีหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้อง ทั้งภาครัฐ รัฐวิสาหกิจ ท้องถ่ิน มีหน้าที่จัดบริการให้ผู้สูงอายุได้รับการ ค้มุ ครองสทิ ธิตามกฎหมายฉบับน้ี มีรายละเอียดดงั นี้ ผู้สูงอายุได้รับการจัดช่องทางพิเศษเฉพาะเพ่ือให้ผู้สูงอายุได้รับ การบริการที่สะดวก รวดเร็วได้รับการบริการตามหลักประกัน สุขภาพถว้ นหน้า หรือ เจ็บปวุ ยฉุกเฉนิ โทร 1669 คมู่ ือเรยี นรู้เขา้ ใจวยั สงู อายุ

-44- จัดศูนย์เรียนรู้ในชุมชน และให้มีหลักสูตรการศึกษาเก่ียวกับ ผู้สูงอายุ ต้ังแต่การศึกษาข้ันพื้นฐาน ถึงข้ันอุดมศึกษาอย่าง ต่อเน่ือง ท้ังในระบบ นอกระบบ และตามอัธยาศัย รวมถึงมี รายการตา่ งๆ เพ่อื ผสู้ งู อายุได้รับขอ้ มูลขา่ วสาร ขอทราบข้อมูลเพมิ่ เตมิ ได้ที่ : โทรศัพท์ : 0 2281 7217 www.nfe.go.th โทรศัพท์ : 0 2241 9000 ต่อ 4131 - 4135 www.moi.go.th โทรศัพท์ : 0 2245 5166 www.bangkok.go.th โทรศัพท์ : 0 2642 4339 www.dop.go.th โทรศพั ท์ : 0 2441 4554 www.onab.go.th โทรศพั ท์ : 0 2422 8817 www.dra.go.th คมู่ อื เรียนร้เู ข้าใจวยั สูงอายุ

-45- ผู้สูงอายุได้รับการให้ข้อมูล คําปรึกษา ข่าวสารตลาดแรงงาน การจัดหางาน รับสมัครงาน บริการข้อมูลทางอาชีพ ตําแหน่ง ว่างงาน การอบรมและฝึกอาชีพ โดยมีศูนย์กลางข้อมูลทางอาชีพ และตําแหนง่ งานสาํ หรับผู้สูงอายุเป็นการเฉพาะ ที่สํานักงานจัดหา งานทุกแห่ง ขอทราบขอ้ มลู เพ่ิมเตมิ ไดท้ ี่ : โทรศพั ท์ : 0 2232 1328 www.mol.go.th โทรศัพท์ : 0 2281 7217 หรือ Call center 1660 www.nfe.go.th โทรศัพท์ : 0 2245 5165-5 โทรศพั ท์ : 0 2241 9000 ต่อ 4131 - 4135 www.moi.go.th คู่มือเรยี นรูเ้ ข้าใจวัยสูงอายุ