İzdüşüm - Sayı 10

İZDÜŞÜM Haziran 2022 | Sayı 10

İZDÜŞÜM | Sayı 10 2 © E. Damla Mollaoğulları | Başkent Üniversitesi İletişim ve Tasarım Bölümü Öğrencisi

İÇİNDEKİLER İZDÜŞÜM “8 Mart Dünya Kadınlar Günü” ve Günümüzde Kadının Yeri Sahibi 5 Sahip Olduğumuz ama Olamadığımız Hayatlar Prof. Dr. İ. Haldun Müderrisoğlu Dilara Alkan Rektör Vekili 8 Taliban Yönetiminin Kadınlara Yönelik Tutumuna Genel Bakış Yayın Sorumlusu Cansu Evmez Dr. Öğr. Üyesi Cihan Dizdaroğlu Arş. Gör. Berkay Kabalay 11 Toplumsal Cinsiyet Kavramına Genel Bir Bakış Ayşe Betül Ferik Yayın Kurulu Anıl Ceylan 12 Kadının Yeniden Öldürülmesi Büşra Nur Özata Meryem Yalçınel Cansu Evmez Onur Altun “11-13 Mart 2022” - Antalya Diplomasi Forumu (ADF) Simay Yılmazer 15 ADF Tanıtımı: Diplomasiyi Yeniden Kurgulamak Editörler Gizem Baygün Dilara Alkan Gizem Baygün 16 ADF Deneyimi I Mert Demir Tasarım Koordinatörü Dr. Öğr. Üyesi Banu Erşanlı Taş 17 ADF Deneyimi II Nilüfer Güler Tasarım Elif Damla Mollaoğulları 18 ADF Deneyimi III Gürkan Kızılboğa Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğrenci Dergisi 19 ADF Deneyimi IV Simge Zerşin Saruhanoğlu İzdüşüm Haziran 2022 “26 Mart 2022” - Öğrenci Konferansı: Sayı: 10 İnsanlığın Geleceği ve Çevre Güvenliği 21 5. Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Öğrenci Konferansı Tanıtımı Büşra Nur Özata 23 Küresel Isınma ve Çevre Sorunları: Günümüz Ortak Trajedisi Gizem Baygün 27 The Relationship Between Degrowth and the Climate Crisis Göksu İncesulu 31 İklim Ekomomisi ve Ekonomi Politiği Eftelya Kazan 34 Anayasaların İklim Krizindeki Rolü Nedir? Beyza Sarı 37 Hazar Enerji Kaynaklarının Bölge Ekonomileri Açısından Önemi Simay Yılmazer 42 “30-31 Mart 2022” - Eko İklim Zirvesi 44 Eko İklim Zirvesi Tanıtım Onur Altun Eko İklim Zirvesi Deneyimi Kadir Gürbüz Erasmus Öğrenci Değişim Programı Deneyimleri 46 Talinn, Estonya Simay Yılmazer 48 Lublin, Polonya Miraç Arda Balaban 50 Newsletter 2022 1 Anıl Ceylan

İZDÜŞÜM | Sayı 10 EDİTÖRLERDEN Pandemi nedeniyle kesintiye uğrayan Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nün öğrenci dergisi İzdüşüm’e yeni ekibimizle kaldığımız yerden devam edebildiğimiz için çok mutlu ve heyecanlıyız. Editörler ekibi ve yayın kurulumuz ile devraldığımız bu önemli görevi bölüm arkadaşlarımızın da katkılarıyla en iyi şekilde yerine getirme arzusundayız. Uzun bir aradan sonra ve tamamen yeni bir ekiple çalışmanın getirdiği zorluklar başta gözümüzü korkutmuş olsa da arkadaşlarımızın katkıları, hocalarımızın desteği ve İzdüşüm ekibimizin özverili çalışmalarıyla bu görevin üstesinden gelebildiğimizi umuyor ve yeni sayımızı sizlerin beğenisine sunuyoruz. Bu sayımızın içeriğini kurgularken çeşitli konulara yer verip aynı zamanda okurlarımıza yeni bakış açıları kazandırabilecek yazılar sunmak istedik. Onuncu sayımız için, bölümümüz öğrencilerinin, yıl içinde aktif olarak yer aldığı faaliyetleri esas aldık ve tüm yazıları kronolojik olarak, beş ana tema altında gruplandırdık. İlk olarak, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü vesilesiyle hazırladığımız “Günümüzde Kadının Yeri” adlı temamızı keşfedebilirsiniz. Devamında 11-13 Mart 2022 tarihleri arasında düzenlenen “Antalya Diplomasi Forumu” (ADF) hakkında bilgi edinebilir ve ADF’ye katılan arkadaşlarımızın paylaştıkları deneyimleri okuyabilirsiniz. Hemen ardından, “Çevre, Siyaset ve Uluslararası İlişkiler” temamız altında, 26 Mart 2022 tarihinde gerçekleştirilen 5. Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Öğrenci Konferansı’nda bölüm arkadaşlarımızca sunulan yazıları inceleyip, Hazar Bölgesi örneği ile günümüzdeki çevre sorunları hakkında bilgi edinebilirsiniz. Çevre temamızı, 30-31 Mart tarihinde bölüm arkadaşlarımızın katıldıkları “Eko-İlkim Zirvesi” deneyimleriyle pekiştirmek istedik. Son olarak ise “Erasmus” teması altında Avrupa Birliği’nin değişim programına katılan arkadaşlarımızın değerli deneyimlerini paylaşmak istedik. Dergimizin sonunda ise yeni bir uygulama olarak başlattığımız “Newsletter” başlığı altında 2022 yılının ilk yarısında, dünya genelinde, uluslararası ilişkilerde yaşanan en çarpıcı olayları dikkatinize sunduk. Katkısı olan herkese önemli deneyimler kazandırdığına inandığımız İzdüşüm dergimizi, bölüm arkadaşlarımızla birlikte, zengin içeriklerle yayınlamaya devam etmeyi ümit ediyoruz. Bu süreçte, bize bu imkânı veren bölümümüz öğretim üyelerine ve pandemi sonrası ilk sayımıza katkıda bulunan tüm bölüm arkadaşlarımıza teşekkürü borç biliriz. Diğer taraftan, tasarımlarımızın hazırlanmasında emeği geçen İletişim Fakültesi öğretim üyeleri ve öğrencilerine de teşekkür ediyor, hepinizin dergiyi okurken keyif almasını diliyoruz. Önümüzdeki sayılarda görüşmek dileğiyle… Gizem BAYGÜN Dilara ALKAN 2

“8 Mart Dünya Kadınlar Günü” ve Günümüzde Kadının Yeri

İZDÜŞÜM | Sayı 10 4

Dilara Alkan Sahip Olduğumuz ama Olamadığımız Hayatlar Kadın denilince genel olarak erkek hale getirilmiştir. İsviçre’den alınan da kadınları korumak için yapılan Dilara Alkan I Sahip Olduğumuz Ama Olamadığımız Hayatlar egemenliği altında özgürlüğünü Medeni Kanun ile uzun yıllardır sü- protestolar ile bu konularda fa- aramaya çalışan, bazen de korku- regelen erkek egemenliği sınırlan- aliyet göstermek amacıyla kuru- sunun gölgesine sığınmak zorunda dırılırken, kadına da boşanma ve lan kurum ve kuruluşlar insanların kalıp düşüncelerini ifade etmekten mirastan yararlanabilme hakları gerçeği görmesine yardımcı ol- çekinen, köleleştirilmiş ve oyuncak tanınmıştır. 1930 yılında kadınlara mak için çabalamaktadır. He For haline getirilmiş varlıklar aklımıza belediye seçimlerine katılma ve oy She, UNWOMEN, UNFPA, ILO, Mor gelmektedir. Sessizliğin altındaki kullanma hakkı verilmiştir. 1933 yı- Çatı, KADAV, KAHDEM gibi bazı çırpınan seslere ses olabilmek için lında kadınlara tanınan haklardan kuruluşlar kadın haklarına yönelik adaletin eşitlik adı altındaki yaptı- biri de muhtar ve ihtiyar kuruluna farkındalık yaratmak ve kadınların ğı çalışmalarda, kadına da erkeğe seçme ve seçilme hakkının veril- doğuştan sahip oldukları haklara verildiği kadar hak tanınması ve bu mesidir. 1934 yılında ise kadınlar, gerçekten sahip olabilmeleri için tanınan hakların da gerçekten yü- genel seçimlerde seçme ve seçil- ortaya çıkan örgütlerdir. rürlüğe girip uygulanması gerekir. me hakkını elde ederek eskiden Eşitliğin sağlanabilmesindeki önemli sahip olamadığı statü ve hakları- Bu kuruluşlardan biri olan “Mor etkenlerden biri de ülkenin yöne- na Mustafa Kemal Atatürk’ün de Çatı” kadınların kendi haklarını fark tim biçimidir. Rejim farklılıklarına destekleriyle ulaşmışlardır. Kadın, etmelerini sağlayan ve diğerlerine göre eşitlik ilkesinin değiştiği ve kamusal alanda bu haklarla daha oranla daha başarılı olarak değer- kadın ile erkek arasındaki ayrımcılı- da görünür olmaya başlamıştır. Her lendirdiğim bir kadın dayanışma ğın arttığı ya da azaldığı görülmek- ne kadar kadınlara tanınan haklar merkezi. Mor Çatı Kadın Sığınağı tedir. Eşitlik kavramının vurgusunu ve kadınların toplumsal statüsüne Vakfı, 1990 yılında kadına yönelik yapan rejimler arasında en önde yönelik gelişmeler, günümüz kadı- şiddetle mücadele etmek amacıyla gelen rejim demokratik rejimdir. Bu nının haklarını fark etmesinde çok feministler tarafından kurulmuştur. rejimi uygulayan ülkelerden biri de önemli bir rol oynasa da hâlâ kadın Mor Çatı’da erkek şiddetine karşı Türkiye’dir. ve erkeğin eşit olmasını kabul ede- mücadele feminist yöntemlere da- meyenlerin ve etmeyenlerin sayısı yalı olarak yürütülür ve kadınların TTTaoürprikhluisymeel’udSneüdrvaeecKTiaüdrıknın da bir o kadar fazladır. özgür ve eşit koşullarda yaşadığı, toplumsal cinsiyet temelli ayrım- Türkiye’de kadınlara seçme ve se- Geçmişten günümüze süren eşitlik cılık ve erkek şiddetinden uzakta çilme hakkı verilmesi tartışmalarını düşüncesinin temeli insan hakların- bir yaşam kurabilmeleri hedeflenir. tarihsel olarak Türkiye Cumhuri- da yer almasına rağmen, eşitlik ilke- Toplumda erkeğe yönelik üstün ay- yeti’nin kuruluş evrelerine kadar si çeşitli ülkeler ve insanlar tarafın- rımcılığı önlemek için ortaya çıkan götürebilmek mümkündür. Bu dö- dan kabul görmemektedir. Kadına en önemli kuruluşlardan biridir. Ge- nemlerde atılan adımlar incelendi- verilen önemin artması beklenirken, nellikle toplumsal tabakalaşmayı ğinde, 16 Haziran 1923’te Kadınlar günden güne daha da azalması, en aza indirmeye -hatta eşitlik adı Halk Fırkası’nın kurulması ve 1924 haklarının yok sayılması, güçlerini altında bu tabaklaşma ve ayrımcılı- yılında Türk Kadınlar Birliği adı al- sesleriyle gösteren kadınların şid- ğı sıfıra indirmek- ve doğal olarak tında kadınları sosyal ve siyasi açı- dete maruz kalmaları, konuşmaya bahsedilen haklara ve özgürlük- dan daha eşit bir konuma getirmek çalıştıklarında ya da kendilerini sa- lere de kadının gerçek anlamda amacıyla bu derneğin kurulması da vunmaya başladıklarında hayatla- ulaşmasını sağlamak için kurulan kadın hareketlerinin başlangıcını rını kaybetme riski ve gerçeğiyle önemli bir örgüttür. Amaçlarından oluşturmuştur. 1924 yılında Tev- karşı karşıya kalmaları günümüz bir diğeri de kadına şiddete artık hid-i Tedrisat kanunuyla iki cinse toplumlarının bu konuda ne kadar bir “dur” demek ve kadının top- de eşit öğrenim hakkı sağlanmış- duyarlı olduğunun bir göstergesidir. lumsal hayattaki yerinin suiistimal tır. 4 Ekim 1926’da çok eşli evliliğe edilmesi önlemektir. son verilmiş ve resmi evlilik zorunlu İnsanları kadın hakları konusun- da bilinçlendirmek ve bir yandan 5

İZDÜŞÜM | Sayı 10 Bunları gerçekleştirmek için ka- günümüzün sıklıkla karşılaştığı du- zaferi ve galibiyetiyle sonuçlana- dınlara sosyal, psikolojik ve hukuki rumlardan biridir. Bunun sebeple- caktır. Bu zaferin oluşmasında ve açıdan destek vermektedir. Kadın- rinden biri de toplumların genellik- ortaya çıkmasındaki en büyük katkı lara zarar veren şeylerin ya da ki- le erkek egemenliği yani patriyarka ve etmenlerden biri de 8 Mart 1857 şilerin biyolojik cinsiyet farklılığıyla (ataerkil toplum yapısı) ile yönetil- tarihinde ABD’de 40.000 dokuma değil de toplumsal cinsiyet adı al- mesidir. Ataerkillik; erkek egemen- işçisinin daha iyi çalışma koşulları tında yer alan basmakalıp sözler ve liğini içeren ya da erkek otoritesiyle istedikleri için grev yapmaya baş- klişelerin yüzünden olduğunu gör- yönetilen toplum yapısıdır. Bu dü- lamalarıdır. Ancak, polisin işçilere memize de yardımcı olmaktadır. zenin temeli erkeğin üstünlüğü fik- saldırması, işçilerin fabrikaya kilit- rine dayalı olup, dominantlık hakkı lemesi ve ardından çıkan yangın- Peki toplumsal cinsiyet nedir? Top- erkeğe özgüdür. Bu şekilde yürütü- da işçilerin fabrika önüne kurulan lumsal cinsiyet, kadın ve erkeklerin len toplumlarda soyu ve hakimiyeti barikatlardan kaçamaması sonu- sahip oldukları her türlü davranış, belirleyen tür erkektir. Günümüzde cunda 129 kadın işçinin orada can hareket ve rollerin toplumsal bi- birçok toplum erkek egemenliği ile vermesiyle sonuçlanmıştır. Her ne çimde yapılandığının ifade edilme- yönetilir ve bunun sebebinin ise bi- kadar bu durum kötü olsa da kadın sidir. Aynı zamanda, kültüre göre yolojik farklılık olduğu, erkeğin her hareketlenmesini artırmaya başla- şekillenmiş gücünü biyolojik farklı- alanda kadından daha güçlü oldu- mıştır. Sonradan, Almanya Sosyal lıklar ve basmakalıp düşüncelerden ğu öne sürülür. Mesela, bir kadın Demokrat Partisi önderlerinden alan toplum içi cinsiyete göre taba- ve erkek evlendiğinde, kadın kendi Clara Zetkin, ölen kadınların anısı- kalaşmadan oluşan bir sistemdir. İş soyadını bırakarak evlendiği kişinin na, o günün “Internationaler Frau- hayatında “pink job” olarak bilinen soyadını taşımakla yükümlüdür. entag” yani “Dünya Kadınlar Günü” işleri sadece ‘kadın’ yapar, ’er- Çünkü toplum, soyun erkekten de- (International Women’s Day) ola- kek’lerin yapması doğru ve uygun vam edeceği üzerine inşa edilmiş- rak kabul edilmesinde öncü olmuş- değildir” ifadesinin kullanılması tir ya da genel olarak bakıldığında, tur. Daha sonra bu özel gün “Dün- buna verilebilecek örneklerden bi- farklı toplumlarda yaşayan iki ki- ya Emekçi Kadınlar Günü” olarak risidir. Peki neden bir “erkek” hem- şinin evlenmesiyle kadın, yaşadığı adlandırılmaya başlanmıştır. Son şire olamasın ya da neden “kadın” yerden ayrılarak erkeğin yaşadığı olarak da Birleşmiş Milletler söz ko- bir taksi şoförü olamasın? Bunların yere gidip orada yaşamaya başlar. nusu günü “Dünya Kadınlar Günü” hepsi yozlaşmış düşüncelerden ve Tam tersi bir durum söz konusu ol- olarak adlandırmıştır. Bu sayede önyargılardan ibarettir. duğunda erkek “iç güveysi” olarak uzun yıllardır tüm dünya tarafın- bilinir ve bu durumun erkeğin gu- dan kutlanmaya ve kabul görmeye İşte bunları yok edebilmek için ku- rurunu kırdığı öne sürülürken ay- başlanmıştır. Kadınların uzun süre- rulan söz konusu kuruluşlar top- nısı kadın için düşünülmemektedir. dir gerçekleştirmek istedikleri eşit- lumdaki bu tür önyargıların kırıl- Bundan mütevellit kadının daha lik düşüncesi ve aynı haklara sahip masını sağlamaya çalışmaktadır. çok ev hayatında bir rolü olduğu olma düşüncesinin resmiyet kazan- düşünülür. masında önemli bir rol oynamış ve Bir diğer başarılı girişim ise Birleş- bu sebepten ötürü de dünyada, 8 miş Milletler tarafından toplumsal Kadın, kendini fark etmesiyle, sa- Mart Dünya Kadınlar Günü olarak Dilara Alkan I Sahip Olduğumuz Ama Olamadığımız Hayatlar cinsiyet eşitliğinin ilerletilmesi için hip olduğu eşitsizliği sonlandır- kutlanmaya başlanıp kadının öne- başlatılan “He for She” kampanya- maya çalışmış bunun için elinden mini biraz daha anlamak ve baş- sıdır. Kampanyanın amacı, tüm cin- gelen her şeyi yapmıştır. Sonunda, kaları için de umut olabilmek için siyetlerden bireyleri değişimin ara- bir bakıma zeminden tavana çık- günümüzde bu kutlamalar her yıl cıları olarak yer almaya ve olumsuz mayı başarmış ve kendine verilen devam etmektedir. yargılara ve davranışlara karşı önemi arttırmıştır. Her ne kadar harekete geçmeye teşvik ederek şiddet hâlen devam etse de eski- Türkiye’de ise bu özel günün -Dün- eşitliği sağlamaktır. Kampanya, ye oranla kadınların sahip olduğu ya Kadınlar Günü- ilk olarak kutlan- toplumsal cinsiyet kavramını eko- haklar artmaya başlamış, erkek ması 1921 yılına tekabül etmektedir nomik, siyasi ve sosyal açıdan açık- egemenliği de günden güne biraz ve günümüze kadar da hemen her lamaya çalışırken, dünyaca tanınan daha azalmaya başlamıştır. Top- yıl kutlanmaya çalışılmıştır. Kısaca- Emma Watson gibi isimlerden de lumda kadına bahşedilen özellikle- sı, 1857 yılında kadınların haklarını destek almaktadır. rin ve kadının öneminin biraz daha savunmak için grev yapmaları ve artmasıyla, kadın, sahip olması bunun uğruna can vermeleri bü- Günümüz toplumlarında kadınların gerektiği ama aslında olamadı- tün kadınlar için ve “insanlık” için görevlerini sadece eş ve anne ol- ğı yaşama, yavaş yavaş zaferlerle ne kadar çok hüzün verici bir du- mak üzere tanımlayan kişilerin ken- ulaşmaya başlamıştır. Günümüzde rum olsa da onların direnişi sonraki dilerini “kral” ilan ederek her türlü hâlâ devam eden ve gittikçe artan tüm kadınlara umut olmuş ve onla- 6 hizmeti kadınlardan beklemesi bu direniş bir gün tüm kadınların rın da haklarını savunmalarında ve

karanlık dünden aydınlık yarınlara man saygı duyulsun ki insanlık ken- ‘’Kadınlara seçme ve seçilme hakkı geçebilmelerinde önemli bir adım dini tamamen kaybetmeden tekrar tanıyan ilk ülke hangisidir? Tarihte olmuştur. Bu direniş sayesinde ka- asıl anlamını bulabilsin! Var olsun kadın hakları’’, Pembenar/Milliyet, dınlar asıl benliklerini fark etmiş ve kadın hakları ve var olsun eşitlik! (https://www.milliyet.com.tr/pem- bunu ortaya çıkarmak için her şeyi benar/kadinlara-secme-ve-secil- yapmaya çalışmışlardır. Sadece bir Kaynaklar me-hakki-taniyan-ilk-ulke-hangisi- gün olarak görülse de bir kadının Belkıs KONAN, ‘’ Türk kadınının si- dir-tarihte-kadin-haklari-6204965 tüm hayatını etkileyen bu özel gün, yasi hakları kazanma süreci ‘’, An- , erişim tarihi: 7 Haziran 2022) kadına duyulması gereken saygıyı kara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Nazan Sarah Satana, ‘’Türk Dün- anlatmış ve önemini sessiz çığlık- Dergisi, 60 (1) 2011, s. 157-174 yasında Kadın Hakan-lar ve Ha- larla dile getirmiştir. İşte bu gün, Bihterin Dinçkol, ‘’Kadın erkek eşit- tun-lar’’, Milliyet, 8 Ekim, 2012, kadının hayatındaki karanlığın son liği için pozitif ayrımcılık’’, İstanbul http://blog.milliyet.com.tr/turk- bulmasını savunan ve bunun için Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler dunyasinda-kadin-hakan-lar-ve- her zaman savaşacak olan tüm ka- Dergisi, 8 (Güz 2005/2), s.101-117 hatun-lar/Blog/?BlogNo=382437 , dınlara örnek olmuştur ve örnek ‘’Dünya Kadınlar Günü Neden Kut- erişim tarihi: 7 Haziran 2022. olmaya da devam edecektir! lanır?’’, Pembenar/Milliyet, (https:// Osman Furkan Akın, ‘’HeForShe www.milliyet.com.tr/pembenar/ Nedir’’, Akademik Kaynak, https:// Sonuç olarak, insanlığın ilerleme- dunya-kadinlar-gunu-neden-kutla- www.akademikkaynak.com/he- si ve gelişmesindeki önemli fak- nir-2023994 , erişim tarihi: 7 Hazi- forshe-nedir.html , erişim tarihi: 7 törlerden biri de her iki tarafa da ran 2022) Haziran 2022 aynı şekilde değer vermek ve aynı Gözde Solak, ‘’Şiddete Uğrayan Şafak Parlak Börü, ‘’Kadının Korun- hakları onlara sunmaktır. Eşitliğin Kadınların Destek Alabileceği 8 masına İlişkin Uluslararası Sözleş- olduğu ve de gerçekten uygulan- Sivil Toplum Kuruluşu’’, Listelist, 4 meler ve Türkiye’nin Konumu’’, TBB dığı toplumlarda kadınlar da hak Kasım, 2018, https://listelist.com/ Dergisi özel sayı (2017) s. 43-62. ettiği haklara ulaşacak ve herhangi siddete-ugrayan-kadin-icin-der- ‘’Türkiye’de BM Kuruluşları’’, Bir- bir ayrımcılık yapılmadan erkekler- nekler/, erişim tarihi: 06 Haziran leşmiş Milletler Türkiye (https:// le eşit muamele göreceklerdir. Bu 2022. turkey.un.org/tr/about/un-entities-in- yüzden bir gün değil her gün on- https://morcati.org.tr/neler-yapi- country, erişim tarihi; 7 Haziran 2022) ların bayramı olsun, her gün onlara yoruz/biz-kimiz/ eşit davranılsın ve onlara her za- © E. Damla Mollaoğulları 7

İZDÜŞÜM | Sayı 10 Cansu Evmez Taliban Yönetiminin Kadınlara Yönelik Tutumuna Genel Bakış 2021 yılının dünya kamuoyunda en aykırı olan baskıcı uygulamalarına hakları konusunda yerinde say- çok ses getiren olaylarından birisi, devam etmektedir. masının ve hatta geriye gidişinin Taliban’ın 1 Mayıs 2021’deki saldırı- ve bu zihniyetini düzeltemediğinin sıyla Afganistan hükümetini devir- Taliban yönetimi, yaptığı basın acı ve somut bir kanıtıdır. Eğitim mesi ve 15 Ağustos 2021’de Kabil’i açıklamasında demokrasiye yer hakkından sistematik bir şekilde ele geçirerek ülkeye egemen olma- verilmeyeceğini de ifade etti. Nite- yoksun bırakılan kadınların bu se- sı oldu. Buna paralel olarak, Taliban kim Sünni İslam’ın katı bir yorumu- bepten psikolojik sorunlarla karşı yönetiminin kadınlara yönelik tutu- nu benimseyen Taliban, yönetimini karşıya kaldıkları da bir gerçek- munun ne olacağı da en çok me- “yeni” bir şeriat hukuku biçimine liktir. Araştırmalara göre, travma rak edilen konuların başında geldi. dayandırmaktadır. Yeni şeriat hu- sonrası stres bozukluğunun semp- Taliban sözcüsü Zabiullah Mücahid, kuku çerçevesinde kadınların ve tomlarından olan depresyon ve grubun Afganistan’ın başkenti Ka- kız çocukların eğitim görme hak- intihar, Afgan öğrencilerde endişe bil’in kontrolünü yeniden ele geçir- kının ciddi bir şekilde kısıtlanması verici derecede yüksektir. Ayrıca, mesinden sonraki ilk basın toplan- rejimin en çok tepki alan uygula- kız çocukların eğitime devam ede- tısında Afgan kadınlara bu konuda malarından biridir. Amerika Birle- memelerinden dolayı birçok aile güvence vermeye çalıştı. Kadınlara şik Devletleri’nin Afganistan’daki çocuklarını genç yaşta evlendir- karşı dini çerçevede bir ayrımcılık misyonu sırasında özellikle eğitim- meye başladığı bildirilmektedir. Bu olmayacağını ve haklarının şeriat de kadınlar ve kız çocukları için kızların eğitim haklarının ellerinden dahilinde sağlanacağını söyledi. önemli kazanımlar olmuştu. UNES- alınması ileride Afgan toplumunun Fakat, Taliban’ın 1996-2001 arası CO’nun 2021 raporuna göre, kadın- ortak geleceği üzerinde bir felaket dönemde yönetimde olduğu süre ların okuryazarlık oranı on yılda ne- etkisi yaratacaktır. Çünkü Afganis- boyunca ciddi bir şekilde ayrım- redeyse iki katına çıkarak 2018’de tan’da toplumdaki güç ve otorite cılığa ve ev hapsine maruz bırakı- yüzde 30’a ulaştı. Bunun yanı sıra, erkeğin elindedir. Dünyadaki diğer lan, üniversitelerden atılan, burka 2001’de neredeyse sıfır olan ilkokul pek çok toplum gibi ataerkil bir takmaya zorlanan ve daha nice in- öğrencisi kız çocuklarının sayısı, topluma sahip olan Afganistan’da, Cansu Evmez I Taliban Yönetiminin Kadınlara Yönelik Tutumuna Genel Bakış sanlık dışı muamelelerle karşılaşan 2018’de 2,5 milyona çıkarak tüm çocukların yetiştirilmesinde ve bü- Afgan kadınları, bu sözlerin ger- ilkokul öğrencilerinin neredeyse yütülmesinde neredeyse tamamen çekleşmeyeceğini biliyorlardı. 2001 yarısını oluşturdu. Ancak, Taliban etkili olan ebeveyn, kendisine ka- yılında Taliban rejiminin düşmesin- 2021’de bu durumu tekrar tersine musal alanda daha az rol biçilen den 2021 yılına kadar geçen süre- çevirerek tüm bu kazanımları orta- annedir. Eğitim almış, kendini ge- de Afganistan’da kadın haklarında dan kaldırdı. 2021 yılında Covid-19 liştirmiş bir annenin yetiştirdiği ço- çok önemli gelişmeler kaydedildi. pandemisi bahane ederek okulları cuk ile Taliban’ın eve hapsettiği kız Kadınlar ülke siyasetine ve sosyal kapatan Taliban, bir süre sonra yal- çocuklarının anne olduklarında ye- hayata aktif bir şekilde katılmaya nızca erkeklerin okula dönmesine tiştirecekleri çocuklar birbirinden başladılar. Öte yandan, ülkede top- izin veren bir karar çıkardı. 2022 çok farklı olacaktır. Yani, bu rejim lumsal cinsiyet eşitliği kapsamında Mart ayında verdikleri yeni bir ka- veya rejimin bu tutumu devam et- önemli yasal değişikliklere gidildi. rara göre kız çocukları yeniden tiği sürece nesiller boyu bir eğitim- Bütün bu süreçleri yaşayan ve bu ortaokula dönebilecekti fakat bu sizlik dalgasının söz konusu olaca- süreçlere tanıklık eden kadınlar, karar sonuca bağlanmadan okullar ğını ifade edebilmek mümkündür. kazandıkları hakların yeniden kay- yeniden kapatıldı. bedilmesi korkusuyla ülkenin bir- Taliban, kadınların sosyal ve top- çok yerinde eylemler düzenledi. Bu Taliban, “okulların İslam hukukuna lumsal alanda da var olmalarını protestolar uluslararası kamuoyun- göre açılması için yeni bir plan ha- istememektedir. Onları toplumsal da yankı uyandırsa da aynı farkın- zırlanana kadar kapalı kalacağını” hayattan soyutlayarak kimliklerini dalığın Taliban için geçerli olduğu belirterek kararından döndü. Bu- yok etmeye çalışmaktadır. Kadınla- ne yazık ki söylenemez. Taliban re- nun üzerine kız öğrenciler gözyaş- rı birey olma statüsünden çıkartıp, jimi 2021’de yönetime geldiğinden ları içinde evlerine geri döndüler. kadın adının olmadığı bir Afganis- 8 bu yana insan haklarına tamamen Bu durum Taliban rejiminin kadın tan yaratmaya çalışmaktadır. Sos-

yal hayatta da kadınları kısıtlayan bu durumu şu şekilde ifade et- bir kaygı söz konusu değildir. An- Cansu Evmez I Taliban Yönetiminin Kadınlara Yönelik Tutumuna Genel Bakış Taliban, 2022 yılı mart ayında ka- mektedir: “Kadın katılımı olmadan cak aynı zamanda sağlık, hijyen dınların uçakla yalnız başına yolcu- Afgan ekonomisinde gerçek bir koşullarındaki bilgi ve imkân ye- 9 luk yapmalarını yasakladı. Havayo- tam iyileşme olmadığını çok net tersizliği yüzünden ölüm oranları lu şirketlerine bildirilen bu karara bir şekilde söylemek istiyorum, ilk da yüksektir. İkinci aşamada ise göre firmalar kadınlara ayrı bilet sonuçlarımız, eğitimli kadınların yaşam kalitesinde yavaş yavaş ar- satamayacak. Ayrıca, parklarla ilgili Afgan üretkenliğine katkısının, aynı tış gözlemlenir; sağlık ve hijyen yaptıkları yeni düzenlemelere göre eğitim düzeyine sahip erkeklerden koşulları iyileşir. Üçüncü olan son parklara kadın ve erkeklerin aynı daha yüksek olduğunu gösteriyor.” aşamada ise toplum gelişmiş bir günde girişi yasaklandı. Kadınların Kilit sektörlerde kaybedilen bu iş seviyeye ulaşır ve nüfus artışı ya- sadece pazar ve salı günleri ara- gücünün Afgan ekonomisine yıkı- vaşlar, aynı zamanda kadının top- sında hicap giymeleri koşulu ile cı bir etkisi olduğu aşikardır ve bu lumdaki ekonomik rolü de artar. Bu parklara girmesine izin verilirken, etki Taliban iktidarda kaldığı ve ka- modeli Afganistan’a uyarladığımız- erkekler ise çarşamba ile cumar- dınların çalışmasına izin vermediği da; 2001 yılında Taliban rejiminin tesi günleri arasında parklara gire- sürece artmaya devam edecek- düşmesinin ardından ülkede yavaş bilmektedir. Taliban, insanın insan tir. Diğer bir yandan, bu durumun yavaş ikinci aşama gerçekleşiyor- olmaktan kaynaklanan ve en temel Afganistan’ın demografik yapısı ken ve Afganistan’da gelişmenin haklarından biri olan özgürce seya- üzerinde de olumsuz sonuçlara yol önüne engeller çıkmadığı taktirde hat etme ve istediği yere gidebilme açacağı ifade edilebilir. Ekonomik ilerleyen yıllarda üçüncü aşamaya hakkına sınırlayarak bir insan hakkı bağımsızlığını elinde bulunduran, geçilebilme ihtimali söz konusuy- ihlali yapmaktadır. çalışan kadınlar daha az sayıda ço- ken, 2021 yılında kadınların tekrar cuk sahibi olmaktadır; çünkü onlar iş hayatından çekilmesiyle beraber Bütün bu hakları ve özgürlükleri için önemli olan çocuğun sayısı de- maalesef ilk aşamaya dönülmüştür. yeniden kazanmak ve kendileri- ğil, niteliğidir. Yani çok sayıda çocuk Diğer bir deyişle, gelişmemiş ve ne biçilen rolden sıyrılmak isteyen yetiştirmektense, az sayıda yetiştir- ataerkil bir toplum yapısının hâkim Afgan kadınları bu isteklerini ör- dikleri çocukları en iyi şekilde büyü- olduğu, çocuklar ve özellikle erkek gütlenme ve toplanma hakları çer- terek donanımlı bireyler olmalarını çocuklara yalnızca neslin devamını çevesinde protestolarda dile ge- sağlamak çalışan kadınların önce- sağlayacak üreticiler gözüyle ba- tirmektedir. Fakat bu protestolar liğidir. Ancak birkaç nesil eğitimsiz kan düşünceye geri dönülmüştür. Taliban tarafından çok sert biçim- anneler olduğu sürece, çocukların de bastırılmaktadır. Hatta Afganis- niteliğinden ziyade sayısı önemli Kaynaklar tan’daki kadın eylemcilerin evlerine olacaktır. Çünkü evlere hapsedilen, Ahmadi, Belquis. “Taliban’s Ban on Taliban’ın silahlı üyeleri tarafından hayata karışmasına izin verilmeyen Girls’ Education in Afghanistan.” baskınlar düzenlenmekte ve kadın kadınlar, erkekler tarafından meta- USIP, 1 Nisan 2022, https://www. göstericiler tutuklanmaktadır. Or- laştırılarak yalnızca çocuk doğuran usip.org/publications/2022/04/ tadan kaybolan ve tutuklanan ka- bir varlık olarak görülmektedir. Tüm talibans-ban-girls-education-afg- dınlar durumun ciddiyetini açıkça bu nedenlerle Afganistan’da nüfus hanistan. gözler önüne sermektedir. artacak, fakat bu artış nitelikli bir Azam, Naghavi. vd. “Mental health şekilde olmayacaktır. Bu durum, and suicidality in Afghan students 2001’de düşen Taliban rejiminin Demografik Evrim Teorisi üzerinden after the Taliban takeover in 2021.” ardından kadınlar avukat, doktor, şu şekilde ele alınabilir. Journal of Affective Disorders Cilt: ordu mensubu gibi pek çok önemli 307 (2022): 178-183. mesleğe sahip olarak mesleklerini Demografik Evrim Teorisi sanayi- Bag, Mustafa. “Taliban, açılacağı rahat bir şekilde icra edebilmek- leşme ile doğum ve ölüm oranları, günde lise ve dengi kız okullarının teydi. Özellikle tekstil sektöründe dolayısıyla gelişme hızı arasındaki yeniden kapatılması talimatını ver- kadınların istihdam edilme oranı ilişkiyi açıklayan bir teoridir. Psiki- di.” EuroNews, 23 Mart 2022. yüksekti. Fakat Taliban ülkeyi ele yatr C. P. Blacker’e göre toplumlar Bianet. “Taliban ilk kez basın top- geçirdikten sonra kadın tuvaletle- demografik gelişme açısından 5 lantısı düzenledi,” 18 Ağustos 2021. rini temizlemek gibi işler dışında aşamadan geçerler fakat günü- Finnegan, Conor. “How are the Ta- kadınların çalışmasına izin verme- müzde 5 aşama yerine, 3 aşama- liban treating Afghan women and mektedir. Afganistan nüfusunun lı bir evrimden bahsedilir. Birinci girls?” ABC News, 29 Eylül 2021, yarısının kadın olduğu düşünüldü- aşamada doğum ve ölüm oranları https://abcnews.go.com/Politics/ ğünde, kaybedilen işgücü oranı da arasında bir denge vardır. Top- taliban-officials-comments-edu- doğal olarak çok fazladır. Birleşmiş lum geri kalmış bir düzeydedir ve cation- j o b s - f u e l - f e a r s - a f g h a n / Milletler Kalkınma Programı’nın çocuklar faydalı ve maliyetsiz bir story?id=80280097. Afganistan Daimî Temsilcisi Ab- araç olarak görülmektedir. Çünkü Gomes, Robin. “Afghanistan has dallah al Dardari bir röportajında çocukları nitelikli yetiştirme gibi lost 500,000 jobs under Taliban.”

İZDÜŞÜM | Sayı 10 Vatican News, 20 Ocak 2022, asia/afghanistan-women-govern- The Guardian, 20 Ocak 2022, htt- https://www.vaticannews.va/en/ ment-jobs-intl- hnk/index.html. ps://www.theguardian.com/glo- world/news/2022-01/afghanis- ILO. “ILO estimates underscore Af- bal-development/2022/jan/20/ tan-ilo-half-million-job-losses-un- ghanistan employment crisis.” Eri- taliban-arrest-afghan-womens-ri- der-taliban.html. şim 19 Ocak, 2022, https://www. ghts-activist-witness-says Humayun, Hira.ve Regan, Helen. ilo.org/asia/media-centre/news/ Yanardağ, Özgür. ve Özgen, Ürün. “About the only job women can do WC M S _ 8 3 4527/ l a n g - - e n / i n d ex . “Nüfus Kavramı ve Türkiye’de Nüfu- for the Kabul government is clean htm. sun Gelişim Sürecinin Değerlendiril- female bathrooms, acting mayor Kumar, Ruchi. ve Noori, Hikmat. mesi” Mevzuat Dergisi 6,66 (2003). says.” CNN, 20 Eylül 2021, htt- “Taliban launch raids on homes of ps://edition.cnn.com/2021/09/19/ Afghan women’s rights activists.” 10 © E. Damla Mollaoğulları

Ayşe Betül Ferik TGoepnleulmBsiralBCaiknısşiyet Kavramına Biyolojik cinsiyetlerden bağımsız bölümü, maskülen bireylerin daha rağmen erkek bireylerden daha az Ayşe Betül Ferik I Toplumsal Cinsiyet Kavramına Genel Bir Bakış olarak toplumsal cinsiyet kavramı, fazla kol gücü gerektirecek olan maaş almaları, kadın cinayetlerinin günümüze kadar birçok farklı pers- avlama işini, feminen bireylerin- politikleşmesi gibi normatif durum- 11 pektiften incelenmiştir ve bu ince- se daha az kas gücü gerektirecek lar bunlara örnek verilebilir. Bütün lemelerin sonucunda bu olgunun olan toplama işini yapması üzerine bu durumların varlığında kültürel- beklenmedik düşünce yapılarının oluşturulmuştur. Bu iş bölümünün leşmiş ataerkil düşüncenin getirdiği varlığına işaret ettiği görülmüştür. anlamı değişen toplumsal norm- tabulaştırılmış cinsiyet normların- Aslına bakılırsa bu kavramın tek larla, ekonomik gereksinimlerle ve dan bahsedilebilir. bir açıdan incelenmesi yanlış olur, toplumun yapısını derinden etki- çünkü toplumsal cinsiyet dediği- leyen olaylarla zamanla gelişmiş, Toplumsal cinsiyet kavramının fark- miz kavram toplumsal yaşamın her değişmiş, kültürelleşmiş ve belki lı açılardan incelenebileceği yazıda alanında -dil, eğitim, sağlık, medya, de yanlış anlaşılmıştır. Toplumda, kısaca bahsedilen olgulardan çıka- insan ilişkileri, iş hayatı, kültür ve kadın cinsiyetinin yeri bahsedilen rılabilecek sonuçla açıklanıyor: Bu ekonomi gibi- etkileri gözlemlene- bu unsurların etkisiyle şekillenirken, toplumsal olgunun göründüğünden bilecek bir olgudur. Özellikle Sig- avcı-toplayıcı dönemin çok geride çok daha fazla katmanı, analiz düze- mund Freud’un psikanaliz alanında kalmasıyla, Merkantilist anlayışın yi ve perspektifi vardır. Örneğin ki- yaptığı çalışmaların -belki doğru- yerini liberal ekonomik fikirlere bı- şilerin psikolojisi, toplumsal-kültürel dan bu alana işaret etmese de- top- rakması ve globalleşmeyle beraber normlar, politika, ebeveynle ilişkiler lumsal cinsiyetin birey psikolojisi ve bu bağlam, cinsiyetlerin toplum- kümülatif bir sonuç ortaya çıkar- kültürelleşmiş normlar bağlamında daki yerlerinin sorgulanmasına da mıştır. Bu kümülatif sonuç bize şunu incelenmesinde önemli etkisi ol- sebep olmuştur. Dişil cinsiyetlerin göstermektedir. Toplumda cinsiyet- muştur. İnsan bilinci perspektifinde ve feminenliğin bu kültürel değişim ler arası adaleti sağlayabilmek için ebeveynlik, cinsiyet gelişimi, cinsel- sürecinde kırılgan, nazik, anlayışlı toplum içerisinde yalnızca tek bir lik ve farklı cinsiyet rolleri üzerine ve merhametli; eril cinsiyetlerin ve cinsiyeti, tek bir ırkı veya tek bir kül- çalışan Freud, toplumsal cinsiyet maskülenliğin ise süreç içerisinde türü değiştirmek yeterli olmayacak- çalışmaları için çokça bilgi, eleştiri sert, güçlü, belki kaba ve görece tır. Zaten liberal feministler de fırsat ve araştırma konusu sağlamıştır. daha kararlı ve istikrarlı olarak ta- eşitliği istenmektedir. Pozitif ayrım- nımlandığını söyleyebiliriz. Bu bas- cılık veya kayırmadan ziyade, zaten Genellikle ataerkil bakış açıların- makalıp ifadeler, bireylerin yaşa- gerekli olan temel insan haklarının dan kaynaklanan ve bireylerin mında toplumsal cinsiyet olgusunun tüm cinsiyetlere sağlanması gerek- yaşadığı psikolojik ikilemler, top- nasıl etkili olduğunu açıklamaktadır. tiği tartışılmaktadır. Ceza ve sonuç lumsal ilişkileri şekillendirmekte- Şöyle ki, somutlaştırmak gerekirse, odaklı çözümler ve politikalar yal- dir. Peki söz konusu ataerkil bakış toplumumuzda geçmişten günü- nızca süreci yavaşlatmakta ve hatta açıları nasıl kazanılmıştır? müze gelen ve hatta ‘gelenek’ ola- tepki doğurabildiği kanaatindeyim. rak tanımladığımız kültürel normlar, Bu yüzden, cinsiyetlerin eşitliğinin Cinsiyetlerin toplumlardaki rolü, atasözleri ve düşünce kalıpları, eko- sağlanması için bireylerden baş- en materyalist biçimde, ilkel dö- nomik üretim süreci, sosyal faaliyet- layıp ailelere, büyük toplumlara, nemlerde fiziksel gereksinimlerden ler, eğitim, sağlık, izlediğimiz filmler ülkelere ve tüm dünyaya yayılan ötürü uygulanmış olan iş bölümü ve hatta küçük çocukların oynadığı kökten bir eğitim ve bilinçlendir- üzerinden incelenebilmektedir. Fiz- oyunlar bile bu tip basmakalıp ifa- me politikası uygulanmalı, etkileyi- yolojik ve biyolojik olarak bakıldı- delerin yaşamımızdaki etkisini göz- ci güce sahip kişiler -aktivistler ve ğında, maskülen vücut yapısı daha ler önüne sermektedir. Yeşilçam politikacılar- tek bir sözlerinin dahi yeterli bir fiziksel yapı ve kas gücü- filmlerinin çoğunda kadınların çok çok önemli olduğunun bilincinde nü temsil ederken; feminen bir vü- normalmiş gibi şiddet görmesi ve olarak, global ve modern fikirlerle cut yapısı ise doğurganlığa müsait toplumumuzda bunun ‘komik’ kar- sorunların kökünün inceleyerek de- ve daha ‘az’ kas gücüyle donatılmış şılanması, birçok insanın halen regl mokratik politikalarla çözümü sağ- bir fiziği temsil etmiştir. Bu bağlam- yoksulluğu çekmesi, bazı kadınların lamalıdır ki bu alanda kalıcı ve tat- da, avcı-toplayıcı toplumlardaki iş halen aynı pozisyonda olmalarına min edici sonuçlar doğurulabilsin.

İZDÜŞÜM | Sayı 10 Meryem Yalçınel Kadının Yeniden Öldürülmesi Giriş zamanda seçilen kelimelerden kaynaklı sevgilisi ve öldürdüğü için hapse gi- olarak suçun sıradanlaştırılması ve den zanlı olan kocası mağdur olarak Günümüzde yasama, yürütme ve meşrulaştırıldığına da zaman zaman gösterilmektedir. Diğer bir deyişle yargıdan sonra karşımıza çıkan tanıklık etmekteyiz. Medyanın bu tüm suç ölen kadına yüklenmekte- dördüncü güç medyadır. Medyanın üslubunun ataerkil yapıyla da ilgisi dir. Öldürme bir suç olmasına rağ- görevlerinden biri de toplumdaki bulunmaktadır. men medya zaman zaman kadın eşitsizlikleri gündeme getirmek ve cinayetlerini bu şekilde göstererek iktidarı gözetlemektir. Yazılı basın Medya, toplumsal beklentiler ışığında mağdur durumundaki kişilerin rol- ve haberlerin kaynağı belli olduğu insanlara nasıl düşünmesi gerektiğini lerini değiştirmekte, zanlıyı mağdur için okuyucular, medyanın aracı ve doğru ile yanlışı ayırmayı göstermekte ve işlenen cinayeti olan gazetelere güven duymakta- göstermektedir ve insanların olaylara normalleştirmektedir. dır ve gazeteler en çok tercih edi- bakış açısını şekillendirmektedir. len kitle iletişim aracı olmaya de- Medya bu gücü sayesinde zaman Sıklıkla tekrarlanan başka mesele vam etmektedir. zaman mağduru adeta bir suçluya ise cinayetlerin kadını suçlar bir üs- Liberal yaklaşıma göre “medya çevirmekte ve bunu yaparken de lupla haberleştirilmesi olarak kar- toplumsal olayları yansıtan bir mağduru kendisini savunamayacak şımıza çıkmaktadır. Kadın cinayet- ayna görevindedir.” Bu söz med- bir hale sokmaktadır. Buradaki lerinde suçluya yönelik kullanılan yanın tarafsız olması anlamına gel- mağdur kişiler öldürülen kadınlardır. romantik dil veya suçlunun yaşadı- mesine rağmen, haberlerin daha Öldürülen bir kadının kendisini ğı sorunlara vb. değinilerek suçlu- fazla satması ve okunması vb. öl- savunamayacak bir hale gelmesine nun suçunu hafifletmesine yönelik çütler, bazı etik değerlerin göz ardı sebep olan haber başlıkları ise bir kavramsallaştırma yapıldığı da edilerek ses getiren haberlerin ön “gece eğlencesinden dönen kadın” görülmektedir. Haber başlıkların- plana çıkmasına neden olmaktadır. veya “alkollü genç kız” tarzında da mağdur negatif söylemlerle Medyanın bu tutumundan dolayı yazılan haber başlıklarıdır. Medyanın tanıtılırken, başka erkeklerle olan kadın cinayet haberlerinin de nasıl kullandığı bu tür başlıklar, Çelenk’in ilişkisi üzerinden suçlanarak haber sunulduğu önemli bir konu olarak ifadesiyle, yanlış temsiller aracılığıyla yapılmaktadır. Haber başlıklarında karşımıza çıkmaktadır. kadının başına gelen şiddet, taciz, kadın yani mağdur tarafın kimliği tecavüz, hatta öldürülme vb. toplumsal rollerle tanıtılırken, suç- Meryem Yalçınel I Kadının Yeniden Öldürülmesi Bu yazımda; kadın cinayetleri, eylemlerin sanki kadının yaptıkları lunun kimliğinin kullanıldığı haber medyanın şiddeti nasıl meşrulaştır- yüzünden başına geldiği ve aslında sayısının çok az olduğu görülmek- dığı, medyanın haberleri nasıl kav- mağdurun erkek olduğu imajına tedir. Özellikle kadın cinayet ha- ramlaştırdığı ve medyanın ne tarz neden olmaktadır. berleri verilirken cinsiyetçi bir tavır görseller tercih ettiği yer almakta- takınılarak, failin “koca, eski koca dır. Bunları açıklarken toplum tara- MMeedşryualnaşıntıŞrmidadseı ti ya da koca adayı” şeklinde lanse fından kadının tekrardan öldürül- edilmesi işlenen suçu yani cinaye- düğünü de göstermek istedim. Medyanın algıyı yönlendirmesini ti önemsizleştirmektedir. Örneğin, kolaylaştıran unsur kadınların eşle- “töre için çifte cinayeti üstlenmiş” MMeedşryualnaşıntıŞrmidadseı ti ri ya da yakınlarının suçu işlemesi- başlıklı bir haberde, failin mazeret dir. Bu toplumsal sorunun bireysel olarak sunduğu cinnet geçirme hali Günümüzde haber başlıklarında olarak algılanmasına ve politik ni- işlenen suçu azaltıcı bir etken ola- kadın cinayetlerini daha sık bir teliğinin görmezlikten gelinmesine rak kullanılmıştır. Bu tür kullanımlar şekilde görürken, haberlerde yol açmaktadır. “Kocasıdır döver işlenen suçların basitleştirilmesi ve kullanılan kelime seçimleri işlenen de sever de” gibi kalıplaşmış sözler zaman zaman da meşrulaştırılma- suçun meşrulaştırılmasına da sebep adeta suçun meşrulaşmasına zemin sını beraberinde getirmektedir. olmaktadır. Avcı ve Güdekli’nin hazırlamaktadır. Bir kadın cinayeti tespit ettiği üzere, “yine kadın haberinde kullanılan “fettan kadın cinayeti”, “yine cinayet” ve “yine iki erkeği birden yaktı” başlığı olay- kadın” gibi haber başlıklarıyla işlenen da eşini ve eşinin sevgilisini öldüren 12 suça tepki çekmeye çalışırken, aynı zanlıdan ziyade, öldürülmüş kadının

HKualblaenrlıemrdı e Görsel rında buzlanma yapılmakta ya da si: Yazılı Basımda Kadına Şiddet ve kimliği tespit edilemeyecek şekilde Kadın Cinayetleri Haberleri Üzerine Medya kuruluşları toplumsal bir so- görseller seçilmektedir. Bu tutum Bir Analiz.’’ Uluslararası Kültürel ve run olan kadın cinayetini genellikle ise hem kadın bedenini teşhir et- Sosyal Araştırma Dergisi (UKSAD), farkındalık yaratmak için değil, ha- mesinden etik olarak suçtur hem 4,2 (2018): 475-506. berin dram yönünü arttıracak ve de erkek tarafını koruma altına al- Çelenk, Sevilay. ‘Kadınların med- gerçeklikten uzaklaştıracak başlık- masıyla eşitsiz bir yaklaşım olarak yada temsili ve etik sorunlar.’ Tele- lar ve fotoğraflar için kullanmakta- görülmektedir. vizyon haberciliğinde Etik (2010): dır. Kadınlar “cinsel obje, mağdur 229-236. veya kurban olarak” resmedilmek- Sonuç olarak, kadın cinayetlerinin Güneş, Gamze. ve Yıldırım, Buğra. tedir. “Kocası tarafından öldürülüp haber yapılmasında kullanılan üs- ‘Cinsiyet Temelli Bir Savaş: Kadın cesedi balkondan atıldı (son anları luplar, kelimeler, haber sloganları ve Cinayetlerinin Medyada Temsili kamerada)” veya “görüntüleri orta- görseller okuyucuların olayı algıla- Üzerine Bir Değerlendirme.’ Toplum ya çıktı: eski eşini böyle öldürmüş” masında büyük bir öneme sahiptir ve Sosyal Hizmet 30, 3 (2019): 936- tarzında başlıklar ve görseller üze- ve de yanlış algılanmasında da etkin 964. rinden haberlere dikkat çekilme- bir rol oynamaktadır. Yukarıda ifade Gül, Sallan, S. ve Altındal, Yonca. ye çalışılırken hem suçun hem de edildiği üzere, medyanın bu ataerkil ‘Medyada Kadın Cinayeti Haberle- şiddetin daim kılındığı hususu gör- üslubuyla mağdur kısmı suçlu, suç- rindeki Cinsiyetçi İzler: Radikal Ga- mezden gelinmektedir. Güneş ve lu kısmı ise mağdur olarak göster- zetesi.’ Akdeniz Üniversitesi İletişim Yıldırım’ın araştırmasına yansıdığı mesinin yarattığı sorunların önüne Fakültesi Dergisi 24 (2015): 68-188. üzere, “haberlerin %31’inde mağdur, geçmek için medyada bu konular- Tekeli, Esra. S. ‘Kadın cinayetlerinin %17’sinde fail, %20’sinde ise olay daki yaklaşıma özen gösterilmesi haberleştirilmesi bağlamında med- yeri fotoğraflarına yer verilmiştir.” gerekmektedir. ya etiğini yeniden tartışmak: Haber- Benzer şekilde, görsellerde daha türk gazetesi örneği.’ Abant Kültürel çok mağdurun yani kadının fotoğ- Kaynaklar Araştırmalar Dergisi 1, 1 (2016): 129- rafları kullanılmaktadır. Oysa Avcı, Fatma ve Güdekli, Ayşad 142. fail yani erkek tarafın fotoğrafla- ‘‘Toplumsal Cinsiyet ve Medya İlişki- © E. Damla Mollaoğulları 13 İllüstrasyon: Yağmur Tunç | Başkent Üniversitesi İletişim Tasarımı Bölümü Öğrencisi

İZDÜŞÜM | Sayı 10 “11-13 Mart 2022” Antalya Diplomasi Forumu (ADF) 14

Gizem Baygün Antalya Diplomasi Forumu: Diplomasiyi Yeniden Kurgulamak © Gizem Baygün Bu sene ikincisi gerçekleştirilen ve özellikle yumuşak gücün (soft- Prof. Dr. Hatice Yelda Ongun ve Bö- Gizem Baygün I Antalya Diplomasi Forumu: Diplomasiyi Yeniden Kurgulamak Antalya Diplomasi Forumu (ADF), power) önemi gittikçe belirgin hale lüm Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Sü- “Diplomasiyi Yeniden Kurgulamak” gelmiştir. Bu bağlamda, ADF’nin leyman Sezgin Mercan ile 6 öğrenci temasıyla Türkiye Cumhuriyeti gerek Türkiye ve bölge diplomasi- de katılım sağlamıştır. Öte yandan, Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip si gerekse dünya diplomasisinde Forum’a katılım sağlayan 6 öğren- Erdoğan’ın himayelerinde ve Tür- önemli bir platform niteliği kazandı- ciden 3’ü Forum çerçevesinde mih- kiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakan- ğı görülmektedir. Forum’un bu yılki mandar öğrenci görevini üstlenmiştir. lığı’nın ev sahipliğinde, 11-13 Mart teması gereği, diplomasiyi yeniden 2022 tarihleri arasında Antalya’da değerlendirme, uluslararası ilişkile- Önümüzdeki sene, Nisan 2023’te düzenlenmiştir. ADF 2022, 17 devlet rin pekiştirilmesi ve yeniden kurgu- üçüncüsü düzenlenecek olan ADF ve hükümet başkanı, 80 bakan, pek lanması ihtiyacı, ADF kapsamındaki yeniden küresel diplomasinin odak çok uluslararası kuruluşun temsilci- görüşmelere yön vermiştir. İkili gö- noktası haline gelirken, Türk Harici- leri de dahil olmak üzere 75 farklı ül- rüşmeler, lider panelleri, ADFTalks yesi’nin 500. yıldönümünün kutlan- keden üç binin üzerinde katılımcıyı bağlamındaki söyleşiler, ADFRound masına da vesile olacaktır. Antalya’da bir araya getirmiştir. toplantıları ve kapsamlı paneller ile ADF 2022 farklı görüşleri ve yorum- ADF 2022’ye katılan arkadaşlarımızın Günümüzün değişen dünya düze- ları tek bir çatı altında toplamıştır. kaleme aldıkları kişisel deneyimlerini ninde, Covid-19 salgınının getirdiği de bu yazının devamında bulabilirsiniz. zorluklar, ülkeler arası gerilimlerdeki ADF 2022’ye Başkent Üniversitesi artış, Rusya-Ukrayna krizi, küresel- Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler 15 leşmenin sonuçları ile diplomasinin Bölümü’nü temsilen Bölüm Başkanı

İZDÜŞÜM | Sayı 10 Mert Demir ADF Deneyimi I Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Ba- Açılış konuşmalarının ardından masi Forumu’nun gerçekleştirildiği kanlığı’nın ikincisini düzenlediği NATO Genel Sekteri Sayın Jens Nest Kongre Merkezi’nde gençlerle Antalya Diplomasi Forumu’nun Stoltenberg’in konuşmacı olduğu buluştu. Bu buluşmada Türk dizi ve (ADF) 2022 yılındaki teması “Dip- bir panele katılma imkânı buldum. film sektörü üzerine konuşulurken, lomasiyi Yeniden Kurgulamak” Bu çerçevede, son dönemde dünya kültürel diplomasinin önemine özel oldu. ADF’ye katılmak benim için gündeminin en önemli konusu olan olarak yer verildi. Bir kamu diplo- önemli bir fırsattı. İlk Foruma kıyas- Rusya-Ukrayna Krizi hakkında de- masisi gücü olan “yumuşak gücün” la kendini dünya medyasında daha ğerlendirmelere, çözüm yollarına (soft power) aslında bu sektörlerde fazla gösteren Antalya Diplomasi ve nasıl politikalar izlenebileceğine ve dünyada ne kadar büyük öne- Forumu, Rusya-Ukrayna krizinde dair yeni bilgiler edindim. Ayrıca, me sahip olduğu tartışıldı. Antalya üst düzey bir görüşmeye de ev sa- Rusya-Ukrayna Krizi dışında muh- Diplomasi Forumu’nun son gü- hipliği yaptı. Bu görüşme ADF’nin telif konuları ele alan çeşitli panel- nünde ise, Dışişleri Bakanı Sayın dünya medyasındaki cazibesini de lere katılma şansı elde ettim. Afrika Mevlüt Çavuşoğlu, Gençlik ve Spor önemli ölçüde arttırdı. ADF bünye- ülkelerinin üst düzey yetkililerinin Bakanı Sayın Mehmet Muharrem sinde düzenlenen panellere Dışiş- bulunduğu panellere katılım sağ- Kasapoğlu, Voleybol Federasyonu leri Bakanlığı mihmandar ekibinin layarak Afrika kıtasında yaşanan Başkanı Sayın Mehmet Akif Üstün- beni yönlendirmesi ile katılma ola- sıkıntılar ve çözüm yolları hakkında dağ ile Kadınlar Voleybol Milli Ta- nağı buldum. Bu paneller, Siyaset bilgi sahibi oldum. Bu panellerde, kımı kaptanı Eda Erdem’in katılım- Bilimi ve Uluslararası İlişkiler son özellikle COVID-19 pandemisinin larıyla spor diplomasisi üzerine bir sınıf öğrencisi olarak, gelecekte Afrika’da ne gibi sorunlara yol aç- panel gerçekleştirildi. çalışmak istediğim alanlarda yeni tığı ve muhtemel çözüm yolları ele tecrübeler edinmemi ve farklı bakış alındı. Diğer taraftan, Birleşmiş Mil- ADF bana yepyeni bakış açıları ka- açıları kazanmamı sağladı. letler ile Afrika ülkelerinin ilişkileri zandırdı. Bu çerçevede, devlet baş- gibi pek çok konuda akademik ha- kanları, bakanlar, üst düzey yöneti- Üniversitemizin Siyaset Bilimi ve yatıma yepyeni perspektifler katan ciler, uluslararası örgütlerde çalışan Uluslararası İlişkiler Öğrenci Top- panellere de katılabildim. üst düzey yetkililer ve büyükelçiler luluğu olan SİBUT’un düzenlediği ile tanışma ve konuşma fırsatım T.C. Dışişleri Bakanlığı-Öğrenci Söz konusu panellerin yanı sıra oldu. Ayrıca kariyerimi nasıl şekil- Buluşması etkinliği ile okulumuza akşamları, katılımcı öğrenciler için lendirmek istediğim ve ne yönde gelen Dışişleri Bakan Yardımcısı #ADFYouth etiketi altında gençlere ilerlemem gerektiği konularında Sayın Yavuz Selim Kıran’ın, Antalya yönelik etkinlikler düzenlendi. Bu karar vermeme de yardımcı oldu. Diplomasi Forumu’na katılmak için etkinliklerin ilki kaldığımız otelde Antalya Diplomasi Forumu’na ka- bölümümüz öğrencilerine konten- Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştır- tılma fırsatı sunduğu için öncelikle jan imkânı vermesi sonucu ADF’ye malar Merkezi Başkanı Sayın Ufuk Dışişleri Bakanlığımıza, ardından Mert Demir I Antalya Diplomasi Forumu Deneyimi I katılma imkânı buldum. Ulutaş ve Dışişleri Bakan Yardımcı- da Başkent Üniversitesi’ne teşek- sı Sayın Yavuz Selim Kıran’ın söyle- kürlerimi sunuyorum. 11-13 Mart 2022 tarihlerinde ger- şileri oldu. Bu etkinlik çerçevesinde çekleştirilen Antalya Diplomasi öğrencilerin beklentileri, kariyer Forumu ilk gününde Cumhur- olanakları ile bu süreçte karşılarına başkanımız Sayın Recep Tayyip çıkabilecek zorluklar samimi bir şe- Erdoğan ve Dışişleri Bakanımız kilde tartışıldı. Katılımcı öğrenciler, Sayın Mevlüt Çavuşoğlu’nun açı- Dışişleri Bakanlığı hakkında merak lış konuşmaları ile başladı. Açılış ettikleri soruları doğrudan sorma konuşmalarından sonra Antalya imkânı bulabildiler. Ertesi gün yapı- Diplomasi Forumu’nun teması lan ikinci etkinlikte ise, Dışişleri Ba- olan “Diplomasiyi Yeniden Kur- kanı Sayın Mevlüt Çavuşoğlu’nun gulamak” üzerine konuşmalar ve ev sahipliğinde Türk aktörler Gül- siyaset ile uluslararası ilişkiler alan- sim Ali İlhan, Bülent İnal, Kaan Yıl- larında değerlendirmeler yapıldı. dırım ve Can Ulkay, Antalya Diplo- 16

Nilüfer Güler ADF Deneyimi II Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Ba- Türkiye Büyükelçisi Viktor Matis’in imkanı buldular. Antalya Diploma- Nilüfer Güler I Antalya Diplomasi Forumu Deneyimi II kanlığı tarafından bu sene “Dip- yanı sıra Forum katılımcıları arasın- si Forumu’nun son gününde ise, lomasiyi Yeniden Kurgulamak” da yer alan çok sayıda bürokrat ve #ADFYouth kapsamında, Sayın temasıyla düzenlenen Antalya akademisyen ile tanışıp konuşma Mevlüt Çavuşoğlu, Gençlik ve Spor Diplomasi Forumu’na (ADF) öğ- imkanına ve vizyonlarını öğrenme Bakanı Sayın Mehmet Muharrem renci mihmandar olarak katılma şansına sahip oldum. “Diplomasiyi Kasapoğlu, Voleybol Federasyo- ve çalışma fırsatı elde etmek be- Yeniden Kurgulamak” teması te- nu Başkan Mehmet Akif Üstündağ nim için oldukça heyecan vericiydi. melinde katılmış olduğum paneller ile Kadınlar Voleybol Milli Takımı Rusya-Ukrayna krizinin tırmandığı ufuk açıcıydı. Panelistlerin her biri, kaptanı Eda Erdem’in katılımlarıyla bir dönemde, söz konusu ülke- tüm katılımcılara konuşmalarıyla Spor Diplomasisi üzerine bir panel lerin dışişleri bakanlarının ilk kez farklı bakış açıları katarken, ilham gerçekleştirildi. Panel başlangıcın- Antalya’da üst düzey bir görüşme da verdi. Panellerin haricinde, bire da değerli katılımcıların sahnede gerçekleştirmesi, dünya basınında bir sohbet edip tanışma imkânı voleybol oynaması renkli dakikalar Antalya Diplomasi Forumu’na olan bulduğum akademisyenler ve dip- yaşattı. ilgiyi de arttırdı. lomatlardan çalışma hayatı üzerine tavsiyeler almak, kendi kariyer he- Diplomasiyi Yeniden Kurgulamak Öğrenci mihmandar ekibi ve Dı- deflerim için çok faydalıydı. teması altında, muhtelif konularda şişleri Bakanlığı Stratejik Araştır- katılmış olduğum oturumların pa- malar Merkezi (SAM) ekibi ile bir- Diğer taraftan, Antalya Diplomasi nelistleri ve konuşma fırsatı buldu- likte, ADF’nin hemen öncesinde Forumu, katılımcı üniversite öğren- ğum Forum katılımcıları, ortak bir 10 Mart 2022’de Dışişleri Bakanı cilerini de unutmamıştı. ADF Spe- temada hemfikirdi: Geleneksel dip- Sayın Mevlüt Çavuşoğlu’nun ev sa- akers Corner (Konuşma Köşesi) lomasi yöntemlerinin yeni dünya hipliğinde düzenlenen 8. İstanbul platformunda katılımcı öğrencilerin düzeninde artık etkisini kaybetme- Arabuluculuk Konferansı’na da da- “Diplomasiyi Yeniden Kurgulamak” si. Yeni dünya düzeninde en önemli vetli olarak katılma imkanına sahip hakkındaki düşüncelerine yer yeril- unsurların teknoloji, yeşil ekonomi oldum. Antalya Diplomasi Forumu, di ve konuşmak isteyen her öğren- ve barışın sürdürülebilirliği olduğu Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaş- ci, düşüncelerini burada dile geti- vurgulanarak, spor, sanat ve kültü- kanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan rebildi. #ADFYouth etiketiyle her rün “yumuşak güç” unsurları olarak ve Dışişleri Bakanı Sayın Mevlüt akşam katılımcı öğrencilere yönelik kullanılmaya başlandığının da altı Çavuşoğlu’nun açılış konuşmala- gençlik programları düzenlendi. İlk çizildi. rında dile getirdikleri üzere, Fo- akşam Dışişleri Bakan Yardımcımız rum’un geleneksel hale gelmesi Sayın Yavuz Selim Kıran ve Dışiş- Bu sene, Antalya Diplomasi Fo- ve her sene farklı bir tema üzerine leri Bakanlığı SAM Başkanı Sayın rumu’nda hem katılımcı hem de yoğunlaşan düşünce forumuna dö- Ufuk Ulutaş ile gerçekleştirilen “öğrenci mihmandar” olarak yer nüşmesi temennileri ile açılış yaptı. söyleşide gençlerin merak ettikleri alabilme imkânı sağlamalarından Antalya Diplomasi Forumu serüve- tüm sorular yanıtlandı. İkinci ak- dolayı Dışişleri Bakanlığımız yet- ni bana ve akademik hayatıma sağ- şam Sayın Mevlüt Çavuşoğlu’nun kililerine ve bu önemli Forum’da lamış olduğu birçok fırsat ile geli- ev sahipliğinde Türk aktris ve ak- yanımızda olarak bizlerden destek- şimime katkıda bulundu. Dışişleri törler; Gülsim Ali İlhan, Bülent İnal, lerini esirgemeyen değerli hocala- Bakanımız Sayın Mevlüt Çavuşoğlu Kaan Yıldırım ve Can Ulkay, Nest rımıza teşekkürü borç bilirim. ve Bakan Yardımcıları Sayın Faruk Kongre Merkezi’nde ağırlandı. Bu Kaymakçı ve Sayın Yavuz Selim panelde Kültürel Diplomasi tartı- Kıran başta olmak üzere, Amerika şıldı ve Türk dizilerinin dünya üze- Birleşik Devletleri’nin Türkiye Bü- rindeki yumuşak güç (soft power) yükelçisi Jeffrey Lane Flake, Kuzey etkisinden bahsedildi. Ayrıca, katı- Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhur- lımcı öğrenciler, Sayın Bakanımıza başkanı Ersin Tatar, Macaristan’ın ve oyunculara sorularını yöneltme 17

İZDÜŞÜM | Sayı 10 Gürkan Kızılboğa ADF Deneyimi III Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Ba- ması, teknolojinin ilerlemesi gibi mek ve ilişkileri geliştirmek veya kanlığı tarafından bu sene ikincisi önemli değişimlerden geçerken, temellerini atmak için önemli bir düzenlenen Antalya Diplomasi Fo- diplomasi de eski usuller kullanıl- fırsat sundu. Antalya Diplomasi rumu (ADF) vesilesiyle, dünyanın maya devam edilmiştir. Antalya Forumu’ndan bahsederken hep şu dört bir yanından gelen devlet ve Diplomasi Forumu’nun bu sene örneği veriyorum: Forum’un ikinci hükümet başkanlarını, bakanları, tam olarak bunu değiştirdiği ka- gününde ikili görüşmelerin yapıl- uluslararası örgütlerin temsilcileri- naatindeyim. Metaverse veya Web dığı odaların önünde beklerken ni, akademisyenleri ve öğrencileri 3.0 gibi kavramların hayatımıza Finlandiya ve Özbekistan temsilci- Antalya’da misafir edildi. Antalya girdiği ve iklim değişikliği ile çev- lerini aynı odaya girerken gördüm. Diplomasi Forumu, 2022 yılında re sorunlarının gündemimizde bi- Büyük ihtimalle dünyanın herhangi diğer bir deyişle dünyanın diplo- rinci sıraya oturduğu bir dünyada bir yerinde bu iki ülkeyi bir arada masiye belki de en çok ihtiyaç duy- diplomasinin aynı kalması bekle- göreceğimiz ender yerlerden biri duğu anlardan birinde düzenlendi. nemez. Eski uygulamalar devam Antalya Diplomasi Forumu’dur. Ben de, Başkent Üniversitesi ve ha- ettiği sürece günümüzde yaşanan Gürkan Kızılboğa I Antalya Diplomasi Forumu Deneyimi III lihazırda başkanlığını yürüttüğüm yeni krizlere çözüm bulmayı bek- Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişki- lemenin gerçekçi olmadığı kanısın- ler Topluluğu’nu temsilen öğrenci dayım. Rusya-Ukrayna savaşının mihmandar olarak ADF’ye katılma gölgesinde gerçekleşen Antalya fırsatı elde ettim. Mihmandar ola- Diplomasi Forumu kendine tam rak görevimiz, katılım gösteren olarak bunu misyon edindi: Diplo- öğrencilerin koordine edilmesi, masiyi Yeniden Kurgulamak. Bunu panellere katılımlarının sağlanması sadece en önemli devlet temsilci- ve salonlarda düzenin sağlanma- lerini bilgilendirerek değil, akade- sıydı. Görev aldığım süre boyunca misyenleri, gençleri ve öğrencileri Forum ve arka planında yaşanan- de bu sürece dahil ederek çok de- ları yakından takip etme fırsatını ğerli bir akademik altyapı oluştur- yakaladım. ADF’nin sürdüğü 3 gün manın yanı sıra, diplomasi konu- boyunca yalnızca Forum’un önemi- sunda farkındalığın artmasına da ni değil, aynı zamanda diplomasi vesile olarak yapmıştır. kavramını ve geleceğini de daha iyi kavradığımı düşünüyorum. Antalya Bütün bunların yanı sıra üzerinde Diplomasi Forumu’nun bu seneki çok fazla durulmayan ve dikkat teması “Diplomasiyi Yeniden Kur- çekmeyen başka bir detay daha gulamak” olarak belirlenmişti. Her- var. Antalya Diplomasi Forumu kes için farklı anlamlar taşıyabilen yalnızca diplomasi kavramını ye- –hatta kimileri için bir anlam ifade niden inşa etmekle kalmamış, aynı etmeyen bu kavramın– ADF kap- zamanda, özellikle pandemi koşul- samında içinin doldurulduğunu ve larında birbirleriyle görüşmeleri ve katılımcıların hatta bütün dünya- ikili ilişkileri geliştirmeleri çok zor nın ortak bir paydada buluştuğunu olan, dünyanın çeşitli coğrafyala- düşünüyorum. Bu da diplomasinin rından ülkelerin buluşma noktası değişen dünyaya ayak uydurması da olmayı başarmıştır. gerektiği gerçeğidir. Bana kalırsa ADF’nin bu niteliği- Dünya, Soğuk Savaş’ın sona er- nin asla unutulmaması gerekiyor. mesi, küreselleşme süreci, 11 Eylül ADF, ülke temsilcileri ve uluslarara- saldırıları, iletişim olanaklarının art- sı örgütler için birbirleriyle görüş- 18

Simge Zerşin Saruhanoğlu ADF Deneyimi IV Bu sene ikincisi düzenlenen An- Forum bünyesinde gerçekleşen Son olarak, Antalya Diplomasi talya Diplomasi Forumu’na mih- oturumlar bizler için çok fayda- Forumu’nun açılış etkinliği olarak mandar öğrenci olarak katılmak lı oldu. Özellikle hayatımızda bir görülen 8. İstanbul Arabuluculuk benim için unutulmaz bir deneyim süredir gerçekliğe dönüşen pan- Konferansı’na da değinmek iste- oldu. “Diplomasiyi Yeniden Kurgu- deminin konu alındığı “Post-pan- rim. Bu konferansta katılımcıların, lamak” temasıyla çok sayıda ülke- demic Recovery, Livelihoods and koronavirüs pandemisinin arabu- nin devlet ve hükümet başkanları, Localities” (Pandemi sonrası To- luculuk üzerindeki etkileri, barış bakanlar, diplomatlar ve iş dünyası parlanma, Geçim ve Yerellik) baş- için gelişen teknolojinin nasıl kul- liderlerinin konuşmalarını katıldı- lıklı oturum, her geçen gün ilerle- lanılması gerektiği, kadınların ve ğım panellerde dinleme fırsatı bul- yen teknolojinin bize sunduğu yeni gençlerin arabuluculuk süreçlerin- dum. Bununla birlikte, NATO Genel fırsatlara ve belki de her anlamda deki rolleri de dahil olmak üzere Sekreteri Sayın Jens Stoltenberg dünyamızı değiştirecek olan Meta- arabuluculuk kavramı altında tar- ve Avrupa Konseyi Genel Sekre- verse dünyasını anlamaya çalıştı- tışılan birçok konuda farklı bakış teri Sayın Marija Pejcinovic Buric ğımız “AI, Metaverse and all Else” açıları kazanmama vesile oldu. Öte başta olmak üzere, daha birçok (Yapay Zeka, Metaverse ve Diğer yandan, aynı tarihte, Türkiye’nin önemli isimle tanışma fırsatı yaka- Her Şey) oturumu ve son olarak süregelen Rusya-Ukrayna Sava- ladım. Böylesi önemli isimlerle aynı geçen yıl Ağustos ayında Afganis- şı’nın barışla sonuçlanması için iki platformda yer almak ve kişisel tan’da yönetime gelen Taliban’ın ülke dışişleri bakanlarını ülkemizde olarak tanışmak kesinlikle iletişim dışişleri bakan vekilinin kendilerin- ağırlayarak üst düzey bir görüşme- ağı (network) genişletmek açısın- den ve yeni yönetim şekillerinden ye ev sahipliği yapması ülkemizin dan muazzam bir fırsat oldu. Farklı bahsettikleri “Afghanistan : How uluslararası arenada söz sahibi ve dillerin ve kültürlerin bir arada bu- to Cope with New Realities?” (Af- güçlü bir aktör olduğunu tüm dün- lunduğu böyle bir ortamda üç gün ganistan: Yeni Gerçekliklerle Nasıl yaya kanıtladı diyebilirim. Dışişleri de olsa zaman geçirmek, 4. sınıf Başa Çıkılır?) oturumu bana göre Bakanlığımızın uluslararası alanda Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişki- çok ilgi çekiciydi. Aslında katıldığım ses getiren bu etkinliğinde rol alma ler öğrencisi olarak ileride kendimi her oturum, küreselleşen dünyada fırsatı yakaladığım için kendimi çok nerede görmek istiyorum sorusu- her geçen gün değişen gerçeklikle şanslı hissediyor ve bir sonraki An- na bir cevap verdi diyebilirim. Bu birlikte, rekabet ve anlaşmazlıkların talya Diplomasi Forumu’na da katı- önemli insanların yanında olmanın uluslararası ilişkilerin belirgin özellikle- labilmeyi umuyorum. ötesinde, Forum sayesinde belki ri haline geldiği bir zamanda önleyici de onlardan biri olmak istediğimi ve etkili bir önlem olarak diplomasiye anladığımı ifade edebilirim. duyulan ihtiyacı vurgulamaktaydı. © Simge Zerşin Saruhanoğlu 19

İZDÜŞÜM | Sayı 10 “26 Mart 2022” Öğrenci Konferansı: İnsanlığın Geleceği ve Çevre Güvenliği 20

Büşra Nur Özata 5. Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Öğrenci Konferansı İnsanlığın Geleceği ve Çevre Güvenliği Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Yeşil Siyaset Tartışmaları ve Sorun- Eşitliği ve Meşruiyet” temaları altın- Öğrenci Konferansı’nın beşincisi bu ları” başlıklı açılış konuşmasında, da gerçekleştirildi. sene “İnsanlığın Geleceği ve Çevre antroposen çağının ötesinde hali- Güvenliği” temasıyla 26 Mart 2022 hazırda insanoğlunun dünyaya ve Üniversitemiz Siyaset Bilimi ve tarihinde çevrimiçi olarak gerçek- çevreye olan etkisinin en üst sevi- Uluslararası İlişkiler Bölümü’nü leştirildi. Başkent, Türk-Alman, TED yeye ulaştığı post antroposen ça- temsilen bu sene konferansa %100 ve TOBB Ekonomi ve Teknoloji üni- ğında yaşamakta olduğunu vurgu- İngilizce programdan dört arkada- versiteleri ortaklığında 2018’den bu ladı. Bizlere düşen görevler ve olası şımız katılarak sunumlarını yaptı. yana her yıl düzenli olarak gerçek- çözüm yolları konuları hakkında da Bölüm arkadaşlarımızın sunum- leştirilen konferansa bu sene TED bilgi verdi. Dört oturum şeklinde larından derledikleri yazılarına bu Üniversitesi ev sahipliği yaptı. gerçekleştirilen konferansta dört giriş yazısının devamında bulabi- üniversitenin Siyaset Bilimi ve Ulus- lirsiniz. Konferansın yanı sıra bu Günümüzün en önemli sorunların- lararası İlişkiler bölümleri öğrencile- sayımızda çevre temasına odak- dan olan çevre güvenliğinin insan- ri sunumlarını katılımcılarla paylaştı. landığımızdan, ek olarak bir bölge lığın geleceğine nasıl yön verdiği ve Oturumlar sırasıyla, “Ekolojik Kriz, çalışması olarak ele alınan Hazar vereceğinin tartışıldığı konferansta, Küçülme ve Yeni bir Gelecek”, “İklim enerji kaynakları hakkında bilgi Osmaniye Korkut Ata Üniversite- Ekonomisi ve Göç”, “İklim Değişikli- edinebileceğiniz yazıyı da bu bö- si’nden Dr. Yelda Erçandırlı “Yıkımın ği, Çevre Güvenliği ve Yeşil Anaya- lümde beğeninize sunuyoruz. İnkarından Antroposene: Küresel sa, Demokrasi”, “Toplumsal Cinsiyet 21 İllüstrasyon: Pelin Çetin | Başkent Üniversitesi İletişim Tasarımı Bölümü Öğrencisi

İZDÜŞÜM | Sayı 10 22

Gizem Baygün Küresel Isınma ve Çevre Sorunları: Günümüz Ortak Trajedisi Ozon Tabakasının İncelmesi Sorununun Çözümü ve Süregelen Küresel Isınma Krizinin, BM Mekanizması Bağlamında Kamusal Mallar Sorunu Merceğinden İncelenmesi Sınırlı bir alanda başlasa dahi çev- Kolektif Mal Olarak Çevre Ozon Tabakasının Gizem Baygün I Küresel Isınma ve Çevre Sorunları: Günümüz Ortak Trajedisi re sorunlarının hızla ilgili bölge, ve Ortak Mallar Trajedisi İncelmesi: Neoliberal şehir ve hatta ülke sınırlarını aşma Beklentiye Uygun İş Birliği potansiyeli, bu sorunlara küresel Münferit katkılarından bağımsız yaklaşımı, iş birliğini ve eşgüdümü olarak, bir grubun tüm üyelerine Ozon tabakasının incelmesi sorununa kaçınılmaz kılmıştır. Bu çerçevede, fayda sağlama güçlüğü, uluslarara- yönelik atılan adımlar neoliberallerin çevre sorunlarına çözüm getirme sı ilişkileri ve küresel sorunları anla- öne sürdüğü iş birliği beklentisinin belki çabaları, bireysel girişimlerin yanı mada anahtar kavram olan kolektif de en belirgin örneklerindendir. Buna sıra, yerel ve ulusal düzeyde, kamu/ mallar sorunu olarak tanımlanmak- göre, 1980’lerde UVA ışını kaynaklı cilt özel sektör ve sivil toplum faaliyet- tadır. Bu çerçevede, kaçınılmaz be- kanseri tanılarındaki artışın ozon ta- lerinin ötesinde, ikili, bölgesel ve davacılık sorunu, küresel bağlam- bakasında meydana gelen incelmenin çok taraflı iş birliği ile somutlaşan da uluslararası ilişkilere müdahil sonucu olduğu tespit edilmiş, bu du- uluslararası düzeyde ortak hare- aktörlerin çeşitliliği ve anarşik bir rumun ana sebebi ise CFC (klorofloro- ket edilmesini gerektirmiştir. Yıllar dünya düzeni içinde her devletin karbon) gazları olarak tanımlanmıştır. içinde hızla yayılan ve yoğunlaşan, egemenlik ilkesi sonucu olarak kü- Bu gazların özellikle soğutma sistemleri giderek uluslararası ilişkilerin mer- resel ısınmada olduğu gibi hızla, ve deodorantlarda kullanıldığı dikkate kezine yerleşip küreselleşen çevre Garret Hardin’in deyimiyle, bir or- alındığında, nispeten sınırlı ekonomik sorunlarına, Birleşmiş Milletler (BM) tak mallar trajedisi (Tragedy of the etkileri bulunması sorunla mücadeleyi başta olmak üzere çok taraflı plat- Commons) olarak ortaya koyması kolaylaştırmış ve 1987 Montreal Proto- formlardaki çözüm arayışları maale- beklenebilir. kolü ile CFC gazlarını kaldırma planı iki sef aynı hızla sonuç vermemiştir. kez hızlandırılarak başarılı bir sonuca Üzerinde geniş mutabakat bulunan ulaşılmıştır. Böylece, zengin ülkelerin, Tüm bu süreçler içinde, çevrenin çevre hukukundaki “kirleten öder” imkanları kısıtlı olanlara maddi des- sürdürülebilirliğini tehlikeye atan ilkesi gereği, kirliliğe sebep olan tek sağlaması ve dünya çapında CFC iklim değişikliği, çölleşme, ozon tarafın verdiği zararı karşılaması gazlarının kaldırılması neoliberaller ta- tabakasının incelmesi, biyolojik esas olmakla birlikte, bu prensibin rafından savunulan karşılıklılık ilkesinin çeşitlilik kaybı, küresel ısınma, or- hayata geçirilme güçlüğü nedeniy- başarısı olarak somutlaşmıştır. mansızlaşma, tehlikeli atıklar gibi le çevre sorunları küresel düzeyde çevresel tehditlerin ortadan kal- ortak trajediye dönüşmüştür. Ne- Küresel Isınma: Günümüz dırılması amacıyla, gelişmişlik se- orealizm, ve neoliberalizm ortak Ortak Mallar Trajedisi: viyesinden bağımsız olarak, tüm mallar trajedisine iki farklı çözüm Neorealist Çıkmazı ve ülkelerin ellerini gün geçtikçe daha getirmektedir. Neorealizm hakimi- Çözüm Arayışları fazla taşın altına koymaları gerekti- yet (dominance) ve güç ilişkilerini ği konusunda farkındalık artmıştır. savunurken, neoliberalizm karşı- Yukarıda örnekte ele alınan iş birliği Bu çerçevede gittikçe yoğunlaşan iş lıklılık (reciprocity) ilkesini öne çı- modeli, ne yazık ki küresel ısınmayla birliği sonucu küresel düzeyde alı- karmaktadır. Özellikle bu iki pren- mücadele kapsamında aynı başarıya nan önlemlerle bazı mesafeler kat sip çevre sorunlarının çözümünde ulaşamamıştır. Küresel düzeyde, eko- edilmiş olmasına rağmen çözüm önemli rol oynamıştır. Bu iki ilke- nomik büyüme kaygısıyla, aşırı üretim yönünde elde edilen başarı büyük nin etkilerini ozon tabakasının in- ve tüketimden kaynaklanan sera gazı ölçüde sınırlı ve yetersiz kalmıştır. celmesi sorunu ve küresel ısınma ve karbondioksit salımı sonucu ısının bağlamında karşılaştırmalı olarak yeryüzünde hapsolmasının yol açtığı Bu yazıda Kübler-Ross modeli olarak ele almak mümkündür. sıcaklık artışı olarak tanımlanan küre- bilinen yas tutmanın 5 evresinden sel ısınma sorunu, muhtelif anlaş- yola çıkarak, küresel ısınma ve çev- malara ve sözleşmelere rağmen 23 re sorunlarının nasıl bir ortak mallar ne hakimiyet ilkesi ne de karşılık- trajedisine dönüştüğü tartışılacaktır. lılık ilkesi çerçevesinde atılan bu adımların hiçbiri çözümle sonuç-

İZDÜŞÜM | Sayı 10 lanmamıştır. Bu çerçevede neo- Şekil 1. Çözüm Arayışları– Birleşmiş Milletler Kapsamında Yapılan Önemli Görüşmeler realistlerin savunduğu görüşlerin öne çıktığını söyleyebiliriz. Anar- şik, yani merkezi bir güç olmayan, bir dünyada yaşadığımızı savunan neorealistlere göre herkes kendi çı- karları doğrultusunda hareket eder ve bu çıkarları koruyabilmek için diğer aktörler üzerinde hakimiyet kurmak ister. Tam olarak da bu ne- denle, neorealist bakış açısına göre Birçok bilimsel çalışma ve kanıt ol- Gün geçtikçe çevre sorunları ortak iş birliği uzun vadede mümkün de- masına rağmen, diğer bilimsel ger- mallar sorununa dönüşmüş ve kü- ğildir. Yapılan tüm uluslararası gö- çeklerde olduğu gibi durumu inkâr resel gündemde önemli yer tutma- rüşmeler ve anlaşmalara rağmen eden ve hatta aksini iddia edenler her ya başlamıştır. küresel ısınma sorununda çıkarlar zaman olacaktır. iş birliğinin önüne geçtiği için ne- Bu çerçevede, ortak mallar traje- oliberal karşılıklılık ilkesi yerini çok Böylelikle bir diğer evre görülür: Öfke. disinden çıkış için karşılıklılık ilkesi daha karamsar olan neorealist ha- Dünya genelinde uluslar üstü bir hü- kapsamında çözüm arayışları aşa- kimiyetine bırakmıştır. Bununla bir- kümetin bulunmadığı anarşik bir ğıda şekil 1’de kronolojik olarak likte, acilen harekete geçilmesi ge- ortamda tüm devletler egemendir. özetlenmiştir. rektiğinden, konuyu ele almak ve Realistlere göre, egemen olan tüm çözüm önerileri getirmek için yeni devletler sıfır toplamlı oyun (zero– Yukarıda, şekil 1’de de görüleceği yöntemler geliştirmek büyük önem sum game) çerçevesinde yalnızca üzere, 1972’de düzenlenen Sto- taşımaktadır. kendi çıkarlarını düşünürler. Kendileri ckholm BM Çevre İnsan Konferansı, Gizem Baygün I Küresel Isınma ve Çevre Sorunları: Günümüz Ortak Trajedisi Küresel Isınma ve kazandığı müddetçe kimin kaybettiği ilk çevre konferansıdır. 1997 Kyoto Küresel Yas Metaforu önemli değildir. Realizm, bir devletin Protokolü sera gazı salınımını 1990 gücünü askeri ve maddi kabiliyetinin seviyelerinde tutmayı hedefliyor Küresel ısınmayı ortak mallar tra- belirlediğini savunur ve bu iki unsura olmasına rağmen, bu duruma en jedisi olarak değerlendirildiğinde sert güç (hard power) adını verir. Bu çok katkısı olan ABD’de Kong- alışılagelmiş yaklaşımdan çıkarak, durumda her konuda olduğu gibi, re’nin anlaşmayı onaylamaması sorunun dünden bugüne gelişimini çevre sorunlarının çözümü için de nedeniyle Protokol’ün hedefleri Kübler-Ross modeli olarak bilinen hiçbir devlet kendi ekonomik çıkarla- başarıya ulaşamamıştır. 2015 Pa- yas tutmanın 5 evresi ile açıkla- rından ödün vermek istemez. ris İklim Konferansı ve Anlaşması, manın mümkün olduğu kanaatin- Kyoto Protokolü’nün uygulamaya deyim. Bu evreler sırasıyla: inkâr, Öfke sonrası farkındalık ve pazarlık geçmesi için yeni bir umut olmuş- öfke, pazarlık, depresyon ve kabul- gelir. Çevre sorunlarının öfke etki- tur. Fakat, 2016’da Donald Trump lenmeden oluşmaktadır. siyle ötelendiği söylenebilir. Fakat, hükümetinin başa gelmesi ile ABD zamanla çevre problemleri ülkelerin anlaşmadan çekilmiş ve durum ye- İlk evre şok ve inkârdır. Konulan ekonomilerini de tehdit etmeye baş- niden çıkmaza girmiştir. Bu çerçe- tanıya rağmen, gerçek sebepler lamıştır. Hakimiyet ilkesi ile hareket vede, küresel düzeyde çevresel fa- kabul edilmez ve bahaneler aranır. eden realistler için bile çevre sorun- aliyetlerin nasıl yürütüleceği uzun Bu evrede ülke liderleri öncelikleri ları devletlerin gündeminde öncelik tartışmalara konu olmuş ve son 30 belirlemekte önemli bir rol oynarlar. kazanmıştır. Küresel sorunlar küresel yılda akdedilen çok sayıdaki çok Şaşkınlık ve korku etkisinde kalınan çözümler gerektirdiğinden pazarlık taraflı çevre anlaşmalarının uygu- bu evrede doğru kararlar alınamaz. evresinde BM öncülük etmiştir. Artık lanmasında sorunlarla karşılaşıl- Suçu kendinde görmeme ve baş- ülkeler sadece kendi çıkarlarına göre mıştır. Yine bu kapsamda, küresel kasına atmaya çalışma bu noktada hareket etmek yerine, mutlak kazanç düzeyde çevre korumasına dair önemlidir. Nitekim, ilk zamanlarda ilkesini gözeterek, neoliberallerin ide- tüm konuları merkezileştirecek, çevre sorunları ve küresel ısınma, ali olan uluslararası örgütlerde çözüm çevre politikası geliştirme ve uygu- gündemi ikiye bölen realistlerin de- aramaya başlamıştır. Pazarlık isteği lama yetkisine sahip bir uluslarara- yimiyle sosyal veya düşük öneme ile ülkeler çeşitli uluslararası anlaş- sı örgüt olarak Dünya Çevre Örgü- sahip meseleler (low politics) olarak malar ve konferanslarla bir ortak yol tü (DÇÖ)’nün kurulması konusu da değerlendirilmiştir ve gündemde bulmaya çalışmışlardır. tartışılmıştır. Bu noktada ileri sürü- arka plana atılmıştır. Küresel ısınma len bir başka yaklaşım da bir DÇÖ 24 bağlamında bu evrenin tam olarak kurulması yerine çevresel konuların bittiği ne yazık ki söylenemez. mevcut Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) eklemlenmesi yönünde ol-

muştur. Aslında 1972 yılında ku- gözetilmeksizin, herkes tarafından 1. Çevre problemlerine çözüm ara- Gizem Baygün I Küresel Isınma ve Çevre Sorunları: Günümüz Ortak Trajedisi rulan BM Çevre Programı bu rolü ödenmeli noktasına gelinmiştir. yışı ozon tabakası sorunu özelinde, üstlenebilecek olmakla birlikte, kü- Çünkü, çevre sorunları küreselleşir- neoliberalizmin öngörüleri doğrul- çük ölçekli örgütlenmesi, kurumsal ken sınır tanımaz hale gelmiştir. tusunda, uluslararası örgütler bün- zayıflıkları ve sınırlı yetki alanıyla yesinde iş birliği ile başlamıştır. bu küresel görev için yetersiz kal- Son evre artık kabullenme ile gelir. 2. Ancak, ozon tabakasının incelmesi mıştır. Bu konuya dair muhtelif ülke Bu evrede seçenekler değerlendi- sorununa kıyasla çok daha fazla ekono- yaklaşımlarını temelde ikiye ayır- rilir ve yeni planlar yapılır. Küresel mik etkileri bulunan küresel ısınma, ne- mak mümkündür. Avrupa Birliği’nin ısınmanın kabullenme evresinde oliberal iş birliğini ve karşılıklılık ilkesini başını çektiği ve çok sayıda sivil en önemli göstergelerden biri bi- sorunun çözümünde yetersiz kılmıştır. toplum kuruluşu (STK) tarafından reylerin bu sorunda kendi sorum- 3. Ekonomik güçlerinden taviz vermek da destek gören DÇÖ oluşturma luluklarının da olduğunu farkına istemeyen devletler nedeniyle, realizm görüşüne karşı; ABD, İngiltere ve varmaya başlamalarıdır. 2020’de ve hakimiyet ilkesinin altında iş birliği çoğu gelişmekte olan ülke gönül- 29 ülkede yapılan bir ankete göre kesintiye uğramıştır. lü inisiyatifleri tercih etmiştir. Son dünya çapında insan faaliyetlerinin 4. Zamanla ekonomiye de zarar veren dönemlerde gerçekleştirilen çevre iklim değişikliğine katkıda bulun- küresel ısınma sorunun çözümü hayati zirvelerinin hayal kırıklığı yaratan duğunu kabul edenlerin oranı yüz- önem arz etmiş ve ortak yol arayışları sonuçları doğrultusunda bir DÇÖ de 77 olarak tespit edilmiştir. Bu karşılıklılık ilkesi temelinde yeni müza- oluşturma tartışmalarının yeniden oran dünyada bireylerin artık kendi kere süreçlerini gündeme getirmiştir. canlandığı görülmektedir. Zira, sorumluluklarını kabullendiklerini 5. Son olarak, klasik iki ilkenin yetersiz günümüzde küresel çevre sorun- göstermektedir. Kabullenme, so- kalmasıyla yeni bir kimlik arayışı ve far- larının ele alındığı ademi merkezi- rumluluk almak ve harekete geç- kındalık artışı başlamıştır. yetçi yapı, finansman olanaklarının mek için gereklidir. yetersizliği ve taşıdığı hükümetler Küresel ısınma ve çevre sorunları- arası nitelikle hızla artan çevre so- Uluslararası İlişkiler nın, devletler veya uluslararası ör- runlarının çözümünde beklentileri Teorilerinin Çözüm gütlerce, yalnızca hakimiyet ya da karşılamaktan uzaktır. Önerileri karşılıklılık ilkeleri temelinde çözü- lemeyeceği açıktır. Özellikle 1990 Tüm pazarlıklara ve anlaşma giri- Küresel ısınma sorununa çözüm sü- yılı sonrasında Birleşmiş Milletler şimlerine rağmen küresel ısınma recini, aşağıda Şekil 2’de görüldü- bünyesinde atılan adımlarla küre- sorununun kendi içinde getirdiği, ğü gibi, ana hatlarıyla, günümüzde sel düzeyde alınan önlemler, küre- aşağıda özetlenen bazı ikilemleri uluslararası ilişkilerde en önemli iki sel ısınmanın sonuçlarını azaltmaya nedeniyle mücadele gittikçe zor- teori olan neorealizm ve neolibera- veya geciktirmeye hizmet etmiş ol- laşmıştır: lizm kapsamında değerlendirmek masına rağmen bu alanda kaçınıl- mümkündür. Bu çerçeveden bakıl- maz felaketi engelleyecek bir başa- 1. Ekonomik gücü tehlikeye atarken, dığında çözüme giden yolda neo- rıdan bahsetmek mümkün değildir. çözümü için ekonomik tavizler ge- realist perspektiften neoliberal ba- Dolayısıyla önümüzdeki dönemde, rektirmesi, kış açısına geçildiği görülmektedir. çevre sorunları ile mücadelede, kü- 2. Sürdürülebilir bir dünya için bazı resel yönetişim bağlamında daha sektörlerin kapatılmasından kay- fazla iş birliği ve eşgüdüme ihtiyaç naklanacak işsizlik sorunu, bulunmaktadır. 3. Ortak mallar sorunun getirdiği bedavacılık sorunu ve sadece kir- Şekil 2. Küresel Isınma Sorununda Neorealizmden Neoliberalizme Giden Yol leten mi veya kirletilen kadar mı ödenmeli. Bu üç soruna yeterli dü- 25 zeyde cevap bulunamadığı için kü- resel ısınma halen gündemdeki yeri- ni korumaktadır. Sorunun ekonomik maliyetinin giderek artması, özel- likle son yıllarda devletleri konuya daha fazla eğilmeye yönlendirmiştir. Tam da bu noktada, iklim değişikli- ğinin kaçınılmaz etkilerine hazırlıklı olma bağlamında “ayak uydur ya da yok ol” prensibi ortaya çıkmış- tır. Bu çerçevede, küresel ısınma- nın maliyeti, münferit ülke çıkarları

İZDÜŞÜM | Sayı 10 Bu iş birliği için ise, Avrupa Birliği Kaynaklar and Global Environmental Gover- başta olmak üzere, iklim değişikliği Bal, H. (2012) “Çevre Sorunları ve nance.” Strategic Analysis Cilt: 44, ile mücadele konusunun her aşa- bu Sorunların Çözümü Çerçevesin- Sayı: 5 (2020): 479-489. masında hep daha fazlasını yapma de Küresel Kamusal Mallar, Dışsal- Meriç M., “Küresel Kamu Mallarının istekliliği gösteren küresel aktörler lıklar ve Küresel Kamusal Malların Yönetiminde Uluslararası Kurum- liderlik rolü üstlenip küresel yöneti- Arzına İlişkin Sorunlar.” Global sal Oluşumların Önemi.”21. Maliye şim reformuna gerekli ivmeyi verebi- Journal of Economics and Business Sempozyumu. Lara, Antalya, 10-14 leceklerdir. Studies Cilt: 1, Sayı: 2 (2012): 1-11. Mayıs 2006. Bodansky, D. “What’s in a Concept? Najam, A. “The Case Against a Sonuç olarak, küresel ısınma sorunu Global Public Goods, International New International Environmental başta olmak üzere çevresel prob- Law, and Legitimacy.” The Europe- Organization.” Global Governance lemlerle mücadelede, çok net ve acil an Journal of International Law Cilt: Cilt: 9, Sayı:3 (2003): 367-384. olarak, bir küresel çevresel yönetişim 23, Sayı: 3 (2012): 651-668. Tuna, M. “Çevresel Sorunların Kü- reformuna ihtiyaç duyulmaktadır. Bu Jagers, S.C., Stripple, J. “Climate reselleşmesi.” Muğla Üniversitesi revizyonun başarıya ulaşmasında, Governance Beyond the State.” Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi küresel sistemde asli rol üstlenen BM Global Governance Cilt: 9, Sayı: 3 Cilt:1, Sayı:2 (2000): 1-16. bünyesinde de kapsamlı bir refor- (2003): 385–99. Yalçın A.Z. “Küresel Çevre Politi- mun eş zamanlı şekilde gerçekleşti- Kaul I., Grunberg I., Stern M. Glo- kalarının Küresel Kamusal Mallar rilmesi büyük önem arz etmektedir. bal Public Goods International Co- Perspektifinden Değerlendirilme- Bu çerçevede, 2022 Stockholm+50 operation in the 21st Century. der. si.” Balıkesir Üniversitesi Sosyal Konferansı’nda atılacak adımlar tüm UNDP, Oxford University Press, Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt: 12, taraflarca merakla beklemektedir. 1999. Sayı: 21 (2009): 288-309. Kumar, R. “The United Nations 26

Göksu İncesulu The Relationship Between Degrowth and the Climate Crisis The notion of degrowth proble- people who are negatively affec- This is because economic growth matizes the unlimited growth un- ted by the growth show consent to has been presented as a solution to derstanding. It draws our attention it. The presence of the “consent” is all socio-economic problems, such to the ecological consequences what actually makes degrowth he- as unemployment and poverty. of economic growth, such as inc- gemonic according to the Gramscian Economic growth is necessary and reasing CO2 emissions and global conceptualization. important for underdeveloped and warming. It argues that unlimited developing countries because the- growth is not possible since our Even though for some degrowth se countries aim to increase their planet has limited energy resour- may mean economic constriction, GDP and improve the welfare of ces. Moreover, degrowth portrays for others it is not an economic re- their citizens through economic economic growth as being “hege- cession in the form of a decrease in growth, but what about the de- monic” which has no further bene- GDP. Instead, degrowth offers a ra- veloped countries that have reac- fits for the developed countries. In dical alternative to the relationship hed a certain economic size? Does this paper, the notion of degrowth between society, economy, and the economic growth serve the same will be studied as a “counter-hege- environment through pointing to a purposes in these countries too? mony” as conceptualized by Anto- systemic change. nio Gramsci, since it challenges the Table 1 shows that, except in 2009, economic growth paradigm. Economic Growth as a the US experienced continuous Hegemonic Idea GDP growth between 2001 and What is Degrowth? 2016. However, the question is how The concept of hegemony refers to this growth has affected the eco- It is possible to trace the concept of a widely accepted idea in a society. nomic problems, such as income degrowth in the 1960s and 1970s, Economic growth has generally been inequality and poverty? Has the when environmental activism was considered as a synonym to moder- growth solved these problems? on the rise. Degrowth first gained nization and development and has popularity in 1972 with the study been a primary aim of the states. Göksu İncesulu I The Relationship Between Degrowth And The Climate Crisis of “Limits to Growth” published by the Club of Rome. The members of the club criticized the economic growth as the energy resources became increasingly scarce. After the Club of Rome’s study, the neg- lected notion was revisited in the first international degrowth confe- rence that took place in France in 2008. Degrowth is defined through the US economy under Obama 2009-2017 [Table]. (2017). Economics Help. 27 criticism of the idea of unlimited economic growth. Firstly, it means Table 1. Economic Growth Rate of the US between 2001 and 2016 that unlimited economic growth is not something desirable, beca- use the latter is accompanied by the ecological catastrophes such as pollution and global warming. Degrowth problematizes the he- gemonic position of the unlimited growth by arguing that even the

İZDÜŞÜM | Sayı 10 fluctuating. From the comparison of tables 1 and 3, it can be concluded that there is no causal relationship between economic growth and po- verty. This means that poverty does not decrease as the GDP increases. One chart that shows how much worse incme inequality is in America [Table]. (2018). In addition to unresolved soci- o-economic problems, economic Table 2 . National Income Shares of the Top 1% and Bottom 50% in the US growth also has ecological con- sequences, such as pollution and Göksu İncesulu I The Relationship Between Degrowth And The Climate Crisis carbon emission, all of which ne- gatively impact biological diversity, climate, and environment. Develo- ped countries are responsible for the greatest part of pollution and carbon emissions because of their high economic activities. As not growing is a radical chan- ge and extremist approach, can the green growth be a solution to these ecological problems? Accor- ding to the degrowth paradigm, green growth is not a solution as far as the latter aims to increase the usage of sustainable energy sources, such as solar panels and wind turbines, which require costly infrastructures and have a conside- rable amount of carbon footprint. In addition to that, most of the raw materials that are required for their infrastructures are extracted from the South. Therefore, it stimulates global asymmetries. Poverty in the United States (2021). Statista Degrowth as a Counter-Hegemony Table 3. Poverty Rate in the US from 1990 to 2020 Here I would like to discuss the concepts of economic growth and Table 2 compares the income of Degrowth demands a new econo- degrowth with a Neo-Gramscian the wealthiest one percent of the mic system in which wealth is sha- approach. This approach is develo- US citizens with the income of the red more equally without the need ped based on the ideas of Antonio poorest fifty percent. While the in- for economic growth. Gramsci. The fundamental ques- come inequality decreased from tion Gramsci seeks to answer is: 1980 to 1995, it gradually increased In Table 3, we see the poverty ra- Why do the masses give consent between 1995 and 2010, despite the tes in the USA throughout years. The to a system that is not in their own rise in the GDP. Hence, an increase hegemonic discourse on economic interest? This question is valid for in the GDP does not always refer to growth presupposes that growths the issue of degrowth as well. a fair share in income. Since 1995, should be accompanied by a decli- We have argued that the economic the increase in economic growth ne in poverty rates. However, the US activities of developed countries only serves to the richest segments case shows otherwise. For example, cause ecological damage, and only of society, while the bottom secti- it is seen in Table 1, the US economy an exceedingly small section of the ons of society remain poor. This is experienced economic growth, ex- society gets benefits from the eco- exactly what degrowth criticizes. cept in the year 2009. However, nomic growth in terms of welfare. 28 poverty rates in the USA had been

Yet, no citizen would oppose the To sum up, degrowth is, in simple Green Imaginaries.” Master’s the- Göksu İncesulu I The Relationship Between Degrowth And The Climate Crisis growth of their country’s economy. terms, against the idea of unlimi- sis, İstanbul Bilgi University, Insti- So, why do people give consent to ted economic growth. According tute of Graduate Programs Inter- economic growth that is not in the- to degrowth, economic growth national Political Economy, 2021. ir own interest? brings ecological damage and glo- Kothari, Ashish, Federico Demaria, bal warming, while holding that an and Alberto Acosta. “Buen Vivir, According to the Neo-Gramscian increase in the GDP is only benefi- Degrowth and Ecological Swaraj: approach, the answer is that ide- cial for a limited group of people Alternatives to sustainable deve- ology maintains the hegemonic rather than the whole society. In lopment and the Green Economy.” position of the economic growth that sense, economic growth ser- Development 57, no.3(2014):362-375. paradigm. The dominant ideology ves for the survival of the capitalist Koyuncu, Murat and Şemsa Özar. is formed when the advantaged system rather than as a solution “Büyümemek Mümkün mü? “Eko- ones show their own interests as for socio-economic problems such nomik Küçülme Fikri” Üzerine Tar- the interests of the whole society. as poverty and income inequa- tışmalar,” in Kalkınma İktisadının In other words, while the desired lity. This is especially the case for Penceresinden Türkiye’ye Bakmak, goal is the continuation of the the developed countries. Overall, ed. Hasan Cömert, Emre Özçelik, capitalist system with economic degrowth as a counter-hegemony, and Ebru Voyvoda, 175-196. İstan- growth through an ideology, eco- calls on developed countries not bul: İletişim Yayınları, 2017. nomic growth has been shown to to grow anymore economically. Martinez-Alier, Joan. “Environ- the masses as a solution to soci- We cannot know if degrowth can mental Justice and Economic o-economic problems such as po- influence today’s capitalist states, Degrowth: An Alliance Between verty, unemployment, and income but it is my conviction that it does Two Movements.” Capitalism Natu- inequality. However, through our create an image of a post-capitalist re Socialism 23, no. 1 (2010): 51-73. examples, we have concluded that and sustainable economic system Murteza, Yusuf. “An Alternative to this is not true. Economic growth by offering a “radical” solution. the ‘Development Discourse’ In the does not bring a solution to these Face of the Ecological Crisis: The problems. References Degrowth Movement.” Master’s Akbulut, Bengi and Fikret Ada- thesis, Yıldız Technical University, According to Gramsci, it is pos- man. “The Unbearable Charm of Graduate School of Arts and Scien- sible to develop a counter-hege- Modernization: Growth Fetishism ces Department of Humanities and mony against the dominant he- and the Making of State in Turkey.” Social Sciences Sociology, 2021. gemony. For our context, I believe Perspectives: Political Analysis and US economy under Obama 2009- that degrowth can be studied as a Commentary from Turkey 5, no. 13 2017 [Table]. (2017). Economics counter-hegemony to the econo- (2013): 1-10. Help. https://www.economicshelp. mic growth paradigm. Degrowth Healy, Hali, Joan Martinez-Alier, org/blog/25420/economics/us-e- as a counter-hegemony opposes and Giorgos Kallis. “From Ecologi- conomy-under-obama-2009-2017/ the concept of unlimited economic cal Modernization to Socially Sus- One chart that shows how much growth. It argues that the domi- tainable Economic Degrowth: Les- worse income inequality in America nant hegemony does not solve all sons from Ecological Economics.” [Table]. (2018). Vox. https://www. problems, or prioritize the welfare The International Handbook of Po- vox.com/2018/7/29/17627134/in- of individuals, but it does serve the litical Ecology n.d., (2015): 577-587 come-inequality-chart continuity of the capitalist system. Hickel, Jason. “The anti-colonial Poverty in the United States [Tab- As a counter-hegemony, degrowth politics of degrowth.” Political Ge- le]. (2021). Statista. https://www. demands a new economic system ography (2021): 1-3. statista.com/statistics/200463/ in which prosperity is distributed Koşanay, Başak. “The Allure and us-poverty-rate-since-1990/ more equitably and the needs of Tragedy of The Degrowth Perspe- people are properly prioritized. ctıve: Hegemonic Struggles Over 29

İZDÜŞÜM | Sayı 10 30

Eftelya Kazan İklimin Ekonomisi ve Ekonomi Politiği Maslow’un İhtiyaçlar Piramidi in- ayarlamasında sorumlu komitelerin karşılıklı bağımlılık ve entegrasyo- Eftelya Kazan I İklimin Ekonomisi ve Ekonomi Politiği sanlara değil de devletlere uyarla- kuruluşu, hazineden karşılanacak nun geri dönülemez olması, ileride nacak olsaydı, birinci sırada realist yatırımlar, devlet destekleri ve ya- açıklanacağı üzere iklim sorununu 31 bir perspektiften güvenlik konusu tırımcıları çekmek gibi ekonomi etkilemektedir. Sanayileşmesini er- yer alabilirdi. Devletlerin var oluşu- politikaları da yine devletin ona- ken başlatmış ülkeler iklim değişik- nu sürdürebilmesi için toprak, va- yından geçmektedir. Nihayetinde liğinde tarihsel sorumluluğu taşı- tandaşlar, egemenlik ve bağımsız- denilebilir ki, sürece bireysel ya da yan ve bedeller ödeyen ülkelerdir. lık gibi temel bileşenlere ihtiyaçları toplumsal; uluslararası veya ulus- 18.yy’da Sanayi Devrimi başladık- vardır. İklim ve çevre konularının larüstü düzeyde dahil olmak ya da tan sonra ticaret savaşları ve hızlı gündemde olması ise sanki bir lüks olmamak, bu yolda bütçeyi planla- ekonomik büyüme adına fosil yakıt veya düşük siyaset (low politics) mak, görevlendirme yapmak; sü- tüketimine dayalı bir sanayileşme konusuymuş gibi düşünülmektedir. reç, kurum ve kuruluşları finanse modeli görülmektedir. Antroposen Oysa, bugün devletin bileşenleri- etmek ve bu planı uygulayabilmek çağı olarak adlandırılan, insanın nin her birini dolaylı ya da doğru- ve sürece dahil olurken de toplu- doğadan etkilendiği değil, insanın dan etkileyen, haliyle bireyleri ve mun rızasını almak gibi iklime iliş- doğaya şekil verdiği bir dönem böylelikle de dünyayı etkileyen bir kin olan bu konular hem ekonomik böylece başlamıştır. krizle karşı karşıya kalınmıştır. hem politiktir. Özetle devletler, uluslararası toplumdan veya ör- Tarihsel olarak, bu dönemde başla- Ekonomi Politik ve gütlerden yana bir baskı gelmesine yan fakat günümüzde zirveye ula- İklim İlişkisi rağmen, süreci finanse edecek ye- şan bu krizle mücadele edebilmek gâne kurumlardır, dolayısıyla han- için birçok ekonomist, öngörülmüş İklim konusu ayrı ayrı hem ekonomi gi politikalarla küresel ısınma gibi olan krize karşı uyum ve adaptas- hem de siyaset ile ilişkilidir, fakat etkilerle mücadele edebiliriz veya yon gibi süreçlerden faydalanmak bu ilişkileri birbirlerinden bağımsız edecek miyiz gibi soruların cevabı gerektiğini saptamıştır. Bahsedilen incelemek konunun önemi ve bü- da devletler ve karar alıcılar tara- süreçler altyapı yatırımı gerektir- tünselliği açısından yanlış olacaktır. fından verilir. Yalnızca bu ilişkiyi diğinden büyük bütçelere ihtiyaç Bilindiği gibi, Siyaset Bilimi alanın- görmek bile, iklim konusunun öne- vardır. Kaynak ayırmayı -gerek in- da çalışılan her konu, bir noktada mini, etkilendiği ve etkileyebileceği san gerekse finansal kaynak- yapıp birbiriyle bağlantılıdır. Bu ilişkiyi kapsamı anlamakta önemlidir. yapmamak veya hangi ölçüde ya- kurma ve yürütme sürecine, ulusla- pılacağına karar vermek nihayetin- rüstü ve uluslararası örgütler dahil Ekonomi politik ve iklim ilişkisini de ülkelerin inisiyatifindedir. olmaktadır ancak bu örgütlere da- anlayabilmek için tarihsel süreçte hil olup olmamak tamamen dev- 15.yy’a kadar gitmek gerekir. Porte- Ekonomi Politik ve letlerin inisiyatifindedir. Bu durum kizlilerin başlattığı coğrafi keşifler İklim İlişkisinin Analizi iklim ve siyaset ilişkisini kabaca sonucu ticarette geri dönülemez açıklamakla birlikte, belirtilmelidir bir entegrasyon süreci başlamıştır. İkinci Dünya Savaşı nedeniyle eko- ki ülkelerin ve hatta yerel yönetim- Takip eden yüzyıllarda ise ilk ko- nomisi bozulan ülkelerin, özellikle lerin de ihtiyaçları doğrultusunda lonileştirme hareketleri ile bugün Avrupa’nın iyileşme süreci tamam- çevre ve iklim politikaları vardır. çoğunlukla Kuzey/Batı/merkez lanınca, bu ekonomik büyümeyle Bu politikaları belirlemek ve yürüt- ülkeler olarak adlandırılan ülke- beraber 1970’lerde üçüncü sana- mek için gerekli bütçe ve planlama ler sanayileşme sürecine girmiştir. yi devrimi gerçekleşmiştir. Yine ise yine nihayetinde devlet erkinin Kolonilerden çeşitli yollarla elde 1970’lerde ilk defa ülkeler arasında onayından geçmektedir. Süreci edilen ucuz hammadde ve işgücü, iklim ve çevre sorunu konuşulmaya yürüten organ ve bireyler ise ülke yerel etkenlerle beslenip sermaye başlanmıştır. Sanayileşme ve ardın- temsilcileri, yani bürokratlar, dip- birikimi yaratmıştır ve sanayileş- dan gelen finansallaşma sürecinin lomatlar, bakanlar, bakan yardım- me sürecini tetiklemiştir. Bu süreç çevreye etkileri, “antroposen” ola- cıları ve bilim insanlarıdır. Dolayı- Avrupa’da ve Kuzey Amerika’da rak tanımlanmaktadır. Öncesinde sıyla gerek temsilde gerekse bütçe da yayılmıştır. Bu tarihten itibaren bilim çevrelerinin dikkatini çeken

İZDÜŞÜM | Sayı 10 küresel ısınma, artık kimi ülkeler ve 2015’te Paris İklim Sözleşmesi im- da oluşabilecek kıtlık ve kuraklığa Birleşmiş Milletler (BM) tarafından zalanarak taraf devletler küresel karşı dayanıklı mahsul geliştirme bir kaygı sebebi olarak algılandığı ısınmayı 1,5 °C derece dolaylarında gibi önemleri kapsamaktadır. Ön- için, iklim konusu artık siyasetin de tutmayı taahhüt etmiştir. İklim ko- ceden belirtildiği gibi, uyum ve konusu haline gelmiştir. 1970’ler- nusunda en son gerçekleşen Glas- adaptasyon çalışmaları büyük kay- den itibaren BM öncülüğünde ulus- gow Zirvesi’nde ise katılım sağla- naklar gerektirmektedir ve tabloda lararası ve ulusal düzeyde birçok yan ülkeler yalnızca bu taahhütler da görüldüğü gibi, bu finans kay- konferans ve toplantı yapılmış ve tekrarlamakla yetinmiştir. nağını genel anlamda erken sana- protokoller imzalanmıştır. Bu yazı yileşmiş ülkeler sağlayabilmiştir, az kapsamında tüm gelişmelere yer Şekil 1. Kyoto Protokolü gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler vermek mümkün olmadığından, yalnızca en önemlileri olarak gö- rülen BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, Kyoto Protokolü ve Paris İklim Anlaşması’ndan bahse- dilecektir. Eftelya Kazan I İklimin Ekonomisi ve Ekonomi Politiği1992’de imzalanan BM İklim Deği- şikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin öne- mi ülkelerin gelişmişlik seviyeleri dikkate alınarak ortak fakat fark- lılaştırılmış sorumluluklar kavramı oluşturulmasıdır. Farklılaştırılmış sorumluluklar, önceki bölümde sözü geçen, erken sanayileşmiş ülkelerin sanayileşme süreçlerinde sebep oldukları kirliliğin küresel ısınma ve iklim değişikliğine sebep olduğu görülmektedir. Böylece, ekonomik kaygıların iklimle nasıl bir ilişki içinde olduğunu tarihsel süreç içinde görmek mümkündür, çünkü ülkelerin gelişmişlik seviye- si, doğrudan olmasa da sanayileş- meleriyle dolaylı olarak orantılıdır. 1850-1900 döneminden 2010-2019 ise henüz öncelikleri sebebiyle ya- 1997’de imzalanan Kyoto Protoko- dönemine kadar, Antroposen se- tırımlarını bu kaynaklara ve temiz lü ile ülkeler farklı sorumlulukları bepli ısınma yaklaşık 1,1 C dere- enerjiye değil, hızlı kalkınmaya çerçevesinde gruplara ayrılıp, bu cedir. Bu ısınmaya tarihsel olarak ayırmaktadır. gruplandırmaya göre de iklim kri- bakıldığında, az katkıda bulunmuş ziyle mücadelede ya yardım almış olmalarına rağmen en çok etkile- Dünyadan Örnekler ya da gelişmemiş veya gelişmekte necek ve en savunmasız olanlar 2006’da ekonomist Nicholas Stren’in olan ülkelere yardım yapmakla yü- yoksul ve gelişmekte olan ülkeler- yaptığı bir dizi araştırmada, bu yüz- kümlendirilmiştir. Ancak, bu pro- dir. Dolayısıyla, önce sanayileşmiş yılın sonuna kadar potansiyel iklim tokol; 2005’e kadar ülkelerin farklı ülkeler altyapılarını az çok kurmuş değişikliği zararlarının, dünyadaki istek ve taahhütlerinden ötürü yü- olan, iklim değişikliğine karşı ted- kişi başına düşen Gayrisafi Yurt İçi rürlüğe girememiştir. Bunun yanın- bir almış veya bu afetlerin ekono- Hasılanın (GSYİH) yaklaşık yüzde da, 1990’ların sonları ve 2000’lerin mik ve sosyal etkisiyle az çok başa 30’u kadar olacağı saptamıştır. Mil- başlarının siyasi ortamı göz önün- çıkabilecek ülkelerdir. Bahsedilen yonlarca insan bahsi geçen kıtlık ve de bulundurulduğunda, piyasa etkiler olağan dışı sıcaklık artışı, taşkın gibi Antroposen etkili afetler- ekonomisine geçiş sürecindeki eski kuraklık, sel, taşkın, biyolojik çe- den etkilenecektir. Stren raporunda, Sovyetler Birliği ve Yugoslavya ül- şitlilik kaybı gibi, sosyo-ekonomik felaketleri engellemek için gerekli kelerinin, ucuz ve ulaşılabilir olması sonuçlar doğurduğundan uyum önlem maliyetlerinin ise yalnızca bakımından fosil yakıt tüketimi- ve adaptasyon çalışmaları özellik- küresel GSYİH’nın yüzde 1’i kadar ol- ni tercih etmesi de süreci uzatan le savunmasız ülkeler için hayati duğunu yazmıştır. Daha önce ifade etkenlerden biri olarak sayılabi- önem taşımaktadır. Uyum çalış- edildiği üzere, tarihsel olarak önce lir. Kyoto Protokolü 2020’de sona maları, dayanıklı tüketim ürünleri sanayileşmiş ve günümüz gelişmiş 32 ereceği gerçeğinden yola çıkarak, geliştirme, risk analizi ve sonucun- ülkeleri, mevcutta hem temiz enerji-

ye yaptıkları yatırımlar hem de hali- Büyük yatırımlara rağmen, yine de climate_stern.shtmlColin hazırdaki finans kaynaklarıyla savun- N. Waters, Mark Williams & Jan Za- masızlıklarını azaltabilmektedirler. gereken miktarlara henüz yaklaşıla- lasiewicz, Michael A. Ellis, London: Pandemi döneminde yaşanan dün- Geological Society London, 2014.ht- ya çapındaki sağlık ve ekonomi mamıştır. tps://www.researchgate.net/figure/ anlamındaki kriz, iklim alanında bir Map-showing-the-approximate-a- dönüşüme sebep olmuştur. Enerji Sonuç ge-for-the-beginning-of-the-Indust- fiyat artışları sonucunda hızlı eko- rial-Revolution-and_fig2_26445078, nomik toparlanma çabasının so- İklim konusu hem ekonomi hem de Erişim 22 Nisan, 2022. [Tablo] nucunda işgücü kayıpları, lojistik siyaset ile doğrudan ilişkilidir. Ül- ve tedarik zincirindeki aksamalar keler kısa vadeli ekonomik kaygılar Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komite- meydana gelmiştir. Aynı anda dün- uğruna uzun süreli etkileri göz ardı ya da temiz kaynaklara yönelmiştir. etmeyerek, düzenli fakat gelecek- si “2021 Dünya Enerji Görünümü Rapo- Bu temiz kaynaklara yöneliminin teki maliyete oranla daha küçük asıl sebebi artan maliyetler ve ba- maliyetlerle büyük bir krizi engelle- ru Özeti”. Erişim 19 Mayıs, 2022, https:// ğımlılık korkusuyla doğmakta olan yemiyor olsalar da iklim krizinin et- ekonomik krizdir. Artan temiz enerji kilerini azaltabileceklerdir. Tarihsel www.dunyaenerji.org.tr/2021-dunya-e- yatırımlarına karşın, 2021’de kömür olarak sorumlu ve en çok kirliliğe ve petrol kullanımında bir artış gö- sebep olmuş ülkeler daha emniyetli nerji-gorunumu-raporu-ozeti/ rülmüştür ve dolayısıyla, CO2 salı- ve gelişmekte olan ülkeler ise daha IPCC. “The Current State of the Cli- nımlarında tarihteki en büyük ikinci savunmasızdır. İklim değişikliğinin mate,” Erişim 19 Mart, 2022, https:// yıllık artış gerçekleşmiştir. olumsuz etkilerine karşı savunma- www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/ sızlık, ülkelerin gelişmişlik seviyesi Krishnamurthy, Krishna & Lewis, Paris İklim Anlaşması’nda belirti- ile doğrudan ilişkilidir. Finansman, ge- Kirsty & Choularton, Richard. “A lene göre, dünyayı 1,5 °C küresel lişmekte olan ekonomilerde temiz methodological framework for ra- ısınma yoluna sokmak için, temiz enerji dağıtımını hızlandırmak ve pidly assessing the impacts of cli- enerji projelerine ve altyapısına ya- ülkelerin savunmasızlığına çözüm mate risk on national-level food pılan yıllık yatırımın 2030’a kadar bulmak için eksik halkadır. Gelişmiş security through a vulnerability yaklaşık 4 trilyon dolara yükselmesi ülkeler her ne kadar gelişmemiş ve index.” Global Environmental Chan- gerekmektedir. Enerji dönüşümüne gelişmekte olan ülkeler kadar etki- ge, 25(1), (2014): 25. yapılan yatırım yükselirken dünya- lenmeseler de iklim değişikliğiyle Patz, Jonathan ve Olson, S. H. “Cli- nın ısınması ilginç bir ikileme işaret mücadele kapsamında uyum ve mate change and health: global to etmektedir. Amerika Birleşik Dev- adaptasyon gibi süreçler gereklidir. local influences on disease risk,” letleri ve Çin, 2020 yılında en büyük Küresel ısınmayı ve küresel ısınma- Annals of Tropical Medicine & Para- temiz enerji yatırımcıları olmakla dan kaynaklı doğa olaylarını önle- sitology, 100 (2006): 535-549. beraber, aynı zaman da en büyük me konusunda yalnızca finansman Sovacool, Benjamin K. ve Linnér, iki CO2 salınımı yapan ülkeler ola- değil, siyaset üstü ve uluslar üstü Björn-Ola. The political economy of rak bu alanda da birinciliklerini ko- bir tutum da eksik kalmıştır. climate change adaptation. Sprin- ger, 2016. rumaktadır. Bu durum, yatırımların Kaynaklar Türkeş, Murat “İklim Diplomasisi ve BBC. “Kürsel ısınmanın maliyeti bü- İklim Değişikliğinin Ekonomi Poli- şu an bir değişme sürecinde oldu- yük.” Erişim 19 Mart, 2022, https:// tiği,” Bilim ve Ütopya, 332 (2022): www.bbc.co.uk/turkish/europe/ 31-45. ğunu göstermektedir. story/2006/10/printable/061030_ UNFCCC. “What is the Kyoto Proto- col?,” https://unfccc.int/kyoto_protocol 33

İZDÜŞÜM | Sayı 10 Beyza Sarı Anayasaların İklim Krizindeki Rolü Nedir? Anayasalar toplumsal sözleşme- ma hakkına vurgu yapılmıştır ki bu yBaupıtlüdrığdı üüzlkeenlelermvaerlemriın? lerdir ve ulusal hukuk sistemlerinin tam olarak insanı doğadan koparan hiyerarşik olarak en üstün belge- bir yaklaşımdır. Çünkü bunun so- Dünya üzerindeki ekolojik anayasa- leridir. Ancak günümüzde, devlet- nucunda, “üstün bir varlık olarak ları incelediğimizde, ilginç gelişme- lerin mevcut anayasalarının iklim insan” ile “diğerleri” ayrımı ortaya lerle karşılaşmak mümkündür. Çün- krizinin en temel sebebi olduğu çıkmaktadır. Bu yüzden de iklim kü yüzümüzü hemen her tartışmada ifade edilebilir. Çünkü söz konusu krizi, biyolojik çeşitliliğin azalması olduğu gibi Kuzey Amerika veya anayasalar yalnızca insana yönelik ve habitatların zarar görmesine ta- Avrupa’ya değil, Ekvador ve Boliv- adalet sağlamak için hazırlanmış nıklık ediyoruz. ya’ya, yani Latin Amerika’ya çevir- metinlerdir. Hukukun temelindeki memmiz gerekiyor. Örneğin Ekva- bireysel hak ve özgürlükler ve insan Ekolojik anayasa veya yeşil anayasa dor, 2008 Anayasası’yla doğanın hakları, insanın kendini doğadan tartışmaları ise iklim krizini bam- haklarını tanıyan ilk ülke olmuştur. üstün görmesine ve doğaya ege- başka bir perspektiften ele almak- Ardından Bolivya da 2011 Anayasa- men olmasına sebep olmaktadır. tadır. Ekolojik anayasa tartışması, sı’yla doğaya yasal haklar tanımıştır. Bu da büyük bir adaletsizlik yarat- doğanın da tıpkı insan gibi hak Böylece her iki devlet de Pachama- maktadır. Çünkü mevcut anayasa- öznesi olup olamayacağı üzerine ma’yı (toprak ana) nesne konumun- larda insan olmayan diğer canlı ve kuruludur. Bu tartışmalar 1970’li dan özne konumuna geçirerek iyi cansız varlıklar hak öznesi değildir. yıllarda Christopher D. Stone’un yaşam hakkını korumaya aldı. Peki Doğanın insan tarafından devamlı yazdığı bir makalede gündeme gel- bu iki anayasa nasıl hayata geçirildi? sömürülmesi ve insan haklarından miştir. Stone “Should Trees Have ENkevhraidDoarv/aVsiılcabamba Beyza Sarı I Anayasaların İklim Krizindeki Rolü Nedir? doğan mülkiyet hakkı iklim krizine Standing? Towards Legal Rights yol açmıştır. İşte bu sebepten ana- for Natural Objects?” (1972) adlı Vilcabamba Nehri davası, Ekva- yasa kavramının yeniden tanım- makalesinde doğaya yasal hakların dor’daki Loja yerel yönetimi ile böl- lamalıyız ve anayasalarımızı yeşil- verilmesi gerektiğini savunmuştur. ge sakinleri arasındaki anlaşmazlığa lendirmeliyiz. Bu yazıda, ilk olarak Yeşil Anayasa ya da ekolojik anaya- dayanmaktadır. Yerel yönetim, Vil- ekolojik anayasa kavramı tartışı- sa tanımının Stone’dan kaynaklan- cabamba Nehri kenarındaki otoyo- larak ardından ekolojik anayasayı dığı söylenebilir. Ekolojik anayasa- lu genişletmek için başlattığı proje içeren ayrıntılar incelenecektir. lar yalnızca insanlar arasındaki bir kapsamında ağır iş makineleri ve toplumsal sözleşme olmak yerine, dinamitler kullanıldığından kayalar Enekodlior?jik (Yeşil) anayasa insan merkezli bakıştan uzaklaşıp, nehre kaymıştır. Bu sebeple nehrin içinde yaşadığımız ekosistemin ko- akışı değişirken, aynı zamanda su Kendisini doğaya egemen olarak runmasına ve doğayla uyum içinde taşkınları da meydana gelmiştir. Kı- gören insan, aslında doğayla bera- yaşamaya yönelik olmalıdır. Ekolo- sacası, doğa tahrip edilmiştir. Bölge ber kendisini de yok ediyor. Doğa- jik anayasalarda doğa bir hak öz- sakinleri Vilcabamba Nehrinin hak- nın tahribatı arttıkça bu tüm canlıla- nesi olarak görülür ve doğanın çı- larını korumak için dava açmıştır. rı, gelecekteki nesilleri de etkiliyor. karları da dikkate alınır. Bunun için Yoğun ve uzun çalışmalar sonu- Doğanın yok oluşu aynı zamanda de nehirler, okyanuslar, ormanlar cunda mahkeme bölge sakinlerini insanlığın yok oluşu anlamına gel- ve biyolojik çeşitlilik koruma altına haklı bulurken, emsal niteliğinde bir diği için, artık hukuk sistemleri de alınır. Su, hava ve toprak artık do- karara da imza atmış ve 5 hususun değişiyor. Çevreyi hukukta ilk defa ğal “kaynak” yerine doğal “varlık” altını çizmiştir: duymuyoruz. Çevre hakkı zaten olarak adlandırılmalıdır. Buna ek hem ulusal hem de uluslararası hu- olarak ekolojik anayasalar yalnızca kukta yer almaktadır. Ancak bu hak, doğanın haklarının korunmasına 1. Doğanın hakları diğer haklardan “insan için çevre” anlayışı doğrultu- yönelik değildir. Yeşil anayasa aynı üstündür. sunda oluşturulmuştur. Örneğin, zamanda doğadaki sistemin 2. Buen vivir (iyi yaşam) hakkı diğer bu çerçevede, insanın refahına ve topluma yansıması demektir. haklardan daha üstündür. Yani do- 34 insanın sağlıklı bir çevrede yaşa- ğayla iç içe ve uyum içinde yaşama

hakkı, otoyol genişletme projesin- direniş baş göstererek, tüm ülkede da doğaya yer yoktur. Bu yüzden Beyza Sarı I Anayasaların İklim Krizindeki Rolü Nedir? den daha önemlidir. Bu sebepten yankı uyandıran ve halkın çoğunlu- de anayasa insanın doğadan kopu- proje durdurulmalıdır. ğunun katıldığı büyük mitingler dü- şunu simgeleyen bir metindir. İnsa- 35 3. Doğa yalnızca tahribata karşı zenlenmiştir. Aslında şirket farkında nı doğaya yabancılaştıran metnin değil, tahribat olasılığına karşı da olmadan Bolivya’da yeni anaya- kendisi anayasa olduğu için, eko- güvence altına alınmıştır. Çünkü sanın düzenlenmesine sebep oldu lojik anayasa dediğimizde, çözümü projede her ne kadar tahribat ol- şeklinde ifade edebilmek mümkündür. sorunun kaynağında arıyormuşuz mayacağı iddia edilse de tahribat gibi bir çelişki ortaya çıkmaktadır. olasılığı vardır. Günümüzde Bolivya anayasasının İşte bu yüzden ekolojik anayasa ok- 4. Loja yerel yönetimi doğaya za- girişi şu şekildedir: simorondur. rar vermediğini ispatlamak zorunda kalmıştır. Yani ispat yükü doğanın “Evvel zamanlar içinde dağlar yük- Peki tüm bu görüşlere karşı ekolojik lehine çevrilmiştir. seldi, ırmaklar hareketlendi ve göl- anayasa savunucuları ne cevap ve- 5. Doğaya zarar vermek aynı za- ler oluştu. Amazonlarımız, batak- riyor diye incelendiğinde, ekolojik manda gelecek nesillere de zarar lıklarımız, yaylalarımız, ovalarımız anayasaların iklim krizinin çözümü vermek anlamına gelmektedir. Bu ve vadilerimiz yeşillik ve çiçeklerle olduğunu düşünenler, konuya bam- sebeple yerel yönetim projeyi der- kaplandı. Bu kutsal Toprak Ana’yı başka bir bakış açısıyla yaklaşma- hal sonlandırmalıdır. farklı yüzlerle donattık ve o zaman- mız gerektiğini ifade etmektedir. dan beri her şeyin çoğunluğunu Anayasalara yeni bir anlam yükle- Alınan bu karar ilk olduğundan, sa- varlık ve kültürler olarak çeşitliliği- mek, anayasaları yeniden tanımla- dece Ekvador’u değil, tüm dünyayı mizi de taşıyoruz. Böylece halkları- mak gerektiğini savunmaktadırlar. ilgilendirir niteliktedir. Tüm ülke- mız oluştu …” Çünkü mevcut anayasalar insanı lerin bu örnek nitelikteki karardan doğaya egemen bir canlı olarak ko- öğrenmesi gereken çok şey vardır. Bolivya anayasası doğayı çevrele- numlandırmaktadır. Ancak ekolojik Kısaca doğanın nesne konumun- yen bir anayasa olduğu için böyle krizle tecrübe ettik ki insan ve doğa dan çıkıp hak öznesi olması Vilca- bir girişe sahiptir. Anayasalar top- bir bütündür ve insanın doğaya bamba Nehri davası ile uygulamaya lum sözleşmesidir, bu anayasa ise karşı bir üstünlüğü yoktur. Kısaca- geçmiştir. içine doğanın da hak öznesi olarak sı insanın üstünlüğünü vurgula- katıldığı bir sözleşmedir. yan insan merkezli bakış açısından BSuolSiavvyaaş/lCaroıchabamba uzaklaşıp, hak ve özgürlük dedi- oEkkosilmojoikroannamyua?salar ğimiz şeyin sadece insanlara özgü Bolivya Anayasası su savaşları ne- olmadığını anlamamız gerekiyor. deniyle ortaya çıktığı için anaya- Ekolojik anayasaların oksimoron Bu doğrultuda hakların tüm can- sasının üçte biri ekoloji ile ilgilidir. olduğunu savunan bir görüş vardır. lı ve cansız varlıklar için olduğunu Dünya Bankası’nın da teşvikiyle, Bu görüşü destekleyenlere göre anlamaya ve bütün doğal unsurları ABD merkezli Bechtel’e bağlı Agu- yasal haklara sahip olmanın bazı toplumsal sözleşmenin yani anaya- as del Tunari şirketi, Bolivya’daki şartları vardır. Örneğin, varlık, kendi sanın bir parçası haline getirmeye suların mülkiyetini alarak (1999) adına dava açabilmeli ve tazminat ihtiyacımız var. Örneğin insanın te- yaklaşık %300 zam yaptığı için Bo- durumunda da varlık tazminat- mel hakları hiçbir koşulda ihlal edi- livyalılar gelirinin büyük kısmını su tan doğrudan yararlanabilmelidir. lemez. Doğanın da hakları vardır ve için ayırmak zorunda kalmıştır. Bu Doğa ise bu şartları yerine getirme- ihlal edilmemelidir. Ancak doğanın durum, beslenme ve sağlık gibi te- mektedir. Bu sebepten, onlara göre haklarının yalnızca kâğıt üzerinde mel ihtiyaçlarının karşılanamaması doğa hak öznesi olarak kabul edile- korunmuş olduğunu görüyoruz. anlamına gelmektedir. Suya erişe- mez. Yani ekolojik anayasa oksimo- Çünkü doğa hala zarar görmeye meyen fakir Bolivyalılar çözümü rondur, çünkü doğa kendi haklarını devam ediyor. Bu bakış açısının de- evlerinin çatılarına büyük sarnıçlar talep edemez veya hakkı ihlal edil- ğişmesi gerekmektedir. yerleştirerek, yağmur sularını birik- diğinde dava açamaz. O halde hak tirmekte bulmuştur. Fakat Aguas talep edemeyen bir şey hak öznesi Ekolojik anayasalar del Tunari şirketi, “yağmurun, şirke- de olamaz. Buna ek olarak diğer bir gerçekte ne kadar te ait suyun buharlaşması sonucu görüş ise şu şekildedir. Günümüzde işlevsel? yağdığını” savunarak Bolivyalıların modern devletin gücünün sınırlan- yağmur suyu biriktirmesini de ya- dırılması için anayasalara ihtiyacı- Ekolojik anayasalar her ne kadar saklamıştır. Yağmur sularının mül- mız vardır ve anayasa ikiye ayrılır: umut verici olsalar da doğanın tam kiyetini dahi ele geçirmeye çalışan bir tarafta devletin yapı ve organla- olarak hukuk öznesi olması için şirket yüzünden Bolivya’nın Coc- rı, diğer tarafta ise bireylerin hak ve zamana ihtiyaç olduğu ortadadır. habamba kentinde “Cochabamba özgürlükleri. Yani bir tarafta devlet, Çünkü bu maddelerin yalnızca kâ- Su Savaşları (2000)” olarak bilinen diğer tarafta da insan vardır. Bura- ğıt üzerinde kaldığını ifade edebil-

İZDÜŞÜM | Sayı 10 mek mümkün. Örneğin, Ekvador nağı mevcut anayasalardır. Bunun Araştırmaları Dergisi, 18, no.1 2015 doğanın haklarını tanıyan ilk ülke sebebi mevcut anayasaların insan Boynudelik, Mahmut. Ekolojik Ana- olmasına rağmen, Amazon’da or- merkezli olup, insanı doğadan üs- yasa. İstanbul: YeniİnsanYayınevi:2011. manlar katledilerek hala madenci- tün bir varlık olarak nitelendirme- Eko IQ. “İnsanın Çevre Hakkından lik çalışmaları devam etmektedir. sidir. Bu da insanın doğayı sömür- Doğanın Haklarına Ekolojik Anaya- Hindistan’daki Ganj ve Yamuna ne- mesine, doğanın haklarının ihlaline sa.’’ Erişim 18 Nisan, 2022, https:// hirleri nesne konumundan özne ko- yol açmaktadır. Ekolojik anayasa ekoiq.com/ numuna geçmelerine rağmen hala savunucuları anayasa kavramı- Esmiyor Podcast.” İklim Krizi yasa en kirli nehirler arasında yer almak- nın yeniden tanımlanmasını talep dışı mı?’’, Erişim 18 Nisan,2022, tadır. Ayrıca hala bu nehirler üzeri- etmektedir. Anayasaya farklı bir https://open.spotify.com/episo- ne inşa edilen birçok hidroelektrik bakış açısıyla bakılıp yeni anlam- de/0WvKBZ73lZLITcy1O6lylRht- santral mevcuttur. lar yüklenmesi gerektiğini ve yal- tps://www.constituteproject.org/ nızca insanın çıkarlarını gözeten constitution/Bolivia_2009.pdf Eğer işlevleri yoksa neden ekolojik anayasalardan ziyade, doğanın da İstanbul Kadın Müzesi. “Hukuku anayasayı savunmalıyız sorusu akla tıpkı insan gibi hak öznesi olma- doğa içinde kurgulayabilir miyiz?’’, gelebilir. İçinde bulunduğumuz sını ve doğadaki eşitliğin topluma Erişim 18 Nisan, 2022, http://istan- ekolojik yıkıma aldırmamak, içinde da yansıtılması gerektiğini savun- bulkadinmuzesi.org/banabirakaca- yaşadığımız ekosistemi hukukun maktadır. Kısacası hak ve özgür- ginizgelecek/ parçası haline getirmemek, yalnız- lüklerin aslında yalnızca insana Kuzey Ormanları Savunması. “ Kü- ca doğayla birlikte yok oluşumuzu ait olmadığını, doğanın da hakları resel Yeryüzü Anayasacılığı: Do- daha da hızlandırmaktadır. Bu yasal olduğunu desteklemektedir. Ana- ğanın ve insanın hakkı bir olana düzenlemeler her ne kadar yeterli yasalara odaklanmalarının sebe- dek!’’Erişim 18 Nisan, 2022, https:// olmasa da oldukça umut vericidir. bi ise anayasaların o ülkedeki en kuzeyormanlari.org/ Eğer tüm ülkeler anayasalarını ye- yüksek yaptırım gücüne sahip ve Köybaşı, Serkan. “ Ekolojik Kri- şillendirirse, bu ekolojik krize kar- bağlayıcı niteliğe sahip metinler ol- ze Karşı Yeşil Anayasa’’, İstanpol, şı alınabilecek en hızlı ve en etkili malarından kaynaklanmaktadır. Bu (2021), (erişim 18.04.2022) yöntemlerden biri olacaktır. Çünkü sebepten dolayı çevre ve iklim kri- Oğuz, Ceren U. ve Senem Atvur. anayasalar o ülkenin en bağlayıcı zine karşı alınabilecek en kestirme “Direnişten İktidara: Bolivya’da metinleridir. İnsan dışı varlıkların yöntem budur. Toplumsal Hareketlerin Siyasal Dö- uğradığı adaletsizlik devam ettikçe, nüşümdeki Rolü.” Mülkiye Dergisi sadece doğayı değil kendimizi de Kaynaklar 39 (2015 ): 217-246 tüketmekteyiz. Baykan, Barış. “ Kitap İncelemesi: Şirin, Tolga. “Gelecek kuşaklardan Ekolojik Anayasa”. Ekolojik Ana- doğanın haklarına Bolivya ve Ek- Sonuç yasa, kitap incelemesi, Mahmut vador anayasaları.’’ Doğanın Hak- Boynudelik, Marmara Üniversitesi ları Bağlamında Ekoloji ve Hukuk. Ekolojik anayasa savunucularına Avrupa Topluluğu Enstitüsü Avrupa (2014), 53-71. göre iklim krizinin en temel kay- 36

Simay Yılmazer Hazar Enerji Kaynaklarının Bölge Ekonomileri Açısından Önemi Tüm dünyanın gözünü diktiği Ha- bölge olarak sayılmaktadır. Fakat leştirildiği bölgelerden Rusya’nın Simay Yılmazer I Hazar Enerji Kaynaklarının Bölge Ekonomileri Açısından Önemi zar Bölgesi, karşılıklı bağımlılıkla- Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Astrahan ve Kazakistan’ın Tengiz rın arttığı küreselleşen dünyada, Birliği’nin (SSCB) dağılmasından sahaları onshore alanlar, Azerbay- 37 her geçen gün önem kazanmış günümüze kadar geçen sürede can’ın Şahdeniz ve Türkmenistan’ın ve Batı’nın, özellikle de süper güç Orta Asya ülkeleri arasında sürek- Çeleken sahası offshore alanlardır. olarak kabul edilen Amerika Birle- li olarak sınırların belirlenememesi Avrupa’nın Rusya’ya karşı enerji şik Devletleri’nin (ABD), ilgi odağı sorunu mevcuttur. Aslında Sovyet- temininde alternatif oluşturmak haline gelmiştir. Bu yazıda Hazar ler Birliği’nin dağılması Türk dün- istemesi ve Hazar Bölgesi ülkele- Denizi’nin statü sorunundan ve yası ülkelerinin bağımsızlıklarını rinin de enerji kaynaklarını küresel bölge ülkelerinin Hazar’da neler kazanmaları açısından çok önem- pazarlara ihraç etme isteği, son yaptıklarından bahsedilecektir. Bu lidir. Ancak sınırlar çizilirken hiçbir dönemde enerji sektöründeki kü- doğrultuda, öncelikle Hazar Böl- sosyal, etnik özellik göz önünde bu- resel firmalar ile bölgedeki firmalar gesi hakkında kısa bilgi verilerek lundurulmadan yapay topluluklar arasında konsorsiyum oluşumlarını ardından statü sorunu ile bölge ül- oluşturulmuştur. Bu yüzden Orta meydana getirmiştir. Yine de böl- kelerinin neyi paylaşamadıklarına Asya ülkeleri arasında halihazırda gedeki ticaret oranının beklenilenin değinilecektir. Son olarak da bölge anlaşmazlıklar mevcuttur. Buna ek altında kaldığı görülmektedir, nite- ülkelerinin enerji kaynakları bağla- olarak Hazar’daki enerji kaynakları- kim bölge ülkeleri arasında devam mında yaptıkları ticari anlaşmalar nın paylaşımı Kazakistan ve Türk- eden bir statü sorunu mevcuttur. ile planlar kısaca incelenecektir. menistan dışında diğer bölge ülke- leri olan Azerbaycan, Rusya ve İran Statü sorunu tarihsel olarak Ha- Çok çeşitli hayvan türlerine ve arasında anlaşmazlıklara neden zar’ın göl mü yoksa deniz mi olarak enerji rezervlerine ev sahipliği ya- olmaktadır ki bu da beraberinde tanımlanacağı ile ilgilidir. Nitekim pan Hazar Denizi ve havzası Rusya, bölgede yıllardır devam eden sta- söz konusu ayrım çerçevesinde de- Azerbaycan, İran, Kazakistan ve tü sorununu getirmektedir. Çünkü ğişecek mevcut sınırlar rezervlerin Türkmenistan ülkeleri tarafından bölge ülkelerinin farklı çıkarları, paylaşımını da etkileyecektir. Statü çevrelenmektedir. Bu beş ülkenin uzlaşmayı ve bölgedeki istikrarı sorununun temelini oluşturan bu bir iç su havzası olarak kabul ettiği zorlaştırmaktadır. Sovyetler Birliği anlaşmazlık enerji kaynaklarının Hazar Denizi havyar, doğalgaz ve dağılmadan önce Hazar Denizi’nde etkin bir şekilde kullanılmasının petrol endüstrileri ile tanınmak- yalnızca İran ve SSCB’nin söz hak- önüne geçerek, bölge ülkelerinin tadır. Ancak ne yazık ki petrol en- kı varken, SSCB dağıldıktan son- ekonomik açıdan gelişmelerini düstrisinden kaynaklanan kirlilik ra bağımsızlığını kazanan 15 yeni olumsuz etkilemektedir. Neyse ki pek çok canlının yaşamını olumsuz devlet arasında Azerbaycan, Kaza- geçtiğimiz yıllarda bu soruna çö- etkilemektedir. Günümüzde çoğu kistan ve Türkmenistan da olması züm bulunarak, 12 Ağustos 2018’de Avrupa ülkesi enerji ithalatında bölgedeki kaynakların paylaşımın- Kazakistan’ın Aktau şehrinde İran, Rusya’ya bağımlı durumda olsa da da sıkıntı ve anlaşmazlıkları da be- Rusya Azerbaycan, Türkmenis- özellikle Rusya’nın saldırgan tutu- raberinde getirdi. tan ve Kazakistan arasında Hazar mu (son Ukrayna işgali) dolayısıyla Denizi Hukuki Statü Konvansiyo- enerji kaynaklarını çeşitlendirmek Hazar Denizi’ndeki nu imzalanmıştır. Söz konusu an- üzere alternatif kaynaklar aramak- Statü Sorunu laşma, Hazar’ın “göl” mü yoksa tadır. Bu çerçevede, Hazar da al- “deniz” mi olduğu tartışmasının ternatif bölgelerden biri haline gel- Hazar Denizi ve havzasını rezervle- son bulmasını sağlamıştır. Varılan miştir. Dolayısıyla Hazar’daki enerji rin bulunduğu bölgelere göre ince- anlaşma çerçevesinde Hazar bir rezervlerinin her geçen gün daha lendiğinde, Rusya ve Kazakistan’ın deniz olarak tanımlanarak büyük da önem kazandığını ifade edebil- rezervleri onshore olarak bilinen kısmı ortak kullanıma açılırken, mek mümkündür. Avrasya Bölgesi, kıyı bölgelerinde yoğunlaşırken, aynı zamanda deniz yatağı ve ye- Orta Doğu’nun enerji kaynakların- Azerbaycan ve Türkmenistan’ın re- raltı kaynaklarının kullanımını da dan sonra, sahip olduğu enerji kay- zervleri ise offshore olarak bilinen paylaştırmaktadır. Bölge ülkeleri nakları dolayısıyla en önemli ikinci kıyıdan uzak alanlarda bulunmak- arasında havza ortay hat kuralıyla tadır. Doğalgaz üretiminin gerçek-

İZDÜŞÜM | Sayı 10 sektörlere bölünmüş ve buna göre ve hammaddelere sahip olmak, egemenliğini de bir türlü kabulle- her ülke sahibi olduğu sektörde ye- kontrol etmek ve denetlemektir. nememiştir. Mesela Şubat 2022’de raltı zenginliklerinin sahibi olarak Mackinder’in Kalpgah (Heartland) Ukrayna’yı işgal etmeye kalkma- tanımlanmıştır. İmzalanan konvan- Teorisi’ndeki “Kim Avrasya’ya dan önce Putin’in Ukrayna diye bir siyonuna rağmen Azerbaycan ve (Kalpgah’a) hükmederse dünya- devlet yoktur açıklaması ve Ukray- Türkmenistan arasındaki Kepez/ ya da hükmeder” sözü aslında na ulusunu hiçe sayması Rusya’nın Serdar ile Azerbaycan ve İran ara- ABD’nin jeopolitik stratejisini be- hala geçmişte yaşadığının bir gös- sındaki Alov/Alborz gibi petrol ve lirlemektedir. ABD’nin kesintisiz tergesidir. SSCB dağıldıktan sonra doğal gaz sahalarına ilişkin sorun- hammadde sahibi olmak istedi- Rusya, özellikle de Orta Asya Cum- lar çözümüne kavuşturulamamıştır. ği ortadadır. Buna karşılık Hazar huriyetleri’ni kendi arka bahçesi Yine de söz konusu konvansiyon Bölgesi’ndeki ülkeler konumlarının olarak görüyordu ve bunun sonu- çerçevesinde bölge ülkeleri arasın- stratejik bir önemde olduğunu fark cunda mükemmel bir harita mü- daki diyalog sağlanmış olduğu için edip birtakım konularda çekimser hendisliği ile halklar parçalanmış, önemli bir girişim olarak varlığını kalırken aynı zamanda uluslararası yapay uluslar yaratılmış ve kukla sürdürmektedir. şirketlerle de çeşitli ticari işbirlikleri iktidarlar getirilmişti. Bu yüzden yapmaktadır. Rusya sonradan bağımsızlığını ka- Hazar’ın Enerji Kaynak- zanan Azerbaycan, Kazakistan ve ları ve Bölgeye Yönelik Bölge ülkelerinin ticari açıdan ken- Türkmenistan’ın varlığını bir türlü Projeler dilerini garanti altına almak için kabul edememiş, enerji piyasasın- yürüttükleri çeşitli projeler bulun- da bu ülkelerin kendisine alternatif Hazar bünyesinde barındırdığı maktadır. Önceliklik olarak Hazar’ı oluşturmasının önüne geçmek için hammadde kaynakları itibariy- göl statüsünde görme eğiliminde İran ile ortak hareket etmiştir. 2001 le güçlü devletlerin odak noktası olan Rusya, 2001 yılında İran ile yılında İran ile imzaladığı bildirinin haline gelmiştir. Devletler bölgeye yaptığı bir anlaşma ile diğer bölge işlevsizliğini diğer ülkelerin, özel- yönelik stratejilerini hammadde- ülkelerini hiçe sayarak statü soru- likle de Azerbaycan’ın yaptığı tica- leri kontrol edebilmek için belirle- nu çözülene kadar bölgede hiç- ri iş birlikleri ile dikkate almaması mişlerdir. Günümüzde ABD’nin bu bir projenin geçerli olmayacağını sonucunda Rusya daha uzlaşmacı bölgeye özel bir ilgisi vardır; çünkü açıklamıştır. Zaten SSCB dağıldık- bir politika izlemeye başlamıştır. küresel güç olmanın kıstasların- tan sonra kurulan 15 yeni ülkenin Bunun dışında Rusya ile ilgili şunu dan birisi de üretim yapabilmek Simay Yılmazer I Hazar Enerji Kaynaklarının Bölge Ekonomileri Açısından Önemi 38

da belirtmek gerekir ki, Rusya Ha- de petrole bağlı olarak gelişmiştir. Hazar’dan gelmektedir. SSCB’den Simay Yılmazer I Hazar Enerji Kaynaklarının Bölge Ekonomileri Açısından Önemi zar’ın en fazla doğalgaz rezervine İran, jeopolitik konumu itibariyle sonra Azerbaycan arama-çıkarma sahip ülkesidir. Bu yüzden Hazar Hazar havzasının Kuzey-Güney ve çalışmalarında yeterli teknolojiye Bölgesi’nin Rusya için hem jeo-e- Doğu-Batı istikametinde yer alsa sahip değilken, 1994 yılında Ba- konomik hem de jeopolitik açıdan da uluslararası boru hattı proje- tılı şirketler ile yaptığı anlaşmalar çok önemli olduğunu söyleyebili- lerinin hiçbirinde yer almamıştır. çerçevesinde söz konusu şirketler riz. Putin yönetimindeki Rusya’da Bunun nedenleri arasında statü Azerbaycan’da petrol arama hak- da ABD’nin takip ettiği stratejile- sorunu büyük bir etkendir. Çün- kına sahip olurken, Azerbaycan da rinden biri olan Avrasya’ya hâkim kü Hazar’ın sınır gölü olarak kabul ciddi bir gelir elde etmiştir. 2005 olan dünyaya hâkim olur anlayışını edilmesi halinde İran diğer ülkelere yılında inşası tamamlanan Ba- takip ettiğini söylemlerden anlaya- göre daha az kazançlı çıkmaktadır. kü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı, Azer- biliriz. Günümüzde Rusya’nın en te- Bu sebeple İran, bölgede yapılan baycan için çok önemlidir, çünkü mel politikalarından biri Doğu-Batı projelere ve ittifaklara katılmaya- Azerbaycan artık Rusya’ya bağlı enerji koridorunun yıldızları olan rak tavrını ortaya koymuştur. Bu- kalmadan dünya pazarlarına Tür- Bakü-Ceyhan ve Trans-Hazar hat- nun dışında çeşitli yaptırımlar ve kiye aracılığı ile petrol taşımacılığı larını engelleyecek yeni boru hat- uluslararası ambargolar sonucu yapabilmektedir. Diğer bir deyişle, ları projelerini hazırlamak, Orta birçok yabancı şirket, İran petrol kendi kaynaklarını bağımsız bir şe- Asya ve Kafkas Devletleri’ne enerji ve doğal gaz sahalarından geri çe- kilde pazarlayabilmektedir. Taşıma kaynaklarını ihraç edebilecekleri kilmiş ve pek çok proje ya yarıda kapasitesi yılda 50 milyon ton olan yeni imkânlar sunmak olmuştur. Bu kalmış ya da iptal edilmiştir. Bu bu hattan 2006 yılında ilk tanker sayede Rusya hem enerji kaynakla- yüzden politik ve ekonomik izolas- yüklemesi yapılmış olup, hattın rını dünya piyasalarına ulaştırmada yonun ortadan kaldırılması İran’ın işletmesi BOTAŞ International Li- avantaj yakalamayı, hem de mevcut öncelikli hedeflerinden biridir. mited tarafından yapılmaktadır. Doğu-Batı projelerinin kısa ve orta İran’ın Hazar havzasındaki plan- Bunun dışında İran için önem arz vadede gerçekleşmesini engelle- larından bir diğeri ise hem kendi eden ve 1999’da keşfedilen Şah meyi planlamaktadır. Bu doğrultu- kaynaklarını bu bölge üzerinden Deniz sahasında çalışmalara baş- da Rusya, diğer bölge ülkeleri olan ihraç etmek, hem de bölgenin hid- lanmasından uzun bir süre sonra Kazakistan, Türkmenistan ve Azer- rokarbon kaynaklarının kendi top- toplamda 100 milyar metreküp baycan ile ilişkilerini geliştirmek ve rakları üzerinden transit geçişini gaz çıkartıldığı açıklanmıştır. Mev- karşılıklı bağımlılık yaratabilmek sağlamaktır. Azerbaycan’ın petrol cut Şah Deniz tesislerinin üretim amacıyla bu ülkelerle çeşitli proje- ve doğalgaz naklini Batılı ülkelere kapasitesi şu anda günde yaklaşık ler hazırlamıştır. Rusya’nın bu pro- ulaştırması, aktif bir yol izlemesi 72 milyon standart metreküp veya jeler arasında en çok önem verdiği haliyle İran’ı rahatsız etmiştir. Bu 26 milyar metreküpten fazladır. Bu proje Mavi Akım Projesi’dir. Çünkü doğrultuda Azerbaycan ve Batılı projeler Azerbaycan’ın petrol ve bu proje ile Rusya’nın en büyük şir- ortakları gergin ortamı azaltmak gaz endüstrisi için önemli bir dö- keti olan Gazprom firmasının, Orta amacı ile 1996 yılında hem “Şahde- nüm noktası olmuştur. Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerinin niz” sahasının işletilmesi için hem enerji ihtiyaçlarını karşılaması plan- de Şahdeniz doğalgazını Gürcistan Kazakistan ve Türkmenistan için de lanıp, Rusya’dan Türkiye’ye doğal- üzerinden Türkiye’ye ulaştıran Gü- fosil enerji satışından elde ettikleri gaz nakledilmesi hedeflenmektedir. ney Gaz Koridoru’nda İran Milli Pet- gelir çok önemlidir. Hazar havzasın- Bölgenin önemli bir diğer ülkesi rol Şirketi’ne (NIOC) yüzde 10’luk daki petrol ve doğalgaz bakımından olan İran, Hazar havzası ile Basra bir pay vermiştir. Azerbaycan’dan zengin alanlar Kazakistan’a doğ- Körfezi’ni kara yoluyla birleştirmesi umduğunu bulamayan İran, her ne ru giden Kuzey Doğu bölümü ile bakımından bir transit ülke konu- kadar Türkmenistan ve Kazakis- Azerbaycan ve Türkmenistan ara- mundadır. SSCB’nin dağılmasından tan’a yönelse de iki ülkeyle yaşadı- sında kalan kısımda yer almaktadır. sonra Hazar’da aktif bir dış politi- ğı anlaşmazlıklar İran’ın bölgedeki Kazakistan için Kaşagan ve Tengiz ka izleyen İran, başlangıçta Rusya ülkelerle sürdürebilir bir işbirliği önemli rezerv bölgeleridir. Hazar’ın gibi Azerbaycan, Kazakistan ve yürütmesi ve transit ülke konumuna en büyük petrol sahası olarak de- Türkmenistan’ın bölgede söz söy- gelmesinin önündeki en önemli engel- ğerlendirilen Kaşagan bölge ülkeleri lemeye hakkı olmadığını sorgula- ler olarak varlığını korumaktadır. arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle yarak, Rusya ile işbirliği yapmak etkin şekilde kullanılamamaktadır. istemiştir. Fakat Rusya’nın tutumu- Bir diğer bölge ülkesi olan Azer- nu değiştirip diğer bölge ülkeleri baycan için en fazla gelir getiren 39 ile çeşitli ticari anlaşmalar yapma- kaynaklar doğalgaz ve petroldür ve sı sonucunda İran bölgede yalnız bu gelirlerinin yaklaşık yüzde 50’si kalmıştır. Başlıca geçim kaynağı petrol olan İran’ın sanayileşmesi

İZDÜŞÜM | Sayı 10 Türkmenistan’ın Hazar bölgesinde- lamda bir doğalgaz rezervi vardır. Tarihi 18 Nisan 2022). ki en fazla doğalgaz sahasına sahip Bu kaynakların Avrupa’ya ulaştırıl- “Rusya’nın Hazar Denizi Politikası”, olduğu bölge ise Çeleken’dir. Türk- ması bu üç ülke açısından ekonomik (2018). Kafkasya Stratejik Araştır- menistan sadece bu bölgede 3 tril- olarak önem arz ederken, Batı açı- ma Merkezi. URL: https://kafkas- yon metreküp doğalgaz rezervine sından da kaynaklara güvenli erişim sam.com/rusyanin-hazar-deni- sahiptir. Hazar Bölgesi’nde İran’dan hayati önem taşımaktadır. Yakın zi-politikasi.html (Erişim Tarihi 20 sonra en az ticari ortaklıklara sahip dönemde Rusya-Ukrayna savaşında Nisan 2022). olan Türkmenistan’ın yeni stratejile- görüldüğü üzere, Batı’nın Rusya’dan “Rus ekonomisi ne kadar dışa ri arasında Azerbaycan üzerinden büyük ölçüde doğalgaz ithal etmesi bağımlı, yaptırımlar Rusya’yı na- önce Gürcistan ardından Türkiye ve Putin’in geri adım atmamasının ar- sıl etkileyebilir?”, (2022). BBC oradan da Avrupa’ya gaz ulaştırma kasındaki önemli faktörlerden biridir. News Türkçe. URL: https://www. düşüncesi vardır. Bu doğrultuda Bu sebeple Avrupa’nın Azerbaycan, bbc.com/turkce/haberler-dun- Azerbaycan ile Türkmenistan ara- Kazakistan ve Türkmenistan ile kon- ya-60654786 (Erişim Tarihi 20 Ni- sında petrol sahası “dostluk” olarak sorsiyumlarının olması, Rusya’ya san 2022). adlandırılıp sahaya hem simgesel bir olan enerji bağımlılığını azaltmak Rehimov, R. (2021). “Azerbay- anlam katmışlardır hem de sahanın ve Rusya’nın boru hatları üzerinde- can’ın kalkınmasında büyük rol birlikte geliştirilmesi açısından adım ki tekelini kırma anlamına gelmek- oynayan ‘Asrın Anlaşması’ 27 ya- atılmıştır. Genel olarak baktığımızda teyken; ABD için ise hegemonik şında”, Anadolu Ajansı. URL: ht- ise “Dostluk” yatağı ilk kez iki ülke- gücünü sürdürebilmesi adına Rusya tps://www.aa.com.tr/tr/dunya/ nin bu alanı ortak kullanıp dışarıya ve İran’ın oyun alanlarını daraltma azerbaycanin-kalkinmasinda-bu- enerji ihraç etmesi ve aynı zamanda anlamına gelmektedir. Türkiye öze- yuk-rol- oynaya n -a sr i n -a nla s- da sadece bu iki ülke nezdinde değil linde ise transit bir ülke konumunda masi-27-yasinda/2369365#:~:- bölge açısından da önemli gelişme- olan Türkiye’nin birçok boru hattının t e x t = A s r % C 4 % B 1 n % 2 0 lere, kalkınmalara vesile olacağı yö- geçiş yolu üzerinde olduğu ve Avru- A n la% C 5%9 Fm a s % C4% B 1% 20 nünde beklentiler vardır. pa’ya kaynak gönderilmesinde aracı A z e r b a y c a n ’a % 2 0 1 5 0 % 2 0 m - görevi gördüğü görülmektedir. Bu i l y a r % 2 0 d o l a r % 2 0 k a z a n d % - Sahip olduğu doğal kaynaklar iti- yüzden Hazar Bölgesi’ndeki statü C4%B1rd%C4%B1 .,Ceyhan% 20 bariyle son yıllarda adını sıklıkla sorununun çözülüp işbirliklerinin ya- boru%20hatt%C4%B1%20in%C5%- duyduğumuz Hazar Denizi ve hav- pılması bölgenin kalkınmasında çok 9Fa%20edildi (Erişim Tarihi 21 Ni- zası, Orta Doğu’ya kıyasla daha az önemli olduğu gibi Türkiye’ye de san 2022). risk içeren yapısı nedeniyle küresel ekonomik katkı ve istikrar sağlaması “Ham Petrol”, BOTAŞ. URL: https:// Simay Yılmazer I Hazar Enerji Kaynaklarının Bölge Ekonomileri Açısından Önemi enerji piyasalarının ilgisini çekip açısından önemlidir. www.botas.gov.tr/Sayfa/ham-pet- alternatif bir bölge haline gelmiş- rol/13 (Erişim Tarihi 21 Nisan 2022). tir. Hazar’da enerji denildiğinde Kaynaklar “Shah Deniz”, BP Azerbaycan. küresel ve bölgesel güçlerin reka- “Hazar Denizi’nin Hukuki Statüsü URL: https://www.bp.com/en_az/ beti akla gelmektedir. ABD ener- Konvansiyonu ve Çok Boyutlu Etki- azerbaijan/home/who-we-are/ ji alanında bölgedeki kaynaklara leri”, İRAM. URL: https://iramcenter. operationsprojects/shaheniz.html hâkim olmak, hegemon gücünü org/hazar-denizinin-hukuki-sta- (Erişim Tarihi 21 Nisan 2022). sürdürmek ve yeni bir hegemonun tusu-konvansiyonu-ve-cok-boyut- “Projelerimiz”, BP Türkiye. URL: oluşmasını engellemek istemekte- lu-etkileri/ (Erişim Tarihi 18 Nisan https://www.bp.com/tr_tr/turkey/ dir. Bu doğrultuda, Rusya ve İran’a 2022). home/biz-kimiz/turkiyede-bp/ karşı Azerbaycan, Kazakistan ve Aslanlı, K. (2018). “Hazar Denizi’nin projelerimiz.html (Erişim Tarihi 21 Türkmenistan Batı ülkeleri tarafın- Jeopolitik ve Jeoekonomik Konu- Nisan 2022). dan desteklenmektedir, özellikle mu: Enerji, Taşımacılık, Hukuk ve “Kazaklar’ın yeni petrol rezervi de İran çeşitli ambargolar ile böl- Çevre Boyutları”, İRAM, s. 10-13. müthiş”, NTV. URL: http://arsiv.ntv. gede yalnızlaştırılmaktadır. Rusya Alpar, G. (2019). “Yeni Ütopya: com.tr/news/15653.asp (Erişim Ta- ise bölgedeki kaynakları kendi hat- Küçük Unsurlarla Büyük Teorileri rihi 30 Nisan 2022). tından kullandırmak, sınır güvenliği Uygulamaya Çalışmak”, Stratejik Hasanoğlu, M. (2021). “Bağımsızlık ve istikrar sağlamak istemektedir. Düşünce Enstitüsü, URL: https:// Sonrası Azerbaycan-Türkmenistan Bağımsızlıklarını kazanan ülkeler- www.sde.org.tr/degerlendirme/ Arasındaki Siyasi ve Sosyo-Eko- den Azerbaycan ve Kazakistan’da sd-analiz-yeni-utopya-kucuk-un- nomik İlişkiler”, Asya Araştırmaları ciddi anlamda bir petrol rezervi var- surlarla-buyuk-teorileri-uygulama- Dergisi, 5(1), s. 31-34. 40 ken, Türkmenistan’da ise ciddi an- ya-calismak-analizi-10819 (Erişim

“30-31 Mart 2022” Eko İklim Zirvesi

İZDÜŞÜM | Sayı 10 Onur Altun Eko İklim Zirvesi Tanıtımı © Onur Altun Her geçen gün daha da fazla etki- likeler yaratan eylemleri neden gereğince Türkiye, 2053 yılına ka- sini hissettiğimiz küresel iklim kri- yapıyoruz? Bu tahribatı savun- dar 60 milyar Euro karbon vergisi zinin alarm zilleri çoktan çalmaya mamızın gerekçeleri neler? yüküyle karşı karşıyadır. Bu nok- başladı. İnsanoğlunun yarattığı tada ülke çapında bir bilinç oluş- tahribatı kaldıramayan dünyamız, Bu tahribat konusunda herhan- turmak ve neler yapılabileceği yükselen su seviyeleri ve artan gi bir sorumluluk almayıp bazı konusunda bir adım atmak için bu sıcaklık gibi tepkilerle sesini du- kavramların arkasına saklanan zirve önemli bir görev üstlenmiş- yurmaya çalışsa da bu konula- insanlığın en çok kullandığı “ba- tir. Zirvenin ana temasını oluştu- ra ilişkin hala tam anlamıyla bir haneler” ise ekonomik büyüme, ran iklim ve ekonomi konusunda Onur Altun I Eko İklim Zirvesi Tanıtımı önlem alınamamıştır. Yaratılan istihdam yaratma ve kalkınma nasıl bir yöntem geliştirilmeli ve tahribatın da sürdürülebilir hiçbir gibi kavramlardır. Ancak, bu kav- ekonomik gelişmenin nasıl doğa yanı kalmamıştır. Sadece dünya- ramlar artık insanlığın yararından dostu bir şekilde sürdürülebilece- da tahribat yaratmakla kalmayan çok zararını neden olmaktadır. ği konusunda çeşitli paneller ve insanlık, kendine de zarar verme- konuşmalar gerçekleştirilmiştir. ye başlamıştır. Amacı dışında kul- Bu gerçeklerden yola çıkarak, 30- Bölüm arkadaşlarım Mert Erme- lanılan tarım arazileri gıda krizle- 31 Mart 2022 tarihlerinde Anka- nek, Kadir Gürbüz ve Onat Sarı- rini tetiklemektedir. Öte yandan, ra’da düzenlenen “Eko İklim” zir- taş ve şahsımın konuşmacı olarak elimizde kalan ürünlerin de içeri- vesi ülkemiz için oldukça önemli okulumuzu temsil ettiği zirvede ğini organik madde açısından fa- bir adımdır. Ülkemizin de taraf yaptığım konuşmada kısaca yan- kirleştirip kalitesi azaltmaktadır. olduğu Paris İklim Anlaşması ve daki hususlara değindim... 42 Peki, bizlere bu denli büyük teh- Avrupa Birliği Yeşil Mutabakatı

Konuşmamın ana çerçevesini lebilirliği sağlamak ve daha yeşil, Mutabakatı konusunda ülkemizin Avrupa Birliği’nin (AB) ortaya küçük çiftçilere daha adil, daha de bir an önce harekete geçmesi koyduğu “Yeşil Mutabakat” stra- hayvan dostu ve daha esnek bir gerektiğinin altını özellikle çizdim. tejisi kapsamında “Sürdürülebilir politika uygulamak olduğuna da Halihazırda ülkemiz toplam tarım Tarım Hedefleri” oluşturdu. Bu vurgu yaptım. AB’nin özellikle ihracatının 4’te 1’ini AB ülkelerine konularda panelistlere ve dinle- halk arasında böcek ilacı olarak yapmakta olduğu göz önünde yicilere Yeşil Mutabakatın tüm adlandırdığımız pestisit kullanı- bulundurulduğunda, Yeşil Muta- ekonomik faaliyetleri kapsayan mını ve anti-mikrobiyallere ba- bakata uyum zorunluluğu iklim ne denli geniş bir içeriğe sahip ğımlılığı azaltmayı planladığı ve kaygısından çok ekonomik kaygı- olduğunun yanı sıra “Tarladan ayrıca aşırı kimyasal gübre kulla- lardan kaynaklanmaktadır. Bu he- Sofraya” stratejisinin nasıl işlen- nımını da düşürmeyi hedeflediği deflerin uygulanmaması halinde diğine dair bilgi aktardım. Ayrıca belirterek; AB’nin 2030 yılına ka- AB piyasasını kaybetme özellikle daha adil, sağlıklı ve çevre dostu dar pestisit kullanımını %50 ve üzerinde durulması gereken bir bir gıda sisteminin oluşturulması kimyasal gübre kullanımı da en az risk olarak belirmektedir, ülkemi- konusunda ne tür faaliyetlerin he- %20 düşürülmesi hedeflediğini zin bu hedefler konusunda gerekli deflendiğine değinirken; AB Yeşil de dinleyicilerle paylaştım. Bunun adımları atmaya başlasa da söz Mutabakatının gıda güvencesi ve yanı sıra AB’nin, organik tarım konusu hedeflerin rakamsal olarak güvenliğini sağlamak, gıda siste- alanları ve özel koruma alanları oluşturulmadığını da panel kapsa- minin çevresel ve iklimsel ayak oluşturmaya başladığının örnek- mında dinleyicilerle paylaştım. izini azaltmak, rekabetçi sürdürü- lerini aktarmanın ötesinde Yeşil Onur Altun I Eko İklim Zirvesi Tanıtımı 43

İZDÜŞÜM | Sayı 10 Kadir Gürbüz Eko İklim Zirvesi Deneyimi © Kadir Gürbüz 31 Mart 2022 tarihinde Ankara’da düzenlediğimiz platformun İklim yoğun kullanılması, bu kaynakların gerçekleşen Eko-İklim Zirvesi kap- Meydanı isimli, pek çok üniversite- kullanımının beraberinde getirdiği samında düzenlediğimiz panele, den pek çok katılımcının bulundu- yüksek karbon emisyonları çevre- okulumuzun farklı öğrenci toplu- ğu geniş bir alanda gerçekleşmesi, miz ve biz insanların sağlığı üzerin- luklarından arkadaşlarımızla katı- önemli bir kitleye ulaşmamızı sağ- de önemli sorunlara sebep olmak- lım sağladık. Panele, üniversitemi- ladı. Özellikle yapılan konuşmalar tadır. Bu durumun bilincine varmak zin aktif öğrenci topluluklarından sırasında ortaya konulan konular ve aynı zamanda da küresel ısınma biri olan Siyaset Bilimi ve Uluslara- çok bilgilendiriciydi, aynı zaman- ve iklim değişikliğinin önüne geç- rası İlişkiler Topluluğu’nu (SİBUT) da kullanılan dil de gayet yalın ve mek için temiz enerji kaynakları temsilen katıldım. Panelimiz kap- anlaşılırdı. Bu özellikler, dinleyicile- gibi alternatif ve sürdürülebilir kay- samında, ben ve diğer konuşmacı rimizin pek çoğunun da panelimize naklara yönelmek gerekmektedir. arkadaşlarım, bizleri ve tüm top- katılımını arttırdığı gibi ben ve di- lumumuzu etkileyen ve gelecekte ğer konuşmacı arkadaşlarımın mo- Hem dünyada hem de ülkemizde daha da şiddetle etkileyecek olan tivasyonunu da artırmış oldu. Sayın her geçen gün etkileri daha yoğun iklim değişikliği, küresel ısınma vb. Rektörümüz Prof. Dr. Ali Haberal’ın hissedilmeye başlanılan küresel çevre sorunlarına değindik. Söz da panelimizi dinlemeye gelmesi ısınma ve iklim değişikliği için yürü- konusu sorunlara yönelik olarak biz konuşmacıların motivasyonun tülen mücadelelerde üniversitelerin gerek halihazırda uygulanmakta daha da artmasını sağladı. de bu sorunla ilgilenmelerinin ve bu olan veya uygulanması planlanan sorunun çözümüne katkı sağlama- çalışmalar gerekse de projeler Haftalar öncesinden çalışmaya larının çok değerli ve önemli oldu- veya politikalar hakkında sohbet başladığımız panelimizde, temiz ğuna inanıyorum. Başlı başına üni- havasında bir panel gerçekleştir- ve sürdürülebilir enerji kavram- versitelerin kendi bünyelerindeki su dik. Konuşmacıların farklı konuları larının ne anlama geldiğini ne tür ve elektrik tüketimleri bile çok bü- ele almasının hem biz konuşmacı- enerji kaynaklarının temiz ve sür- yük miktarlarda olabiliyor. Bu açı- Kadir Gürbüz I Eko İklim Zirvesi Deneyim lar hem de bizleri dinlemeye gelen dürülebilir kaynaklar olduğunu ve dan, kurumsal bazda bir bilinçlen- değerli katılımcılar için çok verimli günümüzde bu enerji kaynaklarına me ile büyük miktarlarda tasarruf ve bilgilendirici olduğunu düşünü- verilen önemin yeterli olup olmadı- sağlamamız mümkündür. Başkent yorum. Panelimiz sırasında hem ğı gibi konuları elimden geldiğince Üniversitesi’nin de Eko-İklim Zirve- moderatörlük görevini üstlenen açıklamaya çalıştım. Özellikle kö- si’ne katılarak bu ortak çabaya katkı hem de etkinliğin hazırlanmasında mür, petrol, doğalgaz gibi fosil ya- sağlaması ve bizlere de orada dü- büyük emeği geçen saygıdeğer kıtların günümüzde de dünya enerji şüncelerimizi ifade etmemize aynı Prof. Dr. Nazmiye Erdoğan Hoca- üretiminin büyük bir kısmını karşı- zamanda da başka arkadaşlarımızın mızın sorduğu sorular sayesinde, laması ve bu durumun beraberinde fikirlerinden de etkilenmemize ola- dinamik ve interaktif bir etkinlik getirdiği sorunlara değindim. Bildi- nak sağlaması benim için çok de- gerçekleştirdik. Kendisinin sordu- ğimiz gibi, özellikle Sanayi Devrimi ğerliydi. Bu anlamlı katkıdan dolayı ğu sorular ve yaptığı yorumlar be- ve sonrasında, fosil kaynaklı ya- üniversiteme ayrıca teşekkür ederim. 44 nim için çok öğreticiydi. Etkinliği kıtların sanayi, ulaşım ve ısınmada

Erasmus Öğrenci Değişim Programı Deneyimleri

İZDÜŞÜM | Sayı 10 Simay Yılmazer Talinn, Estonya Erasmus Deneyimi © Simay Yılmazer Tere!.. Yani Estonca merhaba… pandemisi her şeyi ve herkesi et- nız) sabit kalıyordu, onun dışında Çocukluğumdan beri hep yurtdı- kiledi. Pandemi nedeniyle Ulusal her şeyi sil baştan yapmanız ge- şına çıkmayı, her ülkede gün batı- Ajans’ın Erasmus hakkımızı dev- rekiyordu. 3. Sınıfı aslında hep bu mını izlemeyi isterdim. Bu nedenle retme imkanı sağlamasıyla, ben Erasmus ile uğraşmakla geçirdim. üniversiteye başladığım andan iti- de değişim programına katılma Gerçekten çok yorucu ve yıpratıcı baren Erasmus planları yapmaya hakkımı 2021-2022 güz dönemine bir süreçti fakat kesinlikle değdi. başladım. Hatta bu yüzden Eras- devrettim. Bu dönemin benim için Peki neden mi? mus Koordinatörümüz Dr. Nalan psikolojik olarak çok yorucu oldu- Soyarık hocamızın kapısını çok ğunu söylemem gerekiyor. Zira, Tallinn’e kelimenin tam anlamıyla kez çaldığımı söyleyebilirim. Eras- gerçekten son dakika kararıyla bayılmıştım. Çok tatlı ve şirin mi mus değişim programı deneyi- hakkımı devretmiştim, öyle ki vi- şirin bir liman kentiydi Tallinn. Old mimi, 2021-2022 güz döneminde zemi (100 Euro ödediğim) ve hatta Town’da Orta Çağ havası seziyor- Tallinn Üniversitesi’nde gerçek- uçak biletimi bile almıştım ve her sunuz. Estonlara özgü restoran- leştirdim. Tallinn Üniversitesi ilk şeyim hazırdı. Hakkımı devretme larda kan sosisi, geyik çorbası ve Simay Yılmazer I Talinn, Estonya Erasmus Deneyimi tercihimdi çünkü çocukluğumdan konusunda hata mı ettim diye dü- elmalı turta gibi şeyler yemiştim beri Kuzey Avrupa ülkelerine me- şünmemin sebebi şuydu, bu süreç ve dürüst olmak gerekirse çok lez- rakım, özellikle de Finlandiya’ya beni maddi ve manevi olarak çok zetsiz bulmuştum. Ancak dondur- bir hayranlığım vardı. Bölümümü- zorlamıştı, özellikle ilk aldığım uçak maları ve çikolataları için aynı şeyi zün Finlandiya ya da diğer Kuzey bileti konusunda dolandırıldığımı söyleyemem, aşırı lezzetliydiler. ülkeleriyle anlaşmasının olmaması (ki bunu anlatmam için ayrı bir yazı Konaklama kısmında üniversitenin nedeniyle Estonya’ya gitme kararı yazmam gerekir) söylemem sanı- yurdunda kalarak aylık 180 Euro aldım. Erasmus deneyimlerimi an- rım fikir verecektir. Tamam, bana ödemiştim, ne yazık ki benim ge- latmadan önce nasıl bir süreçten devretme hakkı vermişlerdi fakat leceğim dönem zam yapmışlardı. geçtiğimden bahsetmek istiyorum, benim gelecek dönem kabul alıp Yurdu beğenmiştim fakat pahalı çünkü aslına bakarsanız Erasmus almayacağım belli değildi, bütün olduğunu düşünüyorum, sonuçta maceram biraz daha geriye 2020 prosedürü en baştan uygulayıp Estonya hibe konusunda 3. grup yılına dayanmaktadır. Normal şart- tekrardan aday olmam gerekiyor- ülkeler arasında ve verilen 300 larda 2020-2021 bahar döneminde du. Yani bu devretme kısmında sa- Euro’luk hibe pek bir şeye yetmi- Tallinn’e gitmem gerekiyordu fakat dece sizin elinizdeki Erasmus puanı yor. Aylık harcamalarım gezilerle 46 hepimizin bildiği üzere COVID-19 (dil puanı ve genel not ortalama- birlikte 500 Euro’yu buluyordu ki

© Simay Yılmazer öyle çok ekstra harcamalarımın da benim durumuma özendiklerini her de, arkadaşlarla gezmek de tabii Simay Yılmazer I Talinn, Estonya Erasmus Deneyimi olduğunu düşünmüyorum. Harca- fırsatta söylüyorlardı, çünkü ben ki çok güzel ama bireysel gezme- malarımı genelde kültürel aktivite- hep İngilizce düşünmek, konuşmak nin tadı çok daha başka bence. Bir 47 lere, gezilere yönelik yapıyordum. zorundaydım. Bu arada, arkadaş- kere aşırı özgür oluyorsun ve kafan Dolayısıyla diğer Baltık ülkelerine larımın çoğu bahar döneminde de nereye eserse oraya gidiyorsun. göre kesinlikle pahalı bir ülkeydi, Erasmus öğrenimlerine devam edi- Her şey çok sürpriz dolu oluyor, ne nitekim Avrupalı arkadaşlarım bile yorlar ve hala iletişim halindeyiz. ile karşılaşacağınızı bilememek, o pahalı buluyordu. Öte yandan Es- Bu süreçte 8 farklı ülke görmüş ol- yabancılık hissi aşırı güzeldi diye- tonların çok içine kapanık ve sessiz dum: Finlandiya, diğer Baltık ülke- bilirim. Tabii ki zorlukları da oluyor, bir toplum olduğunu, genel olarak leri olan Litvanya ve Letonya, İsveç, çünkü her şey ile kendin uğraşmak yabancılardan pek hoşlanmadıkla- Çek Cumhuriyeti, Polonya ve Al- zorundasın ama işte size bahsetti- rını düşünüyorum. Ayrıca toplum- manya. Grup halinde de gezi yap- ğim başlardaki zorlukları yaşadık- da bir kimlik karmaşası da mevcut. tım, bireysel de (ilk Helsinki’yi gü- tan sonra bunlar ne ki diyorsunuz. Kimisi kendisini Doğu Avrupalı ya nübirlik deneyimledim, sonra da 1 Tavsiyem kesinlikle Erasmus deği- da Rus olarak görürken, kimisi de haftalık Prag, Krakow ve Berlin ge- şim programına bir şekilde katılın İskandinav olarak görüyor. İlgimi zisi yaptım). Ancak açıkçası kendi ve kesinlikle bu süreçte kendi ba- çeken nokta ise şu oldu, her ke- başıma gezdiğimde daha çok zevk şınıza da bir gezi yapmayı deneyin, simden insan İngilizce biliyordu, bu aldım. Mesela Helsinki’ye iki kere inanın çok zevk alacaksınız. Eras- yüzden bu konuda Estonya’da hiç gittim, ilk gittiğimde arkadaş gru- mus benim için pandemiden sonra zorluk yaşamadım. Çok güzel dost- bumla, ikinci gidişimde de kendi hızlandırılmış bir hayat dersi gibiy- lar edindim orada, benim gittiğim başıma gitmiştim. Kaybolmuştum di, ilaç gibi gelmişti. Umarım iste- dönemde üniversitedeki ve yurtta- (internetim olmadan gitmiştim) yen herkes gidebilir. Gitmeseydim ki tek Türk kız bendim. Başlangıçta ve dönüş feribotunu kaçırmıştım eğer çok üzülürdüm ve eminim ki bu durum beni biraz germişti, çün- ama kesinlikle ikinci gidişimden çevremdeki herkesin modunu dü- kü herkesin kendi milletinden bir daha çok zevk aldım. Benim için şürürdüm, içimde bir ukde olarak hemcinsi vardı ama aslında böyle aşırı maceralı ve heyecanlı bir gezi kalırdı. tek olmak benim işime gelmişti. Bu olmuştu. Döndüğümde de oradaki sayede İngilizcemi daha iyi geliş- herkese yaşadıklarımı anlatmıştım, İyi ki yılmadan uğraşmışım da git- tirebildiğimi düşünüyorum, zaten gerçekten oturup düşününce çok mişim diyorum, kendime yaptığım oradaki yabancı arkadaşlarım da güzel, komik geçmişti. Grup halin- en büyük iyilikti herhalde.

İZDÜŞÜM | Sayı 10 Miraç Arda Balaban Lublin, Polonya Erasmus Deneyimi 2021-2022 güz döneminde Eras- onların sayesinde 1 saat içerisinde Prag gerçekten de mimarisiyle mus değişim programı kapsamın- odamı ve oda arkadaşlarımı bulup büyüleyen ve geceleri de oldukça da gittiğim Polonya’nın Lublin şeh- onlarla tanıştım. Oda arkadaşları canlı bir şehir. Sonrasında ise Al- rinde belki de hayatımın en güzel konusunda çok şanslıydım çünkü manya, Ukrayna, Macaristan, Nor- 5 ayını geçirdiğimi rahatlıkla söy- üç oda arkadaşım da inanılmaz iyi veç ve gezebildiğim diğer bütün leyebilirim. Konuştuğum hemen insanlardı. Karışık binada yer kal- Avrupa ülkelerini tek tek ziyaret herkes bana Erasmus’un gerçekten madığı için bana İspanyol binasın- ettim, hatta bazılarına birden fazla de inanılmaz bir tecrübe olduğunu da bir oda ayarlamışlardı ve İspan- gittiğim bile oldu. ve imkânı olan herkesin yapması yolların genel olarak Erasmus’ta gerektiğini söylemişti. Deneyimim kendi aralarında takılması, sürekli Erasmus’un en güzel yanı da tüm sonrası, ne kadar haklı olduklarını parti düzenlemeleri ve gürültü bunları yaparken hiçbir zaman yal- anladım. Erasmus’un gerçekten gi- yapmalarıyla meşhur oldukları için nız olmamak. Lublin’de arkadaş debilecek olan herkesin gitmesi ve biraz moralim bozulmuştu. Ancak, grubumla hafta içleri planımızı ya- deneyimlemesi gereken bir prog- sonradan anladım ki İspanyol yur- par ve aynı hafta sonu farklı şehir- ram olduğu kanaatindeyim. duna düşmek Erasmus’ta başıma leri ve ülkeleri gezer, yemeklerini gelebilecek en güzel olaylardan bi- yer, oradaki insanlarla tanışarak Erasmus süresi boyunca tanıştı- risiydi. Bir haftanın sonunda bütün yeni arkadaşlar edinir, olabildiğin- ğım yeni arkadaşlar, gezdiğim ve yurt ahalisiyle tanıştım. İsimlerini ce eğlenir ve geri dönerdik. Benim gördüğüm yeni yerler, öğrendiğim zar zor ezberledim fakat onlar hem şahsen en çok beğendiğim şehir yeni kültürler ve diller hayatımda aralarındaki tek yabancı olduğum Budapeşte oldu. Gerek insanla- yeni birer tecrübe olarak yerlerini için hem de ismimi öğrenmekte rın sıcak kanlılığı gerekse eğlence aldı. Farklı kültürlerin birbirleriy- zorluk çektikleri için bana ‘’El Tur- imkânları nedeniyle Budapeşte bir le yeni tanışmış tek bir arkadaş co’’ lakabını taktılar (Arda Turan öğrenci için gerçekten de rüya gibi grubunda toplanması bana göre diyenler de vardı). Bu lakap son- bir şehir. Erasmus’a gidecek olan Erasmus’u özgün ve eğlenceli kılan radan sadece İspanyollar arasında herkesin Budapeşte’yi de ziyaret şeydi. kalmayıp bütün Erasmus öğren- etmesini şiddetle tavsiye ediyo- cileri arasında da popüler oldu ve rum. Dürüst olmak gerekirse, Lublin’de adım “El Turco” olarak kaldı. ilk günüm çok kötü başlamıştı Son olarak eklemek istediğim tek çünkü gittiğim saatte yurt görev- Önceden de Polonya’da bulundu- şey Erasmus’a gitmeye dair şüphe- lisi çoktan çıkmış ve ben elimde 2 ğum için, zaman buldukça komşu leriniz varsa, olmasın! Elbette her- valizle yurdun kapısında kalmıştım. ülkeleri de gezme fırsatım oldu. İlk kesin tecrübesi farklıdır ama emin Neyse ki çok vakit geçmeden üç İs- durağım en çok merak ettiğim şe- olun iyisiyle kötüsüyle her şeye de- panyol arkadaş bana yardım etti ve hirlerden birisi olan Prag oldu. ğecektir. Yol açık, yola çık. 48 © Miraç Arda Balaban