ม.ค.63 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.ปากแรต อ.บ้านโป่ง จ.ราชบุรี

ทำเนียบภมู ปิ ัญญำท้องถนิ่ กศน.ตำบลปำกแรต ประจำเดอื น มกรำคม 2563 ศนู ยก์ ำรศึกษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศัยอำเภอบ้ำนโป่ง สำนกั งำนสง่ เสรมิ กำรศกึ ษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศยั จังหวดั รำชบรุ ี สำนักงำนสง่ เสรมิ กำรศึกษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศัย สำนกั งำนปลัดกระทรวงศกึ ษำธกิ ำร กระทรวงศึกษำธิกำร

คำนำ ด้วย กศน.ตำบลปำกแรต ได้ดำเนินกำรจัดทำภูมิปัญญำในท้องถิ่น ให้กับประชำชนในพื้นท่ีตำบล ปำกแรต เพ่ือเพ่ิมพูนควำมรู้ซึ่งควำมรู้และทักษะกำรในกำรดำเนินชีวิตแบบพอเพียง สำมำรถเรียนรู้และ ฝึกฝนได้ท้ังจำกกำรศึกษำด้วยตนเองและรับกำรถ่ำยทอดจำกคนอ่ืน กำรนำภูมิปัญญำมำเผยแพร่เพ่ือให้ ประชำชนในพ้ืนที่ได้นำไปใช้และเรียนรเู้ พอื่ เพ่ิมอำชพี และประสบกำรณ์ให้กับตนเองและครอบครวั ให้มกี ำร เจริญเติบโตอย่ำงต่อเนื่องและเก้ือกูลในกำรผลิตซึ่งกันและกัน โดยกำรใช้ ทรพั ยำกรที่มอี ยู่ให้เกิดประโยชน์ และไม่มีสำรพิษ เช่น ดิน นำ้ แสงแดดอย่ำงเหมำะสมเกิดประโยชน์สงู สุด มคี วำมสมดุล ของสภำพแวดล้อม อย่ำงต่อเนื่องและเกิดผลในกำรเพ่ิมพูนควำมอุดมสมบูรณ์ของทรัพยำกร ธรรมชำติด้วย กศน.ตำบลปำก แรต ได้จัดทำรำยงำนรูปเล่มเพื่อแสดงผลกำรจัดกิจกรรมให้ผู้ที่สนใจได้เห็นผลสัมฤทธ์ิอย่ำงชัดเจน และ สำมำรถนำไปใช้ในชีวิตประจำวนั ได้ กศน.ตำบลปำกแรต มกรำคม 2563

สำรบัญ หน้ำ คำนำ 1 สำรบัญ 5 คลงั ภูมปิ ัญญำ กำรทำฮอร์โมน : นำงลำพูน มัชมี 8 คลงั ภมู ปิ ญั ญำ กำรสำนเส้นพลำสตกิ : นำงอนื้ กรำบเครือ คลังภูมปิ ญั ญำ กำรเลยี้ งปลำสวยงำม : นำงมัณฑนำ เจตพุก คณะผ้จู ัดทำ

1 แบบบันทกึ ชดุ ข้อมลู คลังปญั ญำ-ภมู ปิ ญั ญำท้องถ่ิน ตำบล ปำกแรต อำเภอ บำ้ นโปง่ จังหวดั รำชบุรี ชือ่ ภูมปิ ัญญำ ด้ำนกำรทำฮอร์โมน ชื่อ นำงลำพนู นำมสกุล มชั มี วันเดอื นปีเกดิ 15 มนี ำคม 2503 ท่ีอยู่ปจั จบุ นั บ้ำนเลขที่ 55 หมูท่ ี่ 7 ตำบล ปำกแรต อำเภอ บ้ำนโป่ง จังหวดั รำชบรุ ี รหสั ไปรษณีย์ 70110 โทรศพั ท์ 088-893672 พิกดั ทำงภมู ิศำสตร์ คำ่ X: 13.82637 คำ่ Y: 99.88322 ควำมเปน็ มำของภูมิปัญญำ นำงลำพูน มชั มี เป็นเกษตรกรที่มีควำมรู้ด้ำนกำรทำปุ๋ยและฮอร์โมนท่ีใชใ้ นกำรทำกำรเกษตรปลอดภัย เป็นหมอดิน โดยได้เข้ำร่วมโครงกำรกับกรมกำรเกษตรเพ่ือศึกษำหำควำมรู้เพิ่มเติมในกำรพัฒนำตนเองและ พัฒนำอำชีพ และสำมำรถนำควำมรู้ที่ได้รับมำเผ่ือแพร่ให้กับประชุนในหมู่บ้ำนและในตำบล ตลอดจนพื้นที่ ใกล้เคียง โดยจะให้ควำมรู้กับชำวบ้ำนในกำรปลูกพืชสวนครัว พืชไร่ พืชสวน ตลอดจนกำรทำกำรเกษตรแบบ ผสมผสำน และไดต้ ่อยอดองคค์ วำมรู้ของตนเอง ทำใหห้ น่วยงำนและเครือขำ่ ยตำ่ งๆ ท่ีเข้ำมำศกึ ษำดงู ำน จุดเด่นของภูมปิ ัญญำท้องถิ่น ฮอร์โมนไข่ มจี ุดเดน่ ทต่ี น้ ทนุ กำรผลิตต่ำมำกและยังมีประโยชน์ในกำรนำไปใชส้ ูงมำก และทำให้ ชำวบ้ำนลดต้นทนุ ลงเปน็ อย่ำงมำก สงิ่ ทใ่ี ช้ประโยชนใ์ นกำรฝกึ ฝนทเี่ กดิ จำกภูมปิ ญั ญำ ซึง่ พนื้ ที่อนื่ ไม่มี ไดแ้ ก่ - กำรทำป๋ยุ หมกั ชวี ภำพหลำยสูตร รำยละเอียดของภูมปิ ัญญำท้องถน่ิ - รปู แบบในกำรถำ่ ยทอดควำมรู้ มีทงั้ กำรศกึ ษำดูงำน กำรเขำ้ รับกำรอบรมและฝกึ ปฏบิ ัติจริงเพ่อื นำ ประโยชน์ทไี่ ดร้ ับไปปฏบิ ัตใิ ช้ไดจ้ รงิ ในชีวติ ประจำวัน รูปแบบและลักษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสัมพันธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ัญญำทอ้ งถ่ิน ยงั ไมเ่ คยมีกำรเผยแพร่/ ใชเ้ ฉพำะบุคคล / เคยเผยแพรเ่ ฉพำะในชุมชน มีกำรเผยแพร่ผำ่ นสือ่ มวลชนและส่อื อย่ำงแพรห่ ลำย/  มีกำรดงู ำนจำกบคุ คลภำยนอก จำนวน 4 คร้งั จำ/นวน 50 คน  มกี ำรนำไปใช้ ในพน้ื ท่ี 14 คน นอกพ้ืนท่ี 7 คน อ่ืนๆ (ระบุ)

2 ลักษณะของภมู ิปัญญำท้องถ่ิน กำรพฒั นำตอ่ ยอดภมู ิปัญญำให้เปน็ นวัตกรรม คณุ ค่ำ (มลู ค่ำ) และควำม ภำคภูมใิ จ  ภมู ิปัญญำทอ้ งถ่นิ /นวัตกรรมท่ีคิดค้นข้นึ มำใหม่  ภมู ิปัญญำทอ้ งถิ่นด้ังเดิมได้รบั กำรถำ่ ยทอดมำจำก  ภูมิปญั ญำทอ้ งถน่ิ ที่ได้พฒั นำและต่อยอด กำรพัฒนำตอ่ ยอดคอื กำรปลกู พืช ผัก โดยกำรนำสำรที่ได้จำกกำรนำน้ำหมักชวี ภำพมำฉดี พ่น ทำให้ พืช ผัก เกิดกำรเจรญิ งอกงำมดีขึ้น สมบรู ณ์ขน้ึ และศตั รูพชื ทีเ่ ปน็ แมลงไม่มำรบกวน และยังมีควำมปลอดภัยกับ ผู้บรโิ ภค

3 รูปภำพเจำ้ ของภูมปิ ญั ญำ นำงลำพูน มชั มี สตู รน้ำหมกั

4 จลุ ินทรยี ์ นำ้ หมักสะเดำ ฮอร์โมนนม

5 แบบบนั ทกึ ชดุ ข้อมลู คลงั ปัญญำ-ภูมิปัญญำท้องถิน่ ตำบล ปำกแรต อำเภอ บ้ำนโปง่ จังหวดั รำชบุรี ชื่อภูมปิ ัญญำ กำรสำนเสน้ เสน้ พลำสตกิ ชื่อ นำงอ้ืน นำมสกุล กรำบเครอื วนั เดอื นปีเกิด พ.ศ. 2491 ทีอ่ ย่ปู ัจจบุ ัน บ้ำนเลขที่ 32/6 หมทู่ ่ี 7 ตำบล ปำกแรต อำเภอ บ้ำนโป่ง จังหวดั รำชบรุ ี รหสั ไปรษณีย์ 70110 โทรศพั ท์ . 094-3296022 พกิ ัดทำงภมู ิศำสตร์ คำ่ X: 13.82543 คำ่ Y: 99.88135 ควำมเปน็ มำของภมู ิปัญญำ กำรสำนตะกรำ้ พลำสติก เกดิ จำกภูมปิ ัญญำท่ีมีกำรถ่ำยทอดจำกรุ่นสรู่ ุ่นในลักษณะของกำรทำเคร่ืองจัก สำนลักษณะต่ำงๆ ซ่ึงแตเ่ ดิมไดน้ ำวตั ถดุ บิ จำกธรรมชำติเท่ำทีจ่ ะหำได้ใกล้ตัวมำทำใหเ้ กิดประโยชน์ เช่น ไม้ ไผ่ หวำย เปน็ ตน้ ซึง่ มีอย่เู ปน็ จำนวนมำกในพน้ื ทแี่ ถบน้ีมำสำนเป็นส่งิ ของเคร่ืองใชส้ ำหรับใชส้ อยใน ชีวติ ประจำวัน ต่อมำบำ้ นหัวโปง่ เล็กไดม้ ีกำรจัดกำรเรียนกำรสอนตะกรำ้ จำกเสน้ พลำสติกและมีควำมรู้พน้ื ฐำน ด้ำนจกั รสำนนอยู่แลว้ เพยี งแตป่ รับเปลย่ี นวสั ดุกำรสำนมำเปน็ เส้นพลำสติกเพอ่ื ใหเ้ กิดควำมทนทำน และ สำมำรถออกแบบเครื่องจักรสำนได้หลำกหลำยกวำ่ และหำกชำวบ้ำนคนใดจะยึดเปน็ อำชพี เสริมกส็ ำมำรถทำ รำยไดแ้ ละจะเป็นกำรอนุรักษ์ศลิ ปะกำรจักสำนจำกธรรมชำตเิ ปลีย่ นเปน็ เสน้ พลำสติกเพอ่ื ควำมสะดวกและคน ร่นุ หลงั ไดส้ ืบทอดต่อไป จุดเดน่ ของภมู ปิ ัญญำท้องถิ่น ผลติ ภัณฑ์จำกเส้นพลำสติกทปี่ ระดิษฐข์ นึ้ มีหลำกหลำยรปู แบบ เชน่ เป็นกระเป๋ำใส่ของขวญั ตะกร้ำใส่ ของ กระเปำ๋ พกพำและเป็นกระเปำ๋ ที่หลำกหลำยรปู ทรง มีลวดลำยที่สวยงำม วัตถุดบิ ทใ่ี ช้ประโยชนใ์ นผลิตภณั ฑท์ ่เี กดิ จำกภูมิปัญญำ ซึ่งพื้นท่อี ื่นไม่มี ไดแ้ ก่ 1.เสน้ ปอ 2.เสน้ พลำสตกิ อ่อน 3.เสน้ พลำสตกิ แบบแข็ง 4.ลวด 5.โครงตะกร้ำ

6 กำรขยำยผลงำนกำรถำ่ ยทอด 1. เป็นวิทยำกรบรรยำยให้ควำมรู้ ถ่ำยทอดให้ให้กับผู้ท่ีสนใจ กลุ่มอำชีพ 2. ใช้พื้นท่ีเป็นแหล่งในกำรเรยี นรแู้ ละศึกษำดูงำน ให้กบั กล่มุ อำชพี นกั เรียนนกั ศึกษำและผู้สนใจโดยทั่วไป นำงอื้น กรำบเครือ ได้ทำกำรถ่ำยทอดประสบกำรณ์และวิธีกำรสอนทำผลิตภัณฑ์จำกเส้นพลำสติก ได้มีกำรพฒั นำจำกรูปแบบเดมิ มำเป็นรูปแบบใหม่และต่อยอดผลผลิตได้ ได้ทำกำรศึกษำหำควำมรู้ดำ้ นกำรเป็น วิทยำกรในกำรถ่ำยทอดควำมรู้ ท่ีเป็นข้ันตอนและกระบวนกำรด้วยตนเองก่อน และเป็นวิทยำกรถ่ำยทอด ควำมรู้ นักเรียน นักศึกษำ กลุ่มสตรี และประชำชนและหน่วยงำนรำชกำร ช่วยถ่ำยทอดควำมรู้ จนสำมำรถ เปน็ ของดีประจำตำบลปำกแรต และเป็นทยี่ อมรับของคนในชุมชน และมีหน่วยงำนตำ่ งๆได้นำสนิ ค้ำไปออกบูท เช่น กศน. อำเภอบ้ำนโป่ง พัฒนำชุมชน อำเภอบ้ำนโป่ง สำนักงำนเกษตรอำเภอบ้ำนโป่ง จนได้เป็นสินค้ำดี ประจำอำเภอบำ้ นโปง่ เปน็ OTOP และไดม้ กี ำรจดั ตัง้ เป็นกลุ่มแม่บ้ำนทีต่ ำบลปำกแรต สิ่งทใ่ี ช้ประโยชน์ในกำรฝึกฝนที่เกิดจำกภมู ปิ ัญญำ ซึง่ พ้ืนท่อี น่ื ไม่มี ไดแ้ ก่ - กำรใช้เส้นพลำสตกิ ทม่ี ใี นชุมชน รำยละเอียดของภูมปิ ัญญำท้องถน่ิ - รูปแบบในกำรถ่ำยทอดควำมรู้ มที ง้ั กำรศึกษำดูงำน กำรเข้ำรับกำรอบรมและฝึกปฏบิ ตั ิจริงเพือ่ นำ ประโยชนท์ ี่ไดร้ บั ไปปฏบิ ตั ิใช้ไดจ้ รงิ ในชีวติ ประจำวนั รปู แบบและลักษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสัมพันธ์ เผยแพร่ภมู ิปัญญำทอ้ งถิน่ ยงั ไมเ่ คยมีกำรเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพำะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพำะในชุมชน มีกำรเผยแพร่ผำ่ นสื่อมวลชนและส่อื อยำ่ งแพรห่ ลำย  มกี ำรดูงำนจำกบุคคลภำยนอก จำนวน - คร้ัง จำนวน - คน  มีกำรนำไปใช้ ในพ้ืนท่ี - คน นอกพน้ื ที่ - คน อน่ื ๆ (ระบ)ุ ลักษณะของภมู ิปัญญำทอ้ งถ่ิน กำรพัฒนำตอ่ ยอดภูมปิ ญั ญำให้เปน็ นวัตกรรม คุณค่ำ (มลู ค่ำ) และควำม ภำคภูมิใจ  ภมู ิปญั ญำท้องถิน่ /นวตั กรรมท่ีคิดค้นขนึ้ มำใหม่  ภูมปิ ัญญำท้องถิ่นดง้ั เดมิ ได้รบั กำรถำ่ ยทอดมำจำก  ภูมิปญั ญำทอ้ งถิ่นที่ไดพ้ ฒั นำและต่อยอด กำรตอ่ ยอดคือ นำงอืน้ กรำบเครือ ได้มีกำรทดลองทำผลติ ภัณฑ์ทำตำมแบบเดิมจำกตะกรำ้ ใส่ของเล็กๆอย่ำง จนชำนำญและได้มีกำรพัฒนำต่อยอดมำทำกำรตะกร้ำ และกระเปำ๋ แบบต่ำง ได้ จนสำเรจ็

7 รูปภำพเจ้ำของภมู ิปัญญำ นำงอื้น กรำบเครอื เปน็ วทิ ยำกรสอนกำรสำนตะกร้ำ ที่ใส่แก้ว

8 แบบบันทึกชดุ ขอ้ มูลคลังปัญญำ-ภมู ิปัญญำทอ้ งถน่ิ ตำบล ปำกแรต อำเภอ บำ้ นโปง่ จังหวัด รำชบุรี ชื่อภูมิปัญญำ กำรเลีย้ งปลำสวยงำม ชอ่ื นำงมัณฑนำ นำมสกลุ เจตพุก วันเดือนปีเกิด 13 เมษำยน 2512 ท่อี ยู่ปจั จุบัน 31 บ้ำนเลขที่ หมทู่ ี่ 3 ตำบล ปำกแรต อำเภอ บ้ำนโปง่ จังหวดั รำชบรุ ี รหัสไปรษณยี ์ 70110 . โทรศัพท์ 093-9737152 Line ID : 093-9737152 Facebook Muntana Iettapuk พกิ ดั ทำงภูมิศำสตร์ ค่ำ X 13.83779 ค่ำY: 99.88109 ควำมเปน็ มำของบคุ คลคลังปัญญำ นำงมัณฑนำ เจตพุกใช้พ้ืนที่รอบบริเวณบ้ำนให้เกิดประโยชน์ ด้วยกำรเล้ียงและเพำะพันธุ์ ปลำสวยงำม มำประมำณ 29 ปีแล้ว เพรำะมองว่ำกำรเล้ียงปลำสวยงำมไม่จำเป็นต้องใช้น้ำมำก บ่อเลี้ยง สำมำรถจัดให้เข้ำกับพ้ืนที่บ้ำน ก็จะส่งผลให้ง่ำยต่อกำรดูแล เขำจึงทดลองนำปลำสวยงำมเข้ำมำเลี้ยงจน ประสบผลสำเรจ็ เกิดเป็นรำยได้เสริมยำมว่ำงอยู่กับบ้ำนควบคู่กบั งำนหลักที่ทำไดเ้ ป็นอย่ำงดีทเี ดียว “พอเรำได้ เรียนรู้ ได้รับข้อมูลกำรเล้ยี งปลำสวยงำมมำพอสมควรแล้ว ก็คิดวำ่ ปัจจุบันปลำสวยงำมในสมัยนี้ค่อนข้ำงจะหำ ยำกกว่ำสมัยก่อน ช่วงท่ีเรำเป็นเด็ก จะเห็นว่ำปลำสวยงำมน่ีเยอะมำก แต่ช่วงปัจจุบันจำนวนมนี ้อยลง เลยคิด วำ่ น่ำจะสร้ำงรำยได้เป็นสัตว์เศรษฐกจิ ตัวใหม่ได้ จำกน้ันกท็ ดลองหำซื้อพันธุ์มำเลีย้ ง โดยค่อยๆ ทำทีละเล็กละ น้อย พอเกิดปัญหำก็หมั่นสอบถำมจำกฟำร์มท่ีเรำซื้อลูกพันธ์ุมำ พร้อมท้ังสังเกตลองผิดลองถูกด้วยตัวเอง ผล ปรำกฏวำ่ ควำมชำนำญมันก็เริ่มมีขน้ึ กำรเลี้ยงค่อยๆ ประสบผลสำเรจ็ สำมำรถเกิดเปน็ รำยได้ในเวลำตอ่ มำ จดุ เด่นของภูมปิ ัญญำทอ้ งถิ่น กำรเล้ียงปลำสวยงำมของนำงมัณฑนำ เจตพกุ สำมำรถทำมันเป็นรำยหลกั ใหก้ ับครอบครัวได้ เป็นกำร เล้ยี งปลำแบบธรรมชำติ สว่ นมำกจะเอำสำยพนั ธ์ของปลำสวยงำมมำผสมกนั จะเกดิ เป็นปลำสวยงำมสำยพนั ธ์ ใหม่ อำหำรของปลำสวยงำม คือ ไรแดง ไสเ้ ดือนแดง หนอนแก้ว ไข่ตนุ่ กำรให้อำหำรปลำตอ้ งให้เป็นเวลำ เพรำะปลำจะได้เกิดควำมเคยชนิ กำรใหอ้ ำหำรปลำสวยงำมในแต่ละวนั จะใหเ้ พยี งวนั ละ 2 ครั้งเทำ่ นน้ั ต้อง เลือกอำหำรให้เหมำะสมกบั กับชนดิ ของปลำและพิจำรณำถึงวัยของปลำดว้ ย ถำ้ เปน็ ปลำวัยออ่ นกจ็ ะต้องให้ บ่อยครง้ั มำกข้นึ อำจเป็นวันละ 3-4 ครั้ง

9 ส่งิ ทใ่ี ช้ประโยชนใ์ นกำรฝึกฝนท่ีเกดิ จำกภมู ิปญั ญำ ซึง่ พ้ืนทอ่ี ่ืนไมม่ ี ได้แก่ - ปลำสวยงำมทผี่ สมพันธ์ุขึ้นมำใหม่ รำยละเอียดของภมู ิปัญญำท้องถ่นิ - รปู แบบในกำรถำ่ ยทอดควำมรู้ มที ้ังกำรศึกษำดูงำน กำรเขำ้ รบั กำรอบรมและฝกึ ปฏิบตั ิจริงเพอ่ื นำ ประโยชน์ทไี่ ดร้ บั ไปปฏบิ ัตใิ ช้ได้จริงในชวี ิตประจำวนั รูปแบบและลกั ษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสัมพันธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ัญญำทอ้ งถน่ิ ยงั ไมเ่ คยมีกำรเผยแพร่/ ใช้เฉพำะบุคคล  เคยเผยแพร่เฉพำะในชุมชน มกี ำรเผยแพร่ผำ่ นสื่อมวลชนและสอ่ื อยำ่ งแพรห่ ลำย  มีกำรดงู ำนจำกบคุ คลภำยนอก จำนวน - ครง้ั จำนวน - คน  มกี ำรนำไปใช้ ในพนื้ ท่ี - คน นอกพน้ื ที่ - คน อ่ืนๆ (ระบ)ุ ลักษณะของภมู ิปัญญำท้องถ่ิน กำรพฒั นำต่อยอดภูมปิ ัญญำให้เปน็ นวตั กรรม คณุ ค่ำ (มลู ค่ำ) และควำม ภำคภมู ิใจ  ภมู ปิ ัญญำทอ้ งถ่นิ /นวตั กรรมที่คดิ ค้นข้ึนมำใหม่  ภมู ิปัญญำท้องถ่นิ ดัง้ เดมิ ไดร้ ับกำรถำ่ ยทอดมำจำก  ภูมิปัญญำท้องถ่นิ ทีไ่ ด้พฒั นำและต่อยอด

10 รูปภำพเจ้ำของภมู ิปัญญำ นำงมัณฑนำ เจตพุก สงิ หท์ อง สิงห์ดำ สงิ หล์ ำยจุด บ่อซีเมนตส์ ำหรบั เลย้ี งปลำ

11 ทีป่ รึกษำ คณะผู้จดั ทำ นำงสำวดำรตั น์ กำญจนำภำ นำยสัจจำ จนั ทรวเิ ชยี ร ผอู้ ำนวยกำรสำนักงำน กศน.จังหวดั รำชบรุ ี นำยไพโรจน์ ขนุ ทอง ผ้อู ำนวยกำรกศน.อำเภอบ้ำนโป่ง ตำแหนง่ ครู วิทยฐำนะ ชำนำญกำรพเิ ศษ ผู้จดั ทำ ครูกศน.ตำบลปำกแรต นำงสำวอไุ รวรรณ ทองเสรมิ ครกู ศน.ตำบลปำกแรต บรรณำธิกำร/จัดทำรปู เล่ม นำงสำวอไุ รวรรณ ทองเสรมิ