ม.ค.63 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.ดอนกระเบื้อง อ.บ้านโป่ง จ.ราชบุรี

คำนำ ภูมิปัญญา คือ ความรู้ ความเชื่อ ความสามารถของคนในท้องถิ่นที่ได้จากการสั่งสมประสบการณ์ และการเรียนรู้มาเป็นระยะเวลายาวนาน โดยอาศัยความสัมพันธ์ระหว่างคนกับคน คนกับธรรมชาติ ผ่าน กระบวนการทางจารีตประเพณี วิถีชีวิต การทำมาหากินและพิธีกรรมต่าง ๆ เพื่อให้เกิดความสมดุลระหว่าง ความสัมพันธ์เหล่าน้ี และมคี ณุ ค่าทางวัฒนธรรม ตลอดจนเป็นเอกลกั ษณป์ ระจำท้องถิน่ กศน.ตำบลดอนกระเบื้อง จึงได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของผู้ที่ทำคุณประโยชน์ เสียสละ และ ปฏบิ ตั ิตนเปน็ แบบอยา่ งทีด่ ีตอ่ คนในชุมชน จงึ ไดจ้ ัดทำทำเนยี บภมู ิปัญญาท้องถิ่นขึน้ เพ่อื ยกยอ่ ง อนุรักษ์และ เผยแพรภ่ มู ปิ ญั ญาในตำบลใหช้ นรุ่นหลังไดถ้ ือเปน็ แบบอย่างท่ีดีในการดำรงชวี ิตต่อไป ในการน้ี กศน.ตำบลดอนกระเบื้องขอขอบคุณเจ้าของภูมิปัญญา ผู้นำชุมชน ภาคีเครือข่าย และ นกั ศึกษา ที่ให้การช่วยเหลือ สนับสนุนและแนะนำข้อมูลเกี่ยวกับการจัดทำทำเนียบภูมิปัญญาของตำบลจน ประสบผลสำเร็จ หวังเป็นอยา่ งย่งิ กว่าทำเนยี บภูมปิ ัญญาฉบับนจี้ ะมีประโยชน์ไมม่ ากน็ อ้ ยสำหรับผทู้ ่ตี อ้ งการ ศึกษาหาความรเู้ พื่อการพัฒนาตนเอง กศน.ตำบลดอนกระเบอื้ ง มกราคม 2563

สารบญั หนา้ เรอ่ื ง 1 คำนำ 4 ภูมิปัญญาท้องถิ่น นายสำเนา หนกู าง 7 ภูมปิ ญั ญาท้องถนิ่ นายอำไพ ธติ ิพงพรพัน ภมู ิปัญญาท้องถนิ่ นางสนุ นั ทา วทิ ยปรชี า คณะผูจ้ ัดทำ

แบบบนั ทกึ ชดุ ขอ้ มลู คลังปญั ญา-ภมู ปิ ัญญาท้องถน่ิ ตำบล ดอนกระเบ้อื ง อำเภอ บา้ นโป่ง จงั หวัด ราชบรุ ี ชือ่ ภูมปิ ัญญา การทำเกษตรอนิ ทรยี ป์ ลอดภยั ข้อมูลพื้นฐาน รายบคุ คล เจ้าของภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่ิน/บุคคลคลังปัญญา ช่ือ นายสำเนา นามสกลุ หนูกาง วนั เดอื นปีเกดิ 2498 ทีอ่ ยู่ปัจจุบนั (ทีส่ ามารถติดต่อได้) บ้านเลขที่ 117/3 หมู่ที่ 3 ตำบล/แขวง ดอนกระเบ้อื ง อำเภอ/เขต บา้ นโป่ง จังหวดั ราชบรุ ี รหัสไปรษณยี ์ 70110 โทรศพั ท์ 081-190113 โทรสาร - Line ID - พกิ ดั ภมู ิภาค ค่า X : 13.777406 ค่า Y : 99.9404257 ความเป็นมาของภมู ิปญั ญา นายสำเนา หนูกาง เป็นเกษตรกรที่มีความรู้ด้านการทำปุ๋ยและฮอร์โมนท่ีใช้ในการทำการเกษตร ปลอดภัย โดยได้เข้าร่วมโครงการกับกรมการเกษตรเพ่ือศึกษาหาความรู้เพิ่มเติมในการพัฒนาตนเองและ พัฒนาอาชีพ และสามารถนำความรทู้ ไ่ี ดร้ บั มาเผื่อแพรใ่ ห้กับประชุนในหมบู่ ้านและในตำบล ตลอดจนพนื้ ท่ี ใกล้เคียง โดยจะให้ความรู้กบั ชาวบ้านในการปลกู พชื สวนครัว พืชไร่ พืชสวน ตลอดจนการทำการเกษตร แบบผสมผสาน และได้ต่อยอดองค์ความรู้ของตนเอง ทำให้หน่วยงานและเครือข่ายต่างๆ ที่เข้ามาศึกษา ดูงาน จดุ เดน่ ของภมู ิปัญญาท้องถ่ิน อนุรักษ์และปรับปรุงสภาพแวดล้อม ช่วยฟื้นฟูสภาพดินให้กลับมามีความอุดมสมบูรณ์ กระบวนการผลิตปลอดภัยต่อเกษตรกรและเกิดเป็นความปลอดภัยทางด้านอาหารต่อผู้บริโภค ลดต้นทุน การผลติ ทางการเกษตร เนอ่ื งจากไม่ใชส้ ารเคมี และเพมิ่ มลู คา่ ผลผลิตให้กับเกษตรกร วัตถดุ ิบทใี่ ช้ประโยชน์ในผลติ ภณั ฑ์เกิดจากภูมปิ ญั ญา ซึง่ พื้นท่อี น่ื ไมม่ ีไดแ้ ก่ - เมลด็ พนั ธุ์ รายละเอยี ดของภมู ิปัญญาท้องถน่ิ ระบบการเกษตรทีเ่ นน้ ความยั่งยนื ทางสิ่งแวดล้อม สังคม และเศรษฐกิจ โดยเน้นการปรับปรุงบำรุง ดิน เคารพต่อศักยภาพทางธรรมชาติของพืช สัตว์ และนิเวศเกษตร เกษตรอินทรีย์จึงลดการใช้ปัจจัยการ ผลิตจากภายนอก และหลีกเล่ียงการใช้สารเคมี ขณะเดยี วกัน ประยุกต์ใช้ธรรมชาติในการเพิ่มผลผลิต และ พัฒนาการต้านทานโรคที่ใช้ความรู้ ทักษะ มีการสร้างความสัมพันธ์คนกับธรรมชาติ ที่มีการเผยแพร่ปัญหา

2 ประสบการณ์ การแก้ไขปัญหา การจัดการ การปรับตัว การเรยี นรู้เพื่อความอยู่รอดของบุคคล ชุมชน และ สงั คม โดยอาศยั ธรรมชาตเิ ป็นตวั ช่วยในการปรบั ตวั และพัฒนาอาชพี รปู แบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพรภ่ มู ิปัญญาทอ้ งถน่ิ  ยังไม่มีการเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบุคคล  เคยเผยแพร่เฉพาะในชมุ ชน  มีการเผยแพรผ่ า่ นส่ือมวลชนและสอ่ื อืน่ อยา่ งแพรห่ ลาย  มีการดูงานจากบุคคลภายนอก จำนวน - คร้งั จำนวน - คน คน  มกี ารนำไปใช้ ในพนื้ ท่ี - คน นอกพื้นที่ -  อน่ื ๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภูมิปญั ญาท้องถิ่น การพัฒนาต่อยอดภมู ิปญั ญาใหเ้ ป็นนวัตกรรม คณุ ค่า (มลู คา่ ) และ ความภาคภมู ิใจ  ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ /นวตั กรรมที่คิดข้ึนมาใหม่  ภูมปิ ัญญาท้องถิน่ ด้งั เดิมได้รับการถา่ ยทอดมาจาก  ภูมิปัญญาทอ้ งถน่ิ ที่ไดร้ บั การพัฒนาและต่อยอด

3 นายสำเนา หนกู าง (เจา้ ของภูมิปัญญา การทำเกษตรอนิ ทรยี ์ปลอดภัย) การทำป๋ยุ หมัก การบรรยายให้ความรู้การดแู ล

แบบบันทึกชดุ ข้อมลู คลงั ปัญญา-ภูมปิ ญั ญาท้องถ่นิ ตำบล ดอนกระเบื้อง อำเภอ บ้านโป่ง จังหวัด ราชบรุ ี ชอ่ื ภมู ปิ ัญญา การปลูกขา้ วโพดฟักอ่อน ข้อมูลพน้ื ฐาน รายบคุ คล เจ้าของภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่นิ /บุคคลคลังปัญญา ช่ือ นายอำไพ นามสกลุ ธิติพงพรพัน วันเดอื นปเี กดิ 4 สงิ หาคม 2510 ที่อยปู่ จั จบุ ัน (ท่สี ามารถติดต่อได้) บา้ นเลขที่ 82/2 หมู่ที่ 4 ตำบล/แขวง ดอนกระเบ้ือง อำเภอ/เขต บา้ นโป่ง จังหวัด ราชบุรี รหสั ไปรษณีย์ 70110 โทรศพั ท์ 087-0954431 โทรสาร - Line ID - ความเป็นมาของภมู ิปัญญา นายอำไพ ธิติพงพรพัน เป็นเกษตรกรที่มีความรู้ด้านการปลูกข้าวโพดฟักอ่อน แต่ก่อนเคยปลูก อ้อยแต่ประสบปัญหาอ้อยถูกหนูและหนอนกัดกินเสียหาย ทำให้ได้อ้อยน้อย รวมถึงราคาอ้อยต่ำลง จึงหัน มาปลกู ข้าวโพดเพราะใช้ต้นทุนน้อย ระยะเวลาเก็บเก่ียวส้ัน สามารถปลูกไดห้ ลายรอบในหน่ึงปี สร้างรายได้ ดีกว่าการปลูกออ้ ย ปัจจุบนั ได้ปลูกขา้ วโพดจำหนา่ ยฟกั อ่อน และลำตน้ เพือ่ เป็นอาหารสตั ว์ จุดเด่นของภูมปิ ัญญาท้องถ่ิน อนุรักษ์และปรับปรุงสภาพแวดล้อม ช่วยฟื้นฟูสภาพดินให้กลับมามีความอุดมสมบูรณ์ กระบวนการผลิตปลอดภัยต่อเกษตรกรและเกิดเป็นความปลอดภัยทางด้านอาหารต่อผู้บริโภค ลดต้นทุน การผลติ ทางการเกษตร เน่อื งจากไมใ่ ชส้ ารเคมี และเพม่ิ มูลคา่ ผลผลติ ใหก้ ับเกษตรกร วัตถดุ ิบท่ีใช้ประโยชนใ์ นผลติ ภณั ฑเ์ กิดจากภมู ปิ ัญญา ซ่ึงพ้นื ท่อี ่ืนไมม่ ีได้แก่ - เมลด็ พนั ธ์ุ รายละเอยี ดของภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น ระบบการเกษตรทีเ่ นน้ ความยั่งยนื ทางส่ิงแวดล้อม สังคม และเศรษฐกิจ โดยเน้นการปรบั ปรงุ บำรุง ดิน เคารพต่อศักยภาพทางธรรมชาติของพืช สัตว์ และนิเวศเกษตร เกษตรอินทรีย์จึงลดการใช้ปัจจัยการ ผลิตจากภายนอก และหลีกเล่ียงการใช้สารเคมี ขณะเดียวกัน ประยุกต์ใชธ้ รรมชาตใิ นการเพ่ิมผลผลิต และ พัฒนาการต้านทานโรคท่ีใช้ความรู้ ทักษะ มีการสร้างความสัมพันธ์คนกับธรรมชาติ ท่ีมีการเผยแพร่ปัญหา ประสบการณ์ การแก้ไขปัญหา การจัดการ การปรับตัว การเรียนรู้เพ่ือความอยู่รอดของบุคคล ชุมชน และ สังคม โดยอาศัยธรรมชาตเิ ป็นตัวชว่ ยในการปรบั ตัวและพฒั นาอาชีพ

5 รูปแบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พันธ์ เผยแพร่ภูมปิ ญั ญาท้องถ่ิน  ยงั ไมม่ ีการเผยแพร่/ใช้เฉพาะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชุมชน  มีการเผยแพรผ่ ่านสื่อมวลชนและส่ืออนื่ อย่างแพร่หลาย  มกี ารดูงานจากบุคคลภายนอก จำนวน - ครงั้ จำนวน - คน คน  มกี ารนำไปใช้ ในพน้ื ที่ - คน นอกพนื้ ที่ -  อ่นื ๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภมู ิปญั ญาท้องถิ่น การพฒั นาตอ่ ยอดภูมปิ ัญญาใหเ้ ป็นนวัตกรรม คณุ ค่า (มลู คา่ ) และ ความภาคภูมใิ จ  ภมู ปิ ญั ญาท้องถิ่น/นวตั กรรมท่คี ดิ ขน้ึ มาใหม่  ภมู ปิ ัญญาท้องถิ่นด้งั เดิมได้รับการถา่ ยทอดมาจาก  ภมู ิปัญญาท้องถิ่นท่ีได้รับการพฒั นาและต่อยอด

6 นายอำไพ ธติ พิ งพรพนั (เจ้าของภูมิปัญญา การปลูกข้าวโพดฟกั อ่อน) การดูแลใหน้ ้ำ ข้าวโพดฝกั อ่อน

แบบบันทึกชดุ ข้อมูลคลังปัญญา-ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ ตำบล ดอนกระเบ้ือง อำเภอ บา้ นโปง่ จังหวัด ราชบุรี ชื่อภมู ปิ ัญญา การทำพริกแกง ข้อมูลพ้ืนฐาน รายบคุ คล เจ้าของภมู ิปัญญาทอ้ งถ่ิน/บุคคลคลงั ปัญญา ชอ่ื นางสนุ นั ทา นามสกลุ วทิ ยปรชี า วนั เดือนปีเกิด 13 มนี าคม 2508 ท่อี ยู่ปจั จบุ นั (ที่สามารถติดต่อได้) บ้านเลขที่ 9/3 หมู่ท่ี 5 ตำบล/แขวง ดอนกระเบอื้ ง อำเภอ/เขต บา้ นโป่ง จงั หวัด ราชบุรี รหัสไปรษณยี ์ 70110 โทรศัพท์ 098-9879856 โทรสาร - Line ID - E-mail address: - Facebook : พริกแกง&นำ้ พริก \"แม่เลก็ \" บา้ นโปง่ พกิ ัดภูมิภาค ค่า X : 13.7749459 ค่า Y : 99.901504 ความเปน็ มาของภูมิปัญญา พริกแกงเผ็ด เปน็ เครื่องปรงุ รสอาหารหรอื นำไปเปน็ สว่ นประกอบการทำกับขา้ วไดห้ ลายเมนูหรือ หลายรายการ เชน่ นำไปผัดกะเพรา ผัดพริกแกง แกงส้ม หรือแกงพะแนง แม่จะทำพริกแกงเผ็ดเพ่ือบริโภค ในครัวเรือน แกงแต่ละชนดิ ที่แม่ทำกจ็ ะมีสูตรการทำกแ็ ตกตา่ งกันไป นางสุนันทา วิทยปรชี า จงึ ได้พัฒนา สูตรของแมใ่ ห้มีความเป็นมาตรฐานเหมาะสำหรบั ทุกครวั เรือน โดยนำวัตถุดบิ ท่มี ีในท้องถ่ินมาแปรรปู และ ถนอมอาหารดว้ ยการทำพรกิ แกง ซ่ึงสามารถสรา้ งรายได้ใหค้ รอบครวั มวี ิถีทมี่ น่ั คงได้ จุดเดน่ ของภูมิปัญญา วัตถุดิบทางเกษตร ซ่ึงเป็นสว่ นประกอบของเครื่องแกงที่มาจากธรรมชาติ 100% ทง้ั ตะไคร้ ลกู มะกรูด พริก และเกลือ เป็นต้น สะอาด ปลอดภัยสารเคมี ไม่ใช้วตั ถุกนั เสีย มาใส่กระบวนการผลติ แปรรูป จนมีรูปลักษณส์ วยงาม ราคาไม่แพง วัตถดุ ิบท่ใี ช้ประโยชนใ์ นผลติ ภัณฑเ์ กิดจากภูมิปญั ญา ซึ่งพนื้ ท่อี ่นื ไม่มีได้แก่ - พรกิ จนิ ดาแห้ง - ขา่ - เกลือ - กระเทยี ม - มะกรูด - ตะไคร้

8 รายละเอียดของภมู ิปัญญาท้องถิน่ อาชีพที่ใช้ความรู้ ทักษะ มีการสร้างความสัมพันธ์คนกับธรรมชาติ ท่ีมีการเผยแพร่ปัญหา ประสบการณ์ การแก้ไขปัญหา การจัดการ การปรับตัว การเรยี นรู้เพ่ือความอยู่รอดของบุคคล ชุมชน และ สังคม โดยอาศยั ธรรมชาตเิ ป็นตวั ชว่ ยในการปรบั ตัวและพฒั นาอาชพี รูปแบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่  ยังไม่มีการเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน  มีการเผยแพรผ่ ่านส่ือมวลชนและสื่ออน่ื อย่างแพร่หลาย  มกี ารดูงานจากบคุ คลภายนอก จำนวน - คร้งั จำนวน - คน คน  มีการนำไปใช้ ในพ้นื ที่ - คน นอกพืน้ ท่ี -  อืน่ ๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภูมิปัญญาท้องถิ่น การพัฒนาตอ่ ยอดภมู ิปัญญาใหเ้ ปน็ นวัตกรรม คณุ ค่า (มูลค่า) และ ความภาคภมู ใิ จ  ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ /นวัตกรรมที่คดิ ขนึ้ มาใหม่  ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิ่นดง้ั เดิมได้รับการถ่ายทอดมาจาก  ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิน่ ที่ได้รับการพัฒนาและต่อยอด ปัจจุบันเคร่ืองแกง “แม่เล็ก” มีทั้งหมด 3 ผลิตภัณฑ์ ได้แก่ แกงเผ็ด แกงส้ม และแกงเขียวหวาน ตอนแรกจะทำเปน็ แกงสม้ อยา่ งเดยี ว ตอนหลังก็เพ่ิมมาเปน็ ผัดเผ็ด และแกงเขียวหวาน ตวั นี้รสชาตขิ องเรา เป็นสูตรของเราเอง และพัฒนาจนได้รับการประกันคุณภาพ ผา่ น อย. ได้ขึ้นเปน็ ผลิตภัณฑ์ OTOP ระดับ 4 ดาว มีการออกแบบบรรจุภัณฑ์ที่สะดวกในการใช้และเก็บรักษา เปิดขายออนไลน์ในเพจ และบรูทสินค้า ตา่ งๆ

9 นางสุนันทา วิทยปรชี า (เจา้ ของภูมปิ ญั ญา การทำพริกแกง) วตั ถุดบิ การทำพรกิ แกง ผลติ ภัณฑ์พรกิ แกง “แม่เลก็ ”

คณะผู้จัดทำ ทป่ี รึกษา ผู้อำนวยการสำนักงาน กศน. จงั หวดั ราชบุรี 1. นางสาวดารตั น์ กาญจนาภา ผู้อำนวยการ กศน. อำเภอบ้านโป่ง 2. นายสัจจา จนั ทรวเิ ชียร ตำแหนง่ ครู วิทยฐานะชำนาญการพิเศษ 3. นายไพโรจน์ ขุนทอง ผจู้ ดั ทำ นางสาวสดุ ารตั น์ คำโคตรสนู ย์ ครู กศน.ตำบลดอนกระเบ้ือง บรรณาธิการ/จดั ทำรปู เล่ม นางสาวสุดารัตน์ คำโคตรสูนย์ ครู กศน.ตำบลดอนกระเบื้อง