ธ.ค.62 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.บ้านม่วง อ.บ้านโป่ง จ.ราชบุรี

ทำเนยี บภูมิปัญญำท้องถิน่ ตำบลบำ้ นม่วง อำเภอบ้ำนโปง่ จงั หวดั รำชบุรี ประจำเดือน ธนั วำคม 2562 กศน.ตำบลบ้ำนมว่ ง ศนู ย์กำรศึกษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอัธยำศัยอำเภอบ้ำนโป่ง สำนักงำนสง่ เสรมิ กำรศกึ ษำนอกระบบและกำรศกึ ษำตำมอธั ยำศัยจังหวัดรำชบรุ ี สำนักงำนส่งเสริมกำรศกึ ษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอัธยำศยั สำนักงำนปลัดกระทรวงศกึ ษำธิกำร กระทรวงศึกษำธกิ ำร

คำนำ ปราชญ์ชาวบ้าน หรือนักคิดท้องถิ่น หรือครูภูมิปัญญาไทยแล้วแต่จะเรียกกัน มีความรู้ความสามารถ มากมายในหลายด้านแล้วแต่งานที่ท่านปฏิบัติจนบังเกิดผล ไม่ว่าจะเรียกอะไรก็ตามคุณสมบัติของผู้ที่เป็น ปราชญ์ชาวบา้ น บุคคลเหล่านี้มีธรรมะอยู่ในใจทุกท่าน เป็นธรรมะของความรกั ความเมตตา ความอยากช่วยคน เป็นธรรมะโดยการปฏิบัติแล้วนามาเป็นความรู้ให้คนเห็นได้อย่างชัดเจน มีท้ังวิชาการและภาคปฏิบัติให้เห็น บุคคลเหล่าน้ีมีความรัก ความเป็นปราชญ์ไม่ได้อยู่ท่ีความฉลาดของปัญญาที่เกิดจากการกระทา แต่เกิดจาก ความรักทมี่ ธี รรมะเปน็ แรงบนั ดาลใจใหแ้ บง่ ปนั แก่ผู้อื่นเป็นร่มโพธิ์ ร่มไทร การแผ่ภมู ิปญั ญาทเี่ กดิ จากการทาจริง ด้วยความรักแผ่นดินท่ีมีลูกหลาน มีป่า มีชุมชน มีเมืองดังนั้น สรุปได้ว่าปราชญ์ชาวบ้านนั้นเป็นผู้ท่ีมีวิถีชีวิตที่ ผูกพันกับธรรมชาติ มีความคิดเข้าระบบชอบค้นหาความจริง ช่างสังเกตและนาส่ิงที่พบเห็นมาเรียนรู้โดยการ ปฏิบัติจริง สามารถสรุปเป็นบทเรียนได้ ดังเช่นปราชญ์ชาวบ้านด้านการเกษตร ซ่ึงมีอยู่ทั่วไปในทุกภาคของ ประเทศ ท้ังนี้ ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอาเภอบ้านโป่ง ได้เล็งเห็นถึงความสาคัญ ของผู้ที่ทาคุณประโยชน์ เสียสละ และปฏิบัติตนเป็นแบบอย่างที่ดีต่อคนในชุมชนอาเภอบ้านโป่ง จึงได้จัดทา ทาเนียบภูมิปัญญาท้องถ่ิน ขึ้นเพ่ือยกย่อง และเผยแพร่ให้ชนรุ่นหลังได้ถือเป็นแบบอย่างท่ีดีในการดารงชีวิต ตอ่ ไป กศน.ตาบลบ้านม่วง ธันวาคม 2562

สำรบญั หนำ้ เร่ือง 1 ภูมิปัญญาท้องถน่ิ ผ้ามอญทอมอื : นางนงเยาว์ เสนอแกว้ 4 ภมู ิปัญญาท้องถิ่นการเพาะเห็ดฟางแบบโรงเรือน : นายเช้ือ เสนอแกว้ 7 ภมู ิปัญญาท้องถ่ินการร้อยมาลยั ดอกไม้สด : นางพเยาว์ เดชสาร 9 คณะผจู้ ัดทา

แบบบนั ทกึ ชดุ ข้อมลู คลังปัญญำ - ภมู ิปญั ญำท้องถิน่ ตำบล บำ้ นม่วง อำเภอ บำ้ นโป่ง จงั หวดั รำชบุรี ชอื่ ภมู ปิ ัญญำ การทอผา้ มอญทอมือ ช่ือ นางนงเยาว์ นำมสกลุ เสนอแก้ว วันเดอื นปีเกดิ 12 กันยายน พ.ศ. 2504 ทีอ่ ยู่ปัจจบุ นั (ทส่ี ำมำรถตดิ ตอ่ ได)้ : บ้านเลขที่ 51/1 หมู่ที่ 3 ตาบลบา้ นม่วง อาเภอ บา้ นโปง่ จงั หวัด ราชบุรี รหัสไปรษณยี ์ 70110 โทรศพั ท์ : 099-196-6487 พกิ ัดทำงภูมศิ ำสตร์ : คา่ X : 13.76553 ค่า Y : 99.83872 ควำมเปน็ มำของภมู ิปัญญำ นางนงเยาว์ เสนอแก้ว อายุ 59 ปี เรียนจบช้ันประถมปีที่ 4 มีวิถีชีวิตแบบเรียบง่ายในชุมชนแบบไทย รามัญ ลุ่มแม่น้าแม่กลอง ซ่ึงเป็นชมชุมชนที่ยังคงเอกลักษณ์ด้านวัฒนธรรมประเพณีแบบโบราณอย่างเหนียว แน่น ท้ังด้านการแต่งกายและวิถีชีวิตแบบเรียบง่าย นางนงเยาว์ได้เรียนรู้การทอผ้าจากมารดา ได้มีการฝึกหัด ทอผ้าโดยใช้กี่โบราณต้ังแต่อายุ 13 ปี จนมีความชานาญเม่ืออายุ 20 ปี ได้ทอผ้าเพ่ือใช้เอง และขายเป็นอาชีพ เสริม โดยใช้เวลาว่างหลังจากการทานา ต้ังแต่อดีตจนถึงปัจจุบันมีความรู้เร่ืองการทอผ้าเป็นระยะเวลา 39 ปี มีความภูมิใจและรักในการทอผ้า จะยังคงทาต่อไปเพื่ออนุรักษ์ไว้ให้รุ่นลูก รุ่นหลาน และยินดีถ่ายทอดความรู้ ใหก้ บั ผู้ทส่ี นใจ จดุ เดน่ ของภูมิปัญญำ การทอผ้านี้ยังคงใช้ก่ีแบบโบราณ ทาด้วยมอื ทุกขน้ั ตอน ตั้งแต่การกรอด้าย การร้อยตะกรอฟันหวีแบบ โบราณ และเครื่องมือเคร่ืองใช้ก็ประดิษฐ์ใช้เอง ผ้าทอเป็นลักษณะท่ีคงเอกลักษณ์เฉพาะแบบมอญบ้านม่วง ออกมาในรูปแบบ ผ้าซ่ิน ผ้าโสร่ง และผ้าขาวม้า โดยใช้เส้นฝ้ายที่มีสีสันฉูดฉาดสวยงาม มีความคงทน และสีไม่ ตกเม่ือผ่านการซกั ปัจจุบันไดใ้ หบ้ ุตรชาย และบุตรสะใภ้ เปดิ เพจขายออนไลน์ เปน็ ช่องทางจดั จาหน่ายอีกทาง หนึ่ง ถงึ กบั ทอไมท่ ันขายเลยทเี ดียว วัตถดุ บิ ทใี่ ช้ประโยชนใ์ นผลติ ภัณฑท์ ีเ่ กดิ จำกภูมปิ ัญญำ ซ่ึงพื้นทอ่ี ่ืนไม่มี 1. กท่ี อผา้ 2. เครื่องกรอดา้ ย 3. กระสวย 4. ฟนั หวี 5. มา้ เดินดา้ ย 6. เสน้ ดา้ ย ( ฝ้ายและไหมประดิษฐ์ )

2 รำยละเอยี ดของภูมิปัญญำทอ้ งถิ่น - เทคนิคและเคลด็ ลับคอื การทอผ้าทอมอื อยา่ งใจเยน็ ดเู สน้ ด้ายแตล่ ะเสน้ ให้สวยงามไม่พันกนั เลือกใชส้ ีด้ายท่ีหลากหลายและสวยงาม สตี ัดกนั เน้นการทอแบบมีเอกลักษณ์เปน็ ของตนเอง ลาย ผา้ จะดอู อกไดว้ ่าไม่เหมือนกับผ้าทอมือของท่ีอน่ื กลุ่มผา้ มอญทอมือจะทอลายผ้าและสผี า้ เป็น จุดเดน่ วา่ ผา้ ทอนีเ้ ป็นผ้ามอญทอมือ รปู แบบและลักษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสมั พันธ์ เผยแพรภ่ มู ปิ ญั ญำทอ้ งถ่ิน ยงั ไมเ่ คยมีการเผยแพร่/ใชเ้ ฉพาะบคุ คล √ เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มกี ารเผยแพร่ผา่ นสื่อมวลชนและส่ืออนื่ อยา่ งแพรห่ ลาย มีการดูงานจากบคุ คลภายนอก จานวน .......ครัง้ จานวน............คน √ มีการนาไปใช้ อนื่ ๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภมู ปิ ญั ญำทอ้ งถนิ่ กำรพฒั นำต่อยอดภูมิปญั ญำใหเ้ ป็นนวตั กรรม คณุ คำ่ (มูลคำ่ ) และควำมภำคภูมใิ จ ภูมปิ ัญญาท้องถิน่ /นวตั กรรมทค่ี ดิ ค้นขึน้ มาใหม่ √ ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิ่นด้ังเดมิ ไดร้ ับการถ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษ √ ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถ่ินท่ไี ด้พฒั นาและต่อยอด กำรพฒั นำและต่อยอด - ได้มีการพัฒนาผลิตภณั ฑ์ และการขายออนไลน์ทางเพจ ผา้ มอญทอมือ สามารถสร้างรายไดเ้ พิ่ม มากขึน้

3 รูปภำพเจำ้ ของภูมิปัญญำทอผำ้ นำงนงเยำว์ เสนอแก้ว ( เจ้ำของภูมิปญั ญำผ้ำมอญทอมอื ) ภำพอปุ กรณ์/เครอ่ื งมือในกำรทอผ้ำ ผลงำนที่ทอได้แก่ ผ้ำซน่ิ ผ้ำโสรง่ ผ้ำขำวมำ้ แบบบนั ทึกชดุ ข้อมลู คลงั ปญั ญำ-ภมู ปิ ญั ญำท้องถนิ่

4 ตำบลบำ้ นม่วง อำเภอบ้ำนโปง่ จังหวดั รำชบรุ ี ชอ่ื ภมู ิปัญญำ กำรเพำะเหด็ ฟำงแบบโรงเรอื น ช่ือ นายเชอ้ื นามสกลุ เสนอแก้ว วันเดอื นปเี กดิ 1 กันยายน พ.ศ. 2498 ท่อี ยู่ปัจจุบัน (ท่ีสำมำรถติดต่อได้) บา้ นเลขที่ 51/1 หมูท่ ี่ 3 ตาบลบ้านมว่ ง อาเภอบ้านโปง่ จงั หวดั ราชบรุ ี รหสั ไปรษณยี ์70110 โทรศัพท์ 085-8792324 พกิ ัดทำงภมู ศิ ำสตร์ ค่ำ X : 13.76535 คำ่ Y : 99.83865 ควำมเป็นมำของภมู ิปญั ญำ นายเช้ือ เสนอแก้ว อายุ 64 ปี เป็นอดีตผู้ใหญ่บ้านหมู่ท่ี 3 ตาบลบ้านม่วง อาเภอบ้านโป่ง จังหวัด ราชบุรี มีอาชีพทานา หลงั จากเกษียณอายุ อดีตผูใ้ หญ่บ้านมีเวลาว่างมากขึ้น จึงได้ศึกษาวิธีการเพาะเห็ดฟาง อย่างจริงจังเพ่ือทาเป็นอาชีพเสรมิ โดยได้เร่ิมเพาะเห็ดฟางแบบโรงเรือนต้งั แต่ปี 58 ได้หาไม้ท่ีพอหาได้มาจัดทา โครงโรงเรือน และคลุมด้วยผ้าพลาสติกสีดา วัสดุท่ีใช้เพาะเห็ดคือทลายปาล์ม ซ่ึงได้สั่งมาจากจากจังหวัด ประจวบคีรีขันธ์และชุมพร เหตุท่ีใช้ทลายปาล์มเป็นวัสดุเพาะเห็ดฟาง เพราะให้ผลผลิตเป็นท่ีน่าพอใจมากกว่า วัสดุอ่ืน และมีการขยายโรงเรือนจานวน 5-6 โรงเรือน และเพาะในช่วงเวลาท่ีต่างกันเพ่ือกาหนดผลผลิตให้มี ตลอดทั้งปีไม่ขาดช่วง ทาให้มีผลผลิตจาหน่ายมีรายได้ทุกวัน สร้างรายได้เป็นกอบเป็นกาจนมีรายได้มากกว่า อาชพี หลัก คืออาชพี การทานาเสยี อกี จุดเดน่ ของภูมปิ ัญญำ นายเชื้อ เสนอแกว้ เป็นบุคคลท่ีมีความขยัน ขันแข็ง ในการทางาน ถึงแมจ้ ะข้าสู่วัยผู้สงู อายุแต่ท่านก็ ยังมีสุขภาพท่ีแข็งแรง งานส่วนใหญ่จะทาด้วยตนเอง โดยมีภรรยาเป็นผู้ช่วย ทาต้ังแต่ การสร้างโรงเรือน การ หมักทลายปาล์ม การนาเข้าโรงเรือน การเพาะเช้ือ การอบฆ่าเช้ือ การรดน้า และการดูแลเรื่องความช้ืนของ อณุ หภูมิที่เหมาะสม ท่านเป็นคนใจดี ช่างสังเกต ทดลองทาจนประสบความสาเร็จในอาชีพการเพาะเห็ดฟาง แบบโรงเรือน มีความรู้และประสบการณ์ในอาชีพ 5 ปี ยินดีให้ผู้ที่สนใจมาศึกษาดูงาน และถ่ายทอดความรู้ ให้กับผ้ทู ีส่ นใจโดยไมห่ วงวชิ า วัตถุดิบทใ่ี ชป้ ระโยชน์ในผลิตภัณฑ์ที่เกิดจำกภมู ปิ ัญญำ ซง่ึ พ้ืนทอ่ี ืน่ ไม่มี - เตาอบวัสดเุ พาะเหด็ ทผี่ ลิตขึ้นเอง โดยถังน้ามันขนาด 200 ลติ ร ประดิษฐ์เป็นถงั อบเชื้อ - โรงเรือนท่ีสร้าง และออกแบบเองใหม้ กี ารควบคมุ อุณหภมู ิทเ่ี หมาะสมได้ รำยละเอยี ดของภมู ปิ ัญญำท้องถน่ิ - การเพาะเห็ดแบบโรงเรือนนี้ใช้ทลายปาล์มเป็นวัสดุเพาะ สามารถทาได้ตลอดท้ังปี และให้ผลผลิต มาก นายเช้ือได้ลงมือปฏิบัติลองผิดลองถูกด้วยตนเอง จนประสบความสาเร็จ สามารถถ่ายทอด ความรู้ และยินดใี หผ้ ู้ทีม่ ีความสนใจมาศกึ ษาดงู านโดยไมป่ ดิ บัง

5 รูปแบบและลักษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสัมพันธ์ เผยแพร่ภูมิปัญญำท้องถน่ิ ยังไมเ่ คยมีการเผยแพร่/ใชเ้ ฉพาะบุคคล √ เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชุมชน มกี ารเผยแพร่ผา่ นส่อื มวลชนและสือ่ อน่ื อย่างแพร่หลาย √ มีการดงู านจากบุคคลภายนอก จานวน ....2...คร้ัง จานวน....30........คน มีการนาไปใช้ อื่นๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภูมิปญั ญำท้องถนิ่ กำรพัฒนำตอ่ ยอดภมู ิปญั ญำให้เปน็ นวัตกรรม คณุ ค่ำ (มลู คำ่ ) และควำมภำคภมู ใิ จ √ ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถิ่น/นวัตกรรมทีค่ ดิ คน้ ขน้ึ มาใหม่ ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถิน่ ด้งั เดมิ ไดร้ ับการถ่ายทอดมาจาก ภูมปิ ัญญาทอ้ งถน่ิ ทไี่ ดพ้ ฒั นาและตอ่ ยอด นวตั กรรมท่ีคดิ คน้ ขึน้ มำใหม่ - เตาอบวสั ดเุ พาะเห็ดที่ผลติ ขึน้ เอง โดยถังน้ามันขนาด 200 ลิตร ประดิษฐ์เป็นถงั อบเช้อื - โรงเรอื นท่สี ร้าง และออกแบบเองใหม้ ีการควบคมุ อุณหภมู ิท่เี หมาะสมได้ รูปภำพเจ้ำของภมู ิปญั ญำ นำยเช้ือ เสนอแก้ว (เจ้ำของภมู ิปญั ญำเพำะเหด็ ฟำงแบบโรงเรอื น)

6 โรงเรือนเพำะท่ีสำมำรถควบคุมอณุ หภูมิ ถังอบฆ่ำเชื้อวัสดุเพำะเหด็ ฟำงท่ผี ลิตข้นึ เอง ภำพผลผลติ เหด็ ฟำง

7 แบบบนั ทกึ ชุดข้อมลู คลงั ปญั ญำ-ภมู ิปัญญำทอ้ งถน่ิ ตำบลบ้ำนม่วง อำเภอบำ้ นโปง่ จังหวดั รำชบุรี ชอื่ ภมู ิปัญญำ กำรร้อยมำลัยดอกไม้สด ชือ่ นางพเยาว์ นามสกลุ เดชสาร วันเดอื นปเี กิด - - พ.ศ. 2495 ท่ีอยู่ปจั จบุ ัน (ท่สี ำมำรถติดตอ่ ได้) บา้ นเลขท่ี 49 หมู่ที่ 8 ตาบลบา้ นม่วง อาเภอบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี รหสั ไปรษณยี ์ 70110 โทรศพั ท์ 098-9161783 พกิ ัดทำงภมู ิศำสตร์ คำ่ X : 13.77399 คำ่ Y : 99.8045 ควำมเปน็ มำของภมู ิปญั ญำ นางพเยาว์ เดชสาร อายุ 67 ปี เร่ิมร้อยมาลัยเม่ือปี 2553 เน่ืองจากประชาชนในหมู่บ้าน บ้านรับน้า หมู่ที่ 8 และบ้านหนองคาหมู่ท่ี 6 ของตาบลบ้านม่วง หลายหลังคาเรือนประกอบอาชีพขายดอกไม้และ พวงมาลัยในตลาดของอาเภอบ้านโป่ง นางเพยาว์ เดชสาร จึงได้ไปเรียนรู้วิธีการร้อยมาลัยจากนางเอิบ พรมระเบียบ ซึ่งได้ทาอยู่ก่อนหน้าแล้ว จนพัฒนาฝีมือจนสามารถทาขายได้จนถึงปัจจุบัน รวมประสบการณ์ใน การร้อยมาลัยรวม 10 ปี โดยร้อยมาลัยส่งให้กับพ่อค้าแม่ค้าในหมู่บ้านอีกที เน่ืองจากไม่ได้เดินทางไปขายเอง เน่อื งจากอายุมากแล้ว จุดเดน่ ของภมู ปิ ัญญำ มาลัยดอกไม้สดเป็นส่ิงที่คู่กับคนไทยมาช้านาน ผู้คนนิยมซ้ือไปไหว้พระ และส่ิงศักด์ิสิทธ์ิท่ีตนเองนับ ถือและเป็นเคร่ืองยึดเหนี่ยวทางจิตใจของชาวไทยจึงทาให้ผู้ประกอบอาชีพขายพวงมาลัยสามารถทาเป็นอาชีพ หลักได้อย่างม่ันคง นางพเยาว์ เดชสาร มีความสามารถในการร้อยมาลัยดอกไม้สด ได้หลายรูปแบบ เช่น มาลัยกลม มาลัยชายเดยี ว มาลัยสองชาย และมาลัยชายติดกัน วัตถุดิบทใี่ ชป้ ระโยชนใ์ นผลิตภัณฑ์ทเ่ี กิดจำกภูมิปัญญำ ซึ่งพืน้ ทีอ่ นื่ ไม่มี - ดอกไมส้ ด - สายพวงมาลัยรบิ บิน้ ทป่ี ระดษิ ฐ์เอง รำยละเอียดของภูมิปญั ญำทอ้ งถนิ่ - รูปแบบในการถ่ายทอดความรู้ ด้านการศึกษาดูงาน ในพ้ืนท่ีจริงประโยชน์ที่ได้จากภูมิปัญญาคือ สามารถนาไปปฏิบัตจิ รงิ ได้

8 รปู แบบและลกั ษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภูมปิ ญั ญำท้องถิ่น - ยงั ไมเ่ คยมีการเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบคุ คล √ เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน - มกี ารเผยแพรผ่ า่ นสือ่ มวลชนและสื่ออื่นอย่างแพรห่ ลาย - มกี ารดูงานจากบคุ คลภายนอก จานวน .......ครงั้ จานวน............คน - มีการนาไปใช้ - อ่นื ๆ (ระบ)ุ ลักษณะของภมู ปิ ญั ญำทอ้ งถิ่น กำรพัฒนำต่อยอดภูมปิ ญั ญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลคำ่ ) และ ควำมภำคภมู ิใจ - ภูมปิ ัญญาทอ้ งถิ่น/นวัตกรรมที่คิดค้นข้นึ มาใหม่ √ ภูมปิ ัญญาท้องถิน่ ด้งั เดมิ ได้รบั การถ่ายทอดมาจาก - ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ ที่ไดพ้ ัฒนาและต่อยอด รูปภำพเจ้ำของภูมปิ ัญญำ นำงพเยำว์ เดชสำร (เจำ้ ของภูมิปัญญำกำรรอ้ ยมำลัยดอกไม้สด) พวงมำลัยดอกไมส้ ด

9 ทีป่ รึกษำ คณะผ้จู ัดทำ 1. นางสาวดารตั น์ กาญจนาภา ผอู้ านวยการสานักงาน กศน. จังหวัดราชบุรี 2. นายไพโรจน์ ขนุ ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ชานาญการพเิ ศษ รักษาการในตาแหน่ง ผอ. กศน.อาเภอบ้านโปง่ ผ้จู ดั ทำ นางสนุ ันทา จินดาสวย ครู กศน.ตาบลบา้ นม่วง บรรณำธิกำร/จดั ทำรปู เลม่ ครู กศน.ตาบลบา้ นมว่ ง นางสุนันทา จินดาสวย