พ.ย.62 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.คุ้งพยอม อ.บ้านโป่ง จ.ราชบุรี

ทำเนยี บภูมิปัญญำทอ้ งถ่นิ ตำบลคงุ้ พยอม อำเภอบ้ำนโป่ง จังหวดั รำชบรุ ี ประจำเดือน พฤศจิกำยน 2562 กศน.ตำบลคงุ้ พยอม ศนู ย์กำรศึกษำนอกระบบและกำรศกึ ษำตำมอธั ยำศัยอำเภอบ้ำนโป่ง สำนักงำนสง่ เสรมิ กำรศึกษำนอกระบบและกำรศกึ ษำตำมอธั ยำศัยจังหวัดรำชบรุ ี สำนักงำนส่งเสริมกำรศกึ ษำนอกระบบและกำรศกึ ษำตำมอัธยำศัย สำนักงำนปลดั กระทรวงศึกษำธิกำร กระทรวงศึกษำธิกำร

คำนำ ด้วย กศน.ตำบลคงุ้ พยอม ไดด้ ำเนินกำรจัดทำภูมิปัญญำท้องถิ่นให้กับประชำชนในพื้นที่ตำบลคุ้งพยอม ปรำชญ์ชำวบ้ำน หรอื นักคิดทอ้ งถิ่น หรือครูภูมิปัญญำไทยแล้วแต่จะเรียกกัน มีควำมรู้ควำมสำมำรถมำกมำยใน หลำยด้ำนแล้วแต่งำนท่ีท่ำนปฏิบัติจนบังเกิดผล ไม่ว่ำจะเรียกอะไรก็ตำมคุณสมบัติของผู้ท่ีเป็นปรำชญ์ชำวบ้ำน บุคคลเหล่ำน้ีมีธรรมะอยู่ในใจทุกท่ำน เป็นธรรมะของควำมรักควำมเมตตำ ควำมอยำกช่วยคน เป็นธรรมะโดย กำรปฏิบัติแล้วนำมำเป็นควำมรู้ให้คนเห็นได้อย่ำงชัดเจน มีทั้งวิชำกำรและภำคปฏิบัติให้เห็นบุคคลเหล่ำนี้มี ควำมรกั ควำมเป็นปรำชญ์ไม่ได้อยู่ท่ีควำมฉลำดของปัญญำท่ีเกิดจำกกำรกระทำ แต่เกิดจำกควำมรักที่มีธรรมะ เป็นแรงบันดำลใจให้แบ่งปันแก่ผู้อื่นเป็นร่มโพธ์ิ ร่มไทร กำรแผ่ภูมิปัญญำท่ีเกิดจำกกำรทำจริงด้วยควำมรัก แผ่นดินที่มีลูกหลำน มีป่ำ มีชุมชน มีเมืองดังนั้น สรุปได้ว่ำปรำชญ์ชำวบ้ำนน้ันเป็นผู้ที่มีวิถีชีวิตที่ผูกพันกับ ธรรมชำติ มีควำมคิดเข้ำระบบชอบค้นหำควำมจริง ช่ำงสังเกตและนำสิ่งท่ีพบเห็นมำเรียนรู้โดยกำรปฏิบัติจริง สำมำรถสรุปเปน็ บทเรยี นได้ ดังเชน่ ปรำชญช์ ำวบ้ำนดำ้ นกำรเกษตร ซึ่งมอี ยทู่ ัว่ ไปในทุกภำคของประเทศ ท้ังนี้ กศน.ตำบลคุ้งพยอม ได้เล็งเห็นถึงควำมสำคัญของผู้ที่ทำคุณประโยชน์ เสียสละ และปฏิบัติตน เป็นแบบอย่ำงท่ีดีต่อคนในชุมชนอำเภอบ้ำนโป่ง จึงได้จัดทำทำเนียบภูมิปัญญำท้องถิ่น ขึ้นเพ่ือยกย่อง และ เผยแพร่ใหช้ นรุน่ หลังได้ถอื เป็นแบบอยำ่ งทีด่ ใี นกำรดำรงชวี ิต ต่อไป กศน.ตำบลค้งุ พยอม พฤศจกิ ำยน 2562

สำรบัญ หนำ้ 1 เร่อื ง 5 - ภมู ปิ ัญญำท้องถน่ิ นำยสำเรจ็ คลงั นำค 9 - ภูมปิ ญั ญำทอ้ งถิ่น นำงปำริชำ อำลอย - ภมู ปิ ัญญำท้องถ่นิ นำงวัลภำ มำกมี คณะผูจ้ ัดทำ

แบบบนั ทึกชดุ ขอ้ มลู คลงั ปญั ญา-ภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่ิน ตาบลค้งุ พยอม อาเภอบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี ชอื่ ภมู ปิ ัญญา กำรทำบอนไซมะพร้ำว ชื่อ นายสาเรจ็ คลงั นาค วันเดอื นปีเกดิ ๑๘ มีนาคม ๒๔๙๗ ที่อยู่ปัจจุบนั (ที่สามารถตดิ ตอ่ ได้) บ้านเลขที่ ๑๙/๒ หมทู่ ่ี ๑ ตาบลคุ้งพยอม อาเภอบา้ นโปง่ จังหวัดราชบรุ ี รหสั ไปรษณีย์ ๗๐๑๑๐ โทรศัพท์ ๐๘๙-๙๓๖๑๑๔๓ Line ID ๐๘๕-๔๐๓๑๔๙๓ E-mail address: - Facebook สาเรจ็ คลงั นาค พิกัดทางภูมศิ าสตร์ ค่า X: 13.๗๙๐๑๘๖ ค่า Y: ๙๙.๘๕๒๖๓๑ ความเป็นมาของบุคคลคลงั ปัญญา แรกเร่ิมเดิมประกอบอำชีพรับเหมำก่อสร้ำงหลังเกษียนตัวเองจำกรับเหมำก่อสร้ำง มีใจรัก ทำงดำ้ นกำรเกษตรจึงปลกู ไมป้ ระดบั หลำยชนิด เมื่อบอนไซมะพรำ้ วเริ่มนิยมในประเทศไทย จึงหันมำเรียนรู้ โดยศกึ ษำคน้ คว้ำทำงอินเตอร์เน็ต และเห็นว่ำทำงจังหวัดรำชปลูกมะพร้ำวกันมำกประกอบกับใช้ภูมิปัญญำ ของตนเองดัดแปลงไปเร่ือยๆจนประสบควำมสำเร็จและมีตำแหน่งประธำนชมรมผู้สูงอำยุได้แนะนำให้ ผู้สงู อำยหุ รือผ้สู งู วัยมำฝกึ ปฏิบัติ เพื่อฝึกสมอง ได้สมำธิ ควบคุมอำรมณ์ได้ได้รับควำมเพลิดเพลิน ประโยชน์ ของกำรทำมะพร้ำวบอนไซ ทำให้เกิดรำยได้แลฝึกสมำธิ มีทักษะทำงปัญญำ ยินดีที่จะถ่ำยทอดให้กับ หนว่ ยงำนต่ำงๆ และหมู่คณะที่ใหค้ วำมสนใจต้องกำรศึกษำและนำมำปฏบิ ตั ิ จุดเด่นของภูมิปญั ญาท้องถ่นิ สำมำรถสร้ำงมูลค่ำเพิ่มให้กับบอนไซมะพร้ำวคุณลุงสำเร็จ กล่ำวว่ำ ลูกค้ำส่วนใหญ่จะนิยม มะพร้ำวน้ำหอมรำกยง หรือรำกท่ีมีลักษณะยำวโผล่ให้เห็นบนผิวดิน จะโชว์รำกท่ีสวยงำม หรือเรียกอีกชื่อ ว่ำ “มะพรำ้ วลลี ำ”สว่ นลกู ค้ำอีกกล่มุ กจ็ ะชอบมะพร้ำวทรงตน้ ลกั ษณะเปน็ มะพร้ำวแกง ไม่ค่อยเน้นโชว์รำก ซ่ึงจะค่อนขำ้ งมีนำ้ หนกั มำกกว่ำมะพร้ำวน้ำหอมจะเปน็ รปู ทรงคนละแบบกนั สำมำรถปรับรูปทรงของบอนไซ มะพรำ้ วได้ตำมควำมตอ้ งกำรของตลำด “เปลีย่ น’มะพรำ้ วงอก’ไร้คำ่ เพำะเป็น ‘บอนไซ’ แกเ้ หงำไดต้ ังค์” วัตถดุ บิ ทใี่ ช้ประโยชน์ในผลิตภัณฑท์ ่เี กดิ จากภูมิปัญญา ซึ่งพืน้ ทอ่ี ่นื ไม่มี - ใชด้ ินขยุ ไผผ่ สมเปลือกมะพร้าวสับเปน็ ชิ้นเลก็ ๆ - มะพร้าวงอกในทอ้ งถิ่น รายละเอยี ดของภมู ิปัญญาท้องถน่ิ เริ่มต้น คุณลุงสาเร็จ จะไปหาเก็บผลมะพร้าวงอก หรือบางทีมีคนรู้จักเก็บมาให้เพื่อนามาปอก เปลือก ขุดเน้ือหุ้มกะลาออกให้หมด เหลือหน่อกับราก จากน้ันก็นาไปล้างน้าขัดถูกกับกระดาษทรายให้ผิว เรียบ ก่อนจะนาไปทาแล็กเกอร์ยูรีเทน ให้ดูผิวสวยป้องกันการแตกร้าว แล้วนาไปปลูกเลี้ยงในกระถางช่วง ระยะหนึ่ง ก็จะได้บอนไซมะพร้าว ตามรูปทรงที่ตนเองจินตนาการ ส่งขายให้กับผู้นิยมชื่นชอบเล้ียงไม้บอน ไซโดยการทาบอนไซมะพร้าวถือเป็นงานอดิเรกท่ีทาอยู่กับบ้าน โดยเฉพาะกลุ่มผู้สูงวัยสามารถทาได้ จน ปัจจุบันได้ตั้ง “ชมรมคนรักบอนไซมะพร้าวแห่งประเทศไทย” และได้เป็นประธานชมรมคนรักบอนไซ มะพรา้ วแห่งประเทศไทย

2 รปู แบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภูมิปญั ญาทอ้ งถนิ่ ยงั ไม่เคยมกี ารเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มกี ารเผยแพรผ่ ่านสือ่ มวลชนและสอ่ื อ่ืนอย่างแพร่หลาย มีการดงู านจากบคุ คลภายนอก จานวน .......2.....ครั้ง จานวน......๓๐......คน มีการนาไปใช้ อนื่ ๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภูมิปัญญาท้องถ่ิน การพัฒนาตอ่ ยอดภมู ปิ ัญญาใหเ้ ปน็ นวัตกรรม คุณค่า (มลู ค่า) และ ความภาคภมู ิใจ ภูมิปญั ญาทอ้ งถิน่ /นวตั กรรมที่คดิ คน้ ขนึ้ มาใหม่ ภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่นด้ังเดิมได้รบั การถา่ ยทอด ภูมิปัญญาท้องถนิ่ ที่ไดพ้ ัฒนาและต่อยอด คือนวัตกรรมที่คิดค้นข้ึนมาใหม่ บอนไซมะพร้าว นับว่าเป็นพืชอีกทางเลือกหน่ึง สาหรับผู้สนใจ นาไปประดิษฐ์ตกแต่งเป็นงานฝีมือ ปลูกประดับบ้านเพื่อความสวยงาม อีกทั้งช่วยคลายความเหงา กับ ผู้สูงอายุที่อยู่กับบ้านได้ร่วมกันทา เพื่อสร้างมูลค่าเพ่ิม สร้างรายได้เลี้ยงครอบครัวในช่วงบั้นปลายชีวิตอีก ด้วยส่งขายให้กับผู้นิยมชื่นชอบเลี้ยงไม้บอนไซโดยการทาบอนไซมะพร้าวถือเป็นงานอดิเรกที่ทาอยู่กับบ้าน โดยเฉพาะกลุ่มผ้สู งู วยั สามารถทาได้ จนปจั จบุ นั ไดต้ ้ัง “ชมรมคนรกั บอนไซมะพร้าวแหง่ ประเทศไทย”

3 รปู ภาพเจ้าของภมู ปิ ัญญา นำยสำเรจ็ คลังนำค (รปู ภาพเจา้ ของภูมปิ ญั ญาการทาบอนไซมะพรา้ ว)

4 รปู ภาพภูมิปญั ญา มะพร้าวงอก ขน้ั ตอนนาเปลอื กออก การกรีด ใบอ่อน การแต่งทรง

5 แบบบันทกึ ชดุ ขอ้ มลู คลงั ปญั ญำ-ภมู ิปัญญำท้องถิ่น ตำบล คุ้งพยอม อำเภอ บ้ำนโปง่ จงั หวัด รำชบรุ ี ชื่อภูมิปัญญำ กำรสำนส่มุ ไก่ ชอ่ื นำงปำรชิ ำ นำมสกุล อำลอย วนั เดือนปีเกิด 16 กนั ยำยน 2508 ทอี่ ยู่ปจั จุบัน (ทสี่ ำมำรถตดิ ตอ่ ได้) บ้ำนเลขท่ี 35/1 หมูท่ ่ี 3 ตำบล/แขวง คุ้งพยอม อำเภอ/เขต บ้ำนโป่ง จังหวดั รำชบุรี รหสั ไปรษณีย์ 70110 โทรศพั ท์ 092-619-5188 โทรสำร - Line ID 092-619-5188 E-mail address: - Facebook ปำรชิ ำ อำลอย ควำมเปน็ มำของบุคคลคลังปัญญำ นำงปำริชำ อำลอย เป็นชำวตำบลคุ้งพยอม อำเภอบ้ำนโป่ง ซึ่งพ่อและแม่มีอำชีพสำนกระบุงเป็น อำชีพท่ีทำกำรแผ่หลำยเกือบทุกครัวเรือนซ่ึงนำงปำริชำได้ทำอำชีพกำรสำรกระบุงมำต้ังแต่เด็ก จนมีควำม ชำนำญในกำรสำรกระบงุ จึงได้ดดั แปลงจำกกระบุงมำทำกำรสำรสมุ่ ไกจ่ นมีควำมชำนำญ จดุ เดน่ ของภูมิปัญญำ มคี วำมภำคภมู ใิ จในกำรประกอบอำชพี ด้ำนหัตถกรรมจกั สำนไม้ไผ่ ที่ได้รับมำจำกบรรพบุรุษ และ มีส่วนประดิษฐ์คิดค้นลำยใหม่ๆ จุดเด่นสำมำรถสำรสุ่มจำกลำยธรรมดำ และพัฒนำเป็นลำยข้ำวหลำมตัด หรือลำยไขว้และทำเป็นสุ่มโคมไฟประดับบ้ำนหรือในพิธีกำรงำนต่ำงๆและพัฒนำเป็นวิทยำกรสอนตำม หน่วยงำนตำ่ งๆ และส่งสินค้ำขำยตำมรำ้ นค้ำ มีกำรออกบูทของหนว่ ยงำนต่ำงๆ วตั ถดุ บิ ที่ใช้ประโยชนใ์ นผลิตภัณฑท์ เ่ี กิดจากภมู ิปัญญา ซึ่งพนื้ ทอ่ี ืน่ ไม่มี - ใช้ไมไ้ ผท่ ่ีมีออกแบบลวดลายในผลติ ภัณฑ์ไม้ไผ่ในรปู แบบตา่ งๆตามความต้องการของตลาด รายละเอียดของภูมปิ ญั ญาท้องถ่ิน - สำมำรถสำรสุ่มจำกลำยธรรมดำ และพัฒนำเป็นลำยข้ำวหลำมตัด หรือลำยไขว้และทำเป็นสุ่ม โคมไฟประดับบ้ำนหรือในพิธีกำรงำนต่ำงๆและพัฒนำเป็นวิทยำกรสอนตำมหน่วยงำนต่ำงๆ และส่งสินค้ำ ขำยตำมรำ้ นคำ้ มีกำรออกบูทของหนว่ ยงำนต่ำงๆ

6 รปู แบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพรภ่ ูมิปัญญาทอ้ งถ่นิ ยงั ไมเ่ คยมกี ารเผยแพร่/ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชุมชน มกี ารเผยแพรผ่ ่านสอ่ื มวลชนและสอ่ื อ่ืนอย่างแพร่หลาย มกี ารดูงานจากบุคคลภายนอก จานวน ............ครั้ง จานวน............คน มกี ารนาไปใช้ อื่นๆ (ระบ)ุ ลักษณะของภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น การพฒั นาต่อยอดภูมิปัญญาให้เปน็ นวัตกรรม คณุ คา่ (มลู ค่า) และ ความภาคภูมใิ จ ภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่น/นวัตกรรมทค่ี ดิ ค้นขึ้นมาใหม่ ภมู ิปญั ญาท้องถิ่นดั้งเดมิ ไดร้ บั การถ่ายทอด ภูมิปัญญาท้องถ่นิ ที่ไดพ้ ฒั นาและต่อยอด คือนวัตกรรมท่ีคดิ คน้ ขึ้นมาใหม่ สำมำรถสำรส่มุ จำกลำยธรรมดำ และพัฒนำเป็นลำยข้ำวหลำม ตดั หรือลำยไขว้และทำเป็นสุ่มโคมไฟประดับบ้ำนหรือในพิธีกำรงำนต่ำงๆและพัฒนำเป็นวิทยำกรสอนตำม หน่วยงำนต่ำงๆ และสง่ สินคำ้ ขำยตำมรำ้ นคำ้ มีกำรออกบทู ของหน่วยงำนต่ำงๆ

7 รปู ภำพเจ้ำของภูมปิ ัญญำ นำงปำรชิ ำ อำลอย (เจ้ำของภูมิปญั ญำกำรสำนสมุ่ ไก่)

8 รูปภำพภูมปิ ญั ญำ ผา่ ลาไผอ่ อกมาเปน็ เสน้ ๆตามขนาด จกั ตอกเสน้ ไผเ่ ป็นตอกยนื ตอกยาว และตอกไผต่ นี (ส่วนขอ้ ไผ่ที่มีตาไผ)่

9 แบบบันทึกชุดขอ้ มลู คลงั ปญั ญำ-ภมู ิปญั ญำท้องถิน่ ตำบล คงุ้ พยอม อำเภอ บำ้ นโป่ง จงั หวดั รำชบรุ ี ช่ือภมู ิปัญญำ กำรถักหมอนบวชนำค ข้อมูลพื้นฐำน รำยบุคคล เจ้ำของภมู ิปัญญำทอ้ งถนิ่ /บุคคลคลงั ปญั ญำ ชอ่ื นำงวัลภำ นำมสกุล มำกมี วนั เดือนปีเกิด 15 มกรำคม พ.ศ. 2508 ที่อยู่ปัจจบุ ัน (ท่ีสำมำรถตดิ ต่อได้) บำ้ นเลขท่ี 41/6 หมู่ท่ี 3 ตำบล/แขวง คุง้ พะยอม อำเภอ/เขต บ้ำนโปง่ จงั หวดั รำชบุรี รหัสไปรณีย์ 70110 โทรศพั ท์ 097-101-3752 โทรสำร - Line ID 097-101-3752 E-mail address: - Facebook วลั ภำ โชตแิ สงสำคร ควำมเปน็ มำของภูมิปัญญำ คุณวัลภำ มำกมี จำกเดิมคุณแม่ของคุณวัลภำเป็นคนถักของใช้ไว้ใช้เองจึงผูกผันกับงำนฝีมือมำ และคุญวัลภำเป็นคนท่ีชอบทำงำนฝีมือแทบจะทุกอย่ำง และชอบใช้เวลำว่ำงให้เป็นประโยชน์ หลังจำกทำ หน้ำท่ีแม่บ้ำนก็จะใช้เวลำฝึกฝนในงำนฝีมือต่ำงๆโดยเฉพำะงำนถักต่ำงๆนำไปใช้เอง หรือในงำนต่ำงๆ ออกแบบลวดลำยตำมชอบ จดุ เดน่ ของภูมปิ ัญญำ คุณวัลภำ มำกมี เป็นคนท่ีชอบทำงำนฝีมือกำรถักน้ันเป็นงำนฝีมืออย่ำงหนึ่ง กำรเย็บในแต่ละ ข้ันตอนจะต้องมีควำมละเอียดมำก เพรำะต้องข้ึนอยู่เป็นงำนฝีมือ ท้ังน้ีกับรูปทรง ขนำด ลวดลำย ซึ่ง เป็นองค์ประกอบในกำรทำกระเถ้ำรูปทรงและลวดลำยสวยงำม อีกทำงคือ กำรเปิดสอนกำรถักหรืองำน ฝมี ือต่ำงๆ นน่ั เอง อำจจะเรมิ่ สอนจำกคนใกลต้ วั เช่น เพ่ือน ญำติๆ แล้วถ้ำเพ่ือนหรือญำติๆ สนใน สนับสนุน ก็อำจจะบอกตอ่ คนอนื่ ทำให้มผี คู้ นสนใจจะมำเรยี นโดยไมเ่ ก็บค่ำใชจ้ ำ่ ย

10 รูปภาพเจา้ ของภูมปิ ัญญา นำงวลั ภำ มำกมี (เจ้ำของภูมิปญั ญำกำรถกั หมอนบวชนำค)

11 รปู ภำพภมู ปิ ัญญำ วทิ ยากรใหค้ วามรู้ทักษะเกย่ี วกบั งานถัก

12 ทปี่ รกึ ษำ คณะผจู้ ัดทำ 1. นำงสำวดำรตั น์ กำญจนำภำ 2. นำยไพโรจน์ ขนุ ทอง ผ้อู ำนวยกำรสำนกั งำน กศน. จังหวัดรำชบุรี ตำแหนง่ ครู วิทยฐำนะ ชำนำญกำรพิเศษ รกั ษำกำรในตำแหน่ง ผอ. กศน.อำเภอบ้ำนโปง่ ผู้จัดทำ ครู กศน.ตำบลคุ้งพยอม นำยสมลักษ์ ขนั นำค บรรณำธกิ ำร/จัดทำรูปเล่ม ครู กศน.ตำบลคงุ้ พยอม นำยสมลกั ษ์ ขันนำค