พิเศษ เล่มที่4 ฉบับปรับปรุง new

ชุดกจิ กรรม เรอ่ื ง การปฏิบัติตนเป็นพลเมอื งดีตามวิถไี ทย เลม่ ท่ี 4 มารยาทงามตามแบบไทย ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ี่ 2 กลมุ่ สาระการเรยี นรู้ สังคมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม (ส12101) ตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาข้นั พืน้ ฐาน พุทธศักราช 2551 โดย นางณฐั ฐ์ฏิมา สง่ สิงห์ ตาแหน่ง ครู วทิ ยฐานะ ครชู านาญการ โรงเรยี นราชมนตรี (ปลื้ม-เชื่อมนุกลู ) สานกั งานเขตบางขนุ เทยี น กรงุ เทพมหานคร

คำนำ ชุดกิจกรรม เร่ือง การปฏิบัติตนเป็นพลเมืองดีตามวิถีไทย กลุ่มสาระ การเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศึกษาปีท่ี 2 มีวัตถุประสงค์เพื่อใช้ประกอบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ในสาระที่ 2 หน้าท่ีพลเมือง วัฒนธรรม และการดาเนินชีวิตในสังคม ตามกรอบ ความคดิ ของหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาข้ันพ้นื ฐาน พทุ ธศักราช 2551 ชุดกิจกรรม แบ่งเป็น 4 เล่ม ได้แก่ เล่มท่ี 1 ครอบครัวแสนสุข เกี่ยวกับ ความสัมพันธ์ของตนเองและสมาชิกในครอบครัว การปฏิบัติตน ตามข้อตกลง บทบาทหน้าท่ีของคนในครอบครัว เล่มท่ี 2 อยู่ร่วมกันใน โรงเรียน คือ ปฏิบัติตนในการอยู่ร่วมกันในโรงเรียน ตามข้อตกลง กติกา บทบาทหน้าทขี่ องตนเองและผ้มู บี ทบาทอานาจในการตัดสินใจในโรงเรียน รวมทั้งการยอมรับความคิดความเชื่อและการปฏิบัติตนของบุคคลอ่ืนที่ แตกต่าง เล่มที่ 3 พลเมืองดีชุมชนน่าอยู่ คือ การปฏิบัติตนตามบทบาท หน้าที่ในชุมชน ความสัมพันธ์ของตนเองและสมาชิกในครอบครัวในฐานะ เป็นส่วนหน่ึงของชุมชน ผู้มีบทบาทอานาจในการตัดสินใจและการเคารพ ในสิทธิเสรีภาพของตนเองและผู้อ่ืนในชุมชน และเล่มที่ 4 มารยาทงาม ตามแบบไทย คือการปฏบิ ัติตนใหถ้ ูกตอ้ ง เหมาะสม ตามมารยาทไทย โดย ส่งเสริมให้นักเรียนนาความรู้ความเข้าใจไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจาวัน และเป็นส่วนสาคัญในการพัฒนาการเรียนรู้ ตามตัวชี้วัดที่ได้กาหนดไว้ ในหลกั สตู ร ไดเ้ ปน็ อย่างดี ณฐั ฐ์ฏิมา ส่งสิงห์ 1

สำรบญั หนา้ ๑ เรอ่ื ง ๒ คานา 4 สารบัญ 5 คาแนะนาสาหรับครูผ้สู อน 6 คาแนะนาสาหรับนักเรยี น 6 มาตรฐานการเรียนรู้และตวั ชว้ี ัด 7 จุดประสงคก์ ารเรียนรู้ แบบทดสอบก่อนเรียน 9 ตอนที่ ๑ แตง่ กายใหถ้ ูกกาลเทศะ 18 19 เนอื้ หาและแนวคิด 20 กิจกรรมท่ี ๑ แตง่ กายใหเ้ หมาะสม กิจกรรมที่ ๒ แต่งกายดมี ีมารยาท กิจกรรมที่ 3 แต่งกายไปร่วมงาน 2

สำรบญั หนา้ เรอื่ ง 21 ตอนท่ี 2 กิริยามารยาทไทย 32 33 เนอ้ื หาและแนวคดิ 34 กิจกรรมท่ี 4 กริ ยิ ามารยาทไทย 35 กิจกรรมที่ 5 เดก็ ดมี ีมารยาท 36 กิจกรรมที่ 6 มารยาทไทยหนทู าได้ 38 กิจกรรมท่ี 7 สมดุ ภาพมารยาทไทย 39 แบบทดสอบหลงั เรียน 40 ภาคผนวก 44 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน - หลงั เรียน เฉลยกจิ กรรมท่ี 1 - 7 เอกสารอา้ งอิง 3

คาแนะนา สาหรับครูผูส้ อน เลม่ ที่ 4 มารยาทงามตามแบบไทย ตอนท่ี 1 แต่งกายให้ถูกกาลเทศะ ตอนท่ี 2 กิริยามารยาทไทย การจัดกิจกรรมการเรียนรูเ้ ลม่ น้ี ใชเ้ วลา 3 ชั่วโมง กจิ กรรมภายในเล่ม ประกอบด้วย แบบทดสอบก่อนเรยี น บทเรียนจานวน 2 ตอน แบบทดสอบ หลังเรยี น และแบบเฉลยในภาคผนวก ครผู ู้สอนควรปฏบิ ัติ ดังน้ี 1. จดั กจิ กรรมการเรียนรูต้ ามคู่มือ 2. แจง้ วตั ถปุ ระสงคก์ ารเรียนรู้ในชดุ กิจกรรมใหน้ กั เรยี นได้รบั ทราบ 3. ช้ีแจงการใช้ชดุ กิจกรรม แบบทดสอบ และกจิ กรรมท้ายบทเรียน 4. ใชช้ ุดกจิ กรรม จดั กิจกรรมการเรยี นรู้ 5. เฉลยและแจ้งคะแนนให้นักเรียนทราบ 6. ใหน้ ักเรียนทบทวนเน้ือหาสาระในชุดกิจกรรม 7. ให้การเสรมิ แรงและกาลงั ใจแกน่ กั เรยี นอย่างเหมาะสม ทัง้ นค้ี รูสามารถช่วยเหลือ โดยการอธิบายใหน้ ักเรียนท่ไี มเ่ ขา้ ใจ บทเรยี น ตามศักยภาพของนักเรยี นแต่ละคน 4

คาแนะนา สาหรบั นกั เรียน ชุดกิจกรรมน้ี เป็นกิจกรรมสาหรับนักเรียน เพ่ือใช้ประกอบการเรียนรู้ เร่ือง การปฏิบัติตนเป็นพลเมืองดีตามวิถีไทย เล่มที่ 4 เรื่อง มารยาทงามตาม แบบไทย เพื่อให้บรรลุตามจุดประสงค์และเพ่ือให้การจัดกิจกรรมเป็นไปอย่างมี ประสทิ ธภิ าพ นกั เรยี นต้องปฏบิ ตั ิตนดงั ต่อไปนี้ 1. นกั เรียนฟงั คาแนะนาจากครูผู้สอน ในการปฏบิ ัตกิ ิจกรรม 2. อ่านแนวคิด สาระความรู้ และคาชแ้ี จงใหเ้ ขา้ ใจก่อนทากจิ กรรม 3. ทาแบบทดสอบกอ่ นเรยี น เพอ่ื วัดความรูค้ วามเขา้ ใจก่อนเรยี น 4. ตัง้ ใจปฏบิ ัติกจิ กรรม ตามลาดบั โดยศกึ ษาเน้อื หาและทากิจกรรม 5. รว่ มแสดงความคิดเหน็ ตามความเขา้ ใจ อยา่ งมเี หตผุ ล 6. ทาแบบทดสอบหลงั เรียน เพือ่ ประเมินผลทางการเรียน 7. นกั เรยี นสามารถตรวจคาตอบการทากจิ กรรมของตนเองได้จากเฉลย ทา้ ยเลม่ 5

มาตรฐานการเรียนรู้ และตัวชี้วัด มาตรฐานการเรยี นรู้ มาตรฐาน ส ๒.๑ เข้าใจและปฏบิ ัตติ นตามหนา้ ท่ีของการเปน็ พลเมอื งดี มคี า่ นิยมท่ดี ีงามและธารงรักษาประเพณแี ละวัฒนธรรมไทย ดารงชวี ติ อยู่ ร่วมกันในสงั คมไทยและสังคมโลกอยา่ งสนั ตสิ ขุ ตวั ช้วี ัด ส 2.1 ป.2/2 ปฏิบัติตนตามมารยาทไทย จุดประสงค์การเรยี นรู้ เม่ือปฏิบัติกิจกรรมในชดุ กจิ กรรมเลม่ ท่ี 4 แล้ว นกั เรยี นสามารถ 1. บอกความหมายของมารยาทไทยได้ 2. บอกพฤตกิ รรมแต่งกายทถ่ี กู ต้อง เหมาะสม ตามกาลเทศะได้ 3. ปฏิบตั ติ นตามมารยาทไทยเก่ียวกับการทาความเคารพ การยนื การเดิน การน่ัง การพดู การทักทาย ได้อย่างถูกตอ้ งเหมาะสม 4. บอกพฤติกรรมที่เหมาะสมในการปฏบิ ัตติ นตามมารยาทไทยได้ 5. แสดงความคดิ เหน็ ตอ่ การปฏิบัตติ นตามมารยาทไทยได้ 6. จดั ทาสมุดภาพมารยาทไทยได้ 6

แบบทดสอบ กอ่ นเรยี น เล่มที่ 4 มารยาทงามตามแบบไทย คาชี้แจง 1. แบบทดสอบมี 5 ขอ้ คะแนนเตม็ 5 คะแนน เวลา 10 นาที 2. ให้เขยี นเคร่อื งหมาย  ทับตวั อกั ษร ก ข หรอื ค หนา้ ข้อ คาตอบทถ่ี ูกต้องทสี่ ดุ 1. บคุ คลใดปฏิบัติถูกต้อง ขณะยนื รอรถประจาทาง ก. เด่น ยืนบังคนอน่ื ข. ดาว ยืนเขา้ แถว ค. เดอื น แซงคิวเพอื่ น 2. บคุ คลใดปฏิบัติได้ถูกตอ้ ง ขณะนั่งเรยี นหนังสือ ก. ฝ้าย น่ังตวั ตรงแยกขาตามสบาย ข. ฝน นงั่ ตัวตรงมือแนบขา้ งลาตัว ค. ฝุ่น นง่ั ตวั ตรงอย่างสารวม 7

เลม่ ท่ี 4 มารยาทงามตามแบบไทย 3. เม่อื พบครโู ดยบงั เอญิ นักเรยี นควรปฏิบตั ิอยา่ งไร ก. จับมือ และกลา่ วว่าสวัสดีครับ ข. ยืนตรง และกล่าวว่ายินดคี รบั ค. ยกมือไหว้ และกล่าววา่ สวสั ดีครบั 4. บุคคลใด ปฏิบัติไม่ถกู ต้องในการแต่งกายไปวัด ก. พรงิ้ สวมเส้อื เช้ติ กระโปรงสภุ าพ ข. เพชร สวมเครอื่ งประดบั ราคาแพง ค. พลอย สวมเสอ้ื ลกู ไม้ โจงกระเบน 5. การปฏบิ ัติตนอยา่ งมมี ารยาท ในข้อใดถกู ต้องทส่ี ุด ก. เป็นการแสดงถงึ วัฒนธรรมทีด่ งี าม ข. เป็นการแสดงถึงฐานะความเป็นอยู่ ค. เป็นการแสดงถงึ ความรกั ชาติ ตามไปดูเนื้อหา กนั ตอ่ เลยคะ่ 8

วันนค้ี ณุ ยายจะไปร่วมงานบวชลกู ชายของลงุ บญุ มา ขา้ วฟา่ งขอตามไปดว้ ยเพราะยงั ไม่เคยเห็นพธิ บี วชมากอ่ น วนั นี้คณุ ยายจะไปไหนคะ แต่งตัวสวยจังเลยค่ะ ยายจะไปร่วมงานบวช ลกู ชายของลุงบุญมาจะ๊ 9

ข้าวฟ่างไปด้วยนะคะ อา่ นว่า พระ-สา-มา- เพราะขา้ วฟา่ งอยากเห็น สา-พดุ -ทะ-เจ้า หมายถงึ พิธบี วชค่ะ พระพทุ ธเจ้า ผู้รู้แจง้ ไดส้ ิจ๊ะ ประเพณบี วชพระ เป็นประเพณีไทยสบื เนื่องมาแตโ่ บราณ ชายไทยเมื่ออายุครบบวช จะต้องบวชให้ได้สกั คร้งั หน่ึงในชวี ติ เพอื่ การศกึ ษาพระธรรมคาสอนของพพรระะสสัมมั มมาาสสัมมั พพุทุทธธเจเจ้า้า และสืบทอดอายพุ ระพทุ ธศาสนา งานบวชเปน็ งานทมี่ ีพธิ ี ทางศาสนา เราต้องแต่งกายให้ถกู กกาาลลเทเทศศะะ นะจ๊ะ อา่ นว่า กา-ละ-เท-สะ หมายถงึ เหมาะสม กับเวลา สถานที่ แตง่ กายใหถ้ กู กาลเทศะ คืออะไรคะคุณแม่ 10

การแต่งกายให้ถูกกาลเทศะ คือ การแต่งตัวให้ถกู สถานท่ี ถกู เวลา ถกู สถานการณ์ อย่างเช่นวันน้ี งานบวชจะมพี ิธีการ อยู่ที่วดั เปน็ สว่ นใหญ่ เราจงึ ตอ้ งแตง่ ตัวใหส้ ุภาพ ไมใ่ สเ่ ส้ือผา้ ที่สน้ั หรอื บางเกินไป สเี สื้อผ้าไม่ฉดู ฉาด ควรเปน็ สีออ่ น ๆ สบายตา ก็จะเรียกว่าแต่งกายได้ถกู กาลเทศะจ๊ะลูก อ๋อ...อย่างนี้นเี่ อง ขา้ วฟ่างเขา้ ใจแลว้ ค่ะ วันนีข้ ้าวฟ่างจะแตง่ กาย ให้ถกู กาลเทศะคะ่ 11

มารยาทในการแตง่ กาย การแต่งกาย หมายถึง การตกแตง่ รา่ งกาย ดว้ ยเสื้อผ้า และเคร่ือง ประดับ ทุกอยา่ ง ตัง้ แต่ศรีษะ จรด เท้า การแต่งกาย ของคนไทยนน้ั มวี วิ ัฒนาการตัง้ แต่อดีต มาจนถงึ ปัจจุบัน อ่านว่า จะ-หรด การแตง่ กายทด่ี ีจะช่วยสรา้ งความประทบั ใจ หมายถงึ จด จอ่ ถงึ ให้เกิดแก่ผู้พบเห็น เพราะการแตง่ กายทด่ี ีนน้ั เป็นสง่ิ แรกท่ีจะสร้างความพอใจ ความสนใจ ความเชือ่ ถอื ความศรัทธา และความไว้วางใจได้ 12

การแตง่ กาย มคี วามสาคัญอย่างไรบ้างคะ ความสาคญั ของการแต่งกาย มีดังนี้ 1. ช่วยบง่ บอกถึงนิสยั ของผแู้ ต่ง 2. ชว่ ยบอกถงึ ระดบั การศึกษา 3. ช่วยบอกถึงฐานะความเป็นอยู่ 4. ชว่ ยบอกถึงเชอื้ ชาติและวฒั นธรรม ประจาชาติ แล้วเราควรแตง่ กาย อย่างไรคะ 13

เราต้องแตง่ กายโดยยดึ หลกั สาคัญของการแตง่ กาย ดังนี้  ถกู ตอ้ งตามกาลเทศะ คือ แต่งกายใหเ้ หมาะสม กับเวลาและสถานที่  แตง่ กายสะอาด แตง่ กายสุภาพเรยี บร้อย ไมส่ กปรก เลอะเทอะ สวมเส้ือผา้ มดิ ชิด สุภาพเรยี บรอ้ ย ไมใ่ สก่ ระโปรงหรอื กางเกง ส้ันจนเกินไป แตง่ กายใหเ้ หมาะสมกับรูปร่าง เหมาะสมกบั วัย ไมค่ ับหรอื หลวมเกินไป เช่น ควรเลือกสีและแบบ ของเสือ้ ใหเ้ หมาะสมกับวัย รปู ร่าง เพศ สีผวิ คนรูปรา่ งท้วม ควรใส่เสือ้ ผ้าสีเขม้ แตง่ กายให้เหมาะสมกบั ฐานะและความเปน็ อยู่  เชน่ แตง่ กายอย่างประหยัด ไมค่ วรสวมใส่ เครอ่ื งประดบั ทม่ี รี าคาแพงเกินไป ตามไปดตู วั อย่างกันเลยค่ะ 14

ตวั อยา่ งการแตง่ กาย การแตง่ กายไปโรงเรียน ควรสวมชุดนักเรยี นให้เรยี บรอ้ ย ถูกระเบยี บ ตดั ผมส้ัน ชาย หญิง หากผมยาวควร ตามระเบียบ มดั รวบ หรอื ถัก เปยี ให้เรียบร้อย สวมกางเกง สวมเสือ้ และ เกบ็ ชายเส้อื ไว้ กระโปรง ในกางเกงและ ให้เรียบรอ้ ย คาดเขม็ ขัด สวมถงุ เทา้ รองเทา้ สวมถุงเทา้ ผกู เชือกรองเทา้ และรองเท้า ให้เรียบรอ้ ย เดก็ ๆทกุ คน ตอ้ งแตง่ กายให้ถูกระเบียบ ของโรงเรยี นนะคะ 15

การแต่งกายไปร่วมพิธที างศาสนา การแต่งกายไปวดั งานบญุ งานบวช ควรแต่งกายสุภาพ เรียบร้อย เสอ้ื ผ้า ควรใช้สีขาว สีอ่อน สีไมฉ่ ดู ฉาดจนเกินไป ผหู้ ญิงไมค่ วรนงุ่ กระโปรงส้ันหรอื กางเกงขาส้ัน ไม่ควร แตง่ หนา้ จัดจนเกนิ งาม ผู้ชายควรตัดผมสน้ั ถา้ ไว้ยาว ควรหวีให้เรยี บร้อย ไม่ควรสวมเครือ่ งประดบั ราคาแพง การแต่งกายไปงานรนื่ เรงิ การแตง่ กายไปงานเลี้ยง งานวนั เกดิ งานแต่งงาน ซงึ่ เป็นงานร่นื เริง เราควรแตง่ กายในชุดที่สวยงาม ควรสวมเส้อื ผา้ ทห่ี รูหราเลก็ น้อย ในชุดสขี าว ชมพู หรอื เสอื้ ผา้ สอี ่อนๆ หรือตามแบบที่เจ้าของงาน กาหนด รองเท้าหุม้ ส้นหรอื สวมสทู (สาหรับผู้ชาย) การแต่งกายไปงานศพ การแต่งกายไปงานศพ คือ ควรสวมเสื้อผ้าสดี าหรือ สีขาว ควรเปน็ ชดุ สภุ าพเหมาะสมกับงาน หญิงควร สวมเส้ือคอปิด ชายชุดสีเข้มหรือสูท ไม่ควรสวมใส่ เครอื่ งประดบั หรหู ราฟมุ่ เฟอื ยจนเกนิ พอดี 16

สถานทีร่ าชการ สถานท่รี าชการ ควรแต่งกายดว้ ยชดุ สุภาพ เรยี บร้อย ไมค่ วรสวมเสือ้ ปลอ่ ยชายออกนอกกระโปรง กางเกง กลดั กระดุมทุกเม็ด ไม่ควรสวมกางเกงขาส้ัน รองเท้าเป็นรองเทา้ หุ้มส้น ไม่ควรสวมรองเทา้ แตะ งานพระราชพิธี ไปเข้าเฝา้ ฯ ในงาน พระราชพธิ ี ต้องแตง่ ตามหมายกาหนดคาสง่ั หรอื แต่งตามระเบียบท่ี วางไว้ ซ่งึ อาจเปน็ เคร่ืองแบบปกติ หรอื แตง่ อา่ นว่า พระ-ราด-ชะ- เครอ่ื งแบบเต็มยศ ส่วนนกั เรียนใส่ชดุ นกั เรียน พ-ิ ที หมายถึง งานของ พระเจ้าแผน่ ดินและ พระญาติ มารยาทการแต่งกาย จะตอ้ งคานึงถึงความสภุ าพเรยี บร้อย สะอาด ต้ังแตศ่ รี ษะจรดปลายเท้า คนทีแ่ ตง่ กายดี ถูกตอ้ งตามกาลเทศะ คือ คนทค่ี วรได้รบั การชมเชยคะ่ 17

คาช้ีแจง ใหน้ กั เรยี นโยงเส้นจบั คภู่ าพการแต่งกายที่ถูกตอ้ งเหมาะสม ในการรว่ มงานตา่ งๆ 1. ก. ตมั้ ไปเล่นสงกรานต์ กับเพือ่ นๆ 2. ข. แตงไปงานแต่งงาน เพอ่ื นคุณแม่ 3. ตุม้ ไปงานศพ ค. ง. กับคุณพอ่ 4. โต้งไปเตะฟุตบอลที่ สวนหยอ่ มข้างหม่บู ้าน 5. จ. ตาลไปเย่ยี มคุณยาย ทีต่ า่ งจังหวดั 18

คาชี้แจง ให้นักเรยี นระบายสีเหลืองในชอ่ งว่าง ในข้อท่ีเปน็ การแตง่ กายดีมีมารยาท และระบายสแี ดง ในข้อท่ี ไมใ่ ช่การแตง่ กายดมี มี ารยาท 1. ปิ่น สวมชดุ 2. ป้ัน ใสถ่ ุงเท้า กระโปรงสีชมพู ทไี่ ม่ไดซ้ กั ไปงานแตง่ งาน มาโรงเรียน 3. แปง้ สวม 4. ปอ้ น สวมเสอ้ื เส้อื สายเดย่ี วไป ยดื ไปเลน่ ทส่ี นาม ทาบุญท่วี ัด เด็กเล่น 5. ป๋อม สวม 6. ปลมื้ ใสส่ ร้อย กระโปรงสั้นมาก ไขม่ กุ ของคณุ แม่ ไปเย่ียมคณุ ยาย มาโรงเรียน 19

คาชี้แจง ใหน้ กั เรยี นเลอื กภาพการแต่งกายทีค่ รนู ามาให้ มาติดใน กรอบสีเหล่ยี ม พร้อมเขยี นแสดงความคดิ เหน็ เกย่ี วกบั การแตง่ กายในภาพว่าเหมาะสมหรือไม่ พร้อมให้เหตุผล 1. นักเรียนคิดว่าการแตง่ กายของคนในภาพ เหมาะสมหรือไม่  เหมาะสม เพราะ  ไมเ่ หมาะสม เพราะ 2. ถา้ นักเรยี นเปน็ คนในภาพนกั เรยี นจะแตง่ กายแบบน้หี รอื ไม่ เพราะเหตุใด 20

เมอื่ ขา้ วฟ่างและคุณยายไปถงึ งานทบี่ ้านลงุ มา แขกเหร่ือมากันมากมาย คุณยายเดินเข้าไปข้างในเพือ่ ไปพบเจ้าของบา้ น ข้าวฟ่างเดินตาม ในขณะเดินข้าวฟา่ งจาคาทีค่ ุณครูเคยสอนเดินผ่านผใู้ หญต่ ้องคอ้ มตัวเดนิ และไมเ่ ดนิ ลงเทา้ เสยี งดัง ลุงมามองมาเหน็ จึงเดินเขา้ มาต้อนรับ 21

ขา้ วฟา่ งจงึ พนมมอื ไหว้ และกล่าวคาทักทาย ลงุ มารับไหว้ และกล่าวคาชมเชย ว่าข้าวฟ่างเปน็ เด็กดมี ีมารยาท สวสั ดคี ะ่ สวสั ดีจะ๊ หนูข้าวฟ่าง คณุ ลงุ มา เป็นเด็กดีมีมารยาท นา่ รักจรงิ เชียว ประมาณ 7 นาฬิกา ขบวนแหน่ าคจึงเคล่อื นไปถงึ วัด เม่ือเข้าไปในโบสถ์ คุณยายกราบพระด้วยทา่ ทางทีน่ อบนอ้ ม ขา้ วฟา่ งจงึ ทาตามคุณยาย 22

ในขณะกาลงั ทาพิธี ข้าวฟา่ งต้องน่งั พบั เพยี บเหมอื นคุณยาย ทาให้รูส้ กึ ปวดขา ข้าวฟ่างจงึ ยื่นขาออกไปขา้ งหน้า คณุ ยายมองมาเห็นจงึ สอนข้าวฟ่างในเร่อื งมารยาทในการน่ัง ข้าวฟ่างจ๊ะ..การย่นื ขาออกไป เปน็ กิรยิ าทไ่ี มส่ ุภาพ นอกจาก จะไมส่ วยงามแล้ว เท้าอาจจะ ไปโดนคนอนื่ ได้นะจะ๊ แตห่ นเู มื่อยน่ีคะ อา่ นว่า ทา่ -เทบ-ท-ิ ดา คณุ ยาย หมายถงึ ทา่ น่ังสาหรับ กราบพระของผู้หญิง ถ้าเมื่อย ข้าวฟา่ งก็สลับขา้ งในการนั่งหรือ (ลกั ษณะการนั่งหนา้ 27) เปลย่ี นทา่ น่งั เป็น ท่าเทพธิดา จะช่วยให้หายเมื่อยได้ จาไว้นะลกู เราเป็นคนไทย การปฏิบัตติ นตาม มารยาทไทยจะทาให้เราเปน็ คนไทยอยา่ งสมบูรณ์ ค่ะคุณยาย ขา้ วฟ้างจะเป็นเด็กดี มีมารยาทงาม ตามแบบไทยคะ่ 23

มารยาทไทย คือ การแสดง กริ ยิ า วาจา ทส่ี ุภาพเรียบรอ้ ย และประพฤติปฏิบตั ิตนไดถ้ กู ต้อง แล้วเราจะปฏิบตั ิตนตาม มารยาทไทยอยา่ งไรบา้ งคะ มารยาทของคนไทยที่ควรปฏิบัติ ไดแ้ ก่ 1. การทาความเคารพ 2. การยืนต่อหน้าผู้ใหญ่ 3. การเดนิ 4. การน่ัง 5. การพดู จา 24

1. ยืนลาพงั ยนื ท่าพกั แขนแนบลาตวั หรือประสานไว้ข้างหนา้ 2. การยนื ต่อหน้าผู้ใหญ่ ยืนตรง ขาชิดท่าทางสารวม โน้มตวั ลง เลก็ นอ้ ย มอื ประสานกนั ระดบั เอว 3. การนงั่ พบั เพียบขวา ปลายเทา้ ขวาหนั ไปดา้ นหลงั หงายฝา่ เทา้ ซ้ายขึ้นวาง ขาขวาทับฝ่าเท้า มักใช้ ในการนั่งฟงั เเททศศนน์ ์ สวดมนตต์ ์ และกราบผู้ใหญ่ อา่ นว่า เทด หมายถึง อ่านว่า สวด-มน คาสอน การแสดงธรรม หมายถงึ การท่องคา คาถา เพอื่ เกิดปญั ญา 4. การน่ัง ขัดสมาธิ คือ การพับเข่า ทง้ั สองข้าง แนบขาลงกบั พืน้ โดยให้ขา ข้างหน่ึงซ้อนทบั อย่บู นขาอีกข้างหนง่ึ นกั เรียนใชใ้ นการน่งั สมาธิตอนเช้า อ่านว่า ขดั -สะ-หมาด หมายถึง ทา่ นง่ั สาหรับทาสมาธิ 25

การเดนิ ในสถานทีต่ ่างๆ ควรเดนิ อยา่ งสุภาพ หลังตรง ชว่ งกา้ วไม่ยาว หรือส้ันจนเกินไป แกวง่ แขนพองาม การเดินผ่านผู้ใหญ่ 1. ผใู้ หญย่ นื ให้เดินผ่านระยะหา่ ง พอสมควรในลักษณะสารวม และ ค้อมตวั เลก็ น้อยเม่อื ใกลถ้ งึ ผู้ใหญ่ 2. ผใู้ หญน่ ่ังเก้าอ้ี ให้เดินผ่าน ระยะห่างพอสมควร ในลักษณะสารวม ปลอ่ ยมอื ข้างลาตัวค้อมตวั เล็กน้อย พร้อมยอ่ เข่าเมื่อใกลถ้ ึงผู้ใหญ่ 3. ผู้ใหญ่นง่ั หรือนอน ใหเ้ ดนิ ผ่าน ระยะห่างพอสมควร ในลักษณะสารวม เม่อื ใกลถ้ ึงผ้ใู หญ่ ให้เดินเขา่ 26

การกราบ การกราบ มี ๒ แบบ คือ ๑ การกราบแบบ เบญจางคประดิษฐฐ์ ์ ๒ การกราบผใู้ หญ่ อ่านว่า เบน-จาง-คะ-ประ-ดิด หมายถึง การกราบ โดยใหอ้ วัยวะ 5 สว่ น จดลงใหต้ ิดกับพ้ืน คือเข่า ท้ังสอง ฝา่ มือทัง้ สอง และหนา้ ผาก 1. การกราบแบบเบญจางคประดิษฐ์ ท่าเตรียม ชาย นง่ั คกุ เข่าตัวตรงปลายเท้าต้ัง หญงิ นงั่ คุกเข่าตวั ตรงปลายเทา้ ราบ ปลายเทา้ และส้นเท้าชดิ กนั นงั่ บน เข่าถึงปลายเท้าชิดกัน น่งั บนส้นเทา้ ส้นเทา้ และเขา่ ห่างกันพอประมาณ มือวางควา่ บนหนา้ ขา นวิ้ ชดิ กัน มอื วางควา่ บนหน้าขา น้วิ ชิดกนั เรียกว่า ทท่า่าเทเทพพธธดิ ิดาา เรยี กว่า ททา่ ่าเเททพพบบุตุตรร อา่ นว่า ทา่ -เทบ-พะ-บดุ หมายถึง อ่านว่า ท่า-เทบ-ท-ิ ดา หมายถงึ ท่านง่ั สาหรับกราบพระของผูช้ าย ท่านั่งสาหรับกราบพระของผู้หญงิ 27

ท่ากราบ จงั หวะที่ ๑ อัญชลี (อ่านวา่ อนั -ชะ-ลี) ยกมอื ข้ึนในท่าประนมมือระหว่างอก จังหวะท่ี ๒ วันทา (อ่านวา่ วัน-ทา) ยกมือข้ึนไหวน้ ว้ิ หวั แม่มือท้งั สองอยู่ ระหว่างควิ้ ปลายนิ้วชีจ้ รดหนา้ ผาก จังหวะที่ ๓ อภิวาท (อ่านว่า อะ-พ-ิ วาด) ทอดมอื ลง ให้มอื และแขนราบกบั พน้ื ควา่ มอื หา่ งกันเลก็ นอ้ ย ให้หนา้ ผากจรด พน้ื ระหว่างมือได้ ชาย ศอกทัง้ สองต่อจากเขา่ ราบกบั พืน้ หญิง ศอกทงั้ สองครอ่ มเข่า ราบกบั พ้นื ทาใหค้ รบ ๓ ครั้ง แลว้ ยกมอื ขน้ึ ไหวใ้ นท่าไหวพ้ ระ แลว้ วางมอื คว่าลงบนหนา้ ขา ในทา่ เตรยี มกราบ เพือ่ นๆ ลองฝกึ ทาดูนะคะ ไมย่ ากเลยคะ่ 28

2. การกราบผู้ใหญ่ อ่านว่า น่ัง-พับ-เพยี บ กราบผู้ใหญ่ ไดแ้ ก่ ปู่ ยา่ ตา หมายถึง การนั่งพับขา ยาย พอ่ แม่ ลุงป้า นา้ อา ครู ทงั้ ๒ ขา้ งไปทางเดียวกัน อาจารย์ และผ้ทู ี่เราเคารพ ตอ้ งปฏบิ ัตดิ ังนี้ ชายและหญิง นัง่ พับเพยี บ ทอดมอื ท้ังสองขา้ งลงพรอ้ มกนั ใหแ้ ขนครอ่ มเข่าทอี่ ยู่ดา้ นล่างเพยี งเขา่ เดียว มอื ประนมตง้ั กับพ้นื ไมแ่ บมือ คอ้ มตวั ลงใหห้ น้าผากแตะส่วนบนของมือ กราบเพยี งคร้งั เดียว จากน้นั เปล่ยี นท่าน่งั สารวม นอกจากการกราบแลว้ ยงั มีการไหว้ ที่เปน็ การแสดง ความเคารพอีกลกั ษณะหนง่ึ ตามไปดูกนั เลยจา้ 29

การไหว้ 1. การไหว้พระ ยกมือประนมข้ึน พร้อมกบั กม้ ศรษี ะลงเล็กน้อย ให้นิว้ หวั แม่มอื อยู่ระหว่างควิ้ ปลายน้วิ ชจ้ี รด หน้าผากครั้งเดียว 2. การไหว้บุคคล ผ้มู อี ายุมากกว่า ยกมือขึ้นไหว้ให้ปลายนิว้ ช้ี อยรู่ ะหว่างคิว้ น้ิวหัวแม่มือ ท้งั สองอยบู่ นดัง้ จมกู พรอ้ ม ก้มศรีษะนอ้ มตัวลงพองาม 3. การไหว้บุคคล ผูม้ อี ายุเสมอกัน ยกมอื ขึ้นไหว้ ให้ปลายน้ิวชี้ อยู่ทด่ี ั้งจมกู นว้ิ หัวแม่มอื ทงั้ สอง อยทู่ ีค่ างกม้ ศรีษะเลก็ น้อย 30

การแนะนาให้รูจ้ ักกัน 1. แนะนาผ้ชู ายใหร้ ู้จักผู้หญิง หากมอี ายุเท่ากนั 2. แนะนาผอู้ ายนุ ้อยกวา่ ใหร้ ู้จกั ผอู้ ายุมากกวา่ 3. แนะนาผมู้ ีตาแหน่งน้อยกว่าให้รจู้ กั ผมู้ ตี าแหน่งสงู กว่า 4. ผ้มู ีอายุ ยศ ตาแหนง่ เทา่ กัน จะแนะนาใครกอ่ นก็ได้ 5. หากเปน็ ผูห้ ญิงกบั ผชู้ ายตอ้ งแนะนาผ้ชู ายให้รู้จักผ้หู ญิง เมอ่ื แนะนาใหร้ ู้จกั กนั ผอู้ ายนุ อ้ ยกว่า ตอ้ งแสดงความเคารพดว้ ยการไหว้ ผู้อายุมากกว่าต้องรบั ไหว้หรอื ค้อมศีรษะ เพ่ือรับการแสดงความเคารพนะคะ เด็กดตี อ้ งมีมารยาทในการพดู และการทกั ทาย พูดจาไพเราะน่าฟงั รูจ้ กั ขอบคุณ ขอโทษ และ เคารพผู้ใหญ่นะคะเดก็ ๆ 31

คาชี้แจง ให้นกั เรยี นระบายสีรูปภาพท่แี สดงถึงการปฏบิ ัติตน 1. ตามกริ ยิ ามารยาทไทย 2. ส้มจกุ สวสั ดีญาติผู้ใหญ่ บอย กล่าวขอบคุณคุณลงุ ในงานบุญ ไปรษณีย์ท่มี าส่งของ 3. 4. บวั และไผ่ นัง่ ทอดขา หนูนิด กราบพระแบบ ขณะฟังคุณพอ่ เล่านิทาน เบญจางคประดษิ ฐ์ 5. 6. ตน้ นา้ วงิ่ แซงคิวข้นึ รถ มิน้ และน้อง ไมส่ นใจ เพราะรีบไปโรงเรยี น เมือ่ เดนิ ผา่ นคุณครู 32

คาชี้แจง ใหน้ กั เรียน ทาเครือ่ งหมาย  หนา้ ขอ้ ที่นักเรียนเคยปฏบิ ัติ ตามมารยาทไทย พร้อมระบบุ คุ คลทีน่ ักเรียนเคยปฏิบตั ดิ ว้ ย 1. บคุ คลทน่ี ักเรยี นไหว้ การไหว้ 2. บคุ คลทนี่ ักเรยี นกลา่ วขอโทษ การกล่าวขอโทษ 3. บคุ คลทน่ี กั เรียนกราบ การกราบ 4. บคุ คลทีน่ กั เรียนกลา่ วขอบคุณ การกล่าวขอบคุณ 33

คาช้ีแจง ใหน้ ักเรียนจับคู่กับเพ่ือน จากนน้ั ฝกึ ปฏิบตั ิตนตามมารยาทไทย ในหัวข้อใดกไ็ ด้ แลว้ มาแสดงหน้าช้ันเรยี นพร้อมบนั ทกึ ผลการ ปฏบิ ตั ิ มารยาทไทยท่ีนักเรยี นปฏบิ ตั ิ คือ ผลการปฏิบัติ 1. นักเรยี นสามารถปฏิบัตไิ ด้ ถูกต้องหรอื ไม่ ถูกตอ้ ง ไมถ่ กู ต้อง 2. มารยาทนน้ี ักเรยี นจะนาไปใช้ในชวี ิตประจาวนั หรอื ไม่ เพราะเหตใุ ด 34

คาชี้แจง ให้นักเรยี นจับกลมุ่ ๆ ละ 4-5 คน จากน้นั ให้แบง่ หนา้ ที่ ความรบั ผดิ ชอบ ทาสมดุ ภาพมารยาทไทยกลุ่มละ 1 เลม่ ตวั อยา่ งสมุดภาพ สมาชกิ ในกลุ่ม สมุดภาพ 1. มารยาทงามตามแบบไทย 2. 3. 4. 5. ปกหนา้ ปกหลงั ภายในเล่ม ให้นักเรยี นตดิ ภาพเกย่ี วกับมารยาทไทย พรอ้ มเขียนลกั ษณะของมารยาทตามภาพ 35

แบบทดสอบ หลังเรยี น เลม่ ที่ 4 มารยาทงามตามแบบไทย คาชี้แจง 1. แบบทดสอบมี 5 ขอ้ คะแนนเตม็ 5 คะแนน เวลา 10 นาที 2. ให้เขียนเครือ่ งหมาย  ทับตวั อักษร ก ข หรือ ค หน้าขอ้ คาตอบท่ถี ูกตอ้ งทส่ี ดุ 1. บุคคลใดปฏิบัติถูกต้อง ขณะยืนรอรถประจาทาง ก. ดาว ยนื เข้าแถว ข. เด่น ยืนบังคนอ่นื ค. เดอื น แซงคิวเพ่ือน 2. บคุ คลใดปฏิบัติได้ถกู ต้อง ขณะนั่งเรียนหนังสอื ก. ฝน นั่งตัวตรงมอื แนบขา้ งลาตัว ข. ฝุ่น นัง่ ตวั ตรงอยา่ งสารวม ค. ฝา้ ย นั่งตวั ตรงแยกขาตามสบาย 36

เล่มที่ 4 มารยาทงามตามแบบไทย 3. เมอื่ พบครโู ดยบงั เอญิ นักเรยี นควรปฏิบัตอิ ยา่ งไร ก. ยกมอื ไหว้ และกลา่ วว่าสวสั ดีครับ ข. จับมอื และกลา่ วว่าสวัสดคี รบั ค. ยืนตรง และกลา่ วว่ายนิ ดคี รบั 4. บุคคลใด ปฏิบัติไมถ่ ูกตอ้ งในการแตง่ กายไปวัด ก. เพชร สวมเคร่ืองประดับราคาแพง ข. พลอย สวมเสื้อลูกไม้ โจงกระเบน ค. พรงิ้ สวมเส้ือเช้ติ กระโปรงสุภาพ 5. การปฏิบัติตนอย่างมมี ารยาท ในขอ้ ใดถูกต้องท่สี ุด ก. เป็นการแสดงถงึ ความรักชาติ ข. เป็นการแสดงถงึ ฐานะความเป็นอยู่ ค. เปน็ การแสดงถงึ วัฒนธรรมทีด่ งี าม ตามไปดูเฉลย กันต่อเลยค่ะ 37

ภำคผนวก 38

เฉลย แบบทดสอบ แบบทดสอบกอ่ นเรยี น แบบทดสอบหลังเรียน ขอ้ เฉลย ขอ้ เฉลย 1. ข. 1. ก. 2. ค. 2. ข. 3. ค. 3. ก. 4. ข. 4. ก. 5. ก. 5. ค. 39

กจิ กรรมท่ี 1 แตง่ กายใหเ้ หมาะสม 1. ต้ัมไปเลน่ สงกรานต์ ก. กับเพื่อนๆ ข. ค. 2. แตงไปงานแต่งงาน ง. เพ่ือนคุณแม่ จ. 3. ตุม้ ไปงานศพ กบั คณุ พ่อ 4. โตง้ ไปเตะฟตุ บอลท่ี สวนหย่อมขา้ งหมูบ่ า้ น 5. ตาลไปเย่ียมคุณยาย ท่ีตา่ งจังหวดั เกณฑก์ ารใหค้ ะแนน กจิ กรรมนี้หนูทาได้ โยงเส้นถกู ตอ้ ง ข้อละ 1 คะแนน ............คะแนน รวมท้ังหมด 5 คะแนน ไม่ยากเลย ใช่ไหมคะเพือ่ นๆ 40

กจิ กรรมท่ี 2 แตง่ กายดมี มี ารยาท 1. ระบายสี เกณฑก์ ารใหค้ ะแนน 2. ไม่ระบายสี ระบายสคี าตอบทีถ่ กู ต้อง และไมร่ ะบายสีคาตอบที่ผิด 3. ระบายสี 4. ระบายสี ข้อละ 1 คะแนน รวมท้งั หมด 6 คะแนน 5. ไม่ระบายสี 6. ไม่ระบายสี กิจกรรมน้หี นูทาได้ ............คะแนน กจิ กรรมที่ 3 1. ตอบคาถามโดยเติมเครื่องหมาย  แต่งกายไปรว่ มงาน ลงใน  พร้อมว่าเหมาะสมหรอื ไม่เหมาะสม พร้อมเขยี นแสดงความคดิ เหน็ อย่างถูกต้อง 2. ตอบตามความเหมาะสม ตัวอย่างคาตอบ เช่น ปฏิบตั ิ เพราะเป็นการแตง่ กายอย่างมีมารยาท ไมป่ ฏิบตั ิ เพราะเป็นการแต่งกายที่ไม่เหมาะกบั กาลเทศะ (คาตอบขึ้นอยกู่ บั ดลุ ยพินิจครู โดยพจิ ารณาจากภาพ) เกณฑ์การให้คะแนน กิจกรรมนีห้ นทู าได้ ตอบถูกต้อง ไดข้ ้อละ 1 คะแนน ............คะแนน รวมทั้งหมด 2 คะแนน 41

กจิ กรรมที่ 4 เกณฑก์ ารให้คะแนน กิรยิ ามารยาทไทย ระบายสีถกู ต้อง ข้อละ 1 คะแนน 1. ระบายสี รวมทั้งหมด 6 คะแนน 2. ระบายสี 3. ไม่ระบายสี กจิ กรรมน้หี นทู าได้ 4. ระบายสี ............คะแนน 5. ไม่ระบายสี 6. ไม่ระบายสี กจิ กรรมที่ 5 เด็กดมี มี ารยาท เคยปฏิบัตทิ ุกขอ้ พร้อมระบุบุคคลทนี่ กั เรยี นเคย 4-5 คะแนน แสดงมารยาทไทยด้วยถกู ต้อง เหมาะสม 2-3 คะแนน 1 คะแนน เคยปฏิบตั ิ 2-3 ข้อ พรอ้ มระบุบุคคลที่นักเรยี นเคย แสดงมารยาทไทยด้วยถูกต้อง เหมาะสม เคยปฏิบัติ 1 ขอ้ พรอ้ มระบุบุคคลท่ีนักเรยี นเคย แสดงมารยาทไทยด้วยไดบ้ างสว่ น เกณฑ์การให้คะแนน กจิ กรรมนหี้ นูทาได้ ตอบคาถามถูกต้อง ได้ข้อละ 1 คะแนน ............คะแนน รวมทัง้ หมด 2 คะแนน 42

กจิ กรรมท่ี 6 มารยาทไทยหนูทาได้ บอกช่ือมารยาทไทยท่ีนกั เรยี นรว่ มกนั ปฏบิ ตั ไิ ด้ ปฏบิ ตั แิ ละตอบคาถาม ไดถ้ กู ตอ้ ง เหมาะสม มคี วามสารวมขณะปฏิบตั ิ (คาตอบข้นึ อยูก่ บั ดลุ ยพินจิ ครู) ตวั อย่างคาตอบ เช่น กจิ กรรมน้ีหนูทาได้ ............คะแนน 1. การกราบพระ 2. ถกู ตอ้ ง  ไมถ่ กู ตอ้ ง 3. นาไปใช้ใน เพราะเปน็ การแสดงกิริยามารยาททีด่ ีงามของคนไทย เกณฑ์การให้คะแนน เขียนบอกช่ือมารยาทและปฏบิ ัตไิ ด้ ให้ 2 คะแนน ตอบคาถามถกู ตอ้ ง ข้อละ 1 คะแนน รวมท้ังหมด 5 คะแนน กิจกรรมท่ี 7 สมดุ ภาพมารยาทไทย ทาสมุดภาพมารยาทไทย ตดิ ภาพพร้อมเขียนลักษณะ 4-5 คะแนน ของมารยาทตามภาพ ไดถ้ กู ตอ้ ง เหมาะสม มคี วาม 2-3 คะแนน สามัคคี และมคี วามคิดสร้างสรรค์ 1 คะแนน ทาสมุดภาพมารยาทไทย ตดิ ภาพพร้อมเขยี นลกั ษณะ ของมารยาทตามภาพ ไดถ้ กู ตอ้ ง เหมาะสม ทาสมุดภาพมารยาทไทย ติดภาพพร้อมเขียนลักษณะ ของมารยาทตามภาพได้ บางสว่ นยงั ไม่ถกู ต้อง กิจกรรมน้หี นทู าได้ ............คะแนน 43

เอกสารอ้างอิง กระทรวงศึกษาธิการ. (๒๕๕๑). หลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐาน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๑. กรุงเทพฯ: โรงพมิ พช์ มุ นุมสหกรณก์ ารเกษตร แหง่ ประเทศไทย. ฝา่ ยนวัตกรรมการเรียนรู้. (2554). ค่มู ือครูสงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรมชน้ั ประถมศกึ ษาปที ่ี 2. กรงุ เทพฯ : สถาบนั พัฒนาคุณภาพวิชาการ. __________. (2549). แผนการจดั การเรยี นรสู้ องแนวทางท่ีเน้นผ้เู รยี น เป็นสาคัญ. กรุงเทพฯ : สถาบันพฒั นาคณุ ภาพวชิ าการ. เยาวลักษณ์ อักษร และคณะ. (2551). คู่มือครู สงั คมศึกษาศาสตร์ และวฒั นธรรม ช้นั ประถมศกึ ษาปที ี่ 2. กรงุ เทพฯ : อกั ษรเจริญทัศน์ สมศกั ดิ์ สนิ ธุระเวชญ์ และคณะ. (2546). หนงั สอื เรียนสาระพื้นฐานสงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ป. 2. กรงุ เทพฯ : วัฒนาพานชิ . สานกั วิชาการและมาตรฐานการศึกษา. (๒๕๔๘). แนวทางการพฒั นา การวดั และ ประเมิน คุณลกั ษณะอันพึงประสงค์ ตามหลกั สตู รแกนกลาง การศกึ ษาข้นั พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๑. พิมพ์คร้ังที่ ๒. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพช์ มุ นุมสหกรณก์ ารเกษตรแห่งประเทศไทย จากดั . สุเทพ จิตรชนื่ และคณะ. (2554). คู่มือการสอนเพื่อครผู ู้สอนสังคมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ี่ 2. กรงุ เทพฯ : วัฒนาพานิช. 44