Anayasa Hukuku 53 Cevap: Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, mil- letvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilir. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaş- kanı seçilir. İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir ne- denle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oyla- madaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyla- rın salt çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilir. Oylamada, adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması halinde, sadece Cumhurbaşkanı seçimi yenilenir. Cevap D seçeneğidir. I. İlk döneminde TBMM tarafından seçimler yenilenirse II. İkinci döneminde TBMM tarafından yenilenirse III. İkinci döneminde cumhurbaşkanınca seçimler yenilenirse 71. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanı yukarıdaki durumlardan hangisi veya hangilerinin meydana gelmesi durumunda iki defadan fazla cumhurbaşkanı olabilir? A) Yalnız III B) Yalnız II C) II, III D) I, II E) I, III Cevap: Kural olarak, 1982 Anayasasına göre “Cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.” İstisna olarak ise cumhurbaşkanının ikinci döneminde TBMM tarafından se- çimlerin yenilenmesi durumunda cumhurbaşkanı bir daha aday olabilir. Yani bu durumda seçimlerin yenilendiği zamana denk gelen ikinci dönem, dönemden sayılmaz. Cevap B seçeneğidir.
54 3Y Hukuk Soru Havuzu 72. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanı seçimlerinin yenilenmesi hakkında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Cumhurbaşkanlığı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimleri beraber yapılır B) Cumhurbaşkanı seçimlerinde ikinci tur oylamada hiçbir aday kullanı- lan oyların salt çoğunluğunu alamazsa sadece cumhurbaşkanı seçim- leri yenilenir C) Cumhurbaşkanı seçimlerinin ikinci tura kalması durumunda, ikinci tura katılmaya hak kazanan adaylardan birisi herhangi bir sebeple se- çime katılamayacak olursa birinci oylamadaki sıraya en çok oyu alan diğer aday ikame edilir D) Cumhurbaşkanı seçimlerinde ikinci oylamaya tek aday kalırsa refe- randum yapılır E) Hakkında soruşturma açılan cumhurbaşkanı seçimleri yenileyemez Cevap: Cumhurbaşkanlığı seçim sürecinde aranan oy çoğunluklarına bakar- sak şöyle bir tablo ortaya çıkmaktadır: 1) Tur oylama: geçerli oyların salt çoğunluğu 2) Tur oylama: geçerli oyların çoğunluğu -- Referandum oylaması: geçerli oyların salt çoğunluğu Görüldüğü üzere kullanılan oyların salt çoğunluğu değil, geçerli oyların çoğun- luğu aranmaktadır. Cevap B seçeneğidir. 73. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanının işlemleri hakkında aşağı- da verilenlerden hangisi yanlıştır? A) Çıkardığı yönetmeliklere karşı yargı yolu açıktır B) Birel işlemlerine karşı yargı yolu açıktır C) Cumhurbaşkanlığı kararnamesine karşı yargı yolu açıktır D) Olağanüstü hal dönemlerine çıkarılan cumhurbaşkanı kararnameleri- ne karşı yargı yolu kapalıdır E) Tek başına yaptığı işlemlere karşı yargı yolu kapalıdır Cevap: 2017 Anayasa değişikliği ile parlamenter hükümet sisteminin terk edil- mesi ile cumhurbaşkanının sorumsuz olması kuralı da ortadan kalkmıştır. Bunu 1982 Anayasası’nda yer alan “cumhurbaşkanının tek yaptığı iş- Bilelim lemlere karşı yargı yolu kapalıdır” ifadesi 2017 değişikliği ile kal- dırılmıştır.
Anayasa Hukuku 55 Yeni durumda cumhurbaşkanı da kural olarak tesis ettiği işlemlerden dolayı sorumludur ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. Bu durum cumhurbaşkanının hem birel işlemleri hem de düzenleyici işlemleri için geçerlidir. BİREL İŞLEMLER Cumhurbaşkanı tarafından tesis edilen, muhatabı belli olan, somut, bir defada tükenen ve özel nitelikli işlemlerdir. Örneğin kaymakam görev yeri değişikliği, vali görevden alma, bakan yardımcısı ataması gibi. Cumhurbaşkanınca tesis edilen birel işlemlerin hepsine karşı yargı yolu açıktır. DÜZENLEYİCİ İŞLEMLER Cumhurbaşkanınca tesis edilen işlemler cumhurbaşkanlığı kararnamesi, yö- netmelik ve genelge, tebliğ gibi diğer düzenleyici işlemlerdir. Olağan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri; olağan cumhurbaşkanlığı kararna- melerine karşı yargı yolu açıktır. Bu kararnameler, “idari işlem” olmalarına rağ- men yargısal denetimleri anayasa yargısında yapılır. Anayasa’ya aykırı oldukları iddiası ile Anayasa Mahkemesi’ne dava açılabilir. Olağanüstü Hal veya Savaş Döneminde Çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararna- meleri; bu kararnameler karşı yargı yolu kapalıdır. Yönetmelikler; cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan yönetmeliklere karşı yargı yolu açıktır. Bu işlemler “idari işlem” oldukları için yargısal denetimleri idari yargı düzeninde yapılmaktadır. Adsız (Adi) Düzenleyici İşlemler; tebliğ, tamim, genelge, yönerge gibi düzenleyici işlemlerin 1982 Anayasası’nda isimleri geçmediği için bunların adsız düzenleyici işlemler oldukları kabul edilir. cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan bu düzen- leyici işlemlere karşı yargı yolu açıktır. Bu işlemler “idari işlem” oldukları için yargısal denetimleri idari yargı düzeninde yapılmaktadır. CUMHURBAŞKANI İŞLEMLERİ Yargısal Denetim Yargı Düzeni Anayasa yargısı Olağan CBK Var - OHAL/ Savaş CBK Yok Yönetmelik Var İdari yargı Diğer Düzenleyici Var İdari yargı İşlemler Cevap E seçeneğidir.
56 3Y Hukuk Soru Havuzu 74. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanı yurt dışına çıktığında aşağı- dakilerden hangisi vekalet edebilir? A) Başbakan B) Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı C) Cumhurbaşkanı yardımcısı D) Görevlendireceği bir bakan E) Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri Cevap: Anayasanın 106.maddesine göre, “Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, Cum- hurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.” hükmü ile beraber “Yenisi seçilene kadar Cumhurbaşkanı yar- dımcısı Cumhurbaşkanlığına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kulla- nır.” hükmüne yer verilmiştir. 1- Cumhurbaşkanlığına vekalet etme yetkisi sadece “CB Yardımcısına veril- miştir. 2- CB Yardımcısı aşağıdaki durumlarda Cumhurbaşkanlığına vekalet eder: -- Cumhurbaşkanının hastalık nedeniyle geçici olarak görevden ayrılması -- Cumhurbaşkanının yurtdışına çıkması sebebiyle geçici olarak görevden ayrılması -- Cumhurbaşkanının ölümü -- Cumhurbaşkanının çekilmesi (istifası) -- Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması Ayrıca, geçici görevden ayrılma durumlarına iki örnek verildikten sonra “veya başka bir sebeple” ifadesi kullanılmıştır. Yani, bu durumlar haricinde başka sebepler de olabilir. 1 sayılı CB Kararnamesi md.18’ göre: Cumhurbaşkanlığı kalıcı olarak boşalırsa: en yaşlı CB yardımcısı vekalet eder. Cumhurbaşkanlığı geçici olarak boşalırsa: CB’nin görevlendirdiği CB yar- dımcısı vekalet eder Cevap C seçeneğidir.
Anayasa Hukuku 57 75. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanı Milli Güvenlik Kurulu’na ka- tılamadığı zaman aşağıdakilerden hangisi başkanlığa vekalet edebilir? A) Başbakan B) Cumhurbaşkanı yardımcısı C) Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri D) Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı E) Görevlendireceği bir bakan Cevap: Anayasa madde 118 gereğince “Cumhurbaşkanı katılamadığı zamanlar Millî Güvenlik Kurulu “Cumhurbaşkanı yardımcısı” başkanlığında toplanır. Cevap B seçeneğidir. 76. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu hakkın- da aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. B) Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir. C) Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilir. D) Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaş- kanının görevi sona erer. E) Cumhurbaşkanının görevde bulunduğu sürede işlediği iddia edilen suçlar için görevi bittikten sonra yargılanamaz Cevap: Cezai sorumluluk, ceza hukuku karşısındaki sorumluluğu ifade eder. Bir kişi suç işlediğinde cezai sorumluluk doğar. Cezai sorumluluğun müeyyidesi hapis cezası veya para cezasıdır. 1982 Anayasası, cumhurbaşkanının cezai sorumluluk esaslarına açıkça yer vermiştir. Buna göre cumhurbaşkanını cezai sorumluluğu Anayasa’nın 105’inci maddesinde düzenlenen “cezai soruşturma” mekanizması ile sağlanır Cezai soruşturma, cezai sorumluluğa yol açan bir denetim yoludur. Yani cumhurbaşkanı cezai açıdan yargılanırlar.
58 3Y Hukuk Soru Havuzu Bunu Meclis Soruşturması ile Cezai soruşturma farklı şeylerdir. Bilelim Meclis Soruşturması: Bakan / CB Yardımcısı hakkında -> Görevle ilgili suçlar için Cezai Soruşturma: Cumhurbaşkanı hakkında -> Tüm suçlar için Cezai Soruşturma Açılması Anayasaya göre; cumhurbaşkanı hakkında, TBMM üye tamsayısının salt ço- ğunluğu (yani en az 301 milletvekili) vereceği önerge ile soruşturma açılması istenebilir. (Sadece istenmiş olur. Soruşturma açılmış olmaz) Yine Anayasa’ya göre, hem eski hem de halen görevde olan cumhurbaşkanı için cezai soruşturma açılabilir. Önergenin Görüşülmesi ve Soruşturma Açılmasının Karara Bağlanması TBMM, cezai soruşturma açılması istemini en geç 1 ay içinde görüşür ve gizli oyla karara bağlar. Bu karar üye tam sayısının 3/5 çoğunluğu (en az 360)” ile alınır. Cezai Soruşturma Komisyonu Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının üç katı olarak göstere- cekleri adaylar arasından her parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak 15 kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclise su- nar. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona “bir aylık” yeni ve kesin bir süre verilir Bu süre içinde raporun Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına teslimi zorunludur. Komisyon Raporunun Görüşülmesi Anayasaya göre, Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde da- ğıtılır, dağıtımından itibaren 10 gün içinde genel kurulda görüşülür ve gerek gö- rüldüğü takdirde ilgilinin Yüce Divana sevkine karar verilir. Yüce Divan’a Sevk Kararı Komisyon raporunun Genel Kurulda görüşülmesi sonrasında, ilgilinin Yüce Divan’a sevk edilmesi mecburi değildir. Çünkü 105’inci maddede “sevk kararı alabilir” ifadesi kullanılmıştır.
Anayasa Hukuku 59 Bunu Cezai soruşturma neticesinde Yüce Divan’a sevk kararı TBMM üye Bilelim tamsayısının 2/3 çoğunluğu (en az 400)’nun gizli oyuyla alınır. Yüce Divana Sevk Kararının Sonuçları Anayasanın 105’inci maddesine göre, Cumhurbaşkanı Yüce Divan’a sevk edil- diğinde görevi sona ermez.(2017 değişikliği) Yüce Divanın Vereceği Karar Anayasa Mahkemesi, Yüce Divan sıfatıyla cumhurbaşkanını yargılar. Yüce Di- van’da savcılık görevini Cumhuriyet Başsavcısı veya Cumhuriyet Başsavcıvekili yapar. Ancak, 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliği Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu hakkı getirilmiştir. Anayasa Mahkemesinin yeniden inceleme sonucu vereceği kararlar kesindir. Yüce Divanda yargılaması sonucunda cumhurbaşkanı hakkında görevine engel bir mahkumiyet kararı verilirse görevi sona erer ve cezaları infaz edilir. Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu Usulün Adı Cezai Soruşturma Kapsamı Görevle ilgili21 suçlar + Görev Dışı22 suçlar Soruşturma Önergesi TBMM üye tam salt Soruşturma Açılması TBMM üye tam 3/5 Yüce Divana Sevk TBMM üye tam 2/3 Yüce Divan Yargılaması AYM üye tam salt (3 ay + 3 ayda biter) 2122 Cevap E seçeneğidir. I. Yaralama II. Nüfuzu kötüye kullanma III. Mala zarar verme 77. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanı yukarıdaki suçlardan han- gisi veya hangilerini işlediği iddiasıyla hakkında cezai soruşturma açılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I, II, III D) I, III E) I, II 21 Rüşvet, Görevi ihmal, Nüfuzu kötüye kullanma, İrtikap, gibi sadece kamu görevlilerinin işleyebildiği suçlar 22 Adam öldürme, hırsızlık,yaralama, taciz, mala zarar verme gibi herkesin işleyebildiği suçlar
60 3Y Hukuk Soru Havuzu Cevap: Anayasanın 105’inci maddesine göre, cumhurbaşkanı hem görevle ilgili hem de görevle ilgisi olmayan suçlardan dolayı sorumludur. Bu sebeple herhangi bir suç işlemesi durumunda cezai soruşturma hükümleri uygulanır. Cevap C seçeneğidir. 78. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanı hakkında cezai soruşturma önergesi verilebilmesi için gerekli çoğunluk aşağıdakilerden hangi- sidir? A) Üye tam sayısının salt çoğunluğu B) Üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu C) Toplananların salt çoğunluğu D) Üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu E) Toplananların yarısı Cevap: Anayasaya göre; cumhurbaşkanı hakkında, TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğu (yani en az 301 milletvekili) vereceği önerge ile soruşturma açılması istenebilir. (Sadece istenmiş olur. Soruşturma açılmış olmaz) Cevap A seçeneğidir. 79. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanı hakkında cezai soruşturma önergesi ne kadar süre içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde gö- rüşülür? A) 2 Ay B) 15 Gün C) 1 Ay D) 10 Gün E) 7 Gün Cevap: TBMM, cezai soruşturma açılması istemini en geç 1 ay içinde görüşür ve gizli oyla karara bağlar. Bu karar üye tam sayısının 3/5 çoğunluğu (en az 360)” ile alınır. Cevap C seçeneğidir.
Anayasa Hukuku 61 80. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanı hakkında cezai soruşturma açılabilmesi için gerekli çoğunluk aşağıdakilerden hangisidir? A) Üye tam sayısının dörtte üç çoğunluğu B) Üye tam sayısının salt çoğunluğu C) Üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu D) Toplananların salt çoğunluğu E) Üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu Cevap: TBMM, cezai soruşturma açılması istemini en geç 1 ay içinde görüşür ve gizli oyla karara bağlar. Bu karar üye tam sayısının 3/5 çoğunluğu (en az 360)” ile alınır. Cevap E seçeneğidir. 81. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanı hakkında cezai soruşturma açılması durumunda soruşturma komisyonu kaç üyeden oluşur? A) 20 B) 5 C) 10 D) 7 E) 15 Cevap: Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi par- tilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kuru- lacak 15 kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Cevap E seçeneğidir. 82. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanı hakkında cezai soruşturma sonucunda Yüce Divana sevk kararı verilebilmesi için gerekli ço- ğunluk aşağıdakilerden hangisidir? A) Üye tam sayısının dörtte üç çoğunluğu B) Üye tam sayısının salt çoğunluğu C) Üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu D) Toplananların salt çoğunluğu E) Üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu Cevap: Komisyon raporunun Genel Kurulda görüşülmesi sonrasında, ilgilinin Yüce Divan’a sevk edilmesi mecburi değildir. Çünkü 105’inci maddede “sevk ka- rarı alabilir” ifadesi kullanılmıştır. Bunu Cezai soruşturma neticesinde Yüce Divan’a sevk kararı TBMM üye Bilelim tamsayısının 2/3 çoğunluğu (en az 400)’nun gizli oyuyla alınır. Cevap C seçeneğidir.
62 3Y Hukuk Soru Havuzu 83. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanının cezai soruşturma sonu- cunda Yüce Divana yargılaması kural olarak ne kadar süre içinde tamamlanmalıdır? A) 15 Gün B) 2 Ay C) 1 Ay D) 20 Gün E) 3 Ay Cevap: Cumhurbaşkanının cezai soruşturma sonucunda Yüce Divana yargıla- ması kural olarak 3 ay süre içinde tamamlanmalıdır. Cevap E seçeneğidir. 84. 1982 Anayasası’na göre aşağıdakilerden hangisi cumhurbaşkanının görev ve yetkileri arasında yer almaz? A) Üyeler arasından Devlet Denetleme Kurulu Başkanını atar B) Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri alır C) Üst kademe kamu yöneticilerini atar D) Kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilir E) Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir Cevap: 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanının görev ve yetkileri aşağıdaki gibidir: • Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Mec- lisi’nde açılış konuşmasını yapmak, • Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni gerektiğinde toplantıya çağırmak, • Yasaları yayımlamak, • Yasaları yeniden görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne geri gön- dermek, • Anayasa değişikliklerine ilişkin yasaları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunmak, • Yasaların TBMM İçtüzüğü’nün, tümünün ya da belirli kurallarının Anaya- sa’ya biçim ya da esas yönünden aykırı oldukları gerekçesi ile Anayasa Mah- kemesi’nde iptal davası açmak, • Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir. (2017 yeniliği) • Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek, • Bakanları ve Cumhurbaşkanı yardımcılarını atamak ve görevlerine son ver- mek,
Anayasa Hukuku 63 • Üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verir ve bunların atan- malarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenler (2017 yeniliği) • Yabancı devletlere Türk Devleti’nin temsilcilerini göndermek, Türkiye Cumhu- riyeti’ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek, • Uluslararası andlaşmaları onaylamak ve yayımlamak, • Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunar. • Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri alır. (2017 yeniliği) • Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı ka- rarnamesi çıkarabilir. (2017 yeniliği) • Kanunların uygulanmasını sağlamak ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yö- netmelikler çıkarabilir. (2017 yeniliği) • Kararnameler ve yönetmelikler, yayımdan sonraki bir tarih belirlenmemişse, Resmî Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girer. (2017 yeniliği) • Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Başkomutan- lığını temsil etmek, • Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanılmasına karar vermek, • Genelkurmay Başkanı’nı atamak, • Milli Güvenlik Kurulu’nu toplantıya çağırmak, • Milli Güvenlik Kurulu’na Başkanlık etmek, • Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafif- letmek ya da kaldırmak, • Devlet Denetleme Kurulu’nun üyelerini ve başkanını atamak, • Devlet Denetleme Kurulu’na inceleme, araştırma ve denetleme yaptırmak, • Yükseköğretim Kurulu üyelerini seçmek, • Üniversite rektörlerini seçmek, -- Anayasa Mahkemesine 12 üye -- Danıştay üyelerinin dörtte birini, -- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekilini, -- Hakimler ve Savcılar Kuruluna 4 üye seçmek. Cevap A seçeneğidir.
64 3Y Hukuk Soru Havuzu I. İnceleme II. Denetleme III. İdari Soruşturma IV. Araştırma 85. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri Devlet Denetleme Kuru- lu’nun 1982 Anayasası’nda açıkça belirtilen görev ve yetkileri ara- sında yer alır? A) I, II, III B) II, III, IV C) I, III, IV D) I, II, III, IV E) I, IV Cevap: Devlet Denetleme Kurulu’nun yetkileri inceleme, araştırma, denetim ve idari soruşturma yapmaktır. Görev alanındaki kurumlarda hem şekil hem de yerindelik denetimi yapmaktadır. Cevap D seçeneğidir. I. Başbakan II. Devlet Denetleme Kurulu Başkanı III. Anayasa Mahkemesi üyesi 86. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanı yukarıda verilenlerden han- gisi veya hangilerinin atamasını yapar? A) Yalnız I B) Yalnız III C) II, III D) Yalnız II E) I, II, III Cevap: DDK Başkanı ve AYM üyesi atamak CB’nin görevleri arasındadır. Baş- bakanlık makamı 2017 değişikliği ile kaldırılmıştır. Cevap C seçeneğidir. I. Türk Silahlı Kuvvetleri II. Yargı organları III. Meslek kuruluşları 87. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri Devlet Denetleme Kuru- lu’nun 1982 Anayasası’nda denetleyebileceği kurumlar arasında yer alır? A) I, II, III B) II, III C) I, III D) Yalnız III E) I, II Cevap: Devlet Denetleme Kurulunun denetim, araştırma ve inceleme yapma yetkisi kapsamındaki kurumlar aşağıdakilerdir: -- Devlet kamu tüzel kişiliği kapsamındaki kurumlar -- Diğer kamu tüzel kişileri -- %50’den fazla kamu sermayeli her türlü kuruluş
Anayasa Hukuku 65 -- Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları -- İşçi ve işveren sendikaları -- Kamuya yararlı dernekler -- Kamuya yararlı vakıflar Bunu Ancak, yargı organları Devlet Denetleme Kurulunun görev alanı dı- Bilelim şındadır. Meslek sınavları açısından bu iki istisnanın iyi bilinmesi gerekmektedir. DİKKAT: DDK, 2017 değişikliği ile artık TSK’yi de denetleyebilir Cevap C seçeneğidir. 88. 1982 Anayasası’na göre Devlet Denetleme Kurulu’nun teşkilat, gö- rev, yetki ve diğer esasları aşağıdakilerden hangisi ile düzenlenir? A) Kanun B) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi C) Tüzük D) Yönetmelik E) Parlamento kararı Cevap: Devlet Denetleme Kurulu’nun teşkilat, görev, yetki ve diğer esasları Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenir. Cevap B seçeneğidir. 89. 1982 Anayasası’na göre bakanlar hakkında aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) Bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır. B) Bakanlar, 81 inci maddede yazılı şekilde Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde andiçerler. C) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, bakan olarak atanırlarsa üyelik- leri sona ermez D) Bakanlar, Cumhurbaşkanına karşı sorumludur. E) Bakanlar, görevleriyle ilgili olmayan suçlarda yasama dokunulmazlığı- na ilişkin hükümlerden yararlanır. Cevap: Anayasanın 106’ncı maddesine göre, “…bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve gö- revden alınır.”
66 3Y Hukuk Soru Havuzu Bakanların sayısına ilişkin olarak anayasa metninde herhangi bir sayı verilme- miştir. Bu durumda kaç bakan olacağı cumhurbaşkanının takdirindedir. Boşalan bir bakanlığa 15 gün içinde yenisinin atanmasına dair hüküm 2017 değişikliği ile kaldırılmıştır. Bakanlar, göreve başlarken Anayasa’nın 81 inci maddesinde yazılı şekilde Tür- kiye Büyük Millet Meclisi önünde ant içerler. Bakanlar, cumhurbaşkanına karşı sorumludurlar. Bakan Seçilme Yeterliliği Anayasanın 106’ncı maddesine göre, “…bakanlar, milletvekili seçilme yeter- liliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır.” Görüldüğü üzere bakan olmak için milletvekili olma şartlarına sahip olmak yeterlidir. Milletvekili seçilmek için gerekli olan şartları daha önce incelemiştik. Bunu 2017 Anayasa değişikliği ile bir kimsenin aynı anda “bakan+MV” Bilelim olması artık mümkün değildir. Görev Dışı Suçlardan dolayı Cezai Sorumluluk Bakanlar da tüm gerçek kişiler gibi (görevleri dışında) suç işleme ehliyetine sahiptirler. Bu şekilde suç işlenmesi durumunda Türk Ceza Kanunu ve Ceza Mu- hakemesi Kanununa göre yargılama yapılır. Örneğin, bakan kasıtlı olarak birisini öldürürse bundan kişisel olarak sorumludur. -- Yargılama yapılması için yasama dokunulmazlığının kaldırılması gerekir. -- Görevle ilgili olmayan suçlarda yargılama Anayasa Mahkemesinde yapıl- maz. Ceza Mahkemeleri yetkilidir. -- Görevle ilgisi olmayan suçlardan dolayı meclis soruşturması açılamaz. Cevap C seçeneğidir.
Anayasa Hukuku 67 90. 1982 Anayasası’na göre bakanları atama yetkisi kime aittir? A) Cumhurbaşkanı B) Başbakan C) TBMM D) Bakanlar kurulu E) Cumhurbaşkanı yardımcısı Cevap: Bakanlar, CB tarafından atanır. Cevap A seçeneğidir. 91. 1982 Anayasası’na göre bakanlar kime karşı sorumludur? A) Başbakan B) TBMM C) Bakanlar kurulu D) Cumhurbaşkanı E) Cumhurbaşkanı yardımcısı Cevap: Bakanlar, CB’ye karşı sorumludur. Cevap D seçeneğidir. 92. 1982 Anayasası’na göre bir milletvekilinin bakan seçilmesi duru- munda aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) TBMM üyeliği resen düşer B) TBMM üyeliği düşmez C) TBMM üyeliği Meclis oylaması sonunda düşer D) TBMM üyeliği Meclis tarafından aksi karar alınmazsa düşer E) TBMM üyeliğinin Cumhurbaşkanı kararına bağlıdır Cevap: Milletvekilleri, Bakan olarak atanırlarsa TBMM üyelikleri resen sona erer. Cevap A seçeneğidir.
68 3Y Hukuk Soru Havuzu I. Yasama Dokunulmazlığı II. Hukuki sorumsuzluk III. Cezai sorumsuzluk 93. 1982 Anayasası’na göre yukarıdakilerden hangisi veya hangileri ba- kanlara sağlanan parlamenter muafiyetlerdendir? A) Yalnız III B) Yalnız I C) Yalnız II D) II, III E) I, II, III Cevap: 1982 Anayasası’na göre bakanlar görev dışı suçlardan dolayı yargılan- ma hususunda yasama dokunulmazlığı hükümlerine tabidir. Görevle ilgili suçlar- dan dolayı ise meclis soruşturması mekanizması işletilerek cezai sorumlulukları sağlanır. Bakanlar hukuki sorumluluk açısından ise herhangi bir istisnaya tabi değildirler ve doğrudan hukuk davası (boşanma, tazminat, miras gibi) açılabilir. Cevap B seçeneğidir. 94. 1982 Anayasası’na göre bakanlıklar kurulması, kaldırılması, görevle- ri, teşkilat yapısı ve yetkileri aşağıdakilerden hangisi ile belirlenir? A) Tüzük B) Kanun C) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi D) Yönetmelik E) Parlamento kararı Cevap: 1982 Anayasası’nda “Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaş- kanlığı kararnamesiyle düzenlenir.” ifadesi yer almaktadır. 2017 anaysa deği- şikliği öncesinde kanun ile yapılmakta ve düzenlenmekte olan bu hususlar artık Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecektir. 2017 Anayasa değişikliğini müteakiben yapılan seçim sonrasındaki bakanlık- lar “CB Kararnamesi” ile kurulmuştur. Görev ve yetkileri de CB kararnamesi ile belirlenmiştir. Cevap C seçeneğidir.
Anayasa Hukuku 69 95. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanı yardımcısı hakkında aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşka- nı yardımcısı atayabilir. B) Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halin- de, kırkbeş gün içinde Cumhurbaşkanı seçimi yapılır. Yenisi seçilene kadar Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanlığına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır. C) Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçi- ci olarak görevinden ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanı yardımcı- sı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır. D) Cumhurbaşkanı yardımcıları, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve gerekli görü- lürse Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından görevden alınır. E) Cumhurbaşkanı yardımcıları, 81 inci maddede yazılı şekilde Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde andiçerler. Cevap: Cumhurbaşkanı yardımcılığı ilk defa 2017 anayasa değişikliği ile gelen bir statüdür. Göreve Atanma Anayasanın 106’ncı maddesine göre, “Cumhurbaşkanı yardımcıları …., millet- vekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır.” Cumhurbaşkanı yardımcılarının sayısına ilişkin olarak anayasa metninde her- hangi bir sayı verilmemiştir. 1982 Anayasası’nda “Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir.” ifadesine yer verilmiştir. Bu durumda kaç Cumhurbaşkanı yardımcısı olacağı cumhurbaşka- nının takdirindedir. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Seçilme Yeterliliği Anayasanın 106’ncı maddesine göre, “Cumhurbaşkanı yardımcısı ………., mil- letvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tara- fından atanır ve görevden alınır.” Görüldüğü üzere Cumhurbaşkanı yardımcısı olmak için milletvekili olma şart- larına sahip olmak yeterlidir. Milletvekili seçilmek için gerekli olan şartları daha önce incelemiştik.
70 3Y Hukuk Soru Havuzu Bunu Bir kimsenin aynı anda “CBY+MV” olması artık mümkün değildir. Bilelim Cumhurbaşkanı yardımcıları, göreve başlarken Anayasa’nın 81 inci maddesin- de yazılı şekilde Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde ant içerler. Cumhurbaşka- nı yardımcıları, cumhurbaşkanına karşı sorumludurlar. Görev ve Yetkiler 1982 Anayasası hükümlerine göre Cumhurbaşkanı yardımcısının tek bir görevi vardır. O da gerekli durumlarda cumhurbaşkanına vekalet etmektir. Cumhur- başkanı yardımcısı, vekalet etme görevini yürütürken cumhurbaşkanına ait tüm yetkileri kullanabilir. Hukuki Statü Bir milletvekilinin Cumhurbaşkanı yardımcısı seçilmesi milletvekilliğini sona erdirir. Cumhurbaşkanı yardımcısı da göreve başlarken milletvekili andı içerler ve tabi oldukları kayıt ve şartlara uyarlar. Cumhurbaşkanı yardımcısı ayrıca mil- letvekili dokunulmazlığı ve sorumsuzluğundan da yararlanırlar. Görüldüğü üzere CB yardımcısını atama ve görevden alma yetkisi CB’ye aittir. TBMM’nin böyle bir görevi yoktur. Cevap D seçeneğidir. 96. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanı yardımcısı atama yetkisi kime aittir? A) Bakanlar kurulu B) Cumhurbaşkanı C) Cumhurbaşkanı yardımcısı D) Başbakan E) TBMM Cevap: Anayasanın 106’ncı maddesine göre, “Cumhurbaşkanı yardımcıları …., milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tara- fından atanır ve görevden alınır.” Cevap B seçeneğidir.
Anayasa Hukuku 71 97. 1982 Anayasası’na göre aşağıdakilerden hangisi cumhurbaşkanı yar- dımcısı olamaz? A) 19 yaşındaki Niyazgül B) Yargılanmakta olan Gelengül C) Türk vatandaşı Sakargül D) Askerliğini tecil ettirmiş olan Şerefgül E) İlkokul üçüncü sınıftan sonra okumayan Lalegül Cevap: CBY olabilmek için en az ilkokul mezunu olmak gerekir. Cevap E seçeneğidir. 98. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanı yardımcısı hakkında mec- lis soruşturması açılabilmesi için gerekli çoğunluk aşağıdakilerden hangisidir? A) Üye tam sayısının salt çoğunluğu B) Üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu C) Toplananların salt çoğunluğu D) Üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu E) Üye tam sayısının dörtte üç çoğunluğu Cevap: Cezai sorumluluk, Ceza hukuku karşısındaki sorumluluktur ve Türk Ceza Kanununda suç olarak belirtilen eylemlerin işlenmesiyle bu sorumluluk do- ğar. Bu sorumluluğun cezası, hapis cezası veya para cezasıdır ve bu cezaları yet- kili mahkemeler verir. Bakanların cezai sorumluluğunu görevle ilgili suçlar ve gö- revle ilgili olmayan (kişisel) suçlar nedeniyle sorumluluk olarak ikiye ayırabiliriz: Kişisel sorumluluk; Cumhurbaşkanı yardımcısı da tüm gerçek kişiler gibi (gö- revleri dışında) suç işleme ehliyetine sahiptir. Bu şekilde suç işlenmesi durumun- da Türk Ceza Kanunu ve Ceza Muhakemesi Kanununa göre yargılama yapılır. Örneğin, Cumhurbaşkanı yardımcısı kasıtlı olarak birisini öldürürse bundan ki- şisel olarak sorumludur. -- Yargılama yapılması için yasama dokunulmazlığının kaldırılması gerekir. -- Görevle ilgili olmayan suçlarda yargılama Anayasa Mahkemesinde yapıl- maz. Ceza Mahkemeleri yetkilidir. -- Görevle ilgisi olmayan suçlardan dolayı meclis soruşturması açılamaz. Görevle ilgili suçlarda sorumluluk; Cumhurbaşkanı yardımcısının görevle ilgili suçlarla ilgili sorumluluğu “meclis soruşturması” ile işletilir. Meclis soruşturması
72 3Y Hukuk Soru Havuzu sonucunda TBMM üye tamsayısının 2/3 çoğunluğu (en az 400) ile Yüce Divana sevk edilir ve Anayasa Mahkemesi, Yüce Divan sıfatıyla bakanları yargılar. Bunu Yüce Divana sevk edilen Bakanın bakanlık görevi sona ermez. Yar- Bilelim gılama sonucunda engel mahkumiyet alması durumunda görevi sona erer. Cevap D seçeneğidir. 99. 1982 Anayasası’na göre başkomutanlık yetkisinin sahibi kimdir? A) Başbakan B) TBMM C) Bakanlar kurulu D) Cumhurbaşkanı E) Cumhurbaşkanı yardımcısı Cevap: Başkomutanlık, Türkiye Büyük Millet Meclisinin manevî varlığından ayrılamaz ve Cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur. Genelkurmay Başkanı; Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, savaşta Başkomu- tanlık görevlerini Cumhurbaşkanlığı namına yerine getirir. Bunu Başkomutanlık Bilelim Sahibi: TBMM Temsilcisi: CB Savaşta: Genelkurmay Başkanı kullanır Cevap B seçeneğidir. 100. 1982 Anayasası’na göre milli güvenliğin sağlanması görevi kime ait- tir? A) Başbakan B) TBMM C) Bakanlar kurulu D) Cumhurbaşkanı E) Cumhurbaşkanı yardımcısı
Anayasa Hukuku 73 Cevap: Millî güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunma- sına hazırlanmasından, Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı, “Cumhurbaşkanı” sorumludur. Cevap D seçeneğidir. 101. 1982 Anayasası’na göre genelkurmay başkanını atama yetkisi aşağı- dakilerden hangisine aittir? A) Bakanlar kurulu B) Cumhurbaşkanı yardımcısı C) MİT müsteşarı D) TBMM E) Cumhurbaşkanı Cevap: Genelkurmay Başkanı, Cumhurbaşkanınca atanır; görev ve yetkile- ri kanunla düzenlenir. Genelkurmay Başkanı, bu görev ve yetkilerinden dolayı “Cumhurbaşkanına” karşı sorumludur. Cevap E seçeneğidir. 102. Genelkurmay başkanı kime bağlıdır? A) Cumhurbaşkanı B) Cumhurbaşkanı yardımcısı C) Başbakan D) Milli savunma bakanı E) Bakanlar kurulu Cevap: Genelkurmay Başkanı, Cumhurbaşkanınca atanır; görev ve yetkileri kanunla düzenlenir. 1 sayılı CBK'ye göre Milli Savunma Bakanlığı'na bağlıdır. Cevap D seçeneğidir. I. Başbakan yardımcısı II. Cumhurbaşkanı yardımcısı III. Jandarma Genel Komutanı IV. Genelkurmay Başkanı 103. 1982 Anayasası’na göre yukarıda verilenlerden hangileri Milli Gü- venlik Kurulu üyesi değildir? A) I, IV B) II, III, IV C) I, III D) I, II, III E) I, II, III, IV
74 3Y Hukuk Soru Havuzu Cevap: Millî Güvenlik Kurulu ilk defa 1961 Anayasasında düzenlenmiş ve 1982 Anayasasının de ilk halinde yer almıştır. Anayasanın 118.maddesine göre Cumhurbaşkanının başkanlığında, Genelkur- may Başkanı, Adalet, Millî Savunma, İçişleri, Dışişleri Bakanları, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlarından kurulur. Gündemin özelliğine göre Kurul toplantılarına ilgili bakan ve kişiler çağrılıp görüşleri alınabilir. MGK Oluşumu Sivil Üyeler Asker Üyeler -- Cumhurbaşkanı (Başkan) -- Genelkurmay Başkanı -- Cumhurbaşkanı yardımcıları -- Kara Kuvvetleri Komutanı -- Adalet Bakanı -- Deniz Kuvvetleri Komutanı -- Milli Savunma Bakanı -- Hava Kuvvetleri Komutanı -- İçişleri Bakanı -- Dışişleri Bakanı 2017 değişikliği ile MGK oluşumunda yer alan başbakan, başbakan yardımcı- ları ve Jandarma Genel Komutanı kaldırılmıştır. Bunlar çıkarılarak cumhur- başkanı yardımcıları eklenmiştir. Cevap C seçeneğidir. I. Başbakan II. Genelkurmay Başkanı III. Cumhurbaşkanı yardımcısı 104. 1982 Anayasası’na göre yukarıdakilerden hangisi veya hangileri cumhurbaşkanına Milli Güvenlik Kurulu gündemi önerisinde bulu- nabilir? A) I, II, III B) II, III C) I, II D) Yalnız II E) Yalnız I Cevap: MGK gündemi; “Cumhurbaşkanı yardımcısı” ve Genelkurmay Başkanı- nın önerileri dikkate alınarak Cumhurbaşkanınca düzenlenir. Cevap B seçeneğidir.
Anayasa Hukuku 75 105. 1982 Anayasası’na göre Milli Güvenlik Kurulu teşkilat ve görevleri aşağıdakilerden hangisi ile düzenlenir? A) Tüzük B) Yönetmelik C) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi D) Yönerge E) Kanun Cevap: MGK Genel Sekreterliğinin teşkilatı ve görevleri “Cumhurbaşkanlığı ka- rarnamesi” ile düzenlenir. MGK cumhurbaşkanlığının bağlı kuruluşudur. Cevap C seçeneğidir. I. Olağanüstü hal II. Sıkıyönetim III. Askeri yönetim 106. Yukarıdakilerden hangileri 1982 Anayasası’nda yer alan olağanüstü yönetimler arasında yer alır? A) I, II, III B) II, III C) I, II D) Yalnız II E) Yalnız I Cevap: Devletin, normal hukuk düzeninin kuralları ile karşılanmasına imkan olmayan olağanüstü bir tehdit veya tehlike karşısında başvurduğu özel yönetim usullerine23 olağanüstü yönetim usulleri denir. 1982 Anayasasında olağanüstü hal yönetimi usulü olarak sadece “Olağanüstü Hal” yöntemi benimsenmiştir. Bunu 2017 değişikliği ile 1982 Anayasası’nda yer alan olağanüstü yöne- Bilelim tim usullerinden biri olan “sıkıyönetim” usulü kaldırılmıştır. Cevap E seçeneğidir. 23 Ergun Özbudun ,Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013, s.363.
76 3Y Hukuk Soru Havuzu I. Doğal afet II. Savaş III. Seferberlik 107. Yukarıdakilerden hangileri 1982 Anayasası’nda yer alan olağanüstü hal ilan edilmesi sebepleri arasında yer alır? A) I, II B) Yalnız II C) Yalnız I D) I, II, III E) II, III Cevap: OHAL ilanı kararı, sebebe bağlı bir idari işlemdir. Yani bu kararın alı- nabilmesi için öncelikle Anayasa’da belirtilen sebeplerin meydana gelmiş olması gerekir. Anayasaya göre OHAL ilanı için gerekli sebepler aşağıdaki gibidir: -- Savaş -- Savaş ilanı gerektiren durum -- Seferberlik -- Ayaklanma -- Kalkışma -- Şiddet olayları -- Salgın hastalık -- Ekonomik kriz -- Tabii afet Bu belirttiğimiz hallerin gerçekleşip gerçekleşmediğinin takdiri ise Cumhurbaş- kanı’na aittir. Bu takdir yetkisi daha sonra TBMM tarafından onaya tabidir. Yani, TBMM uygun görmezse OHAL durumunu kaldırabilir. Cevap D seçeneğidir. 108. Aşağıdakilerden hangisi 1982 Anayasası’nda yer alan olağanüstü hal ilan etme yetkisine sahiptir? A) Başbakan B) Cumhurbaşkanının belirlediği bakan C) Cumhurbaşkanı D) Türkiye Büyük Millet Meclisi E) Bakanlar kurulu Cevap: OHAL ilan etme yetkisi Cumhurbaşkanı’na aittir. Ancak, OHAL ilanı TBMM’nin onamasına bağlıdır. OHAL ilanı Resmi Gazete’de yayım günü TBMM onayına sunulur. TBMM tatilde ise derhal toplantıya çağrılır. Meclis gerekli gör- düğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilir, uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir. TBMM bu müdahaleleri parlamento kararı ile yapar. Cevap C seçeneğidir.
Anayasa Hukuku 77 109. 1982 Anayasası’na göre olağanüstü hal ile ilgili olarak aşağıdakiler- den hangisi yanlıştır? A) Cumhurbaşkanı; savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göster- mesi, seferberlik, ayaklanma, hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir. B) Olağanüstü hal ilanı kararı, verildiği gün Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. C) Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağırılır; Meclis gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilir, uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir. D) Cumhurbaşkanının talebiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi her defa- sında üç ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilir. Savaş hallerinde bu üç aylık süre aranmaz. E) Olağanüstü hallerde vatandaşlar için getirilecek para, mal ve çalışma yükümlülükleri ile 15 inci maddedeki ilkeler doğrultusunda temel hak ve hürriyetlerin nasıl sınırlanacağı veya geçici olarak durdurulacağı, hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği ka- nunla düzenlenir. Cevap: Anayasa madde 119: “Cumhurbaşkanı; savaş, savaşı gerektirecek bir durumun başgöstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hare- ketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması, tabiî afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir. (A ŞIKKI) Olağanüstü hal ilanı kararı, verildiği gün Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. (B ŞIKKI) Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağırılır; Meclis gerek- li gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilir, uzatabilir veya olağa- nüstü hali kaldırabilir. (C ŞIKKI) Cumhurbaşkanının talebiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi her defasında dört ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilir. Savaş hallerinde bu dört aylık süre aran- maz. (D ŞIKKI) Olağanüstü hallerde vatandaşlar için getirilecek para, mal ve çalışma yüküm- lülükleri ile 15 inci maddedeki ilkeler doğrultusunda temel hak ve hürriyetlerin
78 3Y Hukuk Soru Havuzu nasıl sınırlanacağı veya geçici olarak durdurulacağı, hangi hükümlerin uygula- nacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği kanunla düzenlenir. (E ŞIKKI) Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konu- larda, 104 üncü maddenin onyedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sı- nırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmî Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis ona- yına sunulur. Savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanamaması hâli hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararna- mesi kendiliğinden yürürlükten kalkar.” Cevap D seçeneğidir. I. Kanun hükmünde kararname II. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi III. Yönetmelik 110. 1982 Anayasası’na göre olağanüstü hal ilan edilmesi durumunda ola- ğanüstü halin gerektirdiği tedbirler ve düzenlemeler yukarıdakiler- den hangileri ile yapılabilir? A) I, II, III B) Yalnız I C) Yalnız II D) II, III E) I, II Cevap: Anayasa madde 119/6: “Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağa- nüstü halin gerekli kıldığı konularda, 104 üncü maddenin on yedinci fıkrası- nın ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmî Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur.” Cevap C seçeneğidir.
Anayasa Hukuku 79 111. 1982 Anayasası’na göre olağanüstü hal dönemlerinde çıkarılan cum- hurbaşkanlığı kararnameleri hakkında aşağıdakilerden hangisi yan- lıştır? A) Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, 104 üncü maddenin onyedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmî Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur. B) Olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda çıkarılır C) Savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplana- maması hâli hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır. D) Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararna- mesi kendiliğinden yürürlükten kalkar. E) Olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine karşı Anayasaya aykırılığı iddiasıyla iptal davası açılabilir Cevap: Anayasa madde 148/1: “. Ancak, olağanüstü hallerde ve savaş halle- rinde çıkarılan CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİNİN şekil ve esas bakı- mından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz.“ Cevap E seçeneğidir. 112. 1982 Anayasası’na göre olağanüstü hal dönemlerinde çıkarılan cum- hurbaşkanlığı kararnameleri Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafın- dan ne kadar süre içinde görüşülüp karara bağlanır? A) 3 Ay B) 1 Ay C) 15 Gün D) 4 Ay E) 10 gün Cevap: Anayasa madde 119/7: “Savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Mil- let Meclisinin toplanamaması hâli hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ÜÇ AY İÇİNDE Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarı- lan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar.” Cevap A seçeneğidir.
80 3Y Hukuk Soru Havuzu 113. 1982 Anayasası’na göre olağanüstü hal dönemlerinde çıkarılan cum- hurbaşkanlığı kararnamelerini Türkiye Büyük Millet Meclisi tara- fından süresi içinde görüşülüp karara bağlanamaması durumunda aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Yürürlükten kalkar B) Yürürlüğünü etkilemez C) Meclis tarafından onaylanana kadar askıda geçerli olur D) Süre bir katına kadar uzatılır E) Süre iki katına kadar uzatılabilir Cevap: Anayasa madde 119/7: “Savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanamaması hâli hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasın- da çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıka- rılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden YÜRÜRLÜKTEN KALKAR.” Cevap A seçeneğidir. I. Mücbir sebep II. Savaş III. Olağanüstü hal 114. 1982 Anayasası’na göre yukarıdakilerden hangilerinde olağanüstü hal dönemlerinde çıkarılan cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Tür- kiye Büyük Millet Meclisi tarafından görüşülmesine ilişkin süre kı- sıtlaması yoktur? A) Yalnız II B) II, III C) I, II D) I, II, III E) Yalnız III Cevap: Anayasa madde 119/7: “SAVAŞ VE MÜCBİR SEBEPLERLE Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanamaması hâli hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar.” Cevap C seçeneğidir.
Anayasa Hukuku 81 I. Kanun II. Tüzük III. Yönetmelik IV. Kanun hükmünde kararname V. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi 115. 1982 Anayasası’na göre yukarıdakilerden hangileri yürütme organı- nın düzenleyici işlemleri arasında yer alır? A) Yalnız V B) Yalnız I C) II, III, IV, V D) III, V E) II, IV Cevap: Cumhurbaşkanınca tesis edilen işlemler cumhurbaşkanlığı kararna- mesi, yönetmelik ve genelge, tebliğ gibi diğer düzenleyici işlemlerdir. Ancak bun- lardan 1982 Anayasası’nda zikredilenler CBK ve Yönetmeliktir. Cevap D seçeneğidir. I. Bakanlıklar II. Kamu tüzel kişileri III. Cumhurbaşkanı 116. 1982 Anayasası’na göre yukarıdakilerden hangileri yönetmelik çıka- rabilir? A) Yalnız II B) II, III C) I, II D) I, II, III E) Yalnız III Cevap: Yönetmelik, 1982 Anayasasının 124.maddesinde düzenlenmiştir. Yö- netmelikler Cumhurbaşkanlığı, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygu- lanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla çıkardıkları yazılı hukuk kurallarıdır. Yönetmelikler, Türk hukukunda idarenin en geniş düzenle- yici işlem türüdür24. Cevap D seçeneğidir. 24 Ergun Özbudun ,Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013, s.264.
82 3Y Hukuk Soru Havuzu 117. 1982 Anayasası’na göre yönetmeliklerle ilgili olarak hangisi yanlış- tır? A) Kanunların açıklanması için çıkarılırlar B) Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin açıklanması için çıkarılırlar C) Yönetmeliklere karşı yargı yolu açıktır ve yargısal denetimleri idari yar- gı düzeninde yapılır D) Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazete'de yayımlanacağı kanun ile be- lirlenir E) Tüzükleri açıklamak için çıkarılırlar Cevap: 2017 anayasa değişikliği ile tüzükler kaldırıldığı için yönetmeliklerin böyle bir fonksiyonunun olması mümkün değildir. Cevap E seçeneğidir I. Yaşam hakkı II. Kıyılardan yararlanma hakkı III. Seçme hakkı IV. Dilekçe hakkı 118. 1982 Anayasası’na yukarıdakilerden hangileri cumhurbaşkanlığı ka- rarnameleri ile düzenlenebilir? A) Yalnız II B) Yalnız IV C) III, IV D) II, III, IV E) I, II, III, IV Cevap: Anayasaya göre, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenebilecek hususlar, 2017 Anayasa değişiklikleri ile oldukça genişlemiştir. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Düzenlenebilen Konular -- Yürütme yetkisine ilişkin hususlar -- MGK teşkilat yapısı, görev ve yetkileri -- DDK teşkilat yapısı, görev ve yetkileri -- Üst yönetici atama esasları -- Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görev ve yetkileri -- Bakanlıkların teşkilat yapısı -- Sosyal haklara ilişkin düzenlemeler Cevap A seçeneğidir.
Anayasa Hukuku 83 119. 1982 Anayasası’na aşağıdakilerden hangisi cumhurbaşkanlığı karar- nameleri ile düzenlenemeyecek konular arasında yer alır? A) Bütçe kanunundaki harcama sınırının aşılması B) Milli Güvenlik Kurulu görev ve yetkileri C) Devlet Denetleme Kurulu görev ve yetkileri D) Üst düzey yöneticilerin atanma esasları E) Kamu tüzel kişiliği kaldırılması Cevap: Anayasaya göre, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenebilecek hususlar, 2017 Anayasa değişiklikleri ile oldukça genişlemiştir. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenemeyecek hususlar şunlardır: -- Temel haklara ilişkin genel esaslar -- Kişi Hakları -- Siyasi Haklar -- Bütçe Kanunundaki harcanabilecek tutarın aşılması -- Kanunlarda açıkça düzenlenen konular Cevap A seçeneğidir. 120. 1982 Anayasası’na olağan dönemlerde çıkarılan cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile olağanüstü hal dönemlerinde çıkarılan cumhurbaş- kanlığı kararnameleri hakkında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Her ikisi de cumhurbaşkanı tarafından hazırlanır B) Her ikisi ile de sosyal haklara ilişkin hususlarda düzenlemeler yapıla- bilir C) Her ikisi de Resmi Gazete’de yayım günü Türkiye Büyük Millet Mecli- si’ne sunulurlar D) Her ikisi de Resmi Gazete’de yayım günü yürürlüğe girer E) Her ikisi ile de yürütme yetkisine ilişkin konularda düzenleme yapıla- bilir Cevap: Olağan ve OHAL CBK’lerin karşılaştırılmasına ilişkin aşağıdaki tabloyu inceleyelim:
84 3Y Hukuk Soru Havuzu CUMHURBAŞKANLIĞI Olağan Dönem OHAL/Savaş Döneminde KARARNAMESİ CB CB İdari işlem Yetki (Kim çıkarır?) İdari işlem RG Yayım günü TBMM’ye sunulur. Türü TBMM’ “3 ay” içinde karara bağ- Yürürlük Şartı RG Yayımlanması lamazsa yürürlükten kalkar (sa- vaş/mücbir sebep var ise süre Yürürlük Tarihi Kural: RG yayım günü kotası yok) Norm Hiyerarşisi İstisna: farklı tarih belirlene- Kural: RG yayım günü Düzenlenebilecek bilir İstisna: farklı tarih belirlenebilir Konular --Kanun ile çelişirse => Kanun “Kanun hükmünde”dir Düzenlenemeyecek esas alınır Konular OHAL ile ilgili olduğu sürece --CBK ile düzenlenen bir konu HERŞEY kanun ile düzenlenirse=> CBK hükümsüz kalır OHAL için gerekli olmayan konular --Yürütme yetkisine ilişkin ko- Sadece OHAL’in gerektirdiği konu- nular larda çıkarıldığı için kanunlar ile çelişmemesi gerekir --MGK --DDK Yargı yolu kapalı --Sosyal haklar --Üst düzey yönetici atama esasları --Bakanlık Kur/kaldır --Bakanlık Görev/yetki/teşki- lat --Merkez/Taşra teşkilatı --Temel haklara ilişkin genel esaslar --Kişi Hakları --Siyasi Haklar --Bütçe Kanunundaki harca- nabilecek tutarın aşılması --Kanunlarda açıkça düzenle- nen konular Kanun ile Çelişirse Kanun esas alınır Yargısal Denetim Yargı yolu açık --Anayasa yargısına tabidir --CB, 1/5 MV ve en çok üyeye sahip iki siyasi parti grubu dava açabilir --İptal davasına AYM bakar --Şekil/Esas yönünden ince- lenir --RG Yayım + 60 gün içinde dava açılır Cevap C seçeneğidir.
Anayasa Hukuku 85 121. 1982 Anayasası’na cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin yargısal de- netimi hakkında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Anayasa yargısına tabidir B) Hem şekil hem de esas açısından iptal davası açma süresi altmış gün- dür C) Bazı siyasi parti grupları tarafından iptal davası açılabilir D) Görülmekte olan bir dava sırasında davayı gören mahkeme tarafından itiraz davası açılabilir E) Anayasaya uygunluk denetimleri Anayasa Mahkemesi tarafından ger- çekleştirilir Cevap: Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, hem şekil hem de esas açısından yar- gı denetimine tabidir ve her ikisi için de iptal davası açma süresi Resmi Gazete’de yayım tarihinden itibaren 60 gündür. Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine karşı iptal davası açma yetkisi Cumhurbaşkanı, TBMM üye tam sayısının 1/5 oranın- daki milletvekili ve en çok üyeye sahip iki siyasi parti grubuna aittir. Ayrıca cumhurbaşkanı kararnamelerine karşı itiraz yoluna da gidilebilir. Bu durumda defi yoluna başvuru yetkisi davaya bakmakta olan hakime aittir. Cevap C seçeneğidir. 122. 1982 Anayasası’na göre cumhurbaşkanlığı kararnamesine karşı şekil yönünden anayasaya aykırılığı iddiası ile iptal davası açma süresi kaç gündür? A) 5 B) 15 C) 60 D) 45 E) 10 Cevap: Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, hem şekil hem de esas açısından yar- gı denetimine tabidir ve her ikisi için de iptal davası açma süresi Resmi Gazete’de yayım tarihinden itibaren 60 gündür. Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine karşı iptal davası açma yetkisi Cumhurbaşkanı, TBMM üye tam sayısının 1/5 oranın- daki milletvekili ve en çok üyeye sahip iki siyasi parti grubuna aittir. Ayrıca cumhurbaşkanı kararnamelerine karşı itiraz yoluna da gidilebilir. Bu durumda defi yoluna başvuru yetkisi davaya bakmakta olan hakime aittir. Cevap C seçeneğidir.
86 3Y Hukuk Soru Havuzu I. Ana muhalefet siyasi parti grubu II. Cumhurbaşkanı III. En fazla üyeye sahip siyasi parti grubu 123. 1982 Anayasası’na göre yukarıdakilerden hangileri cumhurbaşkan- lığı kararnamesine karşı Anayasa Mahkemesi’nde iptal davası aça- bilir? A) I, II B) II, III C) I, III D) I, II, III E) Yalnız III Cevap: Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, hem şekil hem de esas açısından yar- gı denetimine tabidir ve her ikisi için de iptal davası açma süresi Resmi Gazete’de yayım tarihinden itibaren 60 gündür. Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine karşı iptal davası açma yetkisi Cumhurbaşkanı, TBMM üye tam sayısının 1/5 oranın- daki milletvekili ve en çok üyeye sahip iki siyasi parti grubuna aittir. Cevap B seçeneğidir. I. Cumhurbaşkanı II. İktidar siyasi parti grubu III. TBMM üye tam sayısının 1/5’i 124. 1982 Anayasası’na göre yukarıdakilerden hangileri Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü’nün karşı esas ve şekil yönünden anayasaya aykırılığı iddiası ile iptal davası açabilir? A) I, II B) Yalnız II C) II, III D) I, III E) I, II, III Cevap: TBMM İçtüzüğü, hem şekil hem de esas açısından yargı denetimine tabidir ve her ikisi için de iptal davası açma süresi Resmi Gazete’de yayım ta- rihinden itibaren 60 gündür. TBMM İçtüzüğüne karşı iptal davası açma yetkisi Cumhurbaşkanı, TBMM üye tam sayısının 1/5 oranındaki milletvekili ve en çok üyeye sahip iki siyasi parti grubuna aittir. Cevap D seçeneğidir.
Anayasa Hukuku 87 I. Askeri Yargıtay II. Anayasa Mahkemesi III. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi IV. Hakimler ve Savcılar Kurulu V. Askeri Disiplin Mahkemeleri 125. 1982 Anayasası’na göre yukarıda belirtilenlerden hangisi veya han- gileri 2017 yılında gerçekleştirilen anayasa değişikliği ile kaldırıl- mıştır? A) II, III, IV B) I, III, V C) I, II, IV, V D) I, II, V E) I, III Cevap: 2017 Anayasa değişikliği ile Askeri Yargıtay ve AYİM kaldırılmıştır. Cevap E seçeneğidir. I. Askeri Yargıtay II. Hakimler ve Savcılar Kurulu III. Yüksek Seçim Kurulu IV. Anayasa Mahkemesi V. Sayıştay 126. 1982 Anayasası’na göre yukarıdakilerden hangisi veya hangileri yük- sek mahkemeler arasında yer alır? A) IV ve V B) Yalnız IV C) I, IV ve V D) II, III ve V E) I, II, IV ve V Cevap: HSK bir mahkeme değildir. Sayıştay yüksek mahkeme değildir. Askeri Yargıtay 2017 değişikliği ile kaldırılmıştır. YSK ise anayasanın yargı bölümünde yer almaz. Öncüllerden sadece AYM bir yüksek mahkemedir. Cevap B seçeneğidir. I. Askeri Yargıtay II. Yükseköğretim Kurulu III. Sayıştay IV. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi 127. 1982 Anayasası’na göre yukarıda verilenlerden hangisi veya hangile- rinin üyeleri arasından Anayasa Mahkemesi’ne üye seçilmez? A) I ve IV B) I, II ve III C) II, III ve IV D) Yalnız I E) I, II, III ve IV Cevap: 2017 Anayasa değişikliği ile Askeri Yargıtay ve AYİM kaldırıldığı için AYM’ye üye gönderemezler. AYM’ye üye seçiminde son durum aşağıdaki gibidir:
88 3Y Hukuk Soru Havuzu Cumhurbaşkanı Öneren Kimlerden Önerme Atanan 12 üye seçer kurum öneriyor? Sayısı üye Sayısı Yargıtay 3 Teklif üzerine Danıştay kendi başkan ve üye- 3 ‘er 2 Seçtikleri YÖK lerinden aday 3 (en az iki- 8 tane si hukukçu - kendi üyesi olmayan - olmalı) Resen akademisyenlerden Seçtikleri 4 üst kademe yönetici, 4 tane serbest avukat, birinci sınıf hakim ve savcı, 5 yıllık AYM raportörü TBMM Öneren Kimlerden Önerme Atanan Üye 3 tane üye seçer Kurum Öneriyor? Sayısı Sayısı Teklif Üzerine 2 Sayıştay kendi başkan 3’er aday Seçtikleri 1 3 tane Baro ve üyelerinden başkanları serbest Seçim Usulü avukatlar 1. Tur : üye tam sayı 2/3 çoğunluğu Gizli Oy 2. Tur : “ “ “ salt çoğunluğu 3. Tur : en çok oyu alan 2 kişiden en yüksek oy alan Cevap A seçeneğidir. 128. 1982 Anayasası’na göre aşağıdakilerden hangisinde Anayasa Mahke- mesi’nin başkanının başkanlığında kaç üye ile toplanabileceği doğru olarak verilmiştir? A) 8 B) 20 C) 12 D) 16 E) 10 Cevap: Anayasa madde 149/1: “Anayasa Mahkemesi, iki bölüm ve Genel Ku- rul halinde çalışır. Bölümler, başkanvekili başkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanır. Genel Kurul, Mahkeme Başkanının veya Başkanın belirleyeceği başkan- vekilinin başkanlığında en az ON üye ile toplanır. Bölümler ve Genel Kurul, ka- rarlarını salt çoğunlukla alır. Bireysel başvuruların kabul edilebilirlik incelemesi için komisyonlar oluşturulabilir.” Cevap E seçeneğidir.
Anayasa Hukuku 89 I. Jandarma Genel Komutanı II. Genelkurmay başkanı III. Türkiye Büyük Millet Meclisi Komisyon Başkanı IV. İçişleri Bakanı V. Sayıştay Başkanı 129. 1982 Anayasası’na göre yukarıda verilenlerden hangisi veya hangile- ri görevle ilgili olarak işledikleri suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıy- la Anayasa Mahkemesi’nde yargılanmazlar? A) I, III, V B) II, IV, V C) I, III D) II, III, IV, V E) Yalnız III Cevap: 2017 Anayasa değişikliği sonrasında Yüce Divan’da yargılananlar aşa- ğıdaki gibidir: Yasama Yürütme Yargı TBMM -- Cumhurbaşkanı --Anayasa Mahkemesi Başkan/Üye Başkanı -- Cumhurbaşkanı --HSK “ “ (2010 --Sayıştay “ “ yeniliği) yardımcıları (2017) --Yargıtay, Başkan/Üye/Başsavcı/Başsavcıvekili, -- Bakanlar --Danıştay,“ “ “ “ -- Genelkurmay Başkanı (2010) -- Kara Kuvvetleri Komutanı (2010) -- Deniz Kuvvetleri Komutanı (2010) -- Hava Kuvvetleri Komutanı (2010) 2017 Anayasa Değişikliği ile Yüce Divan’da yargılananlar arasından şunlar çıkarıldı: -- Askeri Yargıtay Başkan/Vekili/Üye/Daire Başkanı (Çünkü artık kapatıldı) -- AYİM Başkan/Vekili/Üye/Daire Başkanı (Çünkü artık kapatıldı) -- Jandarma Genel Komutanı (2010’da eklenmişti 2017’de çıkarıldı Cevap C seçeneğidir.
90 3Y Hukuk Soru Havuzu 130. Aşağıdakilerden hangisi 2017 Anayasa değişiklikleri ile Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesi’nde yargılananlar arasına girmiştir? A) Cumhurbaşkanı yardımcısı B) Jandarma Genel Komutanı C) MİT Müsteşarı D) Adalet Bakanı E) Milli Savunma Bakanı Cevap: CBY, 2017 değişikliği Yüce Divan’da yargılananlar arasına girmiştir. Cevap A seçeneğidir. I. Hakimler ve Savcılar Kurulu II. Yüksek Seçim Kurulu III. Anayasa Mahkemesi IV. Kamu Denetçiliği Kurumu 131. 1982 Anayasası’na göre yukarıda verilenlerden hangisi veya hangi- leri anayasanın yargı bölümünde yer almasına rağmen mahkeme de- ğildir? A) Yalnız III B) I, II ve IV C) Yalnız I D) II ve IV E) Yalnız IV Cevap: Öncüller arasında AYM ve HSK, 1982 Anayasası’nın yargı bölümünde yer alırlar. HSK buna rağmen mahkeme değildir. Cevap C seçeneğidir. 132. 1982 Anayasası’na göre Hakimler ve Savcılar Kurulu’nun üye seçi- minde birinci turda aranan oy çokluğu hangisidir? A) Üye tamsayısının üçte ikisi B) Üye tamsayısının beşte üçü C) Üye tamsayısının dörtte üçü D) Üye tamsayısının salt çoğunluğu E) Üye tamsayısının beşte altısı
Anayasa Hukuku 91 Cevap: HSK oluşumuna ilişkin olarak aşağıdaki tabloyu inceleyelim: HSK (13 Kaç üye Kimlerden seçiyor? Nasıl seçiyor? üye) seçimi seçiyor CB 4 3 1.sınıf adli hakim-savcı (Tek başına) Re’sen 1 1. sınıf idari hakim-savcı 3 Yargıtay üyeleri *Adaylar arasından TBMM 1 Danıştay üyeleri 1. Tur: üye tam 2/3 (Gizli oy ile) 2.Tur: üye tam 3/5 7 -- Hukukçu akademis- 3.Tur: Max oy alan 2 kişi arasında 3 yen kura çekilir -- Avukat Cevap A seçeneğidir. 133. 1982 Anayasası’na göre Hakimler ve Savcılar Kurulu’na Türkiye Bü- yük Millet Meclisi tarafından kaç üye seçilir? A) 5 B) 7 C) 9 D) 11 E) 23 Cevap: 1982 Anayasası’na göre Hakimler ve Savcılar Kurulu’na Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 7 üye seçilir. Cevap B seçeneğidir. I. Tüzük tasarılarını incelemek II. İmtiyaz sözleşmeleri hakkında görüş vermek III. Bakanlar Kurulunca gönderilen kanun tasarıları hakkında görüş ver- mek 134. 1982 Anayasası’na göre yukarıdakilerden hangileri Danıştay’ın gö- rev ve yetkileri arasında yer almaz? A) I, III B) I, II, III C) Yalnız I D) II, III E) Yalnız III Cevap: 1982 Anayasası madde 155: “Danıştay, idari mahkemelerce verilen ve kanunun başka bir idari yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mah- kemesi olarak bakar. Danıştay, davaları görmek, kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve söz- leşmeleri hakkında iki ay içinde düşüncesini bildirmek, idari uyuşmazlıkları çöz- mek ve kanunla gösterilen diğer işleri yapmakla görevlidir.
92 3Y Hukuk Soru Havuzu Danıştay üyelerinin dörtte üçü, birinci sınıf idari yargı hakim ve savcıları ile bu meslekten sayılanlar arasından Hakimler ve Savcılar Kurulu; dörtte biri, nitelik- leri kanunda belirtilen görevliler arasından Cumhurbaşkanı; tarafından seçilir. Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri ve daire başkanları, kendi üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulunca üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla dört yıl için seçilirler. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler. Danıştayın, kuruluşu, işleyişi, Başkan, Başsavcı, başkanvekilleri, daire baş- kanları ile üyelerinin nitelikleri ve seçim usulleri, idari yargının özelliği, mahke- melerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir. Yanıt A seçeneğidir. 135. 1982 Anayasası’na göre Ekonomik ve Sosyal Konsey aşağıdakilerden hangisine görüş verir? A) Yüksek Planlama Kurulu B) Maliye bakanı C) Cumhurbaşkanı D) Türkiye Büyük Millet Meclisi E) Ekonomi bakanı Cevap: Anayasa madde 166/4: “Ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulma- sında CUMHURBAŞKANINA istişarî nitelikte görüş bildirmek amacıyla Ekonomik ve Sosyal Konsey kurulur. Ekonomik ve Sosyal Konseyin kuruluş ve işleyişi ka- nunla düzenlenir.” Cevap C seçeneğidir. 136. Dış ticaretin ülke ekonomisinin yararına olmak üzere düzenlenmesi amacıyla ithalat, ihracat ve diğer dış ticaret işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında ek mali yükümlülükler koymaya ve bunları kaldırmaya kanunla aşağıdakilerden hangisine yetki ve- rilebilir? A) Maliye bakanı B) Cumhurbaşkanının belirlediği bakan C) Cumhurbaşkanı D) Türkiye Büyük Millet Meclisi E) Bakanlar kurulu Cevap: Anayasa madde 167/2: “Dış ticaretin ülke ekonomisinin yararına ol- mak üzere düzenlenmesi amacıyla ithalat, ihracat ve diğer dış ticaret işlemleri
Anayasa Hukuku 93 üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında ek mali yükümlülükler koymaya ve bunları kaldırmaya kanunla CUMHURBAŞKANINA yetki verilebilir. Cevap C seçeneğidir. 1982 Anayasası’nın “Kişi Hürriyeti ve Güvenliği” başlıklı 19’uncu madde- sinde “Yakalanan veya tutuklanan kişi, tutulma yerine en yakın mahkemeye gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç kırk sekiz saat ve toplu olarak işle- nen suçlarda en çok dört gün içinde hâkim önüne çıkarılır. Kimse, bu süreler geçtikten sonra hakim kararı olmaksızın hürriyetinden yoksun bırakılamaz.” hükmüne yer verilmiştir. 137. 1982 Anayasası’na göre bu süreler aşağıdaki hallerden hangisinde uzatılabilir? A) Olağanüstü hal B) Sıkıyönetim C) Ekonomik kriz D) Siyasi istikrarsızlık E) Seferberlik Cevap: Anayasa madde 19/5: “Yakalanan veya tutuklanan kişi, tutulma yeri- ne en yakın mahkemeye gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç kırksekiz saat ve toplu olarak işlenen suçlarda en çok dört gün içinde hâkim önüne çıkarılır. Kimse, bu süreler geçtikten sonra hakim kararı olmaksızın hürriyetinden yoksun bırakılamaz. Bu süreler olağanüstü hal ve savaş hallerinde uzatılabilir.” Cevap A seçeneğidir. I. Sıkıyönetim II. Olağanüstü hal III. Savaş 138. 1982 Anayasası’nın 15’inci maddesine göre yukarıda verilen durum- lardan hangisinde veya hangilerinde temel hak ve özgürlüklerin kul- lanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir? A) I, II, III B) I, II C) II, III D) I, III E) Yalnız III Cevap: Anayasa madde 15/1: “SAVAŞ, SEFERBERLİK VEYA OLAĞANÜSTÜ HALLERDE, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek kay- dıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kıs- men veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen güven- celere aykırı tedbirler alınabilir.” Cevap C seçeneğidir.
94 3Y Hukuk Soru Havuzu 139. 1982 Anayasası’na göre vergi, resim, harç ve benzeri mali yüküm- lülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hü- kümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde deği- şiklik yapmak yetkisi aşağıdakilerden hangisine verilebilir? A) Cumhurbaşkanının görevlendirdiği bir bakana B) Bakanlar kuruluna C) Maliye bakanına D) Cumhurbaşkanına E) Cumhurbaşkanı yardımcısına Cevap: Anayasa madde 73/4: “Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülük- lerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanu- nun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisi Cumhur- başkanına verilebilir.” Cevap D seçeneğidir. I. Değişmez hükümlerin varlığı II. Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının dörtte birinin teklifinin gerekmesi III. Belirli bir dönem değiştirilmesinin teklif edilememesi IV. Değiştirilme teklifinin Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda iki kez görüşülmesinin gerekmesi V. Belli bir süre değiştirilmesinin yasak olması 140. Yukarıdaki unsurlardan hangileri 1982 Anayasası’nın değiştirilmesi- ni zorlaştıran durumlar arasında yer alır? A) II ve III B) I ve IV C) III ve V D) II, III ve V E) I, II ve IV Cevap: 1982 Anayasasını değiştirmeyi zorlaştıran durumlar aşağıdaki gibidir:
Anayasa Hukuku 95 Bunu 1982 Anayasasının anayasa değişikliğine ilişkin hükümlerinde, Bilelim anayasanın değiştirilmesini zorlaştıran bazı hüküm ve usullere yer verilmiştir. Bu usul ve hükümler bir sonraki başlıkta detaylı ele alınacağı için burada sadece isimlerini saymak yeterlidir: -- Anayasanın değiştirilmesi teklifi için nitelikli çoğunluk aranması -- Anayasanın değiştirilmesi kabulü için nitelikli çoğunluk aran- ması -- Birden fazla görüşme şartı olması -- Halkoylaması öngörülmesi -- Yürütme vetosu -- Değiştirilemeyen hükümlerin varlığı I-IV nolu öncüllerde yer alanlar 1982 Anayasası’nı katı hale getiren unsurlardır. Cevap B seçeneğidir. 141. 1982 Anayasası’na göre Anayasa değişikliğine ilişkin kanunun hal- koyuna sunulması halinde değişikliğe ilişkin maddelerin hangileri- nin tek tek hangilerinin birlikte oylanacağına aşağıdakilerden han- gisi karar verir? A) Cumhurbaşkanı B) Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı C) Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı D) Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu E) Bakanlar Kurulu Cevap: Anayasa değişikliğine ilişkin kanunun halkoyuna sunulması halinde değişikliğe ilişkin maddelerin hangilerinin tek tek hangilerinin birlikte oylanaca- ğına TBMM Genel Kurulu karar verir. Cevap D seçeneğidir.
96 3Y Hukuk Soru Havuzu 142. 1982 Anayasası’na göre Anayasa değişikliğine ilişkin kanunun halko- yuna sunulması ile ilgili aşağıda yer alan ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 360 oy ile kabul edilen Anayasa değişikliği kanununu halkoyuna sunmak zorundadır. B) Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 399 oy ile kabul edilen Anayasa değişikliğine ilişkin kanunu meclise iade etmezse hal- koyuna sunmak zorundadır. C) Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 400 ve daha fazla oy ile kabul edilen kanunu ister TBMM’ye iade edebilir, ister halkoyu- na sunabilir isterse de yürürlüğe girmek üzere Resmi Gazete’de ya- yımlayabilir. D) Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 400 ve daha fazlası oy ile kabul edilen kanununun bir kısmını yürürlüğe girmesi için Res- mi Gazete’de yayımlayabilir. diğer kısmını da halkoyuna sunabilir. E) Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 400 ve daha fazlası oy ile kabul edilen kanununun bir kısmını yürürlüğe girmek üzere Resmi Gazete’de yayımlayabilir ve diğer kısmını da tekrar görüşülmesi için meclise geri gönderebilir. Cevap: Anayasa değişikliğine dair kanunların da onay makamı Cumhurbaşka- nıdır. Cumhurbaşkanının anayasa değişikliklerini onay ve iade yetkileri normal kanunlara göre biraz daha farklıdır. Burada, TBMM tarafından değişikliğin oyla- ma çoğunluğu önem taşımaktadır. a- 3/5’ten az çoğunluğun sağlanması durumunda Bir anayasa değişikliğinin kabul edilmesi için TBMM üye tamsayısının en az 3/5 çoğunluğunun (en az 360 MV) oyu gerekir. Oylama da bu karar yeter sayısı- nın tutturulamaması durumunda değişiklik teklifi TBMM gündeminden kaldırı- lacaktır. Yani teklif, cumhurbaşkanına hiç gönderilmeyecektir. b- En az 3/5 ile 2/3 arası çoğunluğun sağlanması durumunda Değişiklik teklifinin TBMM’de oylanması sonucunda üye tamsayısının en az 3/5’i (360 dahil) ile 2/3’ü (400 dahil değil) arasında bir çoğunluk sağlandıysa değişiklik teklifi Cumhurbaşkanına yollanır. Bu çoğunluk cumhurbaşkanının değişiklik kanununu doğrudan onaylayarak yayımlaması için yeterli değildir. Bu durumda, Cumhurbaşkanının iki alternatifi bulunmaktadır. Bunlar; değişiklik teklifini TBMM’ye iade etmek ya da zorunlu olarak halkoyuna sunmaktır. -- Halkoyuna sunma; cumhurbaşkanı isterse iade etmeyerek anayasa değişik- liğini halkoyuna sunabilir. Halkoylamasının detayları aşağıda işlenecektir. -- İade; değişiklik teklifi cumhurbaşkanı tarafından iade edildiğinde aynen ka- bul etmek için TBMM yeniden oylama yaparsa ve bu oylamada;
Anayasa Hukuku 97 -- En az 3/5 ile 2/3 arasında oy alınırsa bu oy oranı cumhurbaşkanının bu de- ğişikliği onaylaması için yeterli çoğunluk değildir ve bu yüzden bunu onayla- yamaz. Ayrıca, Cumhurbaşkanı anayasa değişikliğini birden fazla TBMM’ye iade edemez. Bu iki sebep yüzünden cumhurbaşkanı zorunlu olarak refe- randuma gitmek zorundadır. (bu oylama çoğunluğu anayasa metninde yer almamaktadır. 2007 yılında Anayasa Mahkemesi ictihadı doğrultusunda bu- raya eklenmiştir.) -- En az 2/3 oy alınırsa; bu oy oranı cumhurbaşkanının bu değişikliği onayla- yabilmesi için yeterli bir çoğunluktur. Burada cumhurbaşkanının iki alter- natifi vardır: anayasa değişikliğini onaylayarak yayımlamak ya da halkoyu- na(ihtiyari) sunmak. c- En az 2/3 çoğunluğun sağlanması durumunda Değişiklik teklifinin TBMM’de oylanması sonucunda üye tamsayısının en az 2/3’ü (minimum 400 MV) tarafından oylanması durumunda değişiklik teklifi Cumhurbaşkanına yollanır. Bu çoğunluk cumhurbaşkanının değişiklik kanu- nunu doğrudan onaylayarak yayımlaması için yeterlidir. Bu durumda, Cum- hurbaşkanının üç alternatifi bulunmaktadır. Bunlar; değişiklik teklifini TBMM’ye iade etmek, onaylamak ya da halkoyuna(ihtiyari) sunmaktır. -- Onay; cumhurbaşkanı isterse en az 400 oy ile kabul edilen anayasa değişik- liğini onaylayarak yayımlayabilir. -- İade; cumhurbaşkanı isterse en az 400 oy ile kabul edilen anayasa değişik- liğini TBMM’ye iade edebilir. Bu iade sonrasında bunu aynen kabul etmek için TBMM’de yapılan oylamada; -- En az 3/5 ile 2/3 arasında oy alınırsa ; bu oy oranı cumhurbaşkanının bu de- ğişikliği onaylaması için yeterli çoğunluk değildir ve bu yüzden bunu onayla- yamaz. Ayrıca, Cumhurbaşkanı anayasa değişikliğini birden fazla TBMM’ye iade edemez. Bu iki sebep yüzünden cumhurbaşkanı zorunlu olarak refe- randuma gitmek zorundadır. (bu oylama çoğunluğu anayasa metninde yer almamaktadır. 2007 yılında Anayasa Mahkemesi ictihadı doğrultusunda bu- raya eklenmiştir.); -- En az 2/3 oy alınırsa; bu oy oranı cumhurbaşkanının bu değişikliği onayla- yabilmesi için yeterli bir çoğunluktur. Burada cumhurbaşkanının iki alter- natifi vardır: anayasa değişikliğini onaylayarak yayımlamak ya da halkoyu- na(ihtiyari) sunmak. -- Halkoyuna sunma; cumhurbaşkanı isterse anayasa değişikliğini halkoyuna sunabilir. Referandumun detayları aşağıda işlenecektir. Kanunların her zaman tamamı iade edilir. Anayasa değişiklikleri için de aynısı geçerlidir. Cevap E seçeneğidir.
98 3Y Hukuk Soru Havuzu 143. 1982 Anayasası’na göre Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların Anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle açılan iptal davasında Anaya- sa Mahkemesi ilgili kanunu aşağıdaki kriterlerden hangilerine göre inceler? A) Teklif yeter sayısı – karar yeter sayısı B) Teklif yeter sayısı – toplantı yeter sayısı C) Teklif yeter sayısı – toplantı yeter sayısı – ivedilik yasağı D) Teklif yeter sayısı – toplantı yeter sayısı – karar yeter sayısı E) Teklif yeter sayısı – karar yeter sayısı – ivedilik yasağı Cevap: Anayasa Mahkemesi, anayasa değişikliklerini ancak şekil bakımından denetleyebilir, esas bakımından denetleyemez. Çünkü esas bakımından uygun olup olmadığını denetleyebileceği daha üst bir norm yoktur. Şekil bakımından de- netimde ise teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığını inceleyebilir. Anayasa değişikliklerinin şekil bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla iptal davası açma yetkisi Cumhurbaşkanı ve TBMM üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere tanınmıştır. Dava süresi, kanunun Resmi Gazete’de yayım- 9lanma tarihinden itibaren on gündür. İptal davasına Anayasa Mahkemesi’nde Genel Kurulca bakılır. Anayasa değişikliği hakkında kanunun iptaline karar veri- lebilmesi için toplantıya katılan üyelerin üçte iki oy çokluğu şarttır. Anayasa Değişikliğinin Yargısal Denetimi Kimler Dava Açabilir? Cumhurbaşkanı veya TBMM 1/5 oranındaki MV Denetim Türü Soyut Norm Denetimi (İptal Davası) Denetim İçeriği Sadece şekil açısından 3 husus incelenir: 1- Teklif yeter sayısı sağlanmış mı? 2- Karar yeter sayısı sağlanmış mı? 3- İvedilik yasağına uyulmuş mu? Davayı İnceleyen AYM (Genel Kurul) İptal için karar yeter Toplananların 2/3’ü (ancak unutulmamalı ki AYM sayısı en az “Başkan + 10” üye ile toplanır) Şekil bakımından denetimde Anayasa Mahkemesi, teklif ve oylama çoğunlu- ğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığını inceleyebilir. Cevap E seçeneğidir.
Search
