พลเมืองดิจิทัลและความฉลาดทางดิจิทัล-ติณณภพ

พลเมืองดจิ ทิ ลั และ ความฉลาดทางดจิ ทิ ลั

การเป็ นพลเมืองดจิ ทิ ลั เป็นพลเมืองท่ีมีความสามารถในการใชอ้ ินเทอร์เน็ตในการบริหารจดั การ ควบคุม กากบั ตน รู้ผดิ รู้ถูก และรู้เท่าทนั เป็นบรรทดั ฐานในการใชเ้ ทคโนโลยดี ิจิทลั อยา่ ง เหมาะสม มีความรับผดิ ชอบ เรียนรู้ท่ีจะใชเ้ ทคโนโลยอี ยา่ งชาญฉลาด และ ปลอดภยั พลเมืองดิจิทลั จึงตอ้ งตระหนกั ถึงโอกาสและความเสี่ยงในโลกดิจิทลั เขา้ ใจถึงสิทธิและความรับผดิ ชอบในโลกออนไลน์ ความเป็นพลเมืองดิจิทลั นบั เป็นมาตรฐานหน่ึงดา้ นทางเทคโนโลยกี ารศึกษาท่ีเสนอโดยสมาคมเทคโนโลยี การศึกษานานาชาติ (ISTE : International Society for Technology in Education) เพ่ือใหผ้ เู้ รียนสามารถแสดงความเขา้ ใจ ประเดน็ ทางสงั คม วฒั นธรรม และความเป็นมนุษย์ ท่ีเก่ียวขอ้ งกบั เทคโนโลยี สารสนเทศ และปฏิบตั ิตนอยา่ งมีจริยธรรมและตามครรลองกฎหมายใหใ้ ชข้ อ้ มูล ขา่ วสารไดอ้ ยา่ งปลอดภยั ถูกกฎหมาย ซ่ึงมีความสาคญั ในทกั ษะแห่งการเรียนรู้ใน ศตวรรษที่ 21 ทกั ษะสาคญั ที่จะทาใหเ้ ป็นพลเมืองดิจิทลั ที่สมบูรณ์

การรู้ดิจิทลั การรู้ดิจิทลั การเรียนรู้ไม่ไดเ้ กิดข้ึนเฉพาะในหอ้ งเรียน เรา สามารถเรียนรู้ไดจ้ ากเพ่ือน ผปู้ กครอง บุคคลใน ชุมชน นอกจากแหล่งขอ้ มูลท่ีเป็นบุคคลแลว้ ยงั สามารถเรียนรู้ไดจ้ ากแหล่งขอ้ มูลออนไลนต์ า่ งๆ แต่ ขอ้ มูลที่ไดร้ ับไม่วา่ จากท่ีใดกต็ าม เราตอ้ งวเิ คราะห์ได้ วา่ ขอ้ มูลใดถูกตอ้ ง และสามารถนามาใชเ้ พือ่ เป็นองค์ ความรู้ของเราเองได้

การมีทกั ษะทางการส่อื สาร การมีทกั ษะทางการสื่อสาร เทคโนโลยใี นปัจจุบนั ทาใหเ้ ราสามารถติดตอ่ สื่อสาร กบั ผอู้ ่ืนไดท้ ว่ั โลก โดยผา่ นแพลตฟอร์มหรือสื่อกลางท่ี ใชใ้ นการติดต่อส่ือสารในรูปแบบต่างๆ เราตอ้ ง คานึงถึงรูปแบบของสาร และสื่อกลางที่จะใชใ้ นการ ติดต่อสื่อสาร และแบ่งปันความรู้ใหก้ บั ผอู้ ื่นไดอ้ ยา่ ง เหมาะสม อีกท้งั ตอ้ งระมดั ระวงั การทิ้งร่องรอยดิจิทลั ที่เกิดจาก การสื่อสารในส่ือสังคม ไม่วา่ จะเป็นภาพถ่าย การเขียน แสดงความคิดเห็น หรือการแชร์ที่ไม่เหมาะสมบนโลก ออนไลน์ เนื่องจากอาจส่งผลเสียตอ่ ตวั นกั เรียนตอ่ ไป ในอนาคตในการเขา้ ศึกษาตอ่ หรือการทางาน

การซื้อขายสินค้าออนไลน์ การซื้อขายสินค้าออนไลน์ เทคโนโลยที าใหก้ ารซ้ือขายสินคา้ ทาไดส้ ะดวก รวดเร็ว ไม่วา่ จะอยทู่ ่ีใดบนโลก เม่ือมีการซ้ือขาย สินคา้ ระหวา่ งกนั ขอ้ มูลส่วนตวั จานวนมากจะถูกแชร์ เพ่ือใหส้ ามารถซ้ือขายกนั ไดจ้ นเสร็จสิ้น ดงั น้นั จึงตอ้ งมีทกั ษะในการป้องกนั ขอ้ มูลส่วนตวั และ มีทกั ษะในการซ้ือขายในตลาดออนไลน์ไดอ้ ยา่ ง ปลอดภยั เน่ืองจากปัจจุบนั การซ้ือขายสินคา้ ออนไลน์ ไดร้ ับความนิยม และเก่ียวขอ้ งกบั การดาเนิน ชีวติ ประจาวนั เป็นอยา่ งมาก อีกท้งั ยงั เกี่ยวขอ้ งกบั เรื่องทางการเงิน ดงั น้นั การเผชิญความเส่ียงที่จะถูก การก่ออาชญากรรมทางดิจิทลั เป็นส่ิงที่หลีกเลี่ยง ไม่ได้

กฎหมายและมารยาทในสังคมดจิ ิทัล • อนิ เทอร์เน็ตเป็ นพืน้ ทที่ เ่ี ปิ ดโอกาสให้ทุกคนได้มโี อกาส แลกเปลยี่ นข้อมูล แสดงความคดิ เห็น และเรียนรู้ซ่ึงกนั และกนั ทาให้อนิ เทอร์เน็ตมีลกั ษณะไม่ต่างจากร้านกาแฟ ในสมัยก่อน ทคี่ นในชุมชนใช้เป็ นสถานทใ่ี นการตดิ ตาม ข้อมูลข่าวสาร อ่านหนังสือพมิ พ์ แลกเปลย่ี นความ คดิ เห็น และสร้างการตัดสินใจร่วมกนั • โครงสร้างดงั กล่าวเป็ นพืน้ ฐานทางสังคมทเี่ อือ้ ต่อการมี ส่วนร่วมของผู้คน อย่างไรกต็ าม การกระทาใดๆ บนโลก ออนไลน์ ต้องเคารพสิทธิของบุคคลอื่น เคารพกฎหมาย และมีมารยาททจี่ ะไม่ทาให้ผู้อ่ืนเดือดร้อนหรือได้รับ ความเสียหาย

ความฉลาดทางดจิ ทิ ลั เป็ นผลจากศึกษาและพฒั นาของ DQ institute หน่วยงานที่ เกดิ จากความร่วมมือกนั ของภาครัฐและเอกชนทวั่ โลกประสานงาน ร่วมกบั เวลิ ด์อโี คโนมกิ ฟอร่ัม (World Economic Forum) ทม่ี ุ่งมน่ั ให้เดก็ ๆ ทุกประเทศได้รับการศึกษาด้านทกั ษะ พลเมืองดจิ ิทลั ทม่ี คี ุณภาพและใช้ชีวติ บนโลกออนไลน์อย่าง ปลอดภัยด้วยความก้าวหน้าของเทคโนโลยสี มัยใหม่ ความฉลาดทาง ดจิ ิทลั เป็ นกรอบแนวคดิ ทค่ี รอบคลมุ ของความสามารถทางเทคนิค ความรู้ความเข้าใจและความคดิ ทางสังคมทมี่ ีพืน้ ฐานอย่ใู นค่านิยม ทางศีลธรรมทชี่ ่วยให้บุคคลทจ่ี ะเผชิญกบั ความท้าทายทางดจิ ทิ ลั ความฉลาดทางดจิ ทิ ลั มสี ามระดบั 8 ด้าน และ 24 สมรรถนะท่ี ประกอบด้วย ความรู้ ทกั ษะ ทศั นคตแิ ละค่านิยม โดยบทความนีจ้ ะ กล่าวถึงทักษะ 8 ด้านของความฉลาดดจิ ทิ ลั ในระดบั พลเมืองดจิ ิทลั ซ่ึงเป็ นความสามารถในการใช้เทคโนโลยดี จิ ิทลั และสื่อในรูปแบบท่ี ปลอดภัยรับผดิ ชอบ และมจี ริยธรรม ดงั นี้

1.เอกลกั ษณ์พลเมืองดจิ ิทลั (Digital Citizen Identity) เอกลกั ษณ์พลเมืองดจิ ทิ ัล เป็ นความสามารถสร้าง และบริหารจัดการอตั ลกั ษณ์ทดี่ ขี องตนเองไว้ได้อย่างดที ้งั ในโลกออนไลน์และโลกความจริงอตั ลกั ษณ์ทด่ี คี ือ การที่ ผู้ใช้ส่ือดจิ ทิ ลั สร้างภาพลกั ษณ์ในโลกออนไลน์ของตนเองใน แง่บวก ท้งั ความคดิ ความรู้สึก และการกระทา โดยมี วจิ ารณญาณในการรับส่งข่าวสารและแสดงความคดิ เห็น มี ความเห็นอกเห็นใจผู้ร่วมใช้งานในสังคมออนไลน์ และรู้จกั รับผดิ ชอบต่อการกระทา ไม่กระทาการทผี่ ดิ กฎหมายและ จริยธรรมในโลกออนไลน์ เช่น การละเมดิ ลขิ สิทธ์ิ การกลนั่ แกล้งหรือการใช้วาจาทสี่ ร้างความเกลยี ดชังผู้อ่ืนทางส่ือ ออนไลน์

2.การบริหารจัดการเวลาบนโลกดจิ ิทลั (Screen Time Management) การบริหารจดั การเวลาบนโลกดจิ ทิ ลั เป็ น ความสามารถควบคุมตนเอง ความสามารถในการจดั สรร เวลาในการ ใช้งานอุปกรณ์ดจิ ิทลั และอุปกรณ์เทคโนโลยไี ด้ อย่างมปี ระสิทธิภาพ รวมถึงการใช้งานส่ือสังคม (Social Media) และเกม ออนไลน์ (Online Games) ด้วย ความรับผดิ ชอบต่อตนเอง สามารถบริหารเวลาทใ่ี ช้อุปกรณ์ ยุคดจิ ทิ ลั รวมไปถงึ การควบคุมเพ่ือให้เกดิ สมดุลระหว่างโลก ออนไลน์ และโลกความเป็ นจริง อกี ท้งั ตระหนักถงึ อนั ตราย และสุขภาพจากการใช้เวลาหน้าจอนานเกนิ ไป และผลเสีย ของการเสพติดส่ือดจิ ทิ ลั

3.การจดั การการกลนั่ แกล้งบนไซเบอร์ (Cyberbullying Management) การจดั การการกลนั่ แกล้งบนไซเบอร์ เป็ นความสามารถใน การป้องกนั ตนเอง การมภี ูมคิ ุ้มกนั ในการรับมือและจัดการกบั สถานการณ์การกลนั่ แกล้งบนอนิ เทอร์เน็ตได้อย่างชาญฉลาด การ ใช้อนิ เทอร์เน็ตเป็ นเคร่ืองมือหรือช่องทางเพื่อก่อให้เกดิ การคุกคาม ล่อลวงและการกลนั่ แกล้งบนโลกอนิ เทอร์เน็ตและสื่อสังคม ออนไลน์ โดยกลุ่มเป้าหมายมกั จะเป็ นกลุ่มเดก็ จนถึง เดก็ วยั รุ่น การ กลนั่ แกล้งบนโลกไซเบอร์คล้ายกนั กบั การกลน่ั แกล้งในรูปแบบอื่น หากแต่การกลน่ั แกล้งประเภทนีจ้ ะกระทาผ่านส่ือออนไลน์หรือสื่อ ดจิ ทิ ลั เช่น การส่งข้อความทางโทรศัพท์ ผู้กลนั่ แกล้งอาจจะเป็ น เพื่อนร่วมช้ัน คนรู้จกั ในสื่อสังคมออนไลน์ หรืออาจจะเป็ นคน แปลกหน้ากไ็ ด้ แต่ส่วนใหญ่ผู้ทก่ี ระทาจะรู้จกั ผู้ทถี่ ูกกลน่ั แกล้ง รูปแบบของการกลนั่ แกล้งมกั จะเป็ นการว่าร้าย ใส่ความ ขู่ทาร้าย หรือใช้ถ้อยคาหยาบคาย การคุกคามทางเพศผ่านส่ือออนไลน์ การ แอบอ้างตวั ตนของผู้อ่ืน การแบลก็ เมล์ การหลอกลวง การสร้าง กลุ่มในโซเชียลเพื่อโจมตีโดยเฉพาะ

4.การจดั การความปลอดภัยบนระบบเครือข่าย (Cybersecurity Management) การจัดการความปลอดภยั บนระบบเครือข่าย เป็ น ความสามารถในการสารวจ ตรวจสอบ การป้องกนั และ การ รักษาความปลอดภยั ของข้อมูลในระบบเครือข่าย ป้องกนั ข้อมูล ด้วยการสร้างระบบความปลอดภัยทีเ่ ข้มแข็ง และป้องกนั การ โจรกรรมข้อมูลหรือการถูกโจมตีออนไลน์ได้ มที กั ษะในการ รักษาความปลอดภยั ของตนเองในโลกออนไลน์การรักษาความ ปลอดภัยของตนเองในโลกไซเบอร์ คือการปกป้องอุปกรณ์ดจิ ทิ ลั ข้อมูลทจ่ี ัดเกบ็ และข้อมูลส่วนตวั ไม่ให้เสียหาย สูญหาย หรือถูก โจรกรรมจากผู้ไม่หวงั ดใี นโลกไซเบอร์

5.การจัดการความเป็ นส่วนตัว (Privacy Management) การจัดการความเป็ นส่วนตวั เป็ นความสามารถใน การจดั การกบั ความเป็ นส่วนตวั ของตนเองและของผู้อื่น การใช้ข้อมูลออนไลน์ร่วมกนั การแบ่งปันผ่านส่ือดจิ ิทัล ซ่ึง รวมถึงการบริหารจดั การ รู้จักป้องกนั ข้อมูลส่วนบุคคลของ ตนเอง เช่น การแชร์ข้อมูลต่าง ๆ ด้วยเครื่องมือดจิ ทิ ลั การ ขโมยข้อมูลอตั ลกั ษณ์ เป็ นต้น โดยต้องมคี วามสามารถใน การฝึ กฝนใช้เคร่ืองมือ หรือวธิ ีการในการป้องกนั ข้อมูล ตนเองได้เป็ นอย่างดี รวมไปถงึ ปกปิ ดการสืบค้นข้อมูลต่างๆ ในเวบ็ ไซต์ เพื่อรักษาความเป็ นส่วนตัวความเป็ นส่วนตวั ใน โลกออนไลน์ คือสิทธิการปกป้องข้อมูลความส่วนตัวในโลก ออนไลน์ของผู้ใช้งานทบี่ ุคคลหรือการบริหารจดั การข้อมูล ส่วนตวั รวมถงึ การใช้ดุลยพนิ ิจปกป้อง ข้อมูลส่วนบุคคล และข้อมูลทเ่ี ป็ นความลบั ของผู้อื่น

6.การคดิ อย่างมวี จิ ารณญาณ (Critical Thinking) การคดิ อย่างมวี จิ ารณญาณ หมายถงึ ความสามารถในการตดั สินของบุคคลว่าควรเชื่อ ไม่ควร เชื่อ ควรทา หรือไม่ควรทาบนความคดิ เชิงเหตุและผล มี ความสามารถในการวเิ คราะห์แยกแยะระหว่างข้อมูลที่ ถูกต้องและข้อมูลทผ่ี ดิ ข้อมูลทม่ี เี นื้อหาเป็ นประโยชน์และ ข้อมูลทเ่ี ข้าข่ายอนั ตราย ข้อมูลตดิ ต่อทางออนไลน์ทนี่ ่าต้ัง ข้อสงสัยและน่าเช่ือถือได้ เมื่อใช้อนิ เทอร์เน็ต ทราบว่า เนื้อหาใดมปี ระโยชน์ รู้เท่าทนั ส่ือและสารสนเทศ สามารถ วเิ คราะห์และประเมนิ ข้อมูลจากแหล่งข้อมูลทห่ี ลากหลาย ได้ เข้าใจรูปแบบการหลอกลวงต่าง ๆ ในส่ือดจิ ทิ ัล เช่น ข่าว ปลอม เวบ็ ไซต์ปลอม ภาพตัดต่อ ข้อมูลอนั ทเี่ ทจ็ เป็ นต้น

7.ร่องรอยทางดจิ ิทลั (Digital Footprints) ร่องรอยทางดจิ ทิ ัล เป็ นความสามารถในการเข้าใจ ธรรมชาติของการใช้ชีวติ ในโลกดจิ ิทัลว่าจะหลงเหลือร่องรอย ข้อมูลทงิ้ ไว้เสมอ ร่องรอยทางดจิ ทิ ลั อาจจะส่งผลกระทบในชีวติ จริง ทเ่ี กดิ จากร่องรอยทางดจิ ิทัลเข้าใจผลลพั ธ์ทอ่ี าจเกดิ ขนึ้ เพ่ือ นามาใช้ในการจัดการกบั ชีวติ บทโลกดจิ ทิ ัลด้วยความรับผดิ ชอบ ข้อมูลร่องรอยทางดจิ ทิ ัล เช่น การลงทะเบียน อเี มล การโพสต์ ข้อความหรือรูปภาพ ไฟล์งานต่าง ๆ เมื่อถูกส่งเข้าโลก อนิ เทอร์เน็ตแล้ว จะทงิ้ ร่องรอยข้อมูลส่วนตัวของผู้ใช้งานไว้ ให้ ผู้อ่ืนสามารถตดิ ตามได้ และจะเป็ นข้อมูลทรี่ ะบุตัวบุคคลได้อย่าง ง่ายดาย

8.ความเห็นอกเห็นใจและสร้างสัมพนั ธภาพทดี่ กี บั ผู้อ่ืนทาง ดจิ ทิ ลั (Digital Empathy) ความเห็นอกเห็นใจและสร้างสัมพนั ธภาพทดี่ กี บั ผู้อื่นทางดจิ ิทัล เป็ นความสามารถในการเข้าใจผู้อื่น การ ตอบสนองความต้องการของผู้อื่น การแสดง ความเห็นใจ และการแสดงนา้ ใจต่อผู้อ่ืนบนโลกดจิ ทิ ัลได้อย่างเหมาะสม มี ปฏิสัมพนั ธ์อนั ดตี ่อคนรอบข้าง ไม่ว่าพ่อแม่ ครู เพ่ือนท้งั ใน โลกออนไลน์และในชีวติ จริง ไม่ด่วนตัดสินผู้อ่ืนจากข้อมูล ออนไลน์แต่เพยี งอย่างเดยี ว และจะเป็ นกระบอกเสียงให้ผู้ที่ ต้องการความช่วยเหลือในโลกออนไลน์

แหล่งทีม่ า https://itpoj.com/2020/10/01/digital- citizenship/ https://www.scimath.org/article- technology/item/10611-digital- intelligence นายติณณภพ ยะกนั มูล ม.6/7 เลขท1่ี