หนังสือประวัติศาสตร์ชุมชน ตำบลเกาะพยาม - อมรรัตน์ รัฐกุล

เกาะพยาม อำเภอเมืองระนอง จังหวัดระนอง Koh Phayam ห นั ง สื อ ป ร ะ วัติ ศ า ส ต ร์ชุ ม ช น

คำขวัญจังหวัดระนอง คอคอดกระ ภูเขาหญ้า กาหยู หวาน ธารน้ำแร่ มุ กแท้เมืองระนอง

คำนำ หนังสือเล่มนี้จัดทำขึ้นเพื่อให้ทุกคนได้ศึกษาหาความรู้ในเรื่อง ประวัติศาสตร์ชุมชนตำบลเกาะพยาม อำเภอเมือง จังหวัดระนอง และ ได้ศึกษาอย่างเข้าใจ เพื่อเป็นประโยชน์กับผู้คนที่ต้องการศึกษาข้อมูล วิศวกรสังคมตำบลเกาะพยาม จึงได้จัดทำหนังสือประวัติศาสตร์ชุมชน นี้ขึ้นประกอบด้วย ขนาดและที่ตั้ง ลักษณะภูมิประเทศ แม่น้ำสำคัญ ภูมิอากาศ ทรัพยากรธรรมชาติ การคมนาคม ประวัติความเป็นมาของ ชุมชนโครงสร้างของชุมชน โครงสร้างด้านเศรษฐกิจและอาชีพ ความ เชื่อประเพณีและพิธีกรรม สถานที่สำคัญ การเปลี่ยนแปลงทาง วัฒนธรรม การพัฒนาสัมมาชีพ การยกระดับการท่องเที่ยว การ บริการ ชุมชนและการส่งเสริมด้านสิ่งแวดล้อม เพื่อเป็นแนวทางในการเรียนรู้ วิศวกรสังคมตำบลเกาะพยาม หวังว่าการจัดทำหนังสือประวัติศาสตร์ ชุมชนเล่มนี้จะเป็นประโยชน์ให้กับผู้อ่านหรือนักเรียนนักศึกษาที่กำลัง หาข้อมูลเรื่องนี้อยู่ หากมีข้อแนะนำหรือข้อผิดพลาดประการใดผู้จัดทำขอน้อมรับไว้ และขออภัยมา ณ ที่นี้ด้วย คณะผู้จัดทำ วิศวกรสังคม ตำบลเกาะพยาม

Koh Phayam

Koh Phayam สารบัญ 1 ขนาดและที่ตั้ง 5 ลักษณะภูมิประเทศ 9 แม่น้ำสำคัญ 11 ภูมิอากาศ 13 ทรัพยากรธรรมชาติ 17 การคมนาคม 21 ประวัติความเป็นมาของชุมชน 25 โครงสร้างของชุมชน 31 โครงสร้างด้านเศรษฐกิจและอาชีพ 39 ความเชื่อ ประเพณีและพิธีกรรม 43 สถานที่สำคัญ

สารบัญ (ต่อ) Koh Phayam 49 การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม 57 การดําเนินงานโครงการยกระดับเศรษฐกิจ และสังคมรายตำบลแบบบูรณาการ 61 การพัฒนาสัมมาชีพและสร้างอาชีพใหม่ (การยกระดับสินค้า OTOP/อาชีพอื่น) 65 การสร้างและพัฒนา Creative Economy (การยกระดับการท่องเที่ยว) 69 การนําองค์ความรู้ไปช่วยบริการชุมชน (Health Care/เทคโนโลยีด้านต่างๆ) 73 การส่งเสริมด้านสิ่งแวดล้อม /Circular Economy (การเพิ่มรายได้หมุนเวียนให้แก่ ชุมชน) 77 บรรณานุกรม 79 ภาคผนวก

ขนาด แ ล ะ ที่ ตั้ ง

2 ขนาด แ ล ะ ที่ ตั้ ง เป็นเกาะที่ตั้งอยู่กลางทะเลอันดามันทางตะวันตกเฉียงใต้ ของอำเภอเมืองระนอง ตั้งอยู่ห่างจากตำบลปากน้ำ อำเภอเมืองระนองประมาน 33 กิโลเมตร มีพื้นที่ทั้งหมดประมาณ 34.7 ตารางกิโลเมตร (21,683.17 ไร่) โดยประกอบด้วย หมู่ที่ 1 บ้านเกาะพยาม เนื้อที่ 16.60 ตารางกิโลเมตร (10,371,981 ไร่) หมู่ที่ 2 บ้านเกาะช้าง เนื้อที่ 18.10 ตารางกิโลเมตร (11,311,190 ไร่)

3 1 1 แผนที่หมู่ 1 บ้านเกาะพยาม 2 แผนที่หมู่ 2 บ้านเกาะช้าง 2 มีอาณาเขตติดต่อ ดังนี้ - ทิศเหนือ ติดต่อกับ สาธารณรัฐสังคมนิยมสหภาพพม่า ตำบลปากน้ำ อำเภอเมืองระนอง - ทิศเหนือ ติดต่อกับ สาธารณรัฐสังคมนิยมสหภาพพม่า ตำบลปากน้ำ อำเภอเมืองระนอง - ทิศใต้ ติดต่อกับ กึ่งกลางคลองม่วงกลวง ตำบลราชกรูด อำเภอเมืองระนอง - ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ป่าชายเลน ตำบลหงาว อำเภอเมืองระนอง - ทิศตะวันตก ติดต่อกับ ทะเลอันดามัน



ลั ก ษ ณ ะ ภูมิประเทศ

6 ลั ก ษ ณ ะ ภูมิประเทศ เกาะพยามมีลักษณะเป็นเกาะกลางทะเลอันดามันทางทิศ ตะวันตกเฉียงใต้ของอำเภอเมืองระนอง ตอนกลางของเกาะพื้นที่เป็น ภูเขามีป่าไม้ จุดสูงสุดของเกาะ ประมาณ 224 เมตร จากระดับ น้ำทะเลเป็นพื้นที่ราบเป็นใหม่มี ความสูงจากระดับน้ำทะเลปาน กลางที่ 20-60 เมตร สภาพ ภูเขาอยู่ทางแถบตะวันออกเฉียง ใต้มีระดับความสูงจากระดับน้ำ ทะเลปานกลางอยู่ในช่วง 181- 220 เมตร

7



แม่น้ำ สำ คั ญ

10 แ ม่ น้ำ สำ คั ญ ตำบลเกาะพยามไม่มีแม่น้ำ เนื่องจาก พื้นที่ตำบลเกาะพยามเป็นภูเขามีป่าไม้ และล้อมรอบด้วยทะเล

ภูมิอากาศ

12 ภูมิอากาศ สถิติปริมาณฝนและอุณหภูมิ ณ สถานีอุตุนิยมวิทยา ระนอง จังหวัดระนอง พ.ศ.2545-2557 พบว่า มีปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยรายปี 4,048 มิลลิเมตร ปริมาณสูงสุด 116.5-208.0 มิลลิเมตร อุณหภูมิต่ำ สุด 12.0-20.1 องศาเซลเซียส อุณหภูมิสูงสุด 34.8-38.2 องศา เซลเซียส ลักษณะภูมิอากาศตั้งแต่ เดือนพฤศจิกายน-เมษายน เป็นช่วงที่ ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้อ่อนตัวและมี ลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือพัดผ่าน แต่อุณหภูมิลดลงไม่มากนักเนื่องจาก ได้รับอิทธิพลของลมฝนที่พัดผ่านอ่าว ไทยส่งผลให้ยังคงมีฝนตก

ทรัพยากร ธรรมชาติ

14 ทรัพยากร ธรรมชาติ น้ำ มีลักษณะเป็นแหล่งน้ำจืด มีแหล่งน้ำตื้นหลาย แห่งที่ชาวบ้านขุดไว้ และมีน้ำผุด มีอ่างเก็บน้ำ และระบบประปา สามารถจ่ายน้ำดิบเพื่ออุปโภค บริโภค และการเกษตร แต่ยังไม่มีระบบกรอง และฆ่าเชื้อ ป่าไม้ ลักษณะเป็นป่าดิบที่ขึ้นอุดมสมบูรณ์ตั้งอยู่ใน เขตพื้นที่ และมีทรัพยากรไม้นานาชนิด และมี สัตว์ป่าอยู่อย่างมากมายหลายชนิด โดยเฉพาะ นกแก๊ก เละเหยี่ยวแดง รวมทั้งมีป่าชายเลนที่มี ระบบนิเวศที่อุดมสมบูรณ์ ภูเขา มีลักษณะเป็นแหล่งน้ำจืด มีแหล่งน้ำตื้นหลาย แห่งที่ชาวบ้านขุดไว้ และมีน้ำผุด มีอ่างเก็บน้ำ และระบบประปา สามารถจ่ายน้ำดิบเพื่ออุปโภค บริโภค และการเกษตร แต่ยังไม่มีระบบกรอง และฆ่าเชื้อ

15 ทรัพยากรธรรมชาติที่สำคัญขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ทรัพยากรดิน ทรัพยากรดิน ซึ่งอยู่เขตป่าดิบชื้นทำให้ ดินมีคุณภาพดีทำให้ทรัพยากรป่าไม้และ พืชผลทางการเกษตรในเขตพื้นที่มี ความอุดมสมบูรณ์เป็นอย่างมาก ทรัพยากรทางทะเล ทรัพยากรทางทะเล มีสัตว์น้ำทะเลอุดมสมบูรณ์ สามารถจำหน่ายให้กับนักท่องเที่ยวสร้างราย ได้สู่พื้นที่ชุมชน

16 ทรัพยากรป่าชายเลน ทรัพยากรป่าชายเลน มีระบบนิเวศที่ สมบูรณ์เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์น้ำ ขนาดเล็ก

การ คมนาคม

18 การคมนาคม การคมนาคมขนส่ง การเดินทางมายังองค์การบริหารส่วนตำบล เกาะพยามสามารถใช้ท่าเทียบเรือเทศบาล ตำบลปากน้ำ – เกาะพยาม และท่าเทียบเรือ เทศบาลตำบลปากน้ำ - เกาะช้าง โดยเรือสปีด โบ๊ทใช้เวลาเดินทางประมาณ 40 นาทีส่วนเรือ เมล์ใช้เวลาเดินทาง ประมาณ 2.30 ชั่วโมง

19 เส้นทางคมนาคม การคมนาคมภายในหมู่บ้านประกอบด้วย 1. ถนน คสล. จำนวน 22 สายสภาพใช้งานได้ดี 2. ถนนลูกรังในหมู่บ้านจำนวน 7 สาย สภาพใช้ งานได้ดีแต่จะลำบากในฤดูฝน 3. ถนนดินเชื่อมระหว่างหมู่บ้านและตำบลใกล้ เคียงจำนวน 12 สายสภาพใช้งานได้ดีแต่จะลำบาก ในฤดูฝน 4. สะพานจำนวน 4 สะพาน



ประวัติ ความเป็นมา ข อ ง ชุ ม ช น

22 ป ร ะ วั ติ ค ว า ม เ ป็ น ม า ข อ ง ชุ ม ช น เกาะพยาม ท่านเจ้าเมืองระนอง (พระยา ระนอง) ได้ออกสำรวจพื้นที่หมู่ เกาะต่างๆ รวมถึงเกาะพยาม ปรากฏว่ามีพวกล่าอาณานิคม คือทหารชาวอังกฤษ ได้มา อาศัยที่พื้นที่เกาะพยาม เพราะ คิดว่าเป็นเขตแดนของประเทศ พม่า แต่จริงๆ แล้วพื้นที่แห่งนี้ เป็นเขตแดนของประเทศไทย จึงได้ขอให้ชาวอังกฤษออกจาก พื้นที่

23 เมื่อชาวอังกฤษออกจากพื้นที่ จึงได้ ให้ นายสาด กล้าศึก ที่ติดตามท่าน มาด้วย ให้เกณฑ์พรรคพวกเข้ามา อยู่แทน ซึ่งท่านเจ้าเมืองระนอง และ คณะได้สำรวจพื้นที่รอบเกาะกินเวลา หนึ่งยามจึงตั้งชื่อว่า เกาะพยาม และท่านเจ้าเมืองก็ได้ให้นายสาดและ ผู้ติดตามมาเฝ้าอยู่ที่เกาะและมอบไก่ ให้ครอบครัวละ 1 คู่ และ มะม่วงหิมพานต์ครัวละ 1 กำ มาปลูก เลี้ยงชีพบนเกาะ



โครงสร้าง ข อ ง ชุ ม ช น

26 โครงสร้าง ข อ ง ชุ ม ช น ด้านการปกครอง องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะพยาม มีเขตการปกครองทั้งหมด 2 หมู่บ้าน ประกอบด้วย หมู่ที่ 1 บ้านเกาะพยาม เนื้อที่ 16.60 ตร.กม. นายปริญญา สกุลทอง เป็นผู้ใหญ่บ้าน หมู่ที่ 2 บ้านเกาะช้าง เนื้อที่ 18.10 ตร.กม. นายชาญชัย โชติช่วง เป็นผู้ใหญ่บ้าน

27 ด้านประชากร มีประชากรตามสำนักทะเบียนราษฎร์อำเภอเมืองระนอง ณ เดือนมีนาคม พ.ศ.2562 - ครัวเรือนทั้งหมด 911 ครัวเรือน ประชากรทั้งหมด 1,198 คน - ครัวเรือนหมู่ 1 มี 687 ครัวเรือน ประชากรทั้งหมด 854 คน - ครัวเรือนหมู่ 2 มี 224 ครัวเรือน ประชากรทั้งหมด 344 คน

28 ด้านการศึกษา ด้านการศึกษาในเขตองค์การบริหารส่วนตำบลเกาะพยาม มีการจัดการ ด้านการศึกษา โดยมีโรงเรียนสังกัด สำนักงานคณะกรรมการการศึกษา ขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) จำนวน 2 แห่ง ดังนี้ โรงเรียนบ้านเกาะพยาม โรงเรียนบ้านเกาะช้าง

29 ด้านศาสนา ประชาชนชนในตำบลเกาะพยาม นับถือศาสนาพุทธ โดยมีศาสนสถาน 1 แห่ง คือ วัดเกาะพยาม



โครงสร้าง ด้ า น เ ศ ร ษ ฐ กิ จ และอาชีพ

32 โครงสร้างด้าน เ ศ ร ษ ฐ กิ จ แ ล ะ อ า ชี พ เกษตรกร พื้นที่องค์การบริหารส่วนตำบล เกาะพยาม ประชากรส่วนใหญ่ ประกอบอาชีพเกษตรกรรมโดยมีพืชเศรษฐกิจที่ปลูก ได้แก่ มะม่วงหิมพานต์ (กาหยู) ยางพารา มะพร้าวเป็นหลัก (ข้อมูล จปฐ. ปี 2562) ตารางที่ 1 แสดงผลผลิตการเกษตร

33 การประมง ในเขตองค์การ บริหารส่วนตำบล เกาะพยาม มีกลุ่ม การทำประมงพื้น บ้านเพื่อจำหน่ายให้ กับร้านค้า และ บริโภคในครัวเรือน สัตว์น้ำหลักคือ กุ้ง ทะเล ปูม้า และปลา ทะเลชนิดต่างๆ ตาม ฤดูกาลเท่านั้น

34 การปศุสัตว์ การปศุสัตว์ในเขตองค์การ บริหารส่วนตำบลเกาะ พยาม เป็นการประกอบการ ในลักษณะเลี้ยงในครัว เรือนเป็นอาชีพหลักและ อาชีพเสริม เช่น ปลากะพง กุ้ง ไก่บ้าน เป็ด

35 การบริการ - ที่พักโฮมสเตย์, บังกะโล, จำนวน 147 แห่ง - บริการรถมอเตอร์ไซค์เช่า - ร้านค้าชุมชน จำนวน 50 แห่ง - ดำน้ำดูปะการัง เรือตกปลา รอบเกาะ - ตู้ ATM ธนาคารกรุง ศรีอยุธยา จำกัด (มหาชน)

36 การท่องเที่ยว ในเขตพื้นที่องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะพยาม มีแหล่งท่องเที่ยวใน พื้นที่คือ อ่าวใหญ่ อ่าวแม่หม้าย อ่าวหินขาว อ่าวเขาควาย อ่าวกวางปีป เกาะค้างคาว เกาะกำ เกาะญี่ปุ่น

37 อุตสาหกรรม ในเขตองค์การบริหารส่วนตำบลเกาะพยาม มีอุตสาหกรรม ดังนี้ - ผลิตน้ำดื่ม จำนวน 1 แห่ง - โรงผลิตกระแสไฟฟ้า จำนวน 1 แห่ง

38 การพาณิชย์และกลุ่มอาชีพ - กลุ่มเกษตรกร - กลุ่มแม่บ้านเกษตรกร

ความเชื่ อ ประเพณีและ พิธีกรรม

40 ความเชื่ อ ประเพณี และพิธีกรรม - ประเพณีงานกาหยูเกาะพยาม - ประเพณีงานวันเปิดฤดูกาลท่องเที่ยวบ้าน เกาะพยามและบ้านเกาะช้าง

41 - ประเพณีวันลอยกระทง - ประเพณีวันสงกรานต์ - ประเพณีวันเข้าพรรษา ออกพรรษา



สถานที่ สำ คั ญ

44 อ่าวใหญ่