ความฉลาดทางดิจิทัล (DQ)

รายงาน เรื่อง ความฉลาดทางดจิ ิทลั (DQ : Digital Intelligence Quotient) จดั ทาโดย นายกอ้ งคพฒั น์ สวามภิ ักด์ิ รหัสนกั ศึกษา 634143051 ชน้ั ปีท่ี 2 หมู่ 2 เสนอ อาจารย์ สุธดิ า ปรีชานนท์ รายงานฉบบั นี้เปน็ ส่วนหน่ึงของการเรยี นวชิ า PC62506 นวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศเพอ่ื การสอ่ื สารการศกึ ษาและการเรยี นรู้ สาขาวชิ าคณิตศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏหมบู่ า้ นจอมบึง ภาคการศกึ ษา 2 ปีการศกึ ษา 2564

รายงาน เรื่อง ความฉลาดทางดจิ ิทลั (DQ : Digital Intelligence Quotient) จดั ทาโดย นายก้องคพัฒน์ สวามภิ ักดิ์ รหสั นักศกึ ษา 634143051 ช้ันปีที่ 2 หมู่ 2 เสนอ อาจารย์ สธุ ดิ า ปรชี านนท์

ก คานา รายงานฉบบั น้จี ดั ทาข้นึ เพื่อเป็นสว่ นหนง่ึ ของวิชา PC62506 นวตั กรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศ เพ่ือการ สอ่ื สารการศึกษาและการเรียนรูส้ าขาวชิ าคณิตศาสตร์ ชน้ั ปีท่ี 2 หมู่ 2 เพ่ือศึกษา คน้ หา และรวบรวมข้อมูล เร่ือง ความฉลาดทางดิจิทลั (DQ : Digital Intelligence Quotient) เนอ้ื หาภายในประกอบไปด้วย ความฉลาดทางดิจิทลั (DQ : Digital Intelligence Quotient) คืออะไร ทาไมต้องเพ่ิมทักษะความฉลาดทางดจิ ทิ ลั และ 8 ทักษะความ ฉลาดทางดจิ ทิ ลั และไดศ้ ึกษาอย่างเขา้ ใจ เพื่อเป็นประโยชนก์ ับการเรยี นผู้จดั ทาหวงั ว่า รายงานฉบบั นี้จะเปน็ ประโยชนก์ บั ผอู้ า่ น หากมขี ้อเสนอแนะหรือข้อผิดพลาดประการใด ผ้จู ดั ทาขอน้อบรีบไวแ้ ละขออภยั มา ณ ที่น้ดี ้วย ผูจ้ ัดทา ก้องคพฒั น์ สวามิภักด์ิ 3/ม.ค./65

ข สารบัญ เร่อื ง หน้า คานา......................................................................................................................... ..............................................ก สารบัญ....................................................................................................................................................................ข ความฉลาดทางดิจิทลั (DQ : Digital Intelligence Quotient) คืออะไร...............................................................1 ทาไมต้องเพิม่ ทกั ษะความฉลาดทางดจิ ทิ ลั ..............................................................................................................2 ความเปน็ พลเมืองดจิ ิทลั (Digital Citizenship) คืออะไร………………………………………………………………………………3 8 ทักษะความฉลาดทางดิจิทัล................................................................................................................................4 1. ทักษะในการรักษาอตั ลกั ษณท์ ่ดี ีของตนเอง (Digital Citizen Identity)............................................................5 2. ทกั ษะในการจัดสรรเวลาหนา้ จอ (Screen Time Management)....................................................................5 3. ทกั ษะในการรับมือกับการกลั่นแกลง้ บนโลกไซเบอร์ (Cyber bullying Management)..................................5 4. ทักษะในการรักษาความปลอดภยั ของตนเองในโลกไซเบอร์ (Cyber security Management).......................6 5. ทกั ษะการใช้เทคโนโลยอี ยา่ งมีจรยิ ธรรม (Digital Empathy) ..........................................................................6 6. ทักษะในการบริหารจดั การข้อมลู ท่ีผู้ใช้งานมีการทิ้งไวบ้ นโลกออนไลน(์ Digital Footprints) ..........................6 7. ทักษะการคิดวเิ คราะห์มีวิจารณญาณที่ดี (Critical Thinking)..........................................................................7 8. ทกั ษะในการรักษาข้อมลู สว่ น (Privacy Management)..................................................................................7 บรรณานุกรม................................................................................................................... ......................................8

1 ความฉลาดทางดจิ ิทลั (DQ: Digital IntelligenceQuotient) คอื อะไร DQ ความฉลาดทางดจิ ิทัล (DQ : Digital Intelligence Quotient) หรือความสามารถทางสงั คม อารมณ์ และการ รับรู้ ที่จะทาให้แต่ละคนสามารถเผชิญกับความท้าทายของชีวิตดิจิทัล สามารถปรับอารมณ์ปรับตัว และปรับ พฤติกรรมให้เข้ากับชีวิตดิจิทัล ซึ่งจะครอบคลุมทั้งความรู้ ทักษะ ทัศนคติ และค่านิยม ท่ีจาเป็นหรือท่ีเรียกว่า ทกั ษะการใชส้ อ่ื และการเข้าสังคมในโลกออนไลน์ ภาพที่ 1 DQ : Digital Intelligence Quotient ทีม่ า https://www.facebook.com/DQInstitute.org/photos/a.1238894212856661/1455800507832696

2 ทาไมตอ้ งเพ่ิมทักษะความฉลาดทางดิจทิ ลั เด็กและเยาวชนในยุคไอทีเติบโตมาพร้อมกับอุปกรณ์ดิจิทัลและอินเทอร์เน็ต ด้วยลักษณะการส่ือสารที่รวดเร็ว อิสระ ทาใหก้ ารรับรู้และการใชช้ ีวิตของเด็กรุ่นใหม่มีลักษณะท่ีแตกต่างจากเจนเนอเรชั่นรุ่นก่อนๆ มาก ทกั ษะชีวิต ใหม่ๆ ต้องได้รับการเรียนรู้และฝึกฝนเพื่อที่เด็กท่ีเติบโตมาในยุคท่ีเต็มไปด้วยข้อมูลข่าวสารและเทคโนโลยีสามารถ นาไปใช้ในชีวิตประจาวัน ไม่ว่าจะเป็นการรับข่าวสาร ความบันเทิง หรือการซ้ือขายสินค้าและบริการ และการทา ธุรกรรมการเงนิ ในอดตี ตัวช้วี ัดอยา่ ง IQ ได้ถกู นามาใช้พฒั นาระดับทักษะทางสติปัญญาของมนษุ ย์ ในขณะท่ี EQได้ นามาศึกษาเพื่อพัฒนาระดับทักษะความฉลาดทางอารมณ์ แต่ด้วยบริบททางสงั คมที่เปล่ียนไปปัจจุบันทักษะความ ฉลาดทางปัญญาและทางอารมณ์ อินเทอร์เน็ตและอุปกรณ์ดิจิทัล ถึงแม้จะเพิ่มความสะดวกสบาย แต่ก็แฝงด้วย อันตรายเช่นกัน ไม่ว่าจะเป็น อันตรายต่อสุขภาพ การเสพติดเทคโนโลยี หากใช้งานสื่อดิจิทัลมากเกินไป หรือ อนั ตรายจากมิจฉาชีพออนไลน์ การคกุ คามทางไซเบอร์ และการกลั่นแกลง้ ทางไซเบอร์ พลเมืองยุคใหม่จงึ ต้องรู้เท่า ทนั สอ่ื สารสนเทศ และมที ักษะความฉลาดทางดจิ ิทลั เพือ่ ท่จี ะใช้ชวี ิตอยู่ในสงั คมออนไลน์และในชวี ิตจรงิ โดยไม่ทา ตัวเองและผู้อื่นให้เดือดร้อน ดังนั้น ครอบครัว โรงเรียน ทางภาครัฐ และองค์กรท่ีเก่ียวของ ควรร่วมส่งเสริมให้ เยาวชนเป็น ‘พลเมืองดิจิทัล’ ทม่ี คี วามรคู้ วามเขา้ ใจในเรอ่ื งทเ่ี กยี่ วข้องกบั การใช้งานอนิ เทอรเ์ น็ต

3 ความเปน็ พลเมืองดิจทิ ลั (Digital Citizenship) คอื อะไร ความเป็นพลเมืองดิจิทัลคือ พลเมืองผู้ใช้งานสื่อดิจิทัลและสื่อสังคมออนไลน์ท่ีเข้าใจบรรทัดฐานของการ ปฏิบัติตัวให้เหมาะสมและมีความรับผิดชอบในการใช้เทคโนโลยี โดยเฉพาะอย่างย่ิง การส่ือสารในยุคดิจิทัลเป็น การสื่อสารท่ีไร้พรมแดน สมาชิกของโลกออนไลน์คือ ทุกคนที่ใช้เครือข่ายอินเทอร์เน็ตบนโลกใบน้ี ผู้ใช้ส่ือสังคม ออนไลน์มีความหลากหลายทางเช้ือชาติ อายุ ภาษา และวัฒนธรรม พลเมืองดิจิทัลจึงต้องเป็นพลเมืองท่ีมีความ รับผิดชอบ มีจริยธรรม เห็นอกเห็นใจและเคารพผู้อื่น มีส่วนร่วมและมุ่งเน้นความเป็นธรรมในสังคม การเป็น พลเมืองในยคุ ดิจิทลั นน้ั มีทกั ษะทส่ี าคญั 8 ประการ ภาพที่ 2 8 ทกั ษะทางดจิ ิทัลที่ควรมี ท่มี า https://www.parentsone.com/wp-content/uploads/2019/07/10-ais-2.jpg.webp

4 8 ทักษะความฉลาดทางดิจทิ ัล ความฉลาดทางดิจิทัลประกอบดว้ ยทักษะ 8 ทักษะ ภาพท3ี่ ความฉลาดทางดจิ ทิ ัลทค่ี วรมี ท่ีมา https://www.dga.or.th/document-sharing/infographic/49422/

5 1. ทกั ษะในการรักษาอัตลักษณท์ ่ีดขี องตนเอง (Digital Citizen Identity) เอกลักษณ์พลเมืองดิจิทัล เป็นความสามารถสร้างและบริหารจัดการอัตลักษณ์ท่ีดีของตนเองไว้ได้อย่างดีท้ังในโลก ออนไลน์และโลกความจริงอัตลักษณ์ที่ดีคือ การที่ผู้ใช้สื่อดิจิทัลสร้างภาพลักษณ์ในโลกออนไลน์ของตนเองในแง่ บวก ท้ังความคิดความรู้สึก และการกระทา โดยมีวิจารณญาณในการรับส่งข่าวสารและแสดง ความคิดเห็น มี ความเห็นอกเห็นใจผู้ร่วมใช้งานในสังคมออนไลน์ และรู้จักรับผิดชอบต่อการกระทา ไม่กระทาการท่ีผิดกฎหมาย และจริยธรรมในโลกออนไลน์ เช่น การละเมิดลิขสิทธ์ิ การกล่ันแกล้งหรือการใช้วาจาท่ีสร้างความเกลียดชังผู้อ่ืน ทางสื่อออนไลน์ 2. ทกั ษะการคดิ วเิ คราะหม์ ีวิจารณญาณท่ีดี (Critical Thinking) สามารถในการวิเคราะห์แยกแยะระหวา่ งข้อมูลท่ถี กู ตอ้ งและข้อมูลทผ่ี ดิ ข้อมูลท่ีมเี นอื้ หาเปน็ ประโยชนแ์ ละข้อมลู ท่ี เขา้ ข่ายอันตราย ข้อมูลติดต่อทางออนไลนท์ ี่น่าตั้งข้อสงสยั และน่าเชือ่ ถือได้ เม่ือใชอ้ ินเทอร์เน็ตจะรวู้ ่าเนือ้ หาอะไร เป็นสาระ มีประโยชน์ รเู้ ท่าทันสอ่ื และสารสนเทศ สามารถวิเคราะหแ์ ละประเมินข้อมลู จากแหล่งข้อมลู ท่ี หลากหลายได้ เขา้ ใจรูปแบบการหลอกลวงตา่ งๆ ในโลกไซเบอร์ เช่น ข่าวปลอมเวบ็ ปลอม ภาพตดั ตอ่ เป็นต้น การคดิ วิเคราะหม์ ีวจิ ารณญาณทดี่ ีมีองค์ประกอบ คือ ความรู้ ความเข้าใจ การประยุกต์ การวิเคราะห์ การ สงั เคราะห์ การประเมิน 3. ทักษะในการรักษาความปลอดภัยของตนเองในโลกไซเบอร์ (Cyber security Management) สามารถป้องกันข้อมูลด้วยการสร้างระบบความปลอดภัยท่ีเข้มแข็ง และป้องกันการโจรกรรมข้อมูลหรือการโจมตี ออนไลน์ได้ มีทักษะในการรักษาความปลอดภัยของตนเองในโลกออนไลน์ การรักษาความปลอดภัยของตนเองใน โลกไซเบอร์คือ การปกป้องอุปกรณ์ดิจิทลั ข้อมูลที่จัดเก็บและข้อมูลส่วนตัวไม่ให้เสียหาย สูญหาย หรือถูกโจรกรรม จากผู้ไม่หวังดีในโลกไซเบอร์ การรักษาความปลอดภัยทางดิจิทัลมีความสาคัญคือ เพ่ือรักษาความเป็นส่วนตัวและ ความลับ เพ่ือป้องกันการขโมยอัตลักษณ์ เพ่ือป้องกันการโจรกรรมข้อมูล เพ่ือป้องกันความเสียหายของข้อมูลและ อปุ กรณ์

6 4. ทกั ษะในการรกั ษาขอ้ มลู ส่วนตวั (Privacy Management) การจดั การความเปน็ ส่วนตวั เปน็ ความสามารถในการจัดการกับความเปน็ ส่วนตวั ของตนเองและของผู้อืน่ การใช้ ขอ้ มลู ออนไลน์รว่ มกนั การแบง่ ปนั ผา่ นสือ่ ดิจิทลั ซ่ึงรวมถึงการบริหารจัดการ รูจ้ ักป้องกันขอ้ มูลสว่ นบคุ คลของ ตนเอง เชน่ การแชร์ข้อมลู ต่าง ๆ ดว้ ยเครอ่ื งมือดจิ ทิ ัล การขโมยข้อมลู อัตลักษณ์ เป็นต้น โดยต้องมคี วามสามารถ ในการฝกึ ฝนใชเ้ คร่ืองมือ หรือวธิ ีการในการปอ้ งกนั ข้อมูลตนเองไดเ้ ป็นอย่างดี รวมไปถึงปกปิดการสืบค้นข้อมูล ต่างๆ ในเว็บไซต์ เพื่อรกั ษาความเป็นสว่ นตัวความเป็นสว่ นตัวในโลกออนไลน์ คือสิทธิการปกป้องขอ้ มูลความ สว่ นตวั ในโลกออนไลนข์ องผู้ใช้งานที่บุคคลหรือการบริหารจัดการข้อมลู ส่วนตวั รวมถึงการใช้ดุลยพนิ จิ ปกป้อง ข้อมลู ส่วนบุคคลและข้อมูลท่ีเปน็ ความลับของผอู้ ่นื 5. ทกั ษะในการจดั สรรเวลาหน้าจอ (Screen Time Management) ทักษะในการบริหารเวลากับการใช้อุปกรณ์ยุคดิจิทัล รวมไปถึงการควบคุมเพื่อให้เกิดสมดุลระหว่างโลกออนไลน์ และโลกภายนอก นับเป็นอีกหนึ่งความสามารถที่บ่งบอกถึง ความเป็นพลเมืองดิจิทัล ได้เป็นอย่างดี เพราะเป็นที่รู้ กันอยแู่ ลว้ วา่ การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศท่ขี าดความเหมาะสมย่อมสง่ ผลเสยี ต่อสุขภาพโดยรวม ทงั้ ความเครียดต่อ สุขภาพจิตและเป็นสาเหตุก่อให้เกิดความเจ็บป่วยทางกาย ซึ่งนาไปสู่การสูญเสียทรัพย์สินเพื่อใช้รักษา และเสีย สขุ ภาพในระยะยาวโดยรเู้ ทา่ ไมถ่ งึ การณ์ 6. ทักษะในการบริหารจดั การข้อมูลท่ผี ู้ใช้งาน มีการท้ิงไว้บนโลกออนไลน์ (Digital Footprints) ร่องรอยทางดิจิทัล เป็นความสามารถในการเข้าใจธรรมชาติของการใช้ชีวิตในโลกดิจิทัลว่าจะหลงเหลือร่องรอย ข้อมูลทิ้งไว้เสมอ ร่องรอยทางดิจิทัล อาจจะส่งผลกระทบในชีวิตจริง ที่เกิดจากร่องรอยทางดิจิทัลเข้าใจผลลัพธ์ที่ อาจเกดิ ขน้ึ เพ่ือนามาใช้ในการจดั การกบั ชีวติ บทโลกดิจิทัลด้วยความรับผดิ ชอบ ขอ้ มลู ร่องรอยทางดิจิทัล เชน่ การ ลงทะเบยี น อีเมล การโพสต์ข้อความหรือรูปภาพ ไฟลง์ านต่าง ๆ เมอื่ ถกู สง่ เข้าโลกอินเทอร์เน็ตแลว้ จะทิง้ รอ่ งรอย ขอ้ มูลส่วนตวั ของผูใ้ ช้งานไว้ ให้ผู้อน่ื สามารถติดตามได้ และจะเป็นขอ้ มูลทีร่ ะบุตวั บุคคลได้อย่างงา่ ยดาย

7 7. ทักษะในการรบั มือกับการกลน่ั แกลง้ บนโลกไซเบอร์(Cyberbullying Management) การจัดการการกลั่นแกลง้ บนไซเบอร์ เปน็ ความสามารถในการปอ้ งกนั ตนเอง การมภี ูมิคุม้ กนั ในการรับมือและ จดั การกบั สถานการณ์การกลั่นแกล้งบนอนิ เทอร์เน็ตได้อย่างชาญฉลาด การใช้อนิ เทอร์เน็ตเป็นเคร่ืองมอื หรือ ชอ่ งทางเพื่อกอ่ ใหเ้ กดิ การคุกคามล่อลวงและการกลน่ั แกล้งบนโลกอินเทอรเ์ น็ตและสื่อสงั คมออนไลน์ โดย กลมุ่ เปา้ หมายมักจะเป็นกลมุ่ เดก็ จนถงึ เด็กวยั รนุ่ การกลนั่ แกล้งบนโลกไซเบอร์คล้ายกนั กับการกลั่นแกล้งใน รปู แบบอืน่ หากแต่การกลน่ั แกล้งประเภทนี้จะกระทาผ่านสื่อออนไลน์หรือสื่อดิจิทัล เช่น การสง่ ขอ้ ความทาง โทรศพั ท์ ผู้กลน่ั แกล้งอาจจะเปน็ เพื่อนร่วมช้ัน คนร้จู ักในสื่อสังคมออนไลน์ หรืออาจจะเปน็ คนแปลกหนา้ กไ็ ด้ แต่ ส่วนใหญผ่ ทู้ ก่ี ระทาจะรู้จักผู้ท่ีถูกกลน่ั แกลง้ รปู แบบของการกลั่นแกล้งมักจะเปน็ การว่าร้าย ใสค่ วาม ขทู่ ารา้ ย หรอื ใช้ถอ้ ยคาหยาบคาย การคุกคามทางเพศผ่านส่ือออนไลน์ การแอบอา้ งตวั ตนของผู้อื่น การแบลก็ เมล์ การ หลอกลวง การสร้างกลุ่มในโซเชยี ลเพ่อื โจมตีโดยเฉพาะ 8. ทักษะการใชเ้ ทคโนโลยอี ยา่ งมจี ริยธรรม (Digital Empathy) ความเห็นอกเห็นใจและสร้างสัมพันธภาพที่ดีกับผู้อ่ืนทางดิจิทัล เป็นความสามารถในการเข้าใจผู้อ่ืน การ ตอบสนองความตอ้ งการของผ้อู นื่ การแสดง ความเห็นใจและการแสดงนา้ ใจต่อผูอ้ ่ืนบนโลกดิจทิ ลั ไดอ้ ย่างเหมาะสม มีปฏิสัมพันธ์อันดีต่อคนรอบข้าง ไม่ว่าพ่อแม่ ครู เพ่ือนท้ังในโลกออนไลน์และในชีวิตจริง ไม่ด่วนตัดสินผู้อื่นจาก ข้อมูลออนไลนแ์ ต่เพียงอย่างเดียว และจะเป็นกระบอกเสยี งให้ผทู้ ีต่ อ้ งการความชว่ ยเหลือในโลกออนไลน์

8 บรรณานกุ รม Scimath. (2562). ความฉลาดทางดิจทิ ลั (Digital intelligence) สืบค้น 3 ม.ค. 65, จาก https://www.scimath.org/article-technology/item/10611-digital-intelligence cclickthailand. (2563). ความฉลาดทางดิจทิ ัล. สืบคน้ 3 ม.ค. 65, จาก http://cclickthailand.com/wp-content/uploads/2020/04/dq_FINAL.pdf Parents On. (2562). รจู้ กั กับ 8 ทกั ษะ DQ Program ท่ีช่วยใหล้ กู ฝึกทกั ษะและความฉลาดทางดิจทิ ลั . สบื คน้ 3 ม.ค. 65, จากhttps://www.parentsone.com/8-skill-from-dq-program-for-children/ 8 ทกั ษะ DQ ความฉลาดทางดจิ ทิ ลั ทีค่ วรม.ี [Image] .สบื ค้น 3 ม.ค. 65, จาก https://www.dga.or.th/document-sharing/infographic/49422/ Parents On. (2562). 8 ทักษะทางดิจิทัลที่ควรมี. [Image] . สบื คน้ 3 ม.ค. 65, จาก https://www.parentsone.com/wp-content/uploads/2019/07/10-ais-2.jpg.webp