กาแล็กซี

กาแลก็ ซี (Galaxy)

แนวคิ ดสํ าคั ญ กาแล็กซี หรือ ดาราจักร คื อ กลุ่ม ของดาวฤกษ์ เนบิวลา และสสาร ร ะ ห ว่ า ง ด ว ง ด า ว ที ป ร ะ ก อ บ ด้ ว ย แ ก๊ ส ฝุน และสสารมืด อยู่รวมกันด้วยแรง โน้ มถ่วง มีรู ปร่างต่างกันโดยแบ่งออก เปน 5 ประเภท ได้แก่กาแล็กซีรี ก า แ ล็ ก ซี ก้ น ห อ ย ก า แ ล็ ก ซี ก้ น ห อ ย มี คาน กาแล็กซีลูกสะบ้าและกาแล็กซี ไร้รู ปแบบ โดยระบบสุริยะตังอยู่ใน ก า แ ล็ ก ซี ท า ง ช้ า ง เ ผื อ ก ซึ ง จั ด เ ป น ก า แ ล็ ก ซี ก้ น ห อ ย มี ค า น ในกาแล็กซี หนึ ง ๆ จ ะ ป ร ะ ก อ บ ด้ ว ย ร ะ บ บ ด า ว ฤ ก ษ์ กระจุกดาว เนบิวลา และสสาร ระหว่างดวงดาว ซึ งดวงอาทิตย์ เปนดาวฤกษ์ ดวงหนึ งใน กาแล็กซี ทางช้ างเผือกและเปน ศู นย์กลางของระบบสุริยะ

ก ลุ่ ม ก า แ ล็ ก ซี ก ร ะ จุ ก ก า แ ล็ ก ซี (galaxy group) (galaxy cluster) กาแล็กซี แต่ละกาแล็กซี ไม่ได้ กลุ่มกาแล็กซี มีโครงสร้างใน ก ร ะ จ า ย อ ยู่ ทั ว ไ ป ใ น เ อ ก ภ พ แ ต่ ระดับทีใหญ่ ขึ น ซึ งประกอบ จะยึดกันด้วยแรงโน้ มถ่ วงและ ด้วยกาแล็กซี มากกว่า 2,000 กาแล็กซี โดยส่ วนใหญ่ เปน อยู่รวมกันเปนกลุ่ม เปน โครงสร้างของกาแล็กซี ทีมี กาแล็กซี รีขนาดยักษ์ ร ะ ดั บ เ ล็ ก ที สุ ด แ ล ะ พ บ ไ ด้ ม า ก โลกอยู่ในกาแล็กซี ทางช้ าง ที สุ ด ใ น เ อ ก ภ พ เผือกซึ งอยู่ในซูเปอร์ คลัสเตอร์ทีมีชื อว่า ซู sเปupอeรr์ คcลlัuสsเtตeอrร)์ ( ลาเนี ยเกีย (Laniakea) ม า จ า ก ภ า ษ า ฮ า ว า ย ที แ ป ล ว่ า ขปนสใร่าวหกะดนญกรยใอ่ัะทกหกจบีษสญาุกด์ุสดแ่ เก้ ว่ ปใวลายนน็นกแกเโซกลลอคี็เากุ่มกดรแซกภี ยงลี าพวส็แกแรลซซล้ าะี ร็ึ กงงี ซที ี สรวงสวรรค์ อันไร้ขอบเขต ลาเนี ยเกีย

»ÃÐàÀ·¢Í§¡ÒáÅç¡«Õè เอด็ วนิ พาวเวล ฮบั เบลิ ไดจ้ ดั แบง่ ประเภทของกาแลก็ ซีตามรูปรา่ ง ของกาแลก็ ซีเรยี กวา่ ลาํ ดบั ฮบั เบลิ หรอื ส้อมเสียงของฮบั เบลิ (Hubble turning fork) โดยแบง่ ออกเปนประเภทตา่ ง ๆ ดงั นี 1. กาแลก็ ซีรี (elliptical galaxy : E) กาแลก็ ซีรี เปนกาแลก็ ซีทมี รี ูปทรงรี ใช้สัญลกั ษณ์ E ตามดว้ ย ตวั เลขซึงแสดงถึงความรขี องรูปทรง โดยเรมิ ตงั แต่ E0 จะมลี กั ษณะค่อนข้างกลม ไปจนถึง E7 จะมี ลกั ษณะเรยี วยาว กาแลก็ ซีชนิดนีมกี ารกระจายแสง อยา่ งสมาาเสมอ มโี ครงสรา้ งอยา่ งงา่ ย ไมซ่ ับซ้อน มี สสารระหวา่ งดวงดาวน้อย มกี ระจกุ ดาวเปดค่อนข้าง น้อย และมอี ตั ราการเกดิ ดาวฤกษ์ใหมต่ าาส่วนใหญ่จงึ มดี าวฤกษ์ทมี อี ายมุ ากเปนสมาชิก ตวั อยา่ งกาแลก็ ซี ชนิดนี เช่น ESO 325-G004 M 32 ในกลมุ่ ดาวแอน ดรอเมดา IC 1101 ในกลมุ่ ดาวหญิงสาว NGC 5128 ในกลมุ่ ดาวคนครงึ มา้ 2. กาแล็กซี ก้นหอย แบ่งออกเปน 2 ชนิ ด ดังนี 2.1 กาแล็กซี ก้นหอย (spiral galaxy : S) เปนกาแล็กซี ทีประกอบด้วยแถบจานหมุน ของดาวฤกษ์ และสสารระหว่างดาว มีดุมโปงนูนบริเวณกึงกลางซึ งประกอบด้วย ดาวฤกษ์ ทีหนาแน่ น เรียกว่า ดุมกาแล็กซี ถั ดจาก ดุมตรงกลางเปนแขนสว่างทอด ออกไปสู่ด้านนอก ส่ วนมากมักเปนแขนกังหั นสองข้ าง ใช้ สั ญลักษณ์ S ตามด้วยตัว อักษร a, b หรือ c ซึ งใช้ บอกลักษณะแขนของกาแล็กซี และขนาดของดุมกาแล็กซี โดยกาแล็กซี แบบ Sa จะมีแขนทีบีบแน่ น ไม่ค่ อยเห็ นเปนแขนชั ดเจนนั ก และมีดุม ค่ อนข้ างใหญ่ ส่ วนกาแล็กซี แบบ Sc จะมีแขนทีกว้าง เห็ นเปนแขนชั ดเจน และมีดุม ทีค่ อนข้ างเล็ก ตัวอย่างเช่ น M 81 ในกลุ่มดาวหมีใหญ่ กาแล็กซี แอนดรอเมดาใน กลุ่มดาวแอนดรอเมดา กาแล็กซี นาาวนในกลุ่มดาวสุนั ขล่าเนื อ กาแล็กซี หมวกปกในกลุ่มดาวหญิ งสาว กาแลก็ ซีกน้ หอย M 81

»ÃÐàÀ·¢Í§¡ÒáÅç¡«èÕ 2.2 กาแล็กซี ก้นหอยมีคาน กาแลก็ ซีกน้ หอยมคี าน (barred spiral galaxy : SB) เปน กาแล็กซี ทีมีลักษณะเช่ นเดียวกับกาแล็กซี ก้นหอย แต่มีโครงสร้างคล้ายคานยืนออก มาจากดุมกาแล็กซี ทัง2 ด้าน และมีแขนรู ป กังหั น ใช้ สั ญลักษณ์ SB ตามด้วยตัว อักษรa, b หรือ c ซึ งใช้ บอกลักษณะแขน ของกาแล็กซี ตัวอย่างเช่ นกาแล็กซี ทาง ช้ างเผือก กาแล็กซี NGC 1300 ในกลุ่ม ดาวแม่นากาแล็กซี NGC 1365 ใ น ก ลุ่ ม ด า ว เ ต า อ บ กาแลก็ ซีลกู สะบา้ นอกจากนี ยังมี กาแล็กซี เลนส์ หรือกาแล็ก ซี ลูกสะบ้า(lenticular galaxy : S0) ซึ งจัด เปนกาแล็กซี ก้นหอยประเภทหนึ งมีดุมสว่าง อ ยู่ ต ร ง ก ล า ง แ ล ะ ล้ อ ม ร อ บ ด้ ว ย โ ค ร ง ส ร้ า ง ค ล้ า ย แ ผ่ น จ า น แ ต่ บ ริ เ ว ณ แ ผ่ น จ า น ข อ ง กาแล็กซี ไม่มีโครงสร้างแขนกังหั นทีชั ดเจน และไม่มีการก่อตัวของดาวฤกษ์ ใหม่อีกแล้ว ตัวอย่างเช่ น กาแล็กซี NGC 524ในกลุ่มดาว ปลา กาแล็กซี NGC 5866 ในกลุ่มดาว มังกร กาแล็กซี NGC 2787 ในกลุ่มดาวหมี ใ ห ญ่ 3. กาแล็กซี ไร้รู ปแบบ (irregular galaxy: Irr) เปนกาแล็กซี ทีไม่มีรู ปร่างชั ดเจน กาแล็กซี ชนิ ดนี ทีรู้จักกันมาก คื อ เมฆแมกเจลแลนใหญ่ (large cloud of magellan) มีขนาด 15,000 ปแสง อยู่ห่ างจากดวงอาทิตย์ 180,000 ปแสง ซึ งอยู่ในกลุ่มท้องถิ นเดียวกับกาแล็กซี ทางช้ างเผือก

2.2 ¡ÒáÅç¡«Õ·Ò§ªŒÒ§à¼×Í¡ กาแลก็ ซีทางช้างเผอื ก กาแล็กซี ทางช้ างเผือก (milky way galaxy) เปนทีอยู่ของระบบสุริยะและโลก จัดอยู่ในประเภท กาแล็กซี ก้นหอยมีคาน (SBc) มีเส้ นผ่านศู นย์กลาง ประมาณ 100,000ปแสง มีความหนาประมาณ 1,000 ปแสง มีดาวฤกษ์ อยู่ประมาณ 100,000-400,000 ล้าน ดวง และมีมวลรวมประมาณ 600,000 ล้านเท่าของมวล ดวงอาทิตย์ ดวงอาทิตย์จะอยู่บริเวณแขนข้ างหนึ งของ กาแล็กซี ซึ งอยู่ห่ างจากศู นย์กลางของกาแล็กซี ประมาณ 30,000 ปแสง และหมุนรอบศู นย์กลางไปตามแขนกลุ่ม ดาวนายพราน แขนของกาแล็กซี ทางช้ างเผือกประกอบ ด้วยฝุน แก๊ส และดาวฤกษ์ ทีมีอายุน้ อยเปนส่ วนใหญ่ จึงทําให้ มีสี นาเงินและดูสว่าง กาแล็กซี ทางช้ างเผือกมีโครงสร้างทีประกอบด้วยส่ วนสํ าคั ญ 3 ส่ วน ได้แก่ นิ วเคสี ยส จาน และฮาโล โดยนิ วเคลียสหรือดุมดาราจักรจะอยู่บริเวณใจกลาง ของกาแลกซี มีดาวฤกษ์ อยู่จํานวนมาก บริเวณจานเปนส่ วนของแขนกาแล็กซี แ ล ะ ฮ า โ ล ห รื อ ก ล ด ด า ร า จั ก ร เ ป น ท ร ง ก ล ม ที ล้ อ ม ร อ บ ก า แ ล็ ก ซี ประกอบด้วยแก๊สร้อน ดาวฤกษ์ ทีมีอายุมากและสสารมืด ¨Ò¹ ¹ÔÇà¤ÅÂÕ Ê ÎÒâÅ

กาแลก็ ซีทางช้างเผอื กเปนสมาชิกอยใู่ นโครงสรา้ งทเี รยี กว่า กลมุ่ กาแลก็ ซี เพือนบา้ น หรอื กลมุ่ ทอ้ งถิน (local group) จดั เปนกลมุ่ กาแลก็ ซีขนาดเล็ก มีเส้น ผา่ นศูนยก์ ลางประมาณ 1 เมกะพารเ์ ซก กาแล็กซีทางช้างเผือกและกาแล็กซีแอนดรอ เมดาเปนกาแลก็ ซีทสี วา่ งทสี ดุ ในกล่มุ นี ในคืนทที อ้ งฟาแจม่ ใส หากมองขึนไปบนทอ้ งฟาเราจะเห็นแถบฝาสีขาว คลา้ ยเมฆพาดผา่ นกลางทอ้ งฟาคนไทยในสมัยโบราณเรยี กแถบฝาสวา่ งนีว่า ทางช้างเผอื ก เนืองจากมคี วามเชือวา่ พระมหากษัตรยิ ์ซึงเปนโอรสของสวรรค์ได้ อวตารลงมาเกดิ เปนมนษุ ย์และมีช้างเผอื กเปนสัตว์คู่บารมี จงึ เชือว่ามีทางช้างเผอื ก อย่บู นสวรรค์ส่วนชาวตะวนั ตกมองเห็นเปนทางนาานมไหลพาดผา่ นท้องฟา จึงเรยี ก วา่ ทางนานม (milky way) แถบทางช้างเผอื กทปี รากฏนันเกิดจากการมองเข้าไปยงั ศูนย์กลางของกาแลก็ ซีทมี ดี าวอยอู่ ย่างหนาแน่น แตเ่ มอื สังเกตดว้ ยตาเปลา่ อาจเห็น ไดไ้ มช่ ัดเจนและมคี วามสวา่ งค่อนข้างน้อย เนืองจากศูนยก์ ลางของกาแล็กซีมีแก๊ส และฝนุ ทหี นาทบึ คอยบดบงั แสงสว่างจากดวงดาวอยู่

¨´Ñ ·íÒâ´Â นายณัฐวฒุ ิ วนั ดี เลขที 15 ชัน ม.6/3 àÊ¹Í ครูโยภติ า เขียวค้า วชิ า วทิ ยาศาสตรโ์ ลกและอวกาศ