สรุปเนื้อหา ทช11003

หญิง ใหพ ยี่ นื่ แขนขวา 45 ชาย พาดเอยพาดลง หญิง มาเถิดพวกเรา เขา มาพาดผา เถดิ เอย ชาย สวยเอยแมคุณอยา ชา พาดทอี่ งคน อ งเอย หญิง ราํ รา ยกรายวง ชาย ราํ เอยรํารอน ไปราํ กบั เขาหนอยเอย หญงิ ราํ เอยรําคู รบี รําออกมาเถดิ เอย ชาย เจาเคยี วใบขาว หญงิ เจา เคยี วใบพวง สวยดงั หงสทองเอย ชาย รกั นอ งจรงิ สวยดงั กนิ นรนางเอย หญิง รักนองไมจ ริง นาเอ็นดจู ริงเอย ชาย พแ่ี บกรักมาเตม็ อก พรี่ ักเจาสาวจรงิ เอย หญงิ ผูชายหลายใจ อยามาเปน หวงเลยเอย ชาย พ่ีแบกรกั มาเตม็ รา รกั แลวไมทิ้งไปเลย หญิง เมียมอี ยเู ต็มตัก รกั แลว ก็ทิ้งไปเอย ชาย สวยเอยคนดี รกั จะตกเสยี แลวเอย หญงิ เมยี มอี ยูท่ีบาน เชื่อไมไดเ ลยเอย ชาย ถาฉกี ไดเ หมือนปู ชางไมเ มตตาเสยี เลยเอย หญิง รักจริงแลวหนอ จะใหน อ งรกั อยางไรเอย ชาย ขอกไ็ ด เมียพีม่ เี ม่ือไรเอย หญงิ หมากลกู พลูจีบ จะทิง้ ทอดทานใหใ ครเอย ชาย ขา วยากหมากแพง จะฉกี ใหดูใจเอย หญงิ หมากลูกพลคู ร่งึ รีบไปสขู อนอ งเอย ชาย รักกนั หนาพากนั หนี สนิ สอดเทา ไรนอ งเอย หญิง แมส อนเอาไว ใหพรี่ ีบไปขอเอย ชาย แมส อนเอาไว เหน็ สุดแรงนอ งเอย หญิง พอ สอนไววา รบี ไปใหถึงเถิดเอย ชาย พอ สอนไววา เห็นจะดีกวาเอย หญิง กําเกวยี นกาํ กง ไมเ ช่อื คําชายเลยเอย หนีตามกนั ไปเถดิ เอย ใหกลับพาราแลวเอย ใหกลับพาราพ่เี อย จะตองจบวงแลวเอย

46 ชาย กรรมเอยวิบาก วันนี้ตอ งจากแลวเอย หญงิ เวลาก็จวน นองจะรีบดวนไปกอนเอย ชาย เรารว มอวยพร พรอมกัน ใหห มดทุกขโ ศกโรคภัย กอ นจะลาจรไปกอ นเอย สวัสดมี ชี ยั ทุกคนเอย เร่อื งท่ี 3.4 นาฏศิลปพ ้ืนบา นภาคอีสาน นาฏศิลปพ ื้นบานภาคอสี านมีรูปแบบอยา งไร เ ป น ก า ร แ ส ด ง ศิ ล ป ะ ก า ร รํ า แ ล ะ ก า ร เ ล น พื้ น บ า น ภ า ค อี ส า น ห รื อ ภ า ค ตะวนั ออกเฉียงเหนอื ของไทย แบง เปน 2 กลมุ วัฒนธรรมใหญๆ คอื 1. กลมุ อีสานเหนือ มวี ัฒนธรรมไทยลาวเรียกการละเลนวา “หมอลํา, เซ้ิง และฟอน” เชน ลาํ เตย ลาํ ลอ ง, ลํากลอนเกยี้ ว เซ้งิ บง้ั ไฟ เซงิ้ ตงั ตวาย ฟอนภูไท เปนตน ดนตรีพ้ืนบานท่ีใช ประกอบไดแ ก พณิ แคน โปงลาง กลองยาว ซอ โหวด ฉ่งิ ฉาบ ฆอ ง และกรบั 2. กลุมอีสานใต ไดรับอิทธิพลไทยเขมร มีการละเลนที่เรียกวา เรือมหรือเร็อม เชน เรือมอนั เรหรือรําสากหรือกระโดสาก สวนละเลนเพลงโตตอบกัน เชน กันตรึม เจรียง อาไย เปนตน วงดนตรี ดนตรีที่ใชประกอบไดแก วงมโหรีพ้ืนบาน ประกอบดวย ซอดวง กลอง กนั ตรึม ปออ ปส ไล ฉง่ิ และกรบั การแตงกายประกอบการแสดงนาฏศิลปพื้นบานอีสานเปนไปตามวัฒนธรรมของ พน้ื บา น ลกั ษณะทา ราํ และทว งทาํ นองดนตรีสว นใหญคอนขา งกระซับ รวดเรว็ และสนกุ สนาน เซิ้งกระตบิ ขาวเปน นาฏศิลปพ ้นื บานมปี ระวตั คิ วามเปน มาอยางไร - ประวัตคิ วามเปน มาของเซงิ้ กระติบขา ว เซง้ิ กระติบขาว เปน การละเลน พ้นื เมอื งของชาวภูไท ที่ตง้ั ถนิ่ ฐานอยูแถวจังหวัด สกลนคร และจังหวดั ใกลเ คยี ง นิยมเลน ในโอกาสรน่ื เรงิ ในวันนักขัตฤกษ การแสดงจะเร่ิมดวย ฝายชายนาํ เครอ่ื งดนตรี ไดแ ก แคน กลองยาว ฉิง่ ฉาบ กรบั โหมง มาบรรเลงเปนวงใชทํานอง และจงั หวะทสี่ นกุ สนานแบบเซ้ิงอีสาน สวนฝายหญิงก็จะสะพายกระติบขาว (ภาชนะสําหรับ บรรจุขาวเหนียวน่ึง) ออกมารายรําดวยทวงทาตางๆ ซึ่งมีความหมายวา การนําอาหารไปให สามีและญาตพิ น่ี องที่ออกไปทาํ นา การฟอ นรําเซ้ิงกระตบิ ไมม คี าํ รอ งประกอบ เคร่ืองแตงกาย ผูหญงิ สวมเสอื้ แขนกระบอกนงุ ผา ซิ่นตีนจกหมสไบทับเสื้อเกลา มวยประดับดอกไมตางหูสรอยคอกําไลขอมือขอเทาสะพายกระติบขาว ผูชายท่ีเปนนักดนตรี สวมเส้อื แขนสัน้ สีดาํ หรือกรมทานงุ ผาโจงกระเบนสีแดง หรือโสรงมีผาคาดเอว

47 โอกาสของการแสดง อาทิ งานบุญประเพณี งานตอนรับแขกบานแขกเมือง งานวัฒนธรรม หรอื งานเผยแพรว ัฒนธรรมไทยในตา งประเทศ เปน ตน เรื่องที่ 3.5 นาฏศิลปพ้นื บานภาคใต นาฏศิลปพ ้นื บา นภาคใตม ีรูปแบบอยางไร เปน ศลิ ปะการแสดงและการละเลนของชาวพน้ื บา นภาคใตอาจแบงตามกลุมวัฒนธรรม ได 2 กลมุ คือวัฒนธรรมไทยพุทธ ไดแก การแสดงโนรา หนังตะลุง เพลงบอก และวัฒนธรรม ไทยมุสลมิ ไดแก ชําเปง ลิเกซูลู ซลิ ะ รองเงง็ การแสดงนาฏศิลปพ้ืนบานภาคใตแบงออกเปนหลายแบบคือ แบบดั้งเดิมและแบบที่ ไดรับอทิ ธพิ ลจากตา งประเทศ 1. แบบดั้งเดมิ ไดร ับแบบแผนมาจากสมัยอยุธยา หรือครั้งท่ีกรุงศรีอยุธยาเสียแกขาศึก บรรดาศิลปนนักแสดงทั้งหลายก็หนีภัยสงครามลงมาอยูภาคใต ไดนํารูปแบบของการแสดง ละครท่ีเรียกวา ชาตรี เผยแพรสูภาคใตและการแสดงดั้งเดิมของทองถิ่น เชน การสวดมาลัย เพลงนา เพลงเรือ เปน ตน 2. แบบทไี่ ดรับอทิ ธิพลจากตางประเทศ ภาคใตเปน พ้ืนที่ติดตอ กับประกาศมาเลเซีย ดังนัน้ ประชาชนท่ีอาศยั อยูแถบชายแดน กจ็ ะรับเอาวฒั นธรรมการแสดงของมาเลเซียมาเปน การแสดงทองถิน่ เชน ลิเกฮูลู สลาเปะ อาแวลตู ง คาระ กรอื โตะ ซมั เปง เปน ตน โนราเปนนาฏศิลปพ้ืนบา นมปี ระวตั คิ วามเปนมาอยา งไร - ประวตั ิความเปน มาของโนรา โนรา หรือ มโนราห เปนการแสดงท่ีย่ิงใหญ และเปนวิถีชีวิตของชาวใตเกือบ ทุกจังหวัด และนับวาเปนการแสดงที่คูกับหนังตะลุงมาชานาน ความเปนมาของโนรานั้น มี ตาํ นานกลา วไวห ลายกระแส มีตํานานหนึ่งกลาววา ตัวครูโนราคนหน่ึงซึ่งถือวาเปนคนแรกน้ัน มาจากอยธุ ยา ชือ่ ขนุ ศรทั ธา ซ่ึงสมเด็จพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาดํารงราชานุภาพ ทรงสันนิษฐานวา คงเปนครูละครที่มีชื่อเสียงของกรุงศรีอยุธยา ชวงปลายๆ มีคดีจนตองถูก ลอยแพไปตดิ อยเู กาะสชี ัง ชาวเรอื ชวยพามายงั นครศรีธรรมราชไดใชความสามารถส่ังสอนการ แสดงละครตามแบบแผนของกรงุ ศรอี ยุธยาและตามคําบอกเลาของขุนอุปถัมภนรากร (พุม เท วา) ก็กลาวในนางนวลทองสําลี พระธิดาของทานพระยาสายฟาฟาด ตองโทษดวยการเสวย เกสรดอกบวั แลวเกดิ ต้ังครรภ จึงถูกลอยแพกับนางสนมไปติดอยูที่เกาะสีชัง และประสูติโอรส

48 ซง่ึ เจาชายนอย ไดรับการสั่งสอนการรายรํา 12 ทา จากพระมารดา ซ่ึงเคยฝนวามีนางฟามา สอนใหจ ดจาํ ไว 12 ทา นางก็พยายามจําอยา งขึน้ ใจ แลว ยงั ไดสั่งสอนใหนางสนมกํานัลอีกดวย เจา ชายนอ ยไดเ ขา ไปราํ ถวายใหพ ระยาสายฟา ฟาดทอดพระเนตร มีการซกั ถามถึงบิดามารดาก็ รูวา เปน หลานขวญั จึงสงคนไปรับกลับเขาเมือง นางศรีคงคาไมยอมกลับตองมัดเอาตัวข้ึนเรือ เมื่อเรือเขามาสูปากนา้ํ กม็ ีจระเขขวางเรือพวกลกู เรือชวยกนั แทงจระเขจ ึงบงั เกิดทารําของโนรา ข้ึนอีกกระบวนทาหนึ่ง แสดงถึงการรําแทงจระเข การเกี่ยวเนื่องระหวางโนรากับละครชาตรี ของภาคกลางกอ็ าจจะซับซอนเปน อนั มาก คาํ วา ชาตรี ตรงกับคําวา ฉัตรยิ ะของอินเดยี ใต แปลวา กษตั ริย หรือนักรบผูกลา หาญ และเน่ืองจากการแสดงตางๆ มักมีตัวเอกเปนกษัตริย จึงเรียกวา ฉัตริยะ ซึ่งตอมาก็ได เพี้ยนมาเปนชาตรี หรือละครชาตรี เพราะเห็นวาเปนการแสดงอยางละคร มีผูรูกลาววาท้ัง โนราและชาตรีนาจะเขามาพรอมๆ กนั ท้งั ภาคใต และภาคกลาง เหตุท่ีโนราและชาตรีมีความ แตกตางกันออกไปบางก็คงเปนไปตามสภาพของวิถีชีวิต วัฒนธรรมประเพณีของแตละภาค ความนิยมที่แตกตางกันแตอยางไรก็ตาม สิ่งที่ยังคงเปนเอกลักษณของการแสดงโนรา และ ชาตรี คือเครือ่ งดนตรีทใี่ ชโ ทน (ทน) ฆอ ง และป เปนเคร่อื งยืนพ้ืน ในภาคกลางมีการใชระนาด เขามาบรรเลงเม่อื ครงั้ สมยั รชั กาลพระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลาเจา อยหู วั นีเ้ อง ในสมัยเดิมนั้น คําวา โนรา ยงั ไมไ ดมีการเรยี กจะใชคาํ วา ชาตรีแมใ นสมัยรัตนโกสนิ ทรก็ยังใชคาํ วา ชาตรีอยูดัง คาํ ประพันธของกรมหมื่นศรสี ุเรนทร วา “ชาตรตี ลบุ ตลุบทง้ิ กลองโทน ราํ สะบัดวัดสะเอวโอน ออนแปล คนกรบั รบั ขยับโยน เสยี งเย่ิน รองเรือ่ งรถเสนแห หอขยมุ ยาโรย” ตอ เม่อื ไดนาํ เอาเรอื่ งพระสุธนมาแสดงกับชาตรี จึงเรียกติดปากวา มโนราหชาตรี ตามช่ือของ นางเอกเรื่องสุธน ตัวบทละครก็เกิดขึ้นในภาคใต หาไดนําเอามาจากอยุธยาไม ในที่สุดการ แสดงโนราจึงกลายจากเร่ืองพระสุธน ในสมัยตอมาก็มีการนําเอาวรรณคดีพ้ืนบานเร่ืองอ่ืนมา แสดง แตก ็ยงั เรยี กการแสดงนวี้ า มโนราห เมื่อนานเขาเกดิ การกรอ นของภาษา ซ่ึงเปนลักษณะ ทางภาษาของภาคใตท ี่จะพดู ถอ ยคาํ วนั้ ๆ จึงเรียกการแสดงน้ีวา “โนรา” การแสดงโนราน้ันมีทารําสําคัญ 12 ทา แตละคณะก็แตกตางกันออกไปบาง โดยมกี ารสอนทาราํ โนรา คอื โดยใชบ ทประพันธที่แสดงวิธีการรายรําดวยลีลาตางๆ การเชื่อม

49 ทา การขยบั หรือเขยิบเทา การกลอมตัวต้ังวง และการเคล่ือนไหวที่คอนขางรวดเร็ว ในบทรํา ทา ครูสอนมคี ํากลอนกลา วถงึ การแตงตัวและลลี าตางๆ ดังนี้ “ครเู อยครสู อน เสดอื้ งกรตองา ครูสอนใหผผู า สอนขาใหท รงกาํ ไล สอนครอบเทรดิ นอ ย แลวจบั สรอยพวงมาลัย สอนทรงกาํ ไล สอนใสซ ายขวา เสดื้องเยอื้ งขา งซา ย ตคี าไดหาพารา เสดอื้ งเย้อื งขา งขวา ตคี าไดห าตําลึงทอง ตีนถบี พนัก สวนมอื ชักเอาแสงทอง หาไหนมไิ ดเ สมือนนอง ทาํ นองพระเทวดา” นอกจากบทรําทาครูสอนแลว ยังมีการประดิษฐทารําเพิ่มเติมข้ึนอีกมากมาย จนถึงการประดิษฐทารําสวนตัว และทารําเฉพาะ ไดแก การรําไหวครู รําโรงครู รําแกบท รํา บทครูสอน ราํ ปฐมบท ราํ แทงจระเข รําเพลงโค ราํ เพลงทบั เพลงโทน รําคลองหงส เปน ตน การแตงกายของโนรา แตเดิมสวมเทริด(เครื่องสวมหัวคลายชฏา) นุงสนับเพลา คาดเจียรบาดมีหอยหนา ประดับหางอยางมโนราห มีสายคลองวาลประดับทับทรง กรองคอ และสวมเลบ็ ยาว เครื่องดนตรี คือ กลอง ทับคู ฆองคู โหมง ฉิ่ง และป โดยการเร่ิมบรรเลงโหม โรง จากน้ันเชิญครูรองหนามาน หรือกลาวหนามาน เร่ืองที่แสดงเรียกเปนภาษาถิ่นวา “กํา พรัดหนา มาน” จากนน้ั จงึ เริม่ ทําการแสดง โนราแตละคณะจะประกอบดวยผูแสดงประมาณ 15 – 20 คน แตเดิมผูแสดง สวนใหญจะเปน ผูช ายแตก ม็ ีผหู ญิงผสมอยูดวย โอกาสของการแสดงโนรา ก็แสดงในงานทว่ั ไป นาฏศิลปพ ้นื บา นมีแนวทางการอนุรกั ษอยางไร 1. การคนควาวิจัย ควรศึกษาและเก็บรวบรวมขอมูลภูมิปญญาของไทยในดานตาง ๆ ของทอ งถ่ิน มงุ ศกึ ษาใหร ูค วามเปนมาในอดีต และสภาพการณใ นปจ จุบัน 2. การอนุรักษโ ดยการปลกุ จติ สาํ นึกใหคนในทองถ่ินตระหนักถึงคุณคาแกนสาระ และ ความสําคัญของภูมิปญญาทองถ่ิน สงเสริมสนับสนุนการจัดกิจกรรมตามประเพณี และ วัฒนธรรมตาง ๆ สรางจิตสํานึกของความเปนคนทองถิ่นน้ัน ๆ ท่ีจะตองรวมกันอนุรักษภูมิ

50 ปญญาท่ีเปนเอกลักษณของทองถ่ิน รวมทั้งสนับสนุนใหมีพิพิธภัณฑทองถ่ิน หรือพิพิธภัณฑ ชมุ ชนขึ้น เพื่อแสดงสภาพชีวติ และความเปนมาของชุมชน อันจะสรางความรู และความภูมิใจ ในชมุ ชนทองถ่นิ ดวย 3. การฟนฟูโดยการเลอื กสรรภูมิปญ ญาทีก่ าํ ลังสูญหาย หรือท่ีสูญหายไปแลว มาทําให มีคุณคา และมีความสําคัญตอการดําเนินชีวิตในทองถิ่น โดยเฉพาะพื้นฐานทางจริยธรรม คุณธรรม และคา นิยม 4. การพัฒนาควรริเริ่มสรา งสรรค และปรบั ปรงุ ภมู ปิ ญญาใหเหมาะสมกับยุคสมัย และ เกิดประโยชนในการดําเนินชีวิตประจําวัน โดยใชภูมิปญญาเปนพ้ืนฐานในการรวมกลุมการ พัฒนาอาชีพ ควรนําความรูดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีมาชวยเพื่อตอยอดใชในการผลิต การตลาด และการบรหิ าร ตลอดจนการปองกัน และอนุรักษส ิง่ แวดลอม 5. การถา ยทอดโดยการนําภูมิปญญาท่ีผานการคดั เลือกกลั่นกรองดว ยเหตุและผลอยาง รอบคอบ และรอบดานแลวไปถายทอดใหคนในสังคมไดรับรู เกิดความเขาใจ ตระหนักใน คุณคา คุณประโยชน และปฏิบัติไดอยางเหมาะสม โดยผานสถาบันครอบครัว สถาบนั การศกึ ษา และการจัดกจิ กรรมทางวัฒนธรรมตา ง ๆ 6. สงเสริมกิจกรรมโดยการสงเสริม และสนับสนุนใหเกิดเครือขายการสืบสาน และ พฒั นาภูมปิ ญญาของชุมชนตา ง ๆ เพ่อื จัดกิจกรรมทางวัฒนธรรม และภูมิปญญาทองถ่ินอยาง ตอ เนื่อง 7. เผยแพรแลกเปลี่ยน โดยการสงเสริมและสนับสนุนใหเกิดการเผยแพร และ แลกเปลย่ี นภูมปิ ญญา และวัฒนธรรมอยางกวางขวาง โดยใหมีการเผยแพรภูมิปญญาทองถิ่น ตา ง ๆ ดวยสอ่ื และวธิ ีการตาง ๆ อยางกวางขวาง 8. การเสริมสรางปราชญทองถิ่น โดยการสงเสริมและสนับสนุนการพัฒนาศักยภาพ ของชาวบาน ผูดาํ เนนิ งานใหม ีโอกาสแสดงศกั ยภาพดา นภูมปิ ญญา ความรูความสามารถอยาง เตม็ ท่ี มกี ารยกยอ ง

51 กจิ กรรมการเรียนรู 1 ผลการเรียนรูท ่คี าดหวงั 1. บอกประวตั ิความเปนมาของนาฏศิลปพนื้ บา นแตล ะภาคได 2. แสดงนาฏศลิ ปพ น้ื บา นไดอ ยา งถูกตองและเหมาะสม 3. รคู ุณคาและอนุรักษน าฏศลิ ปพ ้ืนฐานและภมู ปิ ญญาทอ งถ่ิน คําชีแ้ จง 1. จงอธบิ ายความรเู กย่ี วกบั นาฏศิลปพ้นื บา นของไทยมาพอสังเขป 2. ใหผูเรียนศึกษาการแสดงนาฏศิลปพ้ืนบานของทองถิ่นตนเอง โดยศึกษาประวัติ ความเปน มา รูปแบบการแสดง วธิ ีการแสดงและฝกหัด การแสดงอยา งนอ ย 1 ชดุ กิจกรรมการเรียนรู 2 ผลการเรยี นรทู ่คี าดหวงั 1. บอกความสัมพันธระหวางนาฏศิลปพื้นบานกับวัฒนธรรมประเพณีและภูมิปญญา ทองถ่ินได คาํ ชี้แจง ใหผเู รยี นศึกษานาฏศิลปพ ้ืนบา นในทองถนิ่ หรือท่ตี นเองสนใจอยา งลกึ ซง้ึ - อิทธิพลใดมีผลตอ การเกิดนาฏศลิ ปพืน้ บาน - แนวทางอนุรักษน าฏศิลปพ ืน้ บา น

52 กจิ กรรมทา ยบทท่ี 3 กจิ กรรมที่ 3.1 นาฏศลิ ปพ นื้ บานหมายถึงอะไร (รวม 21 คะแนน) ขอที่ 1 บอกประวตั คิ วามเปน มาของนาฏศลิ ปพ้ืนบา นแตละภาคได (4 คะแนน) ขอที่ 2 แสดงนาฏศลิ ปพ้ืนบา นไดอ ยางถูกตองและเหมาะสม (4 คะแนน) ขอที่ 3 รูคณุ คาและอนรุ ักษนาฏศิลปพ ้ืนฐานและภูมปิ ญญาทองถิ่น (4 คะแนน) ขอ ท่ี 4 จงอธิบายความรเู กยี่ วกับนาฏศลิ ปพน้ื บานของไทยมาพอสังเขป (4 คะแนน) ขอ ท่ี 5 ใหผ เู รียนศึกษาการแสดงนาฏศิลปพ้ืนบานของทองถิ่นตนเอง โดยศึกษาประวัติความ เปน มา รูปแบบการแสดง วิธกี ารแสดงและฝกหัด การแสดงอยา งนอย 1 ชดุ (5 คะแนน)

53 บทท่ี 4 อาชพี การผลติ เครื่องดนตรพี น้ื บา น เร่ืองที่ 4.1 ปจจยั หลักของการประกอบอาชพี สงิ่ สําคัญของการเริม่ ตนประกอบอาชพี ตองคาํ นงึ ถงึ ปจจยั หลกั ของการประกอบอาชีพ ไดแ ก 1. ทนุ คอื สง่ิ ทจ่ี ําเปนพนื้ ฐานของการประกอบอาชีพ เปนปจ จยั ในการผลิตสนิ คา และบริการ เมือ่ เราตอ งการเริม่ ตนกจิ การของตัวเราเอง จาํ เปน ตองอาศัย “ทุน” เพือ่ ใชใ นการ เรม่ิ ตนกจิ การนนั้ ๆ 2. ความรู คือ ความเขาใจในบางเรอ่ื งหรอื บางส่งิ และความสามารถในการนาํ สิ่ง น้ันไปใชเ พือ่ เปาหมายบางประการ สามารถเกิดขึ้นได จากการเรียนรู การฝกอบรม และการ หมัน่ ฝก ฝน เพ่อื ใหเกดิ ความชํานาญและประสบการณ 3. การจัดการ เปนเรื่องของเทคนิคและวิธีการ ประกอบดว ยการวางแผน การ จัดการ การควบคุม การสง่ั การ เพือ่ ใหบรรลวุ ัตถปุ ระสงค 4. การตลาด เปน กระบวนการของการสื่อสารคุณคาของผลิตภัณฑ หรือบริการไป ยังลูกคา การจัดการตลาดเปนศิลปะของการเลือกตลาดเปาหมาย ตลอดตนไดมา และการ รักษาลกู คา ดงั นน้ั การวางแผนการตลาด กอ นเรม่ิ การผลติ สินคาหรอื บริการ จึงเปนเรื่องสําคัญ ของการประกอบอาชีพ เรื่องท่ี 4.2 ขอแนะนําในการเลือกประกอบอาชีพ กอ นตัดสินใจเลือกประกอบอาชพี ใด ๆ ก็ตาม ควรพจิ ารณาอยางรอบคอบ ซ่ึงมี ขอแนะนาํ ดงั นี้ 1. ควรเลือกอาชพี ท่ีชอบหรอื คดิ วา ถนดั คอื ตอ งรจู กั ตนเอง และรจู กั งานอาชีพตา ง ๆ อยางกวา งขวาง รวมทัง้ พจิ ารณาดูวา มงี านอะไรบา งท่ีเราชอบ และสนใจมากที่สุด และงานนั้น ๆ เหมาะกับอปุ นสิ ัยและบคุ ลิกภาพของตนเองหรือไม 2. พัฒนาความสามารถของตัวเอง คอื ควรศึกษารายละเอียดของอาชีพท่ีจะเลือกไป ประกอบ ถา ความรคู วามเขาใจยังมีนอย มีไมเพียงพอก็ตองทําการศึกษา ฝกอบรม ฝกปฏิบัติ เพ่มิ เตมิ ใหม พี ื้นฐานความรูค วามเขา ใจในการเร่มิ ประกอบอาชีพที่ถกู ตอง

54 3. พิจารณาองคประกอบอน่ื ทเี่ กีย่ วของ เชน ทาํ เลที่ตัง้ ของอาชพี ท่ีจะทําไมวาจะเปน การผลิต การจําหนาย หรือการใหบริการก็ตาม สภาพ แวดลอมผูรวมงาน พื้นฐานในการ เร่ิมทําธุรกิจ เงินทุน โดยเฉพาะเงินทุนตองพิจารณาวามีเพียงพอหรือไมถาไมพอจะหาแหลง เงนิ ทุนจากทใ่ี ด เรอ่ื งท่ี 4.3 อาชพี การผลติ เครอ่ื งดนตรพี นื้ บาน 1. อาชพี การผลติ ขลยุ ขลุย เปน เคร่ืองดนตรีไทยเกาแกประเภทเปา ท่ีอยูกับคนไทยมาชานาน โดยแหลงผลิตขลุยท่ีมี ชอ่ื เสยี ง และมีคุณภาพแหงหน่ึง คือชุมชนบางไสไก หรือชุมชนบานลาว ซ่ึงประกอบอาชีพทํา ขลุยมาเน่ินนาน โดยเอกลักษณของขลุยบานลาว คือ ความประณีต ใสใจในรายละเอียดทุก ข้นั ตอน ทําใหไ ดเ สยี งทไี่ พเราะ ขลุยบานลาวจะรับทําขลุยทุกชนิด ไดแก ขลุยหลีบ ขลุยเคียง ออ ขลยุ เพยี งออ ขลุยรองออ และขลุยฮู

55 วัสดุที่นิยมใชมาทําขลุยสมัยโบราณคือไมไผ และไมท่ีดีท่ีสุดคือไมรวก โดยขั้นตอนใน การทาํ ขลยุ จะนําไมร วกไปตากแดดใหแ หง จากนัน้ นําไมท่ไี ดมาขัดผวิ ใหเ รียบ โดยใชอิฐมอญตํา ใหละเอียด หยดน้ําลงไปเล็กนอย แลวใชกาบมะพราวขัดจนผิวเรียบเงา นอกจากไมรวกยัง สามารถใชไมเนื้อแข็งมาทํา โดยตองนําไปกลึงใหกลวงกอน จากน้ันนําไมมาวัดระยะทํา เคร่ืองหมายแบงสวนตาง ๆ เพ่ือเตรียมสําหรับเจาะรู ปจจุบันไดมีการประยุกตบล็อกสําหรับ เจาะรู ซึ่งทํามาจากอลูมเิ นยี มหรือเหลก็ ทําใหส ะดวกสบาย ใชงานไดงายกวา และแมนยํา ขั้น ตอไปคอื การแกะปากนกแกว ซ่งึ เปน สวนทที่ าํ ใหเกิดเสียง จากน้ันนําดาก (ไมอีกชิ้นหน่ึงที่ตอง ปาดใหมีขนาดใกลเคียงกับปากนกแกว)ใสเขาไปในเลาขลุย แลวนําไปเปาเพ่ือทดสอบโดยใช ความชํานาญของชางการฟง ปจจุบันไดมีการพัฒนานําทอพลาสติก ซ่ึงซ้ือหาไดงายเปนวัสดุในการผลิต เปนขลุย พีวีซี ทําใหข ลยุ ชนิดน้ีไดร บั ความนยิ ม เนื่องจากมคี วามคงทนและราคายอ มเยา 2. อาชพี การผลติ แคน แคน เปนเครื่องดนตรีทีม่ ีความเกาแกม ากทีส่ ดุ เปนเครอื่ งดนตรที ี่มีความนยิ มเปา กัน มาก โดยเฉพาะชาวจังหวดั ขอนแกน ถือเอาแคนเปนเอกลกั ษณช าวขอนแกน รวมทั้งเปนเครอื่ ง ดนตรีประจําภาคอสี านตลอดไปและในปจ จบุ นั น้ีชาวบานไดม กี ารประดษิ ฐท ําแคนเปนอาชีพ อยา งมากมาย เชน อ.นาหวา จ.นครพนม จะทําแคนเปน อาชพี ทัง้ หมบู า น รวมทั้ง จงั หวดั อื่นๆ อกี มากมาย และแคนยังเปนเคร่อื งดนตรที นี่ าํ มาเปา ประกอบการแสดงตางๆ เชน วงโปงลาง วง ดนตรพี นื้ เมือง รวมท้ังมีการเปา ประกอบพิธีกรรมของชาวอสี าน เชา ราํ ผฟี า รําภูไท เปนตน รวมทัง้ เปา ประกอบหมอลาํ กลอน ลําเพลนิ ลาํ พ้นื รวมท้ังหมอลาํ ซิ่ง ยังขาดแคนไมได

56 ประสบการณข องชา งฝม ือพน้ื บาน \"การทาํ แคน\" นายลา ไพรสน เกิด เมื่อ ป พ.ศ. 2467 อายุ 82 ป อยูบานเลขที่ 45 หมูท่ี 9 บา นทงุ เศรษฐี ตําบลนครชมุ อําเภอเมอื งกําแพงเพชร จังหวดั กําแพงเพชรไปเที่ยวที่จังหวัด รอยเอด็ เหน็ เขาทาํ แคน ก็ซ้ือมาขาย ปรากฎวาขายดี จงึ คดิ ทําเอง โดยไปหัดทําจากแหลงผลิต ที่จังหวัดรอยเอ็ด นายลา ไพรสน ไดยึดอาชีพเปนชางทําแคนซึ่งเปนหัตกรรมเคร่ืองไม หรอื ผลิตภัณฑเครือ่ งดนตรีพื้นบาน เปนผลิตภัณฑท่ีมีคุณคาเปนภูมิปญญาทองถ่ิน กรรมวิธีใน การผลติ ยงั ใชว ิธีการพนื้ บาน ทาํ ดว ยความปราณีต สวยงาม เสียงเพราะ มีใหเลือกหลายแบบ ประกอบเปน อาชพี หลัก จนถึงปจ จบุ นั 3. อาชีพการผลติ กลองแขก บุคคลทป่ี ระสบความสําเรจ็ ในการทาํ กลองแขก ครเู สนห  ภกั ตรผ อ ง ครเู สนห ภักตรผ อ ง เปน ชา งทาํ กลองแขกที่มีฝมือ ดวยกรรมวธิ ีแบบโบราณทีเ่ ปน เอกลกั ษณซ งึ่ ตางจากชางคนอ่ืนๆ กลาวคอื เปนข้นั ตอนการทาํ มอื ทุกอยาง โดยไมใ ชเคร่ือง ทนุ แรงสมัยใหม อกี ทั้งรูปลักษณข องกลอง ก็สวยงามพถิ ีพถิ ันในรปู ทรงสัดสวนและมเี สยี ง

57 เหมาะสมพอดีทุกเสียง เพราะวัสดุทีน่ ํามาใชล วนเลอื กสรรมาจากธรรมชาติ เชน ขอบกลอง ทําจากไมไผข ด ตางกับปจ จุบันทีใ่ ชพ ลาสติก หรือไมก ลึง ทาํ ใหม ผี ลตอ คุณภาพของเสียง บุคคลทสี่ ามารถใชสตปิ ญญาของคนส่งั สมความรู ประสบการณ เพอ่ื การดํารงชีพ และ ถายทอดจากคนรุนหนึ่ง ไปสูคนอีกรุนหน่ึง ดวยวิธีการตาง ๆ ท้ังทางตรงและทางออม โดย รักษาคุณคาดงั่ เดมิ ไวอ ยางมเี อกลกั ษณ และมีศกั ดิ์ศรี ทกุ คนจะมหี ลกั การแบบเดียวกันคือ การ สบื ทอดเช่อื มโยงอดีตมาใชในปจ จุบนั แตจะมีวธิ กี ารแตกตา งกนั ไมมีรูปแบบหรือสูตรสําเร็จใด ๆ แตละทอ งถิ่นมกี ารเช่อื มโยงหลากหลายแตกตางกันไป ตามสภาพของหมูบาน กอใหเกิดภูมิ ปญญาทอ งถ่ิน เรยี กวา “ปราชญช าวบา น” หากมกี ารสบื ทอด และอนุรักษ สงเสริมอยางเปน ระบบ กส็ ามารถเพมิ่ คณุ คาทางสังคม และเพม่ิ มูลคา ทางเศรษฐกจิ เพอ่ื เปนการเพมิ่ รายไดใหแก ประชาชนไดอกี ทางหน่งึ กิจกรรม 1. ใหผ ูเรียนสํารวจอาชพี การผลติ เครอื่ งดนตรีพืน้ บานในชมุ ชนของผเู รียน หรอื ชุมชนใกลเคยี ง ทผ่ี ูเรียนสนใจ และจัดทําเปนรายงาน พรอมนาํ เสนอแลกเปลย่ี นหนาชน้ั เรียน

58 กิจกรรมทา ยบทท่ี 4 กิจกรรมท่ี 4.1 ปจ จัยหลกั ของการประกอบอาชพี ขอ ท่ี 1. ใหผ ูเรียนสาํ รวจอาชพี การผลติ เครอื่ งดนตรพี ืน้ บานในชุมชนของผูเรยี น หรือชมุ ชน ใกลเคียงทีผ่ เู รยี นสนใจ และจดั ทาํ เปน รายงาน พรอมนําเสนอแลกเปลยี่ นหนา ช้ันเรียน (3 คะแนน)

59 เฉลยกิจกรรมทายบทท่ี 1 กจิ กรรมที่ 1.1 ทศั นศลิ ปพ นื้ บาน (รวม 22 คะแนน) ขอ ที่ 1. (ขอละ 1 คะแนน รวม 3 คะแนน) 1. บอกประวตั ิความเปนมาของนาฏศิลปพ ื้นบานแตล ะภาคได 2. แสดงนาฏศิลปพนื้ บานไดอ ยา งถกู ตอ งและเหมาะสม 3. รคู ณุ คาและอนุรกั ษนาฏศิลปพ้นื ฐานและภูมปิ ญญาทอ งถ่นิ ใหผ เู รียนสาํ รวจบริเวณชุมชนของผูเรียนหรือสถานท่ีพบกลมุ โดยสาํ รวจวา ในสถานท่ีนัน้ มีทัศนศิลปพ้นื บาน อะไรบาง 1. มีทศั นศลิ ปพื้นบา นอะไรบา ง …………………………………………………………………………………………………………………..….………….. 2.ทศั นศลิ ปพน้ื บา นตามขอ1 จัดอยใู นประเภทอะไร ……………………………………………………………………………………………………………………….…………. 3. จากน้ันบนั ทกึ ไวแลวนาํ มาแลกเปลี่ยนความรใู นช้นั เรยี น ……………………………………………………………………………………………………………………….…………. แนวคาํ ตอบ ขอที่ 1 ใหผ เู รยี นสํารวจบริเวณชุมชนของผูเรียนหรือสถานที่พบกลุม โดยสํารวจวาในสถานท่ี นน้ั มีทัศนศลิ ปพ ้นื บานอะไรบาง 1.มีทศั นศิลปพ้ืนบา นอะไรบา ง

60 ประเภทของศิลปะพืน้ บา น 1. จิตรกรรม คือ งานเขียนภาพระบายสี ภาพลายเสน สวนมากเปนเร่ืองเก่ียวกับ พระพทุ ธศาสนา ไดแ กภ าพจิตรกรรมฝาผนัง การเขยี นภาพลงในสมดุ ขอย ตลอดจนการเขียนลวดลาย ลงบนภาชนะเครื่องใชต า ง ๆ 2. ประติมากรรม คือการปน การแกะสลัก หลอรูปและลวดลายตาง ๆ เพื่อประดับอาคาร ไดแกพระพทุ ธรูป ตกุ ตา โอง ชาม ฯลฯ 3. สถาปตยกรรม คืองานกอสรางอาคารทางพระพุทธศาสนา โบสถ วิหาร เจดีย ศาลาการ เปรียญ และการกอ สรา งทอี่ ยูอ าศยั 4. ดนตรี นาฏศลิ ป คือการขบั รอง การบรรเลงดนตรปี ระเภทตาง ๆ การรายราํ ระบํา ฟอน 5. วรรณกรรม คอื การประพนั ธโคลง ฉนั ท กาพย กลอน บทประพนั ธทงั้ รอ ยแกวรอยกรอง 6. ศิลปหัตถกรรม คืองานที่ใชในชีวิตประจําวัน การประกอบอาชีพ เคร่ืองมือเครื่องใชใน ครัวเรือน 2.ทศั นศลิ ปพ น้ื บานตามขอ 1.จัดอยูในประเภทอะไร งานทศั นศิลป สามารถจาํ แนกออกไดเ ปน 4 ประเภท ดังนี้ 1. จิตรกรรม หมายถงึ การสรา งสรรคผ ลงานศิลปะที่แสดงออกดวยการวาด ระบายสี ลงบนพื้นผิววัสดุที่มีความราบเรียบ เชนกระดาษ ผาใบ แผนไม เปนตน เพื่อใหเกิดเร่ืองราว และความงามตามความรูสึกนึกคิดและจินตนาการของผูวาด เปนงานศิลปะท่ีมี 2 มิติ ไมมี ความลึกหรอื นนู หนา แตส ามารถเขยี นลวงตาใหเห็นวา มคี วามลกึ หรือนนู ได 2. ประติมากรรม หมายถึง การสรางสรรคผลงานศลิ ปะที่แสดงออกดว ยการปน การแกะสลัก การหลอ การเชือ่ ม และการจัดองคป ระกอบความงามอ่ืนลงบนส่ือตา ง ๆ เพื่อใหเ กดิ รปู ทรง 3 มิติ มีความลกึ หรือนนู หนา งานประติมากรรม แบง เปน 3 ประเภทตามมติ ิของความ ลึก ไดแก ประติมากรรมนูนตํ่า ประติมากรรมนูนสูง และประตมิ ากรรมลอยตัว 3. สถาปตยกรรม หมายถึง การสรางสรรคผ ลงานศลิ ปะที่แสดงออกดว ยการกอ สรา ง อาคารหรอื สิง่ กอสรา ง รวมถึงสงิ่ แวดลอมที่เก่ียวของท้ังภายในและภายนอกส่ิงปลูกสรา งนนั้ ทีม่ า จากการออกแบบของมนษุ ย ดว ยศาสตรทางดา นศลิ ปะ การจดั วางท่ีวาง ทัศนศลิ ป และวศิ วกรรม กอ สรา ง เพ่อื ประโยชนใชส อย และประดับตกแตง

61 4. ภาพพมิ พ หมายถึง การสรา งสรรคผ ลงานศลิ ปะทีแ่ สดงออกดว ยวิธกี ารพมิ พ ดวยการ ถา ยทอดรูปแบบจากแมพ มิ พอ อกมาเปน ผลงานที่มีลกั ษณะเหมือนกนั กบั แมพิมพ ซง่ึ เปน งานท่ี พัฒนาตอ เน่อื งมาจากการวาดภาพ ซ่งึ การวาดภาพไมส ามารถสรางผลงาน 2 ชน้ิ ท่มี ีลักษณะ เหมอื นกนั ทุกประการได จากนัน้ บันทึกไวแลว นํามาแลกเปลย่ี นความรใู นช้ันเรียน กจิ กรรมทายเรอ่ื งท่ี 1.2 องคป ระกอบทางทศั นศิลป ขอ ที่ 2. (3 คะแนน) ใหผูเรียนอธิบายความหมายขององคประกอบศลิ ปแ ตละหวั ขอ ดงั ตอ ไปนี้ จดุ หมายถงึ ………………………………………………………………….…………...... เสน หมายถึง……………………………………………………………….…………........ สี หมายถึง……………………………………………………………….………………… แสง-เงา หมายถึง……………………………………………………………….………… รปู รางและรปู ทรง หมายถึง…………………………………………………..…………... แนวคําตอบ ขอท่ี 2. ใหผ เู รยี นศึกษาและทาํ ความเขาใจความหมายขององคประกอบศิลปในหนังสือแตละ หัวขอ แลว อธิบายตามความเขา ใจ ดงั น้ี - จุด หมายถึง สิ่งท่ีปรากฏบนพื้นระนาบที่มีขนาดเล็กท่ีสุด ไมมีความกวาง ความยาว ความสูง ความหนา หรือความลึก จุดสามารถแสดงตําแหนงได เม่ือมีบริเวณวางรองรับ เปนสวนเร่ิมตนในการสรางสรรคงานทัศนศิลป เปนตนกําเนิดของเสน รูปราง รูปทรง และ พน้ื ผิว สามารถพบเหน็ จุดไดโ ดยท่วั ไปในธรรมชาติ เชน ดวงดาวบนทอ งฟา บนสวนตาง ๆ ของ ผวิ พชื และสัตว เปน ตน - เสน หมายถึง จุดหลาย ๆ จุดเรียงติดตอกัน เปนพ้ืนฐานของโครงสรางทุกส่ิงใน จักรวาล เสนแสดงความรูสึกไดดวยตัวของมันเอง และดวยการสรางเปนรูปทรงตาง ๆ ขึ้น เสน ท่เี ปนพ้ืนฐานไดแก เสนตรง และเสนโคง สามารถนาํ มาสรา งใหเ กดิ เปน เสนใหม

62 - สี หมายถึง ปรากฏการณของแสงที่สงกระทบวัตถุ สะทอนเขาสูตามนุษย มีผลตอ ความรูสกึ นึกคิดของมนุษย - แสง หมายถึง เหตุการณที่เกิดข้ึนเองตามธรรมชาติ ไดแก แสงจากดวงอาทิตย แสง จันทร และแสงท่เี กดิ จากมนุษยป ระดษิ ฐขนึ้ ไดแก แสงจากไฟฟา เเสงจากเทยี นไข เปน ตน - เงา หมายถงึ สิง่ ทีเ่ กดิ ขน้ึ ท่ีเกย่ี วกับวัตถุ ทเ่ี กิดบนพนื้ หรอื พาดบนวัตถุอ่ืนท่รี องรับ - รปู ราง หมายถงึ การนําเสน มาประกอบกันใหเ กดิ ความกวางและความยาวมีลักษณะ 2 มิติ - รูปทรง หมายถึง การนําเสนมาประกอบกันใหเกิดความกวาง ความยาว ความหนา หรือความลกึ มีลกั ษณะ 3 มติ ิ มีมวลและปริมาตรที่ชัดเจน กิจกรรมท่ี 1.3 รปู แบบและววิ ัฒนาการของทศั นศลิ ปพนื้ บา น ขอท่ี 3. (3 คะแนน) ใหผ ูเรียนสํารวจบรเิ วณชุมชนของผูเรียนหรือสถานทพี่ บกลุมวามีศลิ ปะพน้ื บานใดบาง ทมี่ ีองคประกอบศลิ ปทัง้ 6 ประเภทขางตน จากนนั้ ใหจดบันทกึ โดยแบง เปนหวั ขอ ตางๆ ดังนี้ 1. วันที่สํารวจ 2. ระบสุ ถานที่ หรอื ส่งิ ของท่ีพบ 3. จดั อยใู นประเภททัศนศลิ ปใ ด 4. ประโยชนห รือคุณคา 5. มคี วามสวยงามประทบั ใจหรอื ไม อยา งไร (บอกเหตุผล) แนวคําตอบ 1. ใหจ ดบันทึกวันทไี่ ดทําการสาํ รวจ - ไดท ําการสํารวจในวนั ท.ี่ .......เดือน.....พ.ศ........................... 2. ใหระบสุ ถานท่ี หรือส่ิงของทพ่ี บในขณะน้ัน - พบทีผ่ นงั อโุ บสถวัด.............................................................

63 3. ใหอ ธบิ ายวา สิง่ ทพ่ี บนน้ั จัดอยใู นประเภททัศนศลิ ปใด - เปน ภาพเขียนจิตรกรรมไทย หรือ ประตมิ ากรรม 4. ใหอ ธิบายวาสง่ิ น้นั มีประโยชนห รือคณุ คาแบบไหน - เปนงานทัศนศิลปที่สรา งข้นึ ดวยจนิ ตนาการ ประณีต สวยงามแสดงบอก เรื่องราว มคี ุณคา ทางประวัติศาสตร และมคี ณุ คาทางจติ ใจ 5. ใหบ อกเหตุผลวา สิ่งนั้นมีความสวยงามประทับใจหรือไม อยา งไร - เปน งานทัศนศลิ ปที่มีความงามทําใหเกดิ ความประทบั ใจ จากการมองเห็นและ ผูช มเกิด จนิ ตนาการ จากเรอื่ งราว ที่แสดงในงานศิลปน ้นั ๆ ทาํ ใหเกิดความ ประทับใจ เมอ่ื ไดชมผลงานได

64 กจิ กรรมที่ 1.4 รูปแบบและความงามของทศั นศิลปพ นื้ บา น ขอที่ 4. (3 คะแนน) ใหผ ูเ รยี นทดลอง วิเคราะห วิจารณ งานทัศนศลิ ปพ ้นื บา นจากรปู ท่กี าํ หนดโดยใชหลกั การ วิจารณข างตน และความรูทไ่ี ดศกึ ษามาประกอบคาํ วิจารณ ภาพจิตรกรรมสนี าํ้ ของ อ.กิตติศักด์ิ บตุ รดวี งศ คําวิจารณ ............................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................

65 หลักการวิเคราะห วิจารณ ถึงความสวยงาม ของทัศนศิลปพื้นบานโดยมีแนวทางในการ วิเคราะหว ิจารณ ดังนี้ 1. ดานความงาม เปนการวเิ คราะหและประเมนิ คณุ คา ในดา นทักษะฝมอื การจัดองคประกอบ ศิลป 2. ดา นสาระ เปนการวิเคราะหและประเมินคุณคาของสาเหตุ หรือวัตถุประสงคในการสรางสรรค งานศลิ ปะ 3.ดานอารมณค วามรูสึก เปนการวิเคราะหและประเมินคุณคาในดานอารมณค วามรสู กึ และการส่ือ ความหมาย กจิ กรรมทายเรอื่ งท่ี 1.5 ทศั นศิลปพ น้ื บานกบั การแตง กาย ขอท่ี 5. (3 คะแนน) ใหผ ูเ รยี นทดลองนําวัสดุที่กําหนดดานลาง มาออกแบบเปนงานเคร่ืองประดับชนิดใดก็ไดที่ใช สําหรับการตกแตงรา งกาย โดยใหปฏิบัติ ดงั น้ี 1.ใหออกแบบและเขียนเปนภาพรางของเคร่ืองประดับพรอมคําอธิบายแนวทางการออกแบบของ ผเู รยี น (ไมต อ งบอกวิธีทาํ ) จากนัน้ ใหนําผลงานออกแบบนํามาเสนอในช้ันเรยี น วัสดทุ ี่กาํ หนด ลกู ปดเจาะรสู ตี างๆ เชอื กเอ็นขนาดเล็ก

66 คาํ อธิบายแนวทางการออกแบบ …………………………………………………………………………………………………………….……........................... ………………………………………………………………………………………………………………….…………….............. ........................................................................................................................................................... แนวตอบ การออกแบบเครื่องประดับอยางไรจึงจะไดงานที่ดีและมีคุณคา นักออกแบบจะตอง คํานึงถึงความสัมพันธการมีสวนรวม เมื่อมองสวนรวมทั้งหมด งานจะมีลักษณะเปนเอกภาพ ถึงแมจะใชวัสดุตางชนิดกัน ไมรูสึกถึงการแบงแยก หรือกระจัดกระจาย มีความกลมกลืนกัน ระหวางความงาม และประโยชนใชส อย การออกแบบตองเกดิ จากการประทับใจและชอบทจี่ ะศกึ ษาสิ่งนั้น และเริ่มหัดวาดและ ออกแบบเกี่ยวกับเครื่องประดับ โดยยึดแนวทางท่ีเคยเห็น และชอบจากน้ัน ดัดแปลง แกไข ไปเร่อื ยๆ โดยใชก ารออกแบบเปน แนวทาง นักออกแบบทดี่ ีตองเปนผูมีความคิดสรางสรรค มีความฉับไวทางความคิด และทันตอ การเปล่ยี นแปลงในสังคม และคนควา ทดลองอยูเสมอ ขอ คํานงึ ในการออกแบบเครอื่ งประดับ - มุงความสวยงามมากกวาประโยชนใ ชส อย - เนนจนิ ตนาการและความคดิ สรา งสรรค งานเครอื่ งประดับทมี่ ลี กั ษณะงานศิลปะ มักจะมีรูปทรงแปลกใหมเนนความงาม ผลงานจะไม ซ้ํากับใครมกั จะเปนงานชิ้นเดยี ว เชนเดียวกบั งานประตมิ ากรรม ผูสรางสรรคสรางตามอุดมคติ ความงามของตนเปนหลกั ใสค วามคดิ ตามความแปลกใหม ไมห วังผลการคา โดยตรง งานเครอื่ งประดับน้นั กจ็ ดั เปน งานศิลปะได สีและลวดลายในการออกแบบเครอ่ื งประดับ สแี ละลวดลายสามารถนาํ มาชว ยในการแตงรา งกายได เชน คนอวน หากใสเสอ้ื ผาสีเขม ๆ เชน น้ําเงิน แดงเขม เขียวเขม เทา หรือดํา จะทํา ใหด ูผอมลงกวา ใสเส้อื สีออ น และหากเลอื กเสอ้ื ผาทีม่ ีลายแนวตง้ั ยาว ๆ ก็จะทาํ ใหด ผู อมย่ิงขนึ้

67 คนผอม ควรใสเ สือ้ ผา สอี อ น ๆ เชนขาว เหลือง ชมพู ฟา ครีม และควรเลือกลาย เสื้อผา ในแนวขวาง เพราะจะทาํ ใหดตู ัวใหญขน้ึ กิจกรรมที่ 1.6 การตกแตง ทอ่ี ยอู าศยั ขอ ท่ี 6. (3 คะแนน) จากแบบรางแปลนหองนอนดานลาง ใหผูเรียนออกแบบจัดวางเครื่องเรือนตาม ความคิดและจินตนาการ โดยใหรางผังเครื่องเรือนใหจัดวางลงในผังแปลนนี้ จากน้ันนํามา แลกเปลี่ยนและวิจารณกันในกลมุ เรียน

68 แนวตอบ ใหผ ูเรียนถา ยเอกสารภาพแบบแปลน ดา นลา ง แลว นํามาออกแบบการจดั ทอี่ ยอู าศยั

69 หลกั การตกแตงทอ่ี ยอู าศัย การตกแตงทอี่ ยูอาศยั หมายถึง การจดั หรือการออกแบบ ท้งั ภายในและภายนอกของ บานรวมทั้งหองตางๆ ที่มีอยูภายในบาน เชน หองรับแขก หองนอน เปนตน เพ่ือใหเปน ระเบียบเรียบเรียบรอยสวยงามนาอยู โดยท่ัวไปแลวการจัดตกแตงที่อยูอาศัยจะแบงลักษณะ ของการตกแตง ออกเปน 2 ลกั ษณะดังน้ีคอื 1. การตกแตง ภายใน คอื การจัดหรือออกแบบบรเิ วณตา ง ๆ ของบา นทอี่ ยอู าศัยในตัว บา น ไดแ ก หอ งตางๆ ซึ่งมหี ลักในการตกแตงดังน้ี 1.1 หอ งนอน ถอื วาเปนสถานทสี่ ว นตัว การออกแบบตกแตง จึงสามารถ ทาํ ให มีลักษณะเฉพาะตัว ที่เดนชัดออกมาไดเต็มที่ และตามสไตล ที่ผูอยูตองการไดมีส่ิงอํานวย ความสะดวก เชน มีหองนํ้าในตัว สามารถรับแสงแดดยามเชาไดดี และมีอากาศถายเทได สะดวก 1.2 หองรับแขก เปนหองที่เปนศูนยรวมของคนในบาน และผูมาเยือน จึงจาํ เปนตองตกแตงใหสวยงามท่ีสุด ซ่ึงจะสะทอนรสนิยม ความเปนเอกลักษณของเจาของ บาน เปนที่รวมกิจกรรมที่หลากหลาย เชน รับรองแขก พักผอน อานหนังสือ ทํางาน ดูโทรทัศน ฟงเพลง และอยูรวมกันของสมาชิกในครอบครัว จึงควรมีเน้ือท่ีอยางนอยสุด 4 ตารางเมตร และมักอยูสวนหนาของบาน สีที่ใชออกแบบหองควรเปนสีท่ีดูสบายตาให ความรูส ึกไมรอ น ใชส ีโทนออ น เชน สีขาว สีครมี จะทําใหม ชี วี ิตชวี ามากย่งิ ขึน้ หลกั การจัดหอ งรบั แขกมดี งั นี้ 1. ควรอยูส วนแรกของบา น เวนทางเดินเขา หองรบั แขกไดสะดวกไมต อ งออมผา น หอ งอื่นๆ 2. อยูใกลห องนั่งเลนหรือหอ งทานอาหาร 3. จดั ใหเหมาะกับประโยชนใชสอยสูงสุดกอ นเสมอ 4. ความสวยงามที่จะตามมาตองดูดใี นสายตาของผูม าเยือน นั่นหมายถึง บรรยากาศรายลอ มตอ งดกี อนดวย หอ งควรเปน สีที่ดูสบายตา สโี ทนออนเชน สขี าว สีครีม จะ ทาํ ใหมชี ีวติ ชวี ามากขึ้น 5.คํานึงถึงความสมดลุ และสัดสวนตลอดเวลา 1.3 หองรับประทานอาหาร หองรับประทานอาหารไมควรจะอยูไกลจาก หองครัว ภายในหองไมควรมีกล่ินเหม็นอับ แตขอท่ีควรระวังสําหรับครัว ที่อยูติดกับหอง

70 รับประทานอาหาร ก็คือเร่ืองของกลิ่นอาหาร ขณะที่กําลังปรุงจะเขามารบกวนได ดังนั้น การระบายอากาศหรือการใช เครือ่ งดดู ควนั จึงกลายเปนเร่อื งจาํ เปน 1.4 หองครัว ใชเปนที่ประกอบอาหาร เพื่อการยังชีพนอกจากนั้น ครัวยังมี ความสัมพันธ ในการใชงานอยางตอ เนอื่ ง กับสว นรบั ประทานอาหารและสวนอนื่ ๆ ในตัวบาน หอ งครัวควรมีอากาศถา ยเทไดด ี ไมอ ับชื้น ทางเดินสะดวก 1.5 หองน้าํ หอ งนา้ํ นบั วาเปน หองทีต่ อ งการความเปนสวนตัว มากกวาทุก ๆ หองในบาน ทง้ั นเี้ พราะ กจิ กรรมที่ทาํ ในหอ งน้าํ อันไดแก การอาบนํ้า ชําระ รางกาย และการ ขับถายเปนกิจกรรมเฉพาะบุคคล ที่ตองทําเปนประจําทุกวัน การจัดตกแตงหองน้ํา ควรให สวยงามนาใช และตอบสนอง การใชสอยใหม ากที่สดุ 2. การตกแตงภายนอก คือการจัดหรือออกแบบบริเวณตางๆ ท่ีอยูรอบบาน โดยสวนมากจะนิยมตกแตง โดยการจดั สวน หรือสนามหญา หนาบานใหด รู ม ร่ืน สวยงาม กิจกรรมที่ 1.7 คณุ คา ความสาํ คญั ทางวัฒนธรรมและประเพณี ขอที่ 7. (4 คะแนน) 1. ใหผูเรียนเขียนเรียงความส้ัน ๆ ที่เกี่ยวกับวัฒนธรรม ประเพณี หรือเทศกาลท่ีสําคัญของ จงั หวัด ของผูเรยี น จากน้นั แลกเปล่ยี นความคดิ เหน็ กนั ในชั้นเรยี น 2. ใหผูเรียนรวมกลุมกันเพื่อไปชมโบราณสถาน หรือพิพิธภัณฑในทองถิ่น จากน้ันให แลกเปลย่ี น ความคดิ เหน็ กนั ในช้นั เรยี น 3. จากท่ีเรียนมาในบทนี้ ใหผ เู รียนตอบคําถามตอไปน้ี 3.1 ความสาํ คญั ของวัฒนธรรมและประเพณี 3.3 การอนุรกั ษโบราณสถานและโบราณวตั ถุ

71 แนวคําตอบ 1.ใหผ ูเ รียนเขียนเรียงความสนั้ ๆ ทีเ่ กี่ยวกับวัฒนธรรม ประเพณี หรอื เทศกาลที่สาํ คัญ ของจังหวัดของผเู รยี น จากนั้นแลกเปลี่ยนความคดิ เห็นกนั ในชั้นเรียน คณุ คา ของวัฒนธรรมไทย วัฒนธรรมไทยเปนสง่ิ ทีม่ ีคณุ คาและควรคา แกก ารอนุรักษไว คณุ คา ของวฒั นธรรมไทย สามารถจาํ แนกได ดงั นี้ 1. วัฒนธรรมไทยเปน สง่ิ ทแ่ี สดงถงึ เอกลกั ษณข องความเปนชาติไทย คนไทยทกุ คนควรภาคภูมใิ จวัฒนธรรมไทยมคี วามโดดเดนและแสดงออกถงึ ความเปน ชาตไิ ทยไดอยา งชัดเจน ดงั น้ี 1. ภาษาไทย มีลักษณะเฉพาะท่ีโดดเดน คอื มีสระ มวี รรณยุกต 2. อาหารไทย มีลักษณะเปน เอกลักษณ เชน เผด็ เปรีย้ ว เคม็ มีรสอรอ ย ถูกปาก ทง้ั คนไทยและคนตา งชาติและยังมกี ารจัดตกแตง แกะสลกั สวยงาม นอกจากน้เี ครอื่ งปรงุ สว นใหญ จะเปนพชื สมุนไพรตา ง ๆ เชน ขงิ ขา ตะไคร ใบมะกรดู เปนตน 3. การแตงกาย มีวฒั นธรรมการแตงกายทเี่ ปนเอกลักษณ มีความ สวยงาม เชน ชดุ ไทยจกั รี ชุดไทยเรอื นตน และยังมีการแตงกายประจําทอ งถิน่ ของภาค ตา ง ๆ อกี ดวย 2. วัฒนธรรมเปนส่ิงที่ทําใหเกิดความเปนระเบียบในสังคม โดยวัฒนธรรมจะเปน บรรทดั ฐานทางสงั คมที่กําหนดแนวทางความประพฤตขิ องคนในสังคม ประกอบดวย วิถีชาวบาน จารตี ประเพณี และการบังคบั ใชกฎหมาย 3. วฒั นธรรมไทยทีห่ ลอหลอมบคุ ลิกภาพใหก ับคนไทย วัฒนธรรมไทยประกอบดวย ความเช่ือ คานิยม ทัศนคติและความดีงามเหมาะกับสังคมไทย กลอมเกลาใหคนไทยมีพฤติกรรม หรือบุคลิกภาพที่ดีงามเปนเอกลักษณเฉพาะตัว เชน กิริยามารยาทท่ีสุภาพออนโยน ความออ นนอ มถอ มตน เปนตน 4. วฒั นธรรมไทยกอใหเกิดความเปน อันหน่งึ อันเดยี วกัน วฒั นธรรมไทยทาํ ใหคนไทย มีความรสู กึ ผูกพนั สามารถพงึ่ พาอาศยั กันและกันได มจี ติ สํานกึ ถึงความเปน พวกเดียวกัน 5. วัฒนธรรมไทยทําใหเศรษฐกิจของชาติสามารถพึ่งพาตนเองได การคิดคน ประดิษฐส ่ิงของเครอ่ื งใชของไทยในปจ จุบนั ไดพ ยายามรณรงคใหสรางสรรคและพัฒนามาจาก

72 ภูมิปญญาด้ังเดิมของคนไทย โดยสามารถนําไปพัฒนาเปนสินคาหน่ึงตําบล หน่ึงผลิตภัณฑ (OTOP) ซงึ่ เปน สินคาท่ีทํารายไดใหทอ งถิ่นและประเทศชาติเปนอยางมาก นอกจากนี้ประเทศ ไทยในปจจุบันยังยึดแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวมาเปน แนวทางในการดําเนินชีวติ 2. ใหผูเ รยี นรวมกลุมกันเพือ่ ไปชมโบราณสถาน หรอื พิพิธภณั ฑใ นทองถ่นิ จากนัน้ ให แลกเปลยี่ นความคดิ เหน็ กันในชน้ั เรยี น การปฏบิ ตั ิตนในการเขาชมโบราณสถาน 1. ไมเคลอื่ นยา ย ส่ิงตาง ๆ ภายในบริเวณโบราณสถาน 2. ไมข ีดเขียน ขอ ความ รูปภาพ ใด ๆ ลงบนสว นหนึง่ สวนใดของโบราณสถาน 3. ไมก ระทาํ การใด ๆ อนั เปนเหตุใหเกดิ การชาํ รุด หรอื เสยี หาย แกโ บราณสถาน 4. ไมท งิ้ ขยะมูลฝอยหรอื สิง่ ปฏิกลู ลงภายในบรเิ วณโบราณสถานนอกจากที่จดั ไว การปฏบิ ตั ิตนในการเขาชมพพิ ธิ ภณั ฑสถาน 1. ตอ งแตงกายเรียบรอ ย 2. ไมนาํ ส่ิงของใด ๆ ในพิพธิ ภณั ฑส ถานออกไปขางนอก 3. ไมก อความราํ คาญแกผ อู ื่น 4. ไมจ ับตองหรอื หยบิ ฉวยสง่ิ ของทจ่ี ัดต้งั แสดงไว 5. ไมส ูบบุหรใ่ี นหอ งทีจ่ ัดตั้งโบราณวัตถุและศลิ ปวตั ถุ 6. ไมขดี เขียน จารึก หรอื ทําความสกปรกแกส ิ่งของและอาคารสถานท่ี 7. ไมถายรปู หรือเขยี นรปู สิ่งของทจี่ ัดตั้งแสดงไวใ นพิพธิ ภัณฑสถานแหง ชาติ โดยไมไ ดรับ อนุญาต

73 หลกั และวธิ ีการชมผลงานทศั นศิลป 1. การระบุขอ มลู ของผลงาน เปน ขอ มลู รายละเอยี ดสงั เขปเก่ยี วกบั ประเภทของงาน ช่อื ผลงาน ชอ่ื ศลิ ปน ขนาด วสั ดุ เทคนิค วิธกี าร สรางเม่อื พ.ศ.ใด ปจจบุ ันติดตัง้ อยทู ่ีไหน รูปแบบการสรางสรรค เปนแบบใด 2. การพรรณนาผลงาน เปนการบันทกึ ขอ มลู จากการมองเห็นภาพผลงานในขั้นตนวาเปนภาพอะไร เชน ภาพคน ภาพสัตว ภาพทิวทศั น ภาพหุนนงิ่ เปนตน มเี ทคนิคในการสรา งสรรคแบบใด 3. วเิ คราะห ดลู กั ษณะภาพรวม รปู แบบการถายทอดของผลงาน วาเปน แบบใด การจดั องคประกอบศิลปแ ละมีหลกั การจดั ภาพท่ีกลมกลนื หรอื ขดั แยง อยางไร 4. การส่อื ความหมาย มองหาความหมายของผลงานวา ศลิ ปน หรือผูสรา งสรรคตองการสอ่ื ใหผ ชู มผลงาน ไดร บั รเู ก่ยี วกับอะไร เชน สภาพปญหาในชุมชน สงั คม และภมู ิปญ ญาทองถ่ิน เปน ตน 5. การประเมนิ ผล เปน การประเมนิ คุณคา ของผลงานศิลปะชน้ิ นั้นจากการพจิ ารณาทกุ ขอในเบอื้ งตน สรุปใหเ หน็ ขอ ดีและขอ ดอยในดานเนอ้ื หาและเร่อื งราว หลกั การจดั องคป ระกอบศิลป ทักษะ ฝมอื และการถายทอดความงาม เพอื่ การพัฒนาหรอื ตัดสนิ ผลงานช้นิ นั้น 3. จากทเ่ี รยี นมาในบทนี้ ใหผ เู รยี นตอบคําถามตอ ไปนี้ 3.1 ความสําคัญของวฒั นธรรมและประเพณี ความสําคญั ของวัฒนธรรมไทย 1. วัฒนธรรมทําใหเกิดความสามัคคีความเปนอันหน่ึงอันเดียวกัน สังคมท่ีมีวัฒนธรรม เดยี วกนั ยอมจะมีความรสู กึ ผูกพนั เดยี วกัน เกดิ ความเปนปกแผน จงรักภักดีและอุทิศตนใหกับ สังคมทําใหสงั คมอยรู อด 2. วฒั นธรรมเปนตัวกําหนดรูปแบบของสถาบัน เชน รูปแบบของครอบครัวจะเห็นได วาลกั ษณะของครอบครัวแตล ะสงั คมตางกันไป ทัง้ นีเ้ นอ่ื งจากวัฒนธรรมในสังคมเปนตัวกําหนด

74 รูปแบบ เชน วัฒนธรรมไทยกําหนดเปนแบบสามีภรรยาเดียว ในอีกสังคมหน่ึงกําหนดวาชาย อาจมีภรรยาไดหลายคน หรือหญิงอาจมีสามีไดหลายคน ความสัมพันธทางเพศกอนแตงงาน เปนสง่ิ ทด่ี ีหรือเปน เรื่องขัดตอศีลธรรม 3. วัฒนธรรมเปน เครอ่ื งแสดงเอกลักษณของชาติ คําวา เอกลักษณ หมายถึง ลักษณะ พเิ ศษหรือลักษณะเดน ของบคุ คลหรือสังคม ที่แสดงวาสังคมหน่ึงแตกตางไปจากอีกสังคมหนึ่ง เชน วฒั นธรรม การพบปะกนั ในสังคมไทย จะมกี ารยกมอื ไหวก ันแตในสังคมญี่ปุนใชการคํานับ กัน เปน ตน 4. วัฒนธรรมชวยใหประเทศชาติเจริญกาวหนา หากสังคมใดมีวัฒนธรรมที่ดีงาม เหมาะสม เชน ความมีระเบยี บวนิ ัย ขยนั ประหยัด อดทน การเห็นประโยชนสวนรวมมากกวา สวนตัว เปนตน สงั คมนั้นยอมจะเจรญิ กาวหนาไดอยา งรวดเรว็ 5. วฒั นธรรมเปน เครอ่ื งสรา งระเบียบแกสงั คมมนุษย วัฒนธรรมไทยเปนเครื่องกําหนด พฤติกรรมของสมาชิกในสังคมไทย ใหมีระเบียบแบบแผนที่ชัดเจนรวมถึงผลของการแสดง พฤติกรรมตลอดจนถึงการสรา งแบบแผนของความคิด ความเช่ือและคานิยมของสมาชิกใหอยู ในรปู แบบเดยี วกัน 6. วฒั นธรรมเปนเคร่ืองมือชวยแกป ญ หา และสนองความตองการของมนุษย มนุษยไม สามารถดํารงชีวิตภายใตสิ่งแวดลอมไดอยางสมบูรณ ดังน้ันมนุษยตองแสวงหาความรูจาก ประสบการณท่ตี นไดรบั การประดษิ ฐค ิดคน วธิ กี ารใชท รพั ยากรนั้นใหเกิดประโยชนตอชีวิตและ ถา ยทอดจากสมาชกิ รุนหนึ่งไปสสู มาชิกรุนตอ ไปไดโ ดยวัฒนธรรมของสังคม 3.2 การอนรุ ักษโ บราณสถานและโบราณวัตถุ การอนรุ กั ษโบราณสถานและโบราณวัตถุ โบราณสถาน และโบราณวัตถุ ไมใ ชท รพั ยากรธรรมชาติ ซึ่งเกิดขึน้ เอง แตเ ปน ทรัพยากรทางวัฒนธรรมประเภทหน่ึง ท่มี นุษยใชส ติปญญาและความรคู วามสามารถสรางขน้ึ หรือดดั แปลงจากทรัพยากรธรรมชาติใหเ ปนประโยชนต อ ตน และสงั คมในแตละยคุ แตละสมยั สถานท่ีและส่งิ ของเหลานน้ั เม่อื ตกทอด เปนมรดกมาถึงคนรุนหลงั กก็ ลายเปนโบราณสถาน และโบราณวตั ถุ เชน เดียวกับอาคาร และวตั ถุ ท่เี ราสรางขึ้นสมยั นี้ กจ็ ะเปน โบราณสถาน และ โบราณวตั ถขุ องคนในอนาคตสืบตอไป

75 โบราณสถาน และโบราณวัตถุ จึงเปนหลกั ฐานทางประวตั ิศาสตรประเภทหน่งึ ที่บอก ความเปน มาของบรรพบรุ ุษ ท่เี ปน อยใู นสังคมระดบั ตางๆ ตั้งแตก ลมุ ชนขนาดเล็ก จนถึง หมบู า น เมอื งและประเทศชาติ ตอเนอื่ งมาจนถงึ สมัยปจ จุบนั เฉลยกจิ กรรมทา ยบทที่ 2 กจิ กรรมที่ 2.1 ลกั ษณะของดนตรพี นื้ บา น กจิ กรรมที1่ . (รวม 14 คะแนน) ขอ 1. ใหผเู รียนอธิบายลักษณะของดนตรพี ้ืนบานเปน ขอ ๆ (3 คะแนน) 1……………………………………………………..…………………………. 2…………………………………………………………………….………….. 3…………………………………………………………………….………….. ขอ 2. ใหผูเรียนศึกษาดนตรีพื้นบานในทองถิ่นของผูเรียน แลวจดบันทึกไว จากนั้นนํามา อภิปรายในชนั้ เรียน (3 คะแนน) ขอ 3. ใหผูเรียนลองหัดเลนดนตรีพื้นบานจากผูรูในทองถ่ินแลวนํามาเลนใหชมในชั้นเรียน (4 คะแนน) ขอ 4. ผเู รยี นมแี นวความคดิ ในการอนุรกั ษเพลงพื้นบา นในทองถิน่ ของผูเรียนอยางไรบาง ใหผเู รียนบันทึกเปน รายงานและนําแสดงแลกเปลี่ยนความคิดเหน็ กันในชั้นเรียน (4 คะแนน) แนวคาํ ตอบ 1.1 ใหผเู รยี นอธบิ ายลักษณะของดนตรพี ืน้ บานเปน ขอ ๆ

76 ลกั ษณะดนตรีพืน้ บา น มดี ังนี้ 1. เปนการบรรเลงที่ใชเคร่ืองดนตรีพื้นบาน และมีจํานวนนอยชิ้น เคร่ืองดนตรีท่ีใช บรรเลงจะมีลักษณะเฉพาะเปนของทองถ่ินนัน้ ๆ 2. จังหวะ ทํานอง เปนแบบงาย ๆ ไมซบั ซอน 3. เนอ้ื รองเปนภาษาพนื้ บา น ไมย าวมาก 4. ไดร บั การถา ยทอดจากบรรพบุรุษรนุ ตอรุน ดนตรีพ้ืนบานแตละทองถ่ินจะมีลักษณะเฉพาะ มีความแตกตางกันไป ตามสภาพ วฒั นธรรม ความเปน อยขู องคนในแตล ะทองถิ่น ซ่งึ สามารถแบง ออกตามภมู ิภาคตา ง ๆ ดงั น้ี 1. ดนตรีพ้นื บา นภาคเหนอื 2. ดนตรพี นื้ บา นภาคอสี าน 3. ดนตรพี ื้นบานภาคกลาง 4. ดนตรีพน้ื บานภาคใต 1.2 ใหผเู รยี นศึกษาดนตรพี ื้นบานในทองถ่นิ ของผเู รียน แลวจดบันทกึ ไว จากนนั้ นาํ มาอภปิ ราย ในชนั้ เรียน ดนตรพี นื้ บา นของไทย แบง ออกตามภมู ภิ าคตางๆ ดังนี้ 1. ดนตรพี นื้ บา นภาคกลาง ประกอบดว ยเคร่ืองดนตรปี ระเภท ดีด สี ตี เปา โดย เครอ่ื งดีด ไดแ ก จะเขแ ละจอ งหนอ ง เครอ่ื งสีไดแ ก ซอดวงและซออู เคร่อื งตีไดแก ระนาดเอก ระนาดทุม ระนาดทอง ระนาดทมุ เลก็ ฆอง โหมง ฉิ่ง ฉาบและกรับ เครือ่ งเปา ไดแก ขลุย และ ป ลักษณะเดน ของดนตรพี ้นื บา นภาคกลาง คือ วงปพาทยข องภาคกลางจะมีการพฒั นาใน ลกั ษณะผสมผสานกบั ดนตรีหลวง โดยมกี ารพฒั นาจากดนตรีปและกลองเปน หลัก มาเปน ระนาดและฆองวง พรอ มทัง้ เพมิ่ เครือ่ งดนตรีมากขึ้นจนเปน วงดนตรที มี่ ขี นาดใหญ รวมทัง้ ยังมี การขับรอ งที่คลา ยคลงึ กับปพาทยของหลวงซ่ึงเปน ผลมาจากการถา ยโอนทางวฒั นธรรม ระหวา งวฒั นธรรมราษฎรแ ละหลวง 2. ดนตรีพน้ื บา นภาคเหนอื ในยุคแรกจะเปนเครื่องดนตรปี ระเภทตี ไดแก ทอนไม กลวงท่ใี ชป ระกอบพธิ ีกรรมในเร่อื งภตู ผปี ศ าจและเจาปา เจา เขา จากน้นั ไดมีการพฒั นาโดยนํา หนังสตั วมาขงึ ท่ีปากทอนไมก ลวงไวก ลายเปนเครอื่ งดนตรที เ่ี รยี กวา กลอง เคร่ืองตี ไดแก ฆอ ง

77 ฉิง่ ฉาบ สวนเครอ่ื งดนตรปี ระเภทเปา ไดแก ขลุย ยะ เอ ปแ น ปมอญ ปส รุ ไน เครอ่ื งสี ไดแ ก สะลอ และเคร่ืองดดี ไดแ ก พิณเปย ะและซึง สาํ หรับลกั ษณะเดนของดนตรีพน้ื บา นภาคเหนือ คอื มีการนําเครื่องดนตรีประเภท ดีด สี ตี เปา มาผสมวงกันใหม ีความสมบูรณและไพเราะ โดยเฉพาะในดา นสาํ เนียงและทาํ นองทีพ่ ล้ิวไหวตามบรรยากาศ ความนมุ นวลออนละมนุ ของ ธรรมชาติ นอกจากนย้ี งั มกี ารผสมทางวัฒนธรรมของชนเผา ตา ง ๆ และยงั เชื่อมโยงกบั วฒั นธรรมในราชสาํ นกั ทาํ ใหเ กดิ การถายโยง และการบรรเลงดนตรี ไดท ง้ั ในแบบราชสาํ นักของคุม และวงั และแบบพน้ื บานมเี อกลักษณเฉพาะถน่ิ 3. ดนตรพี นื้ บานภาคตะวันออกเฉียงเหนอื (อสี าน) มีววิ ฒั นาการมายาวนานนบั พนั ป เริ่มจากในระยะตน มกี ารใชว สั ดุทอ งถิ่นมาทาํ เลยี นเสียงจากธรรมชาติ ปา เขา เสียงลมพัด ใบไมไ หว เสยี งนา้ํ ตก เสียงฝนตก ซงึ่ สวนใหญจ ะเปน เสยี งสน้ั ไมก อ ง ในระยะตอ มาไดใชว ัสดุ พ้ืนเมืองจากธรรมชาตมิ าเปา เชน ใบไม ผิวไม ตน หญาปลอ งไมไ ผ ทาํ ใหเสียงมคี วามพล้วิ ยาว ข้ึน จนในระยะที่ 3 ไดพัฒนารูปแบบขน้ึ เชน หนื กรับ เกราะ ระนาด ฆอง กลอง โปง โหวด ป พณิ โปงลาง แคน เปนตน โดยนาํ มาผสมผสานเปน วงดนตรพี น้ื บานภาคอสี านทม่ี ี ลักษณะเฉพาะตามพื้นที่ 3 กลุม คือ กลมุ อีสานเหนอื และอสี านกลาง จะนิยมดนตรีหมอลาํ ที่มี การเปา แคนและดีดพิณ ประสานเสียงรว มกบั การขับรอ ง สว นกลมุ อีสานใตจะนิยมดนตรี ซงึ่ เปนดนตรีบรรเลงท่ีไพเราะของชาวอสี านใตทมี่ เี ชือ้ สายเขมร นอกจากนยี้ งั มวี งพิณพาทย และวงมโหรดี ว ย ชาวบานแตละกลุมจะบรรเลงดนตรีเหลานี้ เพอื่ ความสนกุ สนานครน้ื เครง ใชป ระกอบการละเลน การแสดงและพิธีกรรมตาง ๆ เชน ลาํ ผีฟา ท่ีใชแ คนเปาในการรักษาโรค และงานศพแบบอีสานที่ใชว งตมุ โมงบรรเลง นบั เปนลักษณะเดน ของดนตรพี ้นื บา นอสี านที่ แตกตางจากภาคอื่น ๆ 4. ดนตรพี ืน้ บานภาคใต มลี กั ษณะเรียบงา ย มกี ารประดิษฐเคร่ืองดนตรีจากวัสดุใกล ตัว ซ่ึงสันนิษฐานวาดนตรีพ้ืนบานด้ังเดิมของภาคใตนาจะมาจากพวกเงาะซาไกท่ีใชไมไผ ลําขนาดตาง ๆ กันตัดออกมาเปนทอนสั้นบางยาวบาง แลวตัดปากของกระบอกไมไผใหตรง หรือเฉียงพรอมกับหุมดวยใบไมหรือกาบของตนพืช ใชตีประกอบการขับรองและเตนรํา จากนั้นก็ไดมีการพัฒนาเปนเคร่ืองดนตรีแตร กรับ กลองชนิดตาง ๆ เชน รํามะนา ท่ีไดรับ อิทธิพลมาจากชาวมลายู กลองชาตรีหรือกลองตุกท่ีใชบรรเลงประกอบการแสดงมโนรา ซ่ึงไดรับอิทธิพลมาจากอินเดีย ตลอดจนเคร่ืองเปา เชน ป และเคร่ืองสี เชน ซอดวง ซออู รวมทงั้ ความเจรญิ ทางศลิ ปะการแสดงและดนตรีของเมอื งนครศรีธรรมราช จนไดชื่อวาละครใน สมยั กรงุ ธนบุรีนัน้ ลวนไดร บั อทิ ธพิ ลมาจากภาคกลาง นอกจากนี้ยังมีการบรรเลงดนตรีพ้ืนบาน

78 ภาคใตประกอบการละเลนแสดงตา ง ๆ เชน ดนตรีโนรา ดนตรีหนังตะลุง ท่ีมีเคร่ืองดนตรีหลัก คือ กลอง โหมง ฉิ่ง และเคร่อื งดนตรีประกอบผสมอน่ื ๆ ดนตรลี เิ กปาทีใ่ ชเครื่องดนตรีรํามะนา โหมง ฉิ่ง กรับ ป และดนตรีรองเง็งที่ไดรับแบบอยางมาจากการเตนรําของชาวสเปนหรือ โปรตุเกสมา ต้ังแตสมยั อยุธยา โดยมีการบรรเลงดนตรีท่ีประกอบดวย ไวโอลิน รํามะนา ฆอง หรือบางคณะก็เพิ่มกีตารเขาไปดวย ซึ่งดนตรีรองเง็งน้ีเปนที่นิยมในหมูชาวไทยมุสลิมตาม จังหวัดชายแดน ไทย – มาเลเซีย ดังนั้น ลักษณะเดนของดนตรีพื้นบานภาคใตจะไดรับ อิทธิพลมาจากดินแดนใกลเคียงหลายเช้ือชาติ จนเกิดการผสมผสานเปนเอกลักษณเฉพาะ ที่แตกตางจากภาคอ่ืน ๆ โดยเฉพาะในเร่ืองการเนนจังหวะและลีลาท่ีเรงเรา หนักแนน และ คึกคกั 1.3 ใหผ ูเ รียนลองหัดเลน ดนตรีพื้นบานจากผูร ูในทองถนิ่ แลวนํามาเลนใหชมในช้ันเรียน ใหห าเครอื่ งดนตรพี ้ืนมาหัดเลน โดยศึกษาการเลนจากผูรูในหมูบา น 1.4 ผูเรยี นมแี นวความคิดในการอนุรกั ษเ พลงพื้นบานในทองถน่ิ ของผเู รียนอยา งไรบาง ใหผูเ รยี นบนั ทึกเปน รายงานและนําแสดงแลกเปลยี่ นความคดิ เหน็ กันในช้นั เรียน การอนุรักษเพลงพน้ื บาน การอนุรักษเพลงพ้ืนบานใหคงอยูอยางมีชีวิตและมีบทบาทเหมือนเดิมคงเปนส่ิงที่ เปน ไปไมได แตส ิ่งท่อี าจทําไดในขณะนี้ก็คือการอนุรักษ เพ่ือชวยใหวัฒนธรรมของชาวบานซ่ึง ถูกละเลยมานานปรากฏอยใู นประวตั ิศาสตรของสงั คมไทยเชน เดยี ววฒั นธรรมท่เี ราถือเปนแบบ ฉบับ สรุปไดด ังน้ี 2.1 การอนุรักษตามสภาพด้ังเดิมที่เคยปรากฏ หมายถึงการสืบทอดรูปแบบเน้ือหา วธิ กี ารรอง เลน เหมือนเดมิ ทุกประการ เพอ่ื ประโยชนใ นการศึกษา 2.2. การอนุรักษโดยการประยุกต หมายถึงการเปลี่ยนแปลงรูปแบบและเน้ือหาให สอดคลองกบั สังคมปจจบุ นั เพื่อใหค งอยแู ละมบี ทบาทในสังคมตอ ไป 2.3. การถายทอดและการเผยแพรเปนส่ิงสําคัญท่ีควรกระทําอยางจริงจัง และ ตอเนื่องเพอ่ื ไมใ หขาดชวงการสืบทอด การจูงใจใหคนรุนใหมหันมาฝกหัดเพลงพื้นบานนั้นทํา ไดยาก แตวิธีการที่นาจะทําได ไดแก เชิญศิลปนอาชีพมาสาธิตหรือแสดง เชิญศิลปน

79 ผเู ชี่ยวชาญมาฝกอบรมหรือฝก หดั กลุม นกั เรยี นนักศึกษาใหแสดงในโอกาสตาง ๆ ซึ่งวิธีนี้จะได ท้งั การถายทอดและการเผยแพรไปพรอม ๆ กนั 2.4. การสงเสริมและการสนับสนุนเพลงพ้ืนบาน เปนงานหนักที่ตองอาศัย บคุ คลท่ีเสียสละและทุมเท รวมทง้ั การประสานความรว มมือของทกุ ฝาย ที่ผา นมาปรากฏวามี การสงเสริมสนับสนุนเพลงพื้นบานคอนขางมากท้ังจากหนวยงานของรัฐและเอกชน ไดแก สํานักงานวัฒนธรรมแหงชาติ ศูนยวัฒนธรรมประจําจังหวัด สถาบันการศึกษาตาง ๆ ศนู ยส ังคตี ศิลป ธนาคารกรงุ เทพฯ สํานักงานการไฟฟาฝา ยผลิตแหงประเทศไทย เปนตน 2.5. การสงเสรมิ เพลงพืน้ บานใหเปนสวนหนึ่งของกิจกรรมในชีวิตประจําวัน โดย แทรกเพลงพื้นบานในกิจกรรมร่ืนเริงตาง ๆ ไดแก กิจกรรมของชีวิตสวนตัว กิจกรรมในงาน เทศกาลตา ง ๆ กิจกรรมในสถาบันการศกึ ษา และกจิ กรรมในสถานท่ที าํ งาน 2.6. การสงเสรมิ ใหน าํ เพลงพื้นบานไปเปนส่ือในการโฆษณาประชาสัมพันธ ท้ังใน ระบบราชการและในวงการธุรกิจ เทาท่ีผานมาปรากฏวามีหนวยงานของรัฐและเอกชนหลาย แหงนําเพลงพ้นื บา นไปเปน สอื่ ในการโฆษณาประชาสัมพันธ เพราะทาํ ใหเ พลงพืน้ บานเปนที่คุน หูของผฟู ง และยงั คงมีคณุ คาตอสังคมไทยไดต ลอดไป เฉลยกิจกรรมทายบทที่ 3 กจิ กรรมที่ 3.1 นาฏศลิ ปพ น้ื บานหมายถงึ อะไร (รวม 21 คะแนน) กจิ กรรมท่ี 1. ขอที่ 1. จงอธบิ ายความรเู กยี่ วกบั นาฏศลิ ปพ ้ืนบานของไทยมาพอสงั เขป ( 4 คะแนน ) ขอที่ 2. ใหผ เู รียนศึกษาการแสดงนาฏศลิ ปพ ้ืนบา นของทอ งถ่ินตนเอง โดยศกึ ษาประวตั ิความ เปน มา รูปแบบการแสดง วธิ กี ารแสดงและฝก หดั การแสดงอยา งนอ ย 1 ชุด ( 4 คะแนน ) แนวคาํ ตอบ ขอที่ 1. บอกประวตั ิความเปนมาของนาฏศลิ ปพ ้นื บานแตล ะภาคได ( 4 คะแนน ) 1. จงอธบิ ายความรูเก่ียวกบั นาฏศลิ ปพ ืน้ บา นของไทยมาพอสังเขป

80 นาฏศลิ ปพ นื้ บาน มลี ักษณะอยางไร ลักษณะของนาฏศลิ ปพนื้ บา น 1. นาฏศิลปพื้นบาน มักจะถายทอดกันมาโดยการสังเกต จดจํา เลียนแบบ การบอก เลา กลาวสอน โดยมไิ ดมีการจดบนั ทึกไวเปน ลายลักษณอกั ษรหรอื ตําราตา ง ๆ 2. นาฏศลิ ปพืน้ บาน มักมีความเรียบงาย และมอี สิ ระในการแสดงออก ผแู สดงสามารถ ท่ีจะสรางสรรค ทว งทา ลีลาการเคลือ่ นไหวไดหลายทาง มไิ ดมีทาแมบทเปนหลักแบบนาฏศิลป ที่เปนแบบแผนอยางของราชสํานัก หรือของกรมศิลปากร แตมีลีลาท่ีงดงามสอดคลองกับ ทวงทํานองเพลงพื้นบานและแสดงออกถึงเอกลักษณของวัฒนธรรมทองถิ่นนั้น ๆ ท่ีทําให สามารถบอกไดว า เปนนาฏศิลปข องทอ งถ่ินใด นาฏศลิ ปพ ื้นบา นมีววิ ัฒนาการอยางไร นาฏศลิ ปพ้ืนบา น กําเนิดดงั้ เดมิ มักจะเกี่ยวเนอื่ งกับกิจกรรมอน่ื เชน ปรากฏในพิธีกรรม ทางทางศาสนา ความเชื่อ ประเพณบี างอยา ง มไิ ดม จี ุดประสงคม ุงความบันเทงิ เปน สําคัญมาแต แรก เชน การฟอนผีมด มาจากพิธีกรรมบูชาผีปูยา หรือผีบรรพบุรุษ เปนตน การศึกษา นาฏศิลปพ้ืนบาน จึงตองรูถึงประวัติความเปนมา หรือจุดมุงหมายแตเดิม ตลอดจนรูปแบบ ทา ทางของนาฏศิลปพนื้ บา นในยุคหลงั ตอมาจนถึงปจจุบันไดถูกกําหนดแบบแผนโดยผูรู หรือ ไดรับอทิ ธพิ ลจากวฒั นธรรมของเมืองหลวง ทําใหแ ปรเปลี่ยนจากความเรียบงาย หรือลักษณะ เสรไี ปสทู ว งทาทเ่ี ปนแบบแผนมากขึน้ ดังเหน็ ไดจ ากในปจ จบุ นั ตัวอยางเชน การที่ครูนาฎศิลป ในสถาบนั การศกึ ษาตา ง ๆ นาํ ลกั ษณะการฟอนของชาวบา นไปประยุกตใหมใหมลี ีลางดงาม ขอ ท่ี 2.แสดงนาฏศลิ ปพืน้ บานไดอ ยางถูกตองและเหมาะสม ( 4 คะแนน ) การแสดงนาฏศลิ ปพ ื้นบา นใหถูกตองและเหมาะสมตอ งคาํ นงึ ถึง 1. เคร่ืองดนตรี 2. เครอ่ื งแตง กาย 3. ทาราํ 4. จดุ ประสงคท ่แี สดง

81 ขอ ที่ 3.รูค ณุ คา และอนรุ ักษนาฏศิลปพ้นื ฐานและภูมปิ ญ ญาทองถ่ิน ( 4 คะแนน ) ขอ ท่ี 4.จงอธิบายความรูเกีย่ วกับนาฏศิลปพืน้ บานของไทยมาพอสังเขป ( 4 คะแนน ) นาฏศลิ ปพ ืน้ บาน หมายถงึ ศิลปะการเคลื่อนไหวสวนตาง ๆ ของรางกาย ใหมีลีลาอัน งดงาม ไดแก รํา ระบํา ฟอน ซึ่งเปนที่นิยมเลนหรือแสดงกันในทองถิ่น มีดนตรีพ้ืนบาน ประกอบ ซ่ึงอาจจะใหทวงทํานองเปนเพลงบรรเลงลวน ๆ หรือเปนบทเพลงที่มีการขับรอง ประกอบรวมดวย และอาจเปนองคป ระกอบหนงึ่ ของการละเลน พน้ื บา น 2.ใหผเู รียนศกึ ษาการแสดงนาฏศลิ ปพ น้ื บา นของทอ งถิ่นตนเอง โดยศึกษาประวัติความ เปนมา รูปแบบการแสดง วธิ ีการแสดงและฝก หดั การแสดงอยางนอย 1 ชดุ ( 4 คะแนน ) โนรา หรือ มโนราห เปนการแสดงทีย่ ง่ิ ใหญ และเปนวิถชี ีวติ ของชาวใตเกือบทุกจังหวัด และนบั วาเปนการแสดงทคี่ กู บั หนงั ตะลุงมาชานาน ความเปนมาของโนรานั้น มีตํานานกลาวไว หลายกระแส มีตาํ นานหน่ึงกลาววา ตัวครูโนราคนหน่ึงซ่ึงถือวาเปนคนแรกนั้น มาจากอยุธยา ช่อื ขุนศรัทธา ซงึ่ สมเดจ็ พระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาดาํ รงราชานุภาพ ทรงสันนิษฐานวา คง เปน ครลู ะครที่มีช่อื เสียงของกรุงศรีอยุธยา ชวงปลายๆ มีคดีจนตองถูกลอยแพไปติดอยูเกาะสี ชัง ชาวเรือชวยพามายังนครศรีธรรมราชไดใชความสามารถส่ังสอนการแสดงละครตามแบบ แผนของกรุงศรีอยธุ ยา การแสดงโนรานัน้ มีทา รําสาํ คัญ 12 ทา แตละคณะก็แตกตางกันออกไปบาง โดยมีการ สอนทา ราํ โนรา คอื โดยใชบ ทประพันธท่แี สดงวิธกี ารรายรําดว ยลีลาตาง ๆ การเชอ่ื มทา การขยับหรอื เขยบิ เทา การกลอมตัวต้ังวง และการเคลื่อนไหวที่คอนขางรวดเร็ว ในบทรําทา ครูสอนมคี ํากลอนกลา วถึงการแตงตวั และลีลาตางๆ การแตงกายของโนรา แตเดิมสวมเทริด(เครื่องสวมหัวคลายชฏา) นุงสนับเพลา คาด เจยี รบาด มีหอยหนา ประดบั หางอยางมโนราห มีสายคลองวาลประดับทับทรง กรองคอ และ สวมเล็บยาว เคร่ืองดนตรี คือ กลอง ทับคู ฆองคู โหมง ฉิ่ง และป โดยการเริ่มบรรเลงโหมโรง จากน้ันเชิญครูรองหนามาน หรือกลาวหนามาน เรื่องที่แสดงเรียกเปนภาษาถ่ินวา “กําพรัด หนา มาน” จากนน้ั จึงเริม่ ทาํ การแสดง

82 โนราแตล ะคณะจะประกอบดว ยผูแสดงประมาณ 15 – 20 คน แตเ ดมิ ผูแสดงสวนใหญ จะเปน ผชู ายแตกม็ ผี หู ญงิ ผสมอยูด ว ย โอกาสของการแสดงโนรา ก็แสดงในงานทั่วไป ขอที่ 5. ใหผเู รียนศกึ ษาการแสดงนาฏศิลปพ้ืนบานของทองถ่ินตนเอง โดยศึกษาประวัติความ เปนมา รูปแบบการแสดง วิธีการแสดงและฝก หดั การแสดงอยา งนอ ย 1 ชดุ (5 คะแนน) แนวคําตอบ 1.อิทธิพลใดมีผลตอ การเกดิ นาฏศลิ ปพื้นบา น นาฏศิลปพ้ืนบาน เปนการแสดงท่ีเกิดขึ้นตามทองถ่ินตาง ๆ มักเลนเพื่อความ สนุกสนาน บันเทิง ผอนคลายความเหน็ดเหน่ือย หรือเปนการแสดงท่ีเกี่ยวกับการประกอบ อาชีพของประชาชนตามภาคน้ันๆ นาฏศิลปพ้ืนบานเปนการแสดงท่ีสะทอนความเปน เอกลักษณของภมู ิภาคตางๆ ของประเทศไทย ตามลักษณะพื้นที่ วัฒนธรรมทองถ่ิน ประเพณี ท่ีมีอยูคูกับสังคมชนบท ซึ่งสอดแทรกความสนุกสนาน ความบันเทิงควบคูไปกับการใช ชวี ิตประจําวนั 2.แนวทางอนุรักษนาฏศิลปพ้นื บา น นาฏศลิ ปพ้นื บานมแี นวทางการอนุรกั ษอ ยางไร 1. การคนควาวิจัย ควรศึกษาและเก็บรวบรวมขอมูลภูมิปญญาของไทยในดานตาง ๆ ของทอ งถิน่ มงุ ศึกษาใหร ูความเปน มาในอดีต และสภาพการณใ นปจจบุ ัน 2. การอนุรักษโ ดยการปลุกจิตสํานกึ ใหค นในทองถ่ินตระหนักถึงคุณคาแกนสาระ และ ความสําคัญของภูมิปญญาทองถิ่น สงเสริมสนับสนุนการจัดกิจกรรมตามประเพณี และ วัฒนธรรมตาง ๆ สรางจิตสํานึกของความเปนคนทองถ่ินนั้น ๆ ที่จะตองรวมกันอนุรักษภูมิ ปญญาที่เปนเอกลักษณของทองถิ่น รวมท้ังสนับสนุนใหมีพิพิธภัณฑทองถ่ิน หรือพิพิธภัณฑ ชมุ ชนขนึ้ เพือ่ แสดงสภาพชีวติ และความเปนมาของชุมชน อันจะสรางความรู และความภูมิใจ ในชมุ ชนทอ งถิ่นดว ย 3. การฟนฟูโดยการเลอื กสรรภมู ปิ ญญาท่กี าํ ลงั สูญหาย หรือท่ีสูญหายไปแลว มาทําให มีคุณคา และมีความสําคัญตอการดําเนินชีวิตในทองถ่ิน โดยเฉพาะพ้ืนฐานทางจริยธรรม คณุ ธรรม และคานิยม

83 4. การพฒั นาควรรเิ ร่ิมสรา งสรรค และปรบั ปรงุ ภูมปิ ญ ญาใหเหมาะสมกับยุคสมัย และ เกิดประโยชนในการดําเนินชีวิตประจําวัน โดยใชภูมิปญญาเปนพ้ืนฐานในการรวมกลุมการ พัฒนาอาชพี ควรนําความรูดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีมาชวยเพื่อตอยอดใชในการผลิต การตลาดและการบรหิ าร ตลอดจนการปองกนั และอนรุ ักษส งิ่ แวดลอม 5. การถายทอดโดยการนําภูมปิ ญ ญาทีผ่ านการคัดเลือกกลัน่ กรองดวยเหตุและผลอยาง รอบคอบ และรอบดานแลวไปถายทอดใหคนในสังคมไดรับรู เกิดความเขาใจ ตระหนักใน คุณคา คุณประโยชน และปฏิบัติไดอยางเหมาะสม โดยผานสถาบันครอบครัว สถาบันการศึกษา และการจดั กจิ กรรมทางวฒั นธรรมตาง ๆ 6. สงเสริมกิจกรรมโดยการสงเสริม และสนับสนุนใหเกิดเครือขายการสืบสาน และ พัฒนาภมู ปิ ญ ญาของชมุ ชนตา ง ๆ เพ่อื จดั กิจกรรมทางวัฒนธรรม และภูมิปญญาทองถิ่นอยาง ตอเนอื่ ง 7. เผยแพรแลกเปลี่ยน โดยการสงเสริมและสนับสนุนใหเกิดการเผยแพร และ แลกเปลย่ี นภูมิปญ ญา และวัฒนธรรมอยางกวางขวาง โดยใหมีการเผยแพรภูมิปญญาทองถิ่น ตา ง ๆ ดว ยส่อื และวิธกี ารตา ง ๆ อยางกวางขวาง 8. การเสริมสรางปราชญทองถ่ิน โดยการสงเสริมและสนับสนุนการพัฒนาศักยภาพ ของชาวบาน ผูด าํ เนินงานใหม ีโอกาสแสดงศักยภาพดานภูมปิ ญญา ความรูความสามารถอยาง เต็มท่มี ีการยกยอ ง

84 เฉลยกิจกรรมทา ยบทท่ี 4 กิจกรรมที่ 4.1 ปจจยั หลักของการประกอบอาชพี ( 13 คะแนน ) ขอที่ 1. ใหผูเรียนสํารวจอาชีพการผลิตเครื่องดนตรีพื้นบานในชุมชนของผูเรียน หรือชุมชน ใกลเคยี งที่ผเู รียนสนใจ และจดั ทําเปน รายงาน พรอ มนําเสนอแลกเปลีย่ นหนาชนั้ เรยี น แนวคาํ ตอบ กระบวนการผลติ ขลุย ขลุยทําจากไม ไดแก ไมรวก ไมเนื้อแข็ง เชน ไมพะยูง ไมพญาง้ิวดํา ไมตาล และ ทอพวี ีซี เปน ตน ไมทใ่ี ชท าํ ขลยุ จะตองมีอายทุ ีเ่ หมาะสมเปนไมเ น้อื แขง็ วธิ ีทํา กลึงและเจาะไสก ลางออกกอ น และนาํ มาขดั ดวยกระดาษทราย หากเปนไมรวก ตอ งตัดปลองขา งบนออก สวนขา งลา งเหลือปลองไวแ ลว เล่ือยออกตาํ่ กวาปลองประมาณ 2 ซม. แลว เจาะตรงปลองขางในใหเปนวงกลมเพื่อใหลมออกได จากนั้นให ขัดดวยอิฐมอญแดงและ กาบมะพราว ในอดีตขลยุ ไมร วกจะมกี ารเทลายเพอื่ ความสวยงามดว ย เม่อื ขัดผิวแลว ก็เรมิ่ กระบวนการทาํ เหมือนกนั ไมวา จะเปน ไมรวก ไมเน้ือแข็งและพีวีซี โดยมขี ้นั ตอน ดงั น้ี 1. เจาะรู ในสมัยกอนจะใชไ มส วนท่ชี า งไดก าํ หนดระยะของรูตาง ๆ ไวแ ลว ในปจจุบันมี การนําบล็อกเจาะรูมาใช เพ่ือความสะดวกรวดเร็วเมื่อสวมบล็อกเขากับไมแลวจะยึดไมท่ีอยู ปลายบล็อกเขากับรูปากนกแกว ซึ่งชางไดเจาะไวเพ่ือไมไหเคล่ือนในขณะเจาะ จากนั้นนํามา เจาะรู ในสมัยกอนจะใชส วานมือ ปจ จุบันใชสวานไฟฟา แลว นํามาควา นตกแตงรูใหเ รียบรอ ย 2. แกะปากนกแกว ออกในขัน้ นจี้ ะเจาะเปน รกู ลมขนาดเล็ก ๆ ตอมาชา งใชมดี ขนาดเล็ก คอย ๆ แกะขยายออกเปนชองส่ีเหลี่ยมผืนผา ขอบลางทําเปนมุมเอียงออกมาจากดานในแซะ ปลายขอบใหเทลาดเปนทางไปตามผิวโคงของเลาขลุย ใหมีลักษณะเปนแฉกคลายหางนก แซงแซว แลวแตความชาํ นาญของชางแตล ะคน ขน้ั น้ตี อ งอาศัยความชํานาญของชาง

85 3.ใสไ มด ากเขากบั เลาขลุย จากนน้ั ชางจะทดลองเปาเพอ่ื ตรวจสอบลมและเสียงขลุยไป พรอ ม ๆกบั คอยๆ หมนุ ปรับมมุ ไมดากใหท าํ มุมพอดีกับปากนกแกว และเม่ือไดเสียงที่ตองการ แลว กเ็ ล่อื ยไมด ากท่เี หลอื ออกแลว ขดั ใหเรียบ 4. ใสเทยี นไขท่ีตัดเปนชิน้ เลก็ ๆ ใสลงไปในชองปากนกแกว แลวใชเหล็กกระทุงเผาไฟ จนรอ นแทงเขา ไปจี้ ทําใหเ ทยี นไขละลายไหลไปอดุ รอยร่ัวหรือชอ งวางที่มีอยูระหวางผิวไมดาก กบั ผนังดานในเลาขลยุ เพ่อื ปองกนั ไมใหลมที่เปาเขา มาไหลวนเขาไปตามรอยร่ัวจะมีผลเสียตอ เสียงของขลุยในภายหลัง และเปนการยดึ ดากกบั เลาขลุย ใหแ นนยงิ่ ขึน้ ดวย สาํ หรับขลุยพีวีซีจะ ใชต ะปูทองเหลอื งในการยดึ ตดิ กบั เลาขลยุ 5. ตรวจสอบเสยี ง ขัน้ ตอนสดุ ทายโดยชา งจะตรวจสอบเสยี งทม่ี ีตามความชํานาญ หาก เสยี งขลุยที่ผดิ เพีย้ นจะไดแกไขใหตรงจุด

86 บรรณานกุ รม จีรพันธ สมประสงค. ศลิ ปะกบั ชวี ติ . กรุงเทพฯ, เทเวศรส เตช้ันเนอร, 2515. ชลติ ดาบแกว . การเขยี นทศั นียภาพ. กรงุ เทพฯ, โอเดียนสโตร, 2541. ชิ้น ศลิ ปะบรรเลง และวิเชียร กลุ ตัณฑ. ศิลปะการดนตรแี ละละคร. พระนคร, กรมสามญั ศึกษา, 2515. ทวศี กั ด์ิ จรงิ กจิ และคณะ. พฒั นาทกั ษะชีวติ 2. กรงุ เทพฯ, วฒั นาพานิช สาํ ราษฏร, 2544. ธนติ อยโู พธิ.์ ศลิ ปะละครรํา. กรงุ เทพฯ, ชุมนมุ สหกรณ และการเกษตรแหงประเทศไทย, 2531. ประตมิ ากรรมเพื่อประโยชนใ ชส อย. สารานกุ รมไทยสาํ หรับปวงชน. เลม ที่ 14, กรงุ เทพมหานคร. ภมู ิปญญาทอ งถ่นิ ไทย กรมทรพั ยส นิ ทางปญ ญา. นนทบุรี. ยศนันท แยม เมอื ง และคณะ. ทัศนศิลป. พมิ พคร้งั ท่ี 1, กรงุ เทพมหานคร. ไทยวัฒนาพานิช, 2546. วชิ าการ, กรม. ทฤษฏีและปฏบิ ตั กิ ารวจิ ารณศ ลิ ปะ. กรุงเทพฯ, องคก ารคา ของครุ สุ ภา, 2532. สาํ นกั งานสง เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย. ผงั การออกขอ สอบ สาระทกั ษะการดาํ เนนิ ชวี ติ หลกั สตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศกึ ษาขน้ั พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551. กรุงเทพฯ : กระทรวงศึกษาธิการ, มปป.

87 สาํ นักงานสงเสริมการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย. หนงั สอื เรยี น รายวิชาศิลปศกึ ษา (ทช. 11003) ระดบั ประถมศกึ ษา . กรุงเทพฯ, สาํ นกั งาน กศน.กลุม พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น, 2551. (เอกสารอัดสําเนา). สชุ าติ เถาทอง และคณะ. ศลิ ปะทศั นศลิ ป. กรงุ เทพฯ, อกั ษรเจรญิ ทัศน, 2546 อภิศักดิ์ บญุ เลิศ. วาดเขยี น. กรงุ เทพฯ, โอเดียนสโตร, 2541. อาภรณ อินฟาแสง. ประวัตศิ าสตรศ ลิ ป. กรุงเทพฯ, เทเวศรส เตชั่นเนอรรี่, 2512 อาภรณ อนิ ฟาแสง. ทฤษฎสี ี. กรุงเทพฯ, เสรมิ สนิ , 2510.

88 คณะผูจัดทํา ที่ปรกึ ษา บญุ เรอื ง เลขาธกิ าร กศน. 1. นายประเสริฐ ทับสพุ รรณ รองเลขาธิการ กศน. 2. นายชาญวิทย จาํ จด รองเลขาธกิ าร กศน. 3. นายสรุ พงษ จันทรโ อกุล ผเู ชยี่ วชาญเฉพาะดานพฒั นาสื่อการเรียนการสอน 4. นางวทั นี สุวรรณพทิ ักษ ผเู ช่ียวชาญเฉพาะดานการเผยแพรท างการศกึ ษา 5. นางกนกพรรณ งามเขตต ผูอาํ นวยการกลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น 6. นางศทุ ธินี ผูเขียนและเรียบเรยี ง ศิรพิ ร สถาบนั กศน.ภาคตะวันออก 1. นางชอทิพย สาระจันทร กศน.อําเภอเมอื ง จงั หวัดเชียงใหม 2. นางพรวไิ ล ผบู รรณาธกิ าร ศิรพิ ร สถาบนั กศน. ภาคตะวันออก 1. นางชอทพิ ย สาระจนั ทร กศน.อาํ เภอเมอื ง จงั หวัดเชยี งใหม 2. นางพรวิไล คณะทํางาน 1. นายสุรพงษ มั่นมะโน กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น 2. นายศภุ โชค ศรรี ตั นศิลป กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น 3. นางสาวสลุ าง เพ็ชรสวาง กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน 4. นางสาวเบ็ญจวรรณ อาํ ไพศรี 5. นางสาวชมพูนท สังขพชิ ยั ผพู มิ พต น ฉบับ กลุม พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น 1. นางสาวเบ็ญจวรรณ อาํ ไพศรี กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน 2. นางสาวฐติ ิมา วงศบ ณั ฑวรรณ ผูออกแบบปก ศรรี ตั นศลิ ป กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน นายศภุ โชค

89 คณะผูจดั ทาํ กจิ กรรมทายบทเอกสารสรปุ เน้อื หาทตี่ อ งรู ระหวางวันที่ 1- 3 มิถุนายน 2559 ณ หองประชุมบรรจง ชูสกุลชาติ ชัน้ 6 สาํ นักงาน กศน. ท่ปี รกึ ษา เลขาธกิ าร กศน. 1. นายสุรพงษ จาํ จด รองเลขาธิการ กศน. 2. นายกติ ติศักด์ิ รัตนฉายา ผูอํานวยการกลมุ พัฒนาระบบการทดสอบ 3. นางพรรณทิพา ชนิ ชัชวาล ผูเขยี น/ผเู รยี บเรียง และบรรณาธกิ าร สถาบนั กศน.ภาคตะวันออก 1. นายสฤษดชิ์ ัย ศิริพร สถาบัน กศน.ภาคตะวนั ออก 2. นางชอทิพย ศริ ิพร สํานกั งาน กศน.จังหวดั นนทบรุ ี 3. นายทรงชัย สุทธิพันธ กลุมพัฒนาการศึกษานอกระบบ 4. นายสรุ พงษ ม่นั มะโน และการศึกษาตามอัธยาศยั กลมุ พฒั นาการศึกษานอกระบบ 5. นายศภุ โชค ศรีรัตนศิลป และการศึกษาตามอัธยาศยั คณะทํางาน กลุมพฒั นาระบบการทดสอบ 1. นางเกณกิ า ซิกวารท ซอน กลุม พัฒนาระบบการทดสอบ 2. นายธานี เครืออยู กลุมพัฒนาระบบการทดสอบ 3. นางสาวจุรีรัตน หวงั สริ ิรตั น กลุมพัฒนาระบบการทดสอบ 4. นางสาวอุษา คงศรี กลมุ พัฒนาระบบการทดสอบ 5. นางสาวกรวรรณ กวีวงษพิพฒั น กลุมพฒั นาระบบการทดสอบ 6. นายภาวิต นธิ โิ สภา กลมุ พฒั นาระบบการทดสอบ 7. นางสาวหทัยมาดา ดิฐประวรรตน

90