เครื่องมือทางภูมิศาสตร์

๑หน่วยการเรียนรูท้ ี่ เครอ่ื งมือทางภูมศิ าสตร์ และการแบ่งเขตเวลาของโลก จุดประสงคก์ ารเรียนรู้ ๑. สามารถเลือกใช้เคร่อื งมอื ทางภมู ิศาสตร์ (ลกู โลก แผนที่ กราฟ แผนภมู ิ) ในการสืบค้นขอ้ มลู เพอื่ วิเคราะห์ลกั ษณะทางกายภาพและสังคมของประเทศ ไทยและทวปี เอเชีย ออสเตรเลยี และโอเชียเนยี ได้ ๒. สามารถอธบิ ายเส้นแบง่ เวลา และเปรียบเทียบวัน เวลาของประเทศไทยกับทวปี ตา่ งๆ ได้

เคร่ืองมอื ทางภมู ศิ าสตร์ ลกู โลก (globe) ลกั ษณะและประโยชนข์ องลกู โลก ลูกโลก เป็นหุ่นจาลองของโลก แสดงตาแหน่งและการ กระจายตัวของพ้นื ทปี่ ระเทศ ทวีป ทะเล และมหาสมทุ รต่างๆ ได้ ตรงตามทีป่ รากฏท่ผี ิวโลก การใชล้ กู โลก ใช้เพื่อศกึ ษาทิศทางการหมุนและการโคจรของโลก ที่ตงั้ ของทวีปและประเทศต่างๆ รวมทงั้ การศกึ ษาเส้นเมรเิ ดยี น เสน้ ละตจิ ดู เปน็ ตน้ เสน้ เมรเิ ดยี น ภาพตัวอยา่ งเสน้ เมรเิ ดยี น ภาพตวั อย่างเสน้ ละตจิ ดู



แผนที่ (map) แผนที่ เป็นส่ิงที่สร้างขึ้นเพ่ือเสนอข้อมูลเก่ียวกับรูปลักษณะและท่ีตั้งของส่ิงต่างๆ ที่ ปรากฏอยู่บนผิวโลก ด้วยการเขียนย่อส่วนลงในวัสดุพ้ืนท่ีแบนราบหรือแผ่นกระดาษ และใช้ สัญลักษณ์แทนสิ่งต่างๆ ซึ่งแผนที่ท่ีนิยมใช้กันโดยท่ัวไปแบบเป็น ๒ ประเภท คือ แผนท่ีอ้างอิง และแผนทเ่ี ฉพาะเร่ือง แผนทอ่ี า้ งองิ แผนทธ่ี รณีวิทยาจงั หวดั นครราชสีมา แผนทเี่ ฉพาะเรอ่ื ง

แผนที่กายภาพ

แผนท่เี ฉพาะเร่อื ง

เข็มทศิ (compass) เข็มทิศ เปน็ เครอื่ งมอื ท่ีให้ข้อมูลดา้ นทศิ ทาง มีหลักการทางานโดยอาศัย แรงดึงดูดระหว่างแม่เหล็กข้ัวโลกกับเข็มแม่เหล็กของเข็มทิศ เข็มทิศถือเป็น เครือ่ งมอื ที่มคี วามสาคญั ตอ่ การเดินทางเพือ่ ไปยงั สถานทต่ี า่ งๆ การบอกทศิ ทางโดยท่ัวไป คอื การบอกเป็นทศิ ท่สี าคญั 4 ทิศ คือ ทิศเหนอื ทิศใต้ ทศิ ตะวันออก และทศิ ตะวนั ตก โดยมกี ารแทนสญั ลกั ษณ์ คอื N = ทิศเหนอื E = ทิศตะวนั ออก W = ทศิ ตะวนั ตก S = ทิศใต้

รปู ถ่ายทางอากาศ (aerial photograph) เปน็ รูปถ่ายที่ไดจ้ ากการนากล้องไปตดิ ตง้ั กับอากาศยาน แลว้ ถา่ ยรปู ในแนวดง่ิ หรอื เฉียงกับผิวโลก ทาให้ไดร้ ปู ของพื้นผิวโลกตาม จริงท่ปี รากฏในเวลานนั้ ซงึ่ มกั นารปู ถา่ ยทาง อากาศมาใช้ทาแผนท่ี โฉนดที่ดนิ การ ก่อสรา้ งถนน การวางผังเมอื ง เป็นตน้ รูปถา่ ยทางอากาศ บริเวณอนสุ าวรยี พ์ ทิ กั ษร์ ฐั ธรรมนญู

ภาพจากดาวเทยี ม (satellite image) ตัวอยา่ งภาพจากดาวเทยี ม ภาพจากดาวเทียม เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยระบบกล้องหลายช่วงคล่ืน โดย บันทึกข้อมูลเชิงตัวเลขของค่าการสะท้อนช่วงคล่ืนแสง โดยข้อมูลที่บันทึกสามารถ ส่งกลับมายังสถานีรับบนโลกได้ทันที จึงทาให้ได้ข้อมูลที่ทันสมัยที่สุด ซ่ึงการใช้ ข้อมูลภาพจากดาวเทยี มจาเปน็ ตอ้ งมกี ารแปลความของส่ิงทปี่ รากฏบนภาพกอ่ น



เครื่องมอื สาคญั ทางภมู ศิ าสตรอ์ นื่ ๆ แผนภมู ิ เวบ็ ไซต์ แผนภาพ

เทคโนโลยแี ละรูปแบบของขอ้ มลู ภมู ศิ าสตร์ ระบบกาหนดตาแหน่งบนพื้นโลก (GPS : global positioning system) จีพีเ อ ส (GPS) เป็นเครื่องมือรับ สญั ญาณจากดาวเทียม เพอ่ื หาหรือกาหนดจุด ตาแหน่งบนพื้นโลก โดยข้อมูลท่ีแสดงบน หน้าจอ GPS ได้แก่ ค่าละติจูด ค่าลองจิจูด และค่าระดับความสูง ปัจจุบันนิยมใช้ในการ หาเส้นทางเพ่ือเดินทาง การสารวจรังวัด ใช้ บอกตาแหน่งผู้ป่วย เปน็ ต้น ปัจจบุ นั มกี ารใช้ GPS มากข้ึนในการหาเสน้ ทาง เพือ่ เดินทางไปยงั จุดหมาย

รูปแบบการนาเสนอขอ้ มูลภมู ิศาสตร์ แผนภูมิ แบบบรรยาย แผนผัง กราฟ

การแบง่ เขตเวลาของโลก ความสาคญั ของการแบง่ เวลา เน่ืองจากโลกมีสัณฐานเป็นทรงกลม ทาให้แต่ละพ้ืนที่เกิดกลางวันและกลางคืน ไม่ตรงกัน จึงจาเป็นต้องมีการกาหนด “เวลาปานกลางกรีนิช” หรือ “เวลาสากล” เพื่อใช้กาหนดเวลา มาตรฐานของแต่ละประเทศ ส่งผลให้สะดวกตอ่ การตดิ ตอ่ สมั พนั ธก์ ันระหว่างประเทศในทกุ ๆ ดา้ น การเปรียบเทยี บเวลาการรบั ประทานอาหารของคนแต่ละภมู ภิ าค

เสน้ เมรเิ ดียนกบั การกาหนดเขตเวลา เสน้ เมรเิ ดยี น เปน็ เสน้ สมมติทล่ี ากจากขวั้ โลกเหนอื ไปขว้ั โลกใต้ ซ่งึ มีท้งั หมด 360 เส้น ห่างกันเสน้ ละ 1 องศา ภาพแสดงเสน้ เมรเิ ดยี น

ในเวลา 1 ชั่วโมง โลกจะหมุนทาใหแ้ นวความสว่างกบั ความมืดเคล่อื นผา่ นไป 15 องศาตามเสน้ เมริเดียน ทาใหเ้ กดิ เป็นความสวา่ งและความมืดบนโลก ภาพแสดงแนวความสว่างและความมืด

การกาหนดเขตภาคเวลา แผนทแ่ี สดงเขตภาคเวลาของโลก การกาหนดเขตภาคเวลา จะกาหนดตามระยะห่างของเส้นช่วงละ 15 องศา โดยกาหนด ตามเส้นเมริเดียน ท้ังด้านทิศตะวันออกและทิศตะวันตก ซึ่งท่ัวโลกมีเขตภาคเวลาทั้งหมด 24 เขตภาคเวลา และกาหนดให้เสน้ เมริเดยี นแรก (๐ องศา) เปน็ เวลาปานกลางกรนี ิช

เวลามาตรฐาน เวลามาตรฐานทอ้ งถนิ่ เวลามาตรฐานสากล ตารางเวลา GMT ทัว่ โลก ประเทศไทย กมั พชู า ลาว และเวยี ดนาม ใช้เวลาทเ่ี สน้ เมรเิ ดยี น 105ฐ ตะวนั ออก เป็นเสน้ เมรเิ ดยี นกลางเขตภาคเวลา ทาใหใ้ ชเ้ วลามาตรฐานเดยี วกนั เวลาที่กาหนดขึ้นใช้ในเขตภาคเวลา ต่างๆ ท่ัวโลก ซึ่งประเทศท่ีมีขนาดใหญ่จะ เ ว ล า ข อ ง แ ต่ ล ะ พ้ื น ท่ี ท่ี แ ต ก ต่ า ง กั น ครอบคลุมพื้นท่ีหลายเขตภาคเวลา เช่น ออกไปตามเขตภาคเวลาของแต่ละดินแดนหรือ รัสเซีย ๑๑ เขต สหรัฐอเมริกา ๕ เขต เป็น ประเทศต่างๆ ซึ่งมีเวลามาตรฐานของแต่ละ ต้น เขตหรือแต่ละทอ้ งถน่ิ