ชุดการเรียนรู้ ขนาดเล็ก

ชุดการเรยี นรู้ ขนาดเล็ก เรือ่ ง ตำนานวัดสงู เมน่ เมอื งคัมภรี ์ธัมม์โบราณ วดั สูงเมน่ เป็นสถานท่ีท่เี กบ็ รวบรวมคมั ภีรค์ ู่บ้านค่เู มืองทีม่ ีความสมบรู ณ์มากและมี คัมภีร์ใบลานจำนวนมากทส่ี ดุ ในโลก เกดิ จากครูบามหาเถร ผู้ทีศ่ ึกษาพระธรรมจนแตกฉาน และ แสวงบุญไปยังเมืองตา่ งๆ ได้มองเห็นถงึ คณุ คา่ ความสำคญั จงึ เกบ็ รวบรวมและรกั ษาคมั ภีร์ใบลาน ไว้ที่วัดสงู เมน่ เพอ่ื ให้อนชุ นรนุ่ หลังไดศ้ ึกษา โดยคัมภีร์ใบลานนั้นเกิดจากการจารจารึกตัวอกั ษรขึ้น เพ่อื เปน็ การสบื ทอดคำสอนของพระสัมมาสมั พทุ ธเจ้าเพราะกลวั ว่าจะสูญหายไป ซึ่งแตเ่ ดมิ นั้น คัมภีร์บาลีสืบทอดกันมาดว้ ยมขุ ปาฐะ ภาษาบาลีจึงไม่มีตวั อักขระ เปน็ เพียงเสียงเท่านน้ั ดงั น้ันการ จารจารึกคมั ภีร์บาลี จึงใช้ตวั อกั ขระของท้องถิน่ ต่างๆทอ่ี อกเสยี งตรงกัน แบ่งเปน็ 4 จารีตคือ คมั ภีร์ใบลานอกั ษรสงิ หล อกั ษรพมา่ อกั ษรขอมและอักษรธัมมใ์ นล้านนา พระธรรมคำสอนมี ดว้ ยกนั ถงึ 84,000 ถึงจะถูกจารึกเปน็ ลายลกั ษณอ์ ักษรไว้ในใบลาน แตใ่ บลานเป็นวสั ดุท่มี ีอายุ จำกัดไมส่ ามารถอยู่ได้ตลอดไป กอ่ นที่จะผกุ ร่อนไปตามกาลเวลาจงึ ต้องมีการคดั ลอกขึ้นใหม่อยู่ เสมอ การทีจ่ ะคัดลอกคัมภีร์ใบลานได้นั้นต้องอาศยั ความชำนาญของผู้จารทง้ั ยังต้องมีความรู้ด้าน อกั ขระโบราณที่สามารถอ่านและเขยี นได้จงึ จะจารไดอ้ ยา่ งถกู ต้อง ถกู งาม และต้องใช้เวลานาน ปัจจุบนั ผู้ที่มีความเชี่ยวชาญด้านอกั ขระโบราณมีจำนวนน้อย และเทคโนโลยีการพมิ พ์ที่ทันสมยั มากข้ึน ทำให้คมั ภีร์ใบลานถูกปลอ่ ยปละละเลย ถกู ทำลายและสูญหายไปอยา่ งนา่ เสียดาย คมั ภีร์ท่ี เหลอื อยบู่ ้างสว่ นน้ันถกู เกบ็ ไวตามหอไตรหรือพิพิธภณั ฑ์โดยไมม่ ีการนำมาศึกษาคน้ คว้าอยา่ งจรงิ จัง

การสร้างคัมภีรใ์ บลานในหม่พู ทุ ธศาสนิกชนนบั แตอ่ ดตี จนถึงปัจจุบันเช่อื ว่าจะได้อานสิ งส์ ยิ่งใหญท่ ีไ่ มส่ ามารถประมาณได้ ดว้ ยเหตุน้จี งึ มีธรรมเนียมนยิ มสรา้ งคัมภรี ์ใบลานถวายมากมาย สว่ นประกอบคัมภีร์ธรรมใบลาน 1.ผ้าห่อคัมภีร์ ในอดีตนั้นผู้คนมีความเช่ือวา่ ผู้ชายจารธมั ม์ หรือทแ่ี ปลว่าการเขียนธมั ม์ ผู้หญิงถวายผ้าหอ่ คัมภีร์ จะได้รับอานสิ งส์แหง่ การสร้างธมั ม์ เชน่ เดียวกนั ผ้าหอ่ คัมภีร์มีหลายชนิด แล้วแตศ่ รัทธาของ ผู้สรา้ ง เชน่ ผ้าไหม ผ้าต่วน ผ้าซิ่น ผ้าลายขิด ผ้าทอยกดอก ผ้าทอยกดิ้น เป็นต้น 2.ไม้ปนั จก๊ั หรอื ไม้ฉลาก เป็นไม้ทไ่ี ว้สลักชื่อ วันเดือนปแี ละสถานที่สร้าง เพอ่ื บ่งบอกถงึ ผู้สร้าง ซึง่ ไม้จะมีท้ังสที องและสี ของไม้ธรรมดา แล้วแต่ความตอ้ งการของผู้สร้าง 3.ใบลาน บนั ทกึ ด้วยอักษรธัมม์ลา้ นนา โดยใช้เหล็กจาร แล้วจะมัดรวมเป็นผกู โดยทัว่ ไปจะนบั 24 ลาน เป็นเกณฑ์ เมือ่ จารครบ 24 ลาน จะมดั รวมกันเป็น 1 ผกู ในคมั ภีร์มัดหนง่ึ จะมีจำนวนผกู มาก นอ้ ยต่างกนั บางเร่อื งจบเพยี ง 4 ผกู แต่บางเร่อื งอาจยาวถงึ 20-30 ผกู การมดั ใบลานรวม เป็นผกู จะใช้ สายสนอง คอื ไหมหรือดา้ ย ร้อยตามรูทเ่ี จาะเอาไว้ 4.ไม้ประกบ เปน็ แผน่ ไม้รูปส่เี หล่ยี มผืนผ้า กว้างยาวเทา่ ใบลานและหนาประมาณ1-2 เซนตเิ มตร ส่วนใหญ่ทำจากไม้เนือ้ แข็ง ใช้ขนาบ 2 ขา้ ง เปน็ ปกหน้าและปกหลงั อาจมีการ ตกแตง่ ให้สวยงาม และเรียกตามลักษณะของวสั ดทุ ใ่ี ช้ตกแตง่ เชน่ ไม้ประกบั ไม้สกั ธรรมดา ไม้ ประกบั แกะสลัก ไม้ประกับประดับมกุ ไม้ประกบั ประดบั กระจก เป็นตน้



ใบลาน มีชือ่ เรียกต่างกันตามลกั ษณะทางกายภาพ 1.คัมภีร์ใบลานฉบับทองทบึ เอกลักษณ์มีขอบคัมภีร์ทาทองทบึ ทง้ั 4 ดา้ น 2.คัมภีรใ์ บลานฉบับล่องชาด เอกลักษณม์ ีขอบคัมภีรด์ ้านข้างทางยาวทาชาดตรงกลางทาทอง ขนาบ 2 ข้าง 3.คัมภีร์โบราณฉบบั ล่องรกั เอกลกั ษณ์มีขอบคัมภีร์ทารกั ตรงกลางทาทองขนาบ 2 ข้าง 4.คัมภีรใ์ บลานฉบบั รักทึบ เอกลกั ษณม์ ีขอบคัมภีร์ทารักทึบทงั้ 4 ดา้ น 5.คัมภีร์ใบลานฉบบั ลานดิบ เอกลักษณ์มีขอบคมั ภีร์ไมม่ ีการตกแต่ง

มีการจารึกไวว้ า่ “สริ ิรวมพระคัมภีรท์ ี่ไดบ้ รรจไุ วใ้ นหอไตรวัดสูงเม่นครง้ั น้ีมี 2,567 มดั นบั เปน็ ผกู ได้ 8,845 ผูก เปน็ โปฎก๋าใบลานได้ 85,000 ใบลาน ลว้ นแลว้ แต่เป็นภาษาบาลี โดยเป็นวินัยและอังคตุ ตระนกิ าย 486 ผูก เปน็ มดั มี 89 มดั จดั เปน็ ใบลานได้ 14,800 ใบลาน สว่ นทเ่ี ป็นบาลีอรรถกถามี 2,567 มัด มีมลู กจั จายนะ บาลศี ัพทส์ ูตร บาลีสงั ขยา บาลสี นธิ บาลสี มาส ขยาดกิต สนธิ และธัมมะปาตะ๊ ” วัดสูงเมน่ ได้สร้างหอธัมมแ์ ละพพิ ิธภัณฑค์ มั ภีรใ์ บลานไวเ้ พ่อื การสรา้ งและเก็บสะสม คัมภีรเ์ พิม่ ข้ึน เพ่อื เป็นการอนรุ กั ษ์ จึงมีประเพณีที่สำคัญเกิดขึน้ คอื “ประเพณีตากธัมม์ ตานขา้ ว ใหม่ หิงไฟพระเจ้า” ท่จี ดั ขึน้ ปีละคร้ังในชว่ งเดอื นมกราคม และยงั มีเทศกาลและกิจกรรมต่างๆท่ี ให้ทกุ คนได้มีส่วนร่วมในการอนุรักษค์ มั ภีร์ใบลาน





ขอบคณุ ข้อมลู จาก https://www.museumthailand.com/th/3547/storytelling/%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B8 %AA%E0%B8%B9%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%99/