มโนมติ ครั้งที่ ๑(จุฬาวรี)

มโนมติ แนวคิดสาคญั ท่ีเกี่ยวกบั สขุ ภาพ การเจบ็ ป่ วย และการพยาบาล อ.จฬุ าวรี ชยั วงคน์ าคพนั ธ์

มโนมต ิ มโน คือ ความคิด จนิ ตนาการ มติ คือ ขอ้ ตกลง ความเขา้ ใจ ขอ้ สรุป มโนมติ (concept) คือ ภาพหรอื ขอ้ สรุปเกี่ยวกบัส่ิงใดสิ่งหนึ่ง ที่เกิดข้ ึนในความคิดของบุคคล โดยผ่านกระบวนการแปลความหมายของคา การรบั รู้ การสรา้ งภาพหรอื สญั ลกั ษณจ์ ากสิ่งน้นั เรียบรอ้ ยแลว้

วตั ถปุ ระสงคก์ ารเรยี นรู้1. อธิบายความหมายของสุขภาพและการเจ็บป่ วยได้2. อธบิ ายปฏิกิริยาตอบสนองเม่ือเจ็บป่ วยได้3. อธบิ ายความหมายและเชื่อมโยงความรูส้ ่กู าร พยาบาลได้4. อธิบายความหมายและเช่ือมโยงความรูถ้ ึง ความสาคญั ของวิชาชีพพยาบาลได้5. อธิบายความหมายและเชื่อมโยงความรูแ้ นวคิดของ การดแู ลแบบองคร์ วมได้

1. ความหมายของสุขภาพและ ความเจบ็ ป่ วยความหมายของสุขภาพ : สภาวะท่ีปราศจากโรคและสามารถใชพ้ ละกาลงัของตนเองไดเ้ ตม็ ความสามารถ (Nightingale,1860) : สภาวะท่ีมีความสมบูรณข์ องรา่ งกาย จติ ใจ และสามารถอยใู่ นสงั คมไดอ้ ยา่ งมีความสุข มิใช่เพยี งแต่ปราศจากโรคและความพกิ ารเทา่ น้นั (องคก์ ารอนามยัโลก (Word health Organization [WHO],1974)

1. ความหมายของสุขภาพและ ความเจบ็ ป่ วย (ตอ่ ) : ภาวะท่ีปราศจากโรคภยั ไขเ้ จบ็ (พจนานุกรมฉบบัราชบณั ฑิตยสถาน, 2542) โดยสรุป สุขภาพ หมายถึง ภาวะที่บคุ คลอยใู่ นสภาพสมบรู ณ์ท้งั ดา้ นรา่ งกาย จติ สงั คม และ จติ วิญญาณ

1. ความหมายของสุขภาพและ ความเจบ็ ป่ วย (ตอ่ )- ภาวะที่สมบูรณท์ างกาย: รา่ งกายสมบูรณ์ แข็งแรง คลอ่ งแคล่ว มีกาลงั ไม่เป็ นโรค มีเศรษฐกิจท่ีจาเป็ นเพียงพอ มีส่งิ แวดลอ้ มทส่ี ง่ เสรมิ สุขภาพ- ภาวะท่ีสมบูรณท์ างใจ: จติ ใจมีความสุข มีเมตตา มีสติ สมาธิ ปัญญา การลดความเห็นแก่ตวั

1. ความหมายของสุขภาพและ ความเจบ็ ป่ วย (ตอ่ )- ภาวะท่ีสมบูรณท์ างสงั คม: การอยรู่ ว่ มกนั ดว้ ยดี มีครอบครวั อบอุ่น ชุมชนเขม้ แข็ง มีความเสมอภาค ภราดรภาพ สนั ตภิ าพ มีความเป็ นประชาสงั คม มีระบบบรกิ ารที่ดี- ภาวะท่ีสมบูรณท์ างจติ วิญญาณ: สุขภาวะที่เกิดข้ ึนเมื่อทาความดี หรอื จติ สมั ผสั กบั ส่งิ ที่มีค่าสูงสุด เชน่ การเสยี สละ ความมีเมตตา กรุณา เป็ นตน้

จติ วิญญาณ สงั คม จติ ใจรา่ งกาย

สขุ ภาพและความเจ็บป่ วยสุขภาพของคนจะประกอบดว้ ย 2 ภาวะ คือ 1. ภาวะสุขภาพดี (wellness) 2. เจบ็ ป่ วย (illness)

1. ความหมายของสุขภาพและ ความเจบ็ ป่ วย (ตอ่ )สุขภาพสมบูรณห์ รอื สุขภาพดี (Wellness) : ภาวะที่บุคคลอยใู่ นสภาพสมดลุ หรอื ปกติท้งั ทางดา้ นรา่ งกาย จติ ใจ สงั คม และจติ วิญญาณ iระนะโดยท่ีแตล่ ะสว่ นสามารถทาหนา้ ท่ีไดต้ ามปกติรูส้ ึกสุขสบาย และสามารถดาเนินชีวิตใหบ้ รรลุวตั ถุประสงคข์ องตนและสงั คมได้

1. ความหมายของสุขภาพและ ความเจบ็ ป่ วย (ตอ่ )สุขภาพสมบูรณห์ รอื สุขภาพดี แบ่งเป็ น 2 ระดบั 1. สุขภาพสมบรู ณส์ ูงสุด หรอื สุขภาพดีเยีย่ ม: เป็ นภาวะท่ีสมบรู ณเ์ ต็มท่ีท่ีจะเป็ นไปได้ iระ2นะ. สุขภาพสมบูรณ์ หรอื สุขภาพดี: อยใู่ นภาวะสมดลุ แตอ่ าจมีความผิดปกตเิ ลก็ ๆ นอ้ ยๆ ท่ีไม่ชดั เจนอยบู่ า้ ง แตไ่ ม่มีผลตอ่ การปฏิบตั หิ นา้ ที่ของบุคคล

1. ความหมายของสุขภาพและ ความเจบ็ ป่ วย (ตอ่ )การเจบ็ ป่ วย (illness) : ภาวะที่รา่ งกายขาดสมดลุ ไม่ว่าจะเกิดสาเหตใุ ดก็ตาม เช่น การไดร้ บั อบุ ตั เิ หตุ สารพษิ ไดร้ บั เช้ ือ หรอื iระนะไดร้ บั ความกระทบกระเทือนทางจติ ใจ เป็ นตน้

1. ความหมายของสุขภาพและ ความเจบ็ ป่ วย (ตอ่ )การเจบ็ ป่ วย (illness) แบง่ ออกเป็ น 3 ระดบั1. เจบ็ ป่ วยเล็กนอ้ ย: อาการท่ีทาใหร้ ูส้ ึกไม่สบายมีผลกระทบตอ่ การปฏิบตั หิ นา้ ท่ีชวั ่ ขณะ2. เiรจะนบ็ ะ ป่ วยปานกลาง: มีความผิดปกตทิ าใหไ้ ม่สมดลุแตส่ ามารถปฏิบตั หิ นา้ ท่ีไดบ้ างสว่ น3. เจบ็ ป่ วยวิกฤต: มีผลกระทบอยา่ งรุนแรง

1. ความหมายของสุขภาพและ ความเจบ็ ป่ วย (ตอ่ )ความแตกตา่ งของสุขภาพ/ความเจบ็ ป่ วย ๑. การทางานของโครงสรา้ งอวยั วะ ๒. การปรบั ตวั โตต้ อบความไม่สมดลุ ของสวล. iระนะ๓. การตอบโตส้ ่ิงคกุ คามตอ่ ชีวิต การป้ องกนั อตร. ๔. ผลการปรบั ตวั สมดลุ /ลม้ เหลว ๕. การปรบั ตวั ในดา้ นการป้ องกนั การเกิดโรค ๖. การดารงชีวิต

1. ความหมายสุขภาพและเจบ็ ป่ วยสุขภาพดเี ยย่ี ม สุขภาพดี ปกติ เจบ็ ป่ วย เจบ็ ป่ วย เจบ็ ป่ วย ตายหรือ หรือ เลก็ น้อย ปานกลาง วกิ ฤตสมบูรณ์สูงสุด สุขภาพ สมบูรณ์

2. ปฏิกิริยาตอบสนองเมื่อเจบ็ ป่ วย - รา่ งกาย - จติ ใจ - สงั คม - จติ วิญญาณ

3. ความหมายของการพยาบาลการพยาบาล- การกระทาต่อมนุษยเ์ กีย่ วกบั การดแู ลและการชว่ ยเหลือ(รกั ษา)เมอ่ื เจ็บป่ วย การสง่ เสรมิ สุขภาพ การป้ องกนั โรคและ การฟ้ ื นฟูสภาพ iระนะ- รวมท้งั การชว่ ยเหลอื แพทยก์ ระทาการรกั ษาโรค- อาศยั หลกั วิทยาศาสตรแ์ ละศิลปะการพยาบาล (พรบ.การพยาบาลและการผดงุ ครรภ,์ 2540)

3.”ความหมายของการพยาบาล การพยาบาล 4 มิติ คือ1. การสง่ เสรมิ สุขภาพ: ใหค้ าแนะนาในการปรบั เปลีย่ นพฤตกิ รรม2. การป้ องกนั โรค: ชว่ ยใหบ้ คุ คลไม่เจบ็ ป่ วยดว้ ยโรคหรอืความเจบ็ ป่ วยท่ีป้ องกนั ได้ เพ่อื ใหบ้ ุคคลดารงความมีสุขภาพไวไ้ ด้

3.”ความหมายของการพยาบาล 3. การดแู ลรกั ษา: ช่วยเหลอื ใหไ้ ดร้ บั ผลกระทบจากการเจบ็ ป่ วยนอ้ ยทส่ี ุด และสามารถกลบั มาสูภ่ าวะปกตไิ ดเ้ รว็ 4. การฟ้ ื นฟูสภาพ: ชว่ ยเหลอื ผทู้ ่ีมีความเจบ็ ป่ วยปรบั ตวั สู่ภาวะปกตโิ ดยเรว็ และดารงภาวะปกตนิ ้นั ไวไ้ ด้

3.”ความหมายของการพยาบาล การปฏิบตั ทิ างการพยาบาล ตอ้ งมีแนวทางหรือระบบที่เรียกว่า กระบวนการพยาบาล (Nursing Process) ซ่ึงมีข้นั ตอนท่ีตอ่ เน่ืองตามหลกั วิทยาศาสตร์

3.”ความหมายของการพยาบาลกระบวนการพยาบาล (Nursing Process)1. การประเมินภาวะสุขภาพ (Health Assessment)2. การวินิจฉยั ปัญหา (Nursing Diagnosis)3. การวางแผนแกป้ ัญหา (Planing)4. การนาแผนไปปฏิบตั ิ (Implementation)5. การประเมินผล (Evaluation)

3.”ความหมายของการพยาบาล ปฏิบตั กิ ารพยาบาลใดท่ีตอ้ งปฏิบตั ติ อ่ มนุษย์น้นั จาเป็ นตอ้ งปฏิบตั อิ ยา่ งมี “ศลิ ปะ” การปฏิบตั กิ ารพยาบาลทมี่ ีศิลปะเป็ นการแสดงออกถึงฝี มืออนั ยอดเยยี่ มซึ่งไดม้ าจากการใชส้ ตปิ ัญญาพจิ ารณาไตรต่ รองอยา่ งรอบคอบ และปฏิบตั ไิ ดด้ ว้ ยจติ วิญญาณที่มีความรกั มีเมตตา กรุณา หนา้ กากการต์ นู

4. ความสาคญั ของวิชาชีพพยาบาล วิชาชีพพยาบาล เป็ นวิชาชีพที่มีความจาเป็ นตอ่ สงั คมจากบทบาทและวิธีการปฏิบตั ขิ องพยาบาลท่ีมีลกั ษณะเฉพาะในการชว่ ยเหลือ - รายบุคคล - ครอบครวั - ชุมชน

5. การดแู ลแบบองคร์ วม การดูแลบุคคลแบบองคร์ วม คือ การดแู ลบุคคลที่มีการบูรณาการท้งั ของรา่ งกาย จติ ใจ สงั คม และจติ วิญญาณ และ สิง่ แวดลอ้ ม คานึงถึงความแตกตา่ งของแตล่ ะบุคคล เชน่ - จุดมุ่งหมายในชีวิต - มีความรู้ ความคิด - ความเช่ือ ศาสนา ขนบธรรมเนียม ประเพณี

5. การดแู ลแบบองคร์ วม เผา่ มง้ อาขา่ คนไทย มละ/ มาลาบรี

5. การดูแลแบบองคร์ วมกะเหรยี่ ง ไทล้ ือ

5. การดูแลแบบองคร์ วมคุณลกั ษณะท่ีสาคญั ของสุขภาพแบบองคร์ วม1. เนน้ การแสวงหาความเป็ นอยูป่ กตสิ ุข2. เนน้ ตวั บุคคลไม่ใชโ่ รค3. เนน้ การสง่ เสรมิ และรกั ษาสุขภาพ4. มองการเจบ็ ป่ วยเป็ นโอกาสที่ชว่ ยใหม้ ีพฒั นาการเจรญิ งอกงาม โดยใชค้ วามเจบ็ ป่ วยเป็ นตวั ประเมินเป้ าหมาย การดาเนินชีวิต และการใหค้ ณุ คา่

5. การดูแลแบบองคร์ วม (ตอ่ ) แนวปฏิบตั ใิ นการพยาบาลแบบองคร์ วม มีดงั น้ ี1. ตระหนกั ถึงคนในลกั ษณะองคร์ วม ที่ไม่สามารถแยกกายจติ และจติ วิญญาณ ออกจากกนั ได้

5. การดูแลแบบองคร์ วม (ตอ่ )2. สรา้ งสภาพแวดลอ้ มท่ีสง่ เสริมการมีปฏิสมั พนั ธร์ ะหว่างพยาบาลกบั ผปู้ ่ วยหรือผใู้ ชบ้ รกิ ารแยกกาย จติ และจติ วิญญาณ ออกจากกนั ได้2. สรา้ งสภาพแวดลอ้ มที่สง่ เสรมิ การมีปฏิสมั พนั ธ์ระหว่างพยาบาลกบั ผปู้ ่ วยหรอื ผใู้ ชบ้ รกิ าร

5. การดแู ลแบบองคร์ วม (ตอ่ )2. สรา้ งสภาพแวดลอ้ มท่ีส่งเสริมการมีปฏิสมั พนั ธ์ระหว่างพยาบาลกบั ผปู้ ่ วยหรอื ผใู้ ชบ้ รกิ าร

5. การดแู ลแบบองคร์ วม (ตอ่ )2. สรา้ งสภาพแวดลอ้ มท่ีส่งเสริมการมีปฏิสมั พนั ธ์ระหว่างพยาบาลกบั ผปู้ ่ วยหรอื ผใู้ ชบ้ รกิ าร

5. การดแู ลแบบองคร์ วม (ตอ่ )2. สรา้ งสภาพแวดลอ้ มท่ีส่งเสริมการมีปฏิสมั พนั ธ์ระหว่างพยาบาลกบั ผปู้ ่ วยหรอื ผใู้ ชบ้ รกิ าร

5. การดูแลแบบองคร์ วม (ตอ่ )3. เปิ ดโอกาสใหผ้ ปู้ ่ วยหรือผใู้ ชบ้ รกิ ารเขา้ มามีสว่ นรว่ มในการดแู ลสุขภาพตนเองSurg-ICU ไมตรีประชา 1

5. การดูแลแบบองคร์ วม (ตอ่ ) ตดิ ตามเยยี่ มบา้ น

5. การดแู ลแบบองคร์ วม (ตอ่ )4. ทกั ษะในการตดิ ตอ่ ส่ือสารและสรา้ งสมั พนั ธภาพเชิงบาบดั กบั ผปู้ ่ วยหรือผใู้ ชบ้ รกิ าร5. สามารถใหข้ อ้ มูลและความรูต้ า่ งๆ กบั ผปู้ ่ วยหรอืผใู้ ชบ้ รกิ ารและประชาชนได้

5. การดูแลแบบองคร์ วม (ตอ่ )6. เสรมิ สรา้ งพลงั อานาจใหผ้ ปู้ ่ วยหรือผใู้ ชบ้ ริการและครอบครวั ในการดแู ลสุขภาพของตนเอง

5. การดูแลแบบองคร์ วม (ตอ่ )

5. การดแู ลแบบองคร์ วม (ตอ่ )7. สนบั สนุนกระบวนการฟ้ ื นหายและการเจริญพฒั นาของผปู้ ่ วยหรอื ผใู้ ชบ้ ริการ

5. การดูแลแบบองคร์ วม (ตอ่ )8. สง่ เสริมและสนบั สนุนการใชว้ ิธีพ้ ืนบา้ นหรอื วิธีการอ่ืนๆท่ีเป็ นประโยชน์

เป็ นประโยชน์

สรุป ในการดูแลสุขภาพบุคคล พยาบาลจะตอ้ งปฏิบตั กิ ารพยาบาลดว้ ยศาสตรแ์ ละศิลปะ โดย - ใชก้ ระบวนการพยาบาล คานึงถึง การดแู ลสุขภาพแบบองคร์ วม และ ครอบคลุ ม 4 มิติ - ใชศ้ ิลปะเป็ นเครือ่ งมือในการออกแบบกิจกรรมการพยาบาลหรือปฏิบตั กิ ิจกรรมพยาบาลตา่ งๆ

วตั ถปุ ระสงคก์ ารเรยี นรู้1. อธิบายความหมายของสุขภาพและการเจบ็ ป่ วยได้2. อธิบายปฏิกิรยิ าตอบสนองเม่ือเจบ็ ป่ วยได้3. อธิบายความหมายและเชื่อมโยงความรสู้ ู่ การพยาบาลได้4. อธิบายความหมายและเช่ือมโยงความรถู้ ึง ความสาคญั ของวิชาชีพพยาบาลได้5. อธิบายความหมายและเชื่อมโยงความรูแ้ นวคิดของ การดแู ลแบบองคร์ วมได้

เอกสารตาราหลกัiระนะ

ขอฝาก ทบทวนในเอกสารที่แจกและหนงั สือตอ่ นะครบั

คาถามiระนะ