พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ประวตั พิ ระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้า เจ้าอยู่หัว จดั ทาํ โดยนายกติ ตพิ ทั อรรถาชิต ม.4/11 เลขท3่ี 3 1

พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว 1พระราชประวตั ิ 2 พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นราชโอรสองค์ใหญ่ในพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั และพระนางเธอพระองคเ์ จา้ ราํ เพยภมราภิรมย์(ต่อมาคือ สมเดจ็ พระเทพศิรินทราบรมราชินี) เสดจ็ พระราชสมภพเม่ือวนั ท่ี ๒๐ กนั ยายนพ.ศ.๒๓๙๖ ทรงไดค้ รองพระราชสมบตั ิยาวนานถึง ๔๓ ปี โดยไดร้ ับการถวายพระราชสมญั ญา นามวา่ พระปิ ยมหาราช และเสดจ็ สวรรคตเมื่อวนั ท่ี ๒๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๕๓ รัชสมยั พระบาทสมเดจ็ พระ จุลจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั เป็นสมยั แห่งการ ปฏิรูปประเทศทุกดา้ น ไทยและประเทศ เอเชียเผชิญภยั คุกามจกั รวรรดินิยมตะวนั ตกอยา่ งรุนแรง หลายชาติไดต้ กเป็นเมืองข้ึนพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงตระหนกั ถึงเร่ืองน้ีดี จึงทรงดาํ เนินทุกอยา่ งเพื่อรักษาเอกราชและอธิปไตยของชาติไว้

2พระราชกรณียกจิ สาํ คัญ ด้านการปฏริ ูปประเทศ พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงริเร่ิมพระบรมราชโยบายใหม่ๆ หลายประการในการปฏิรูป เช่นการ ทรงต้งั สภาที่ปรึกษาราชการแผน่ ดินและสภาท่ีปรึกษาในพระองค์ เพ่ือใหม้ ีผชู้ ่วยคิดปรึกษาหลาย ทรงปฏิรูปการปกครองส่วนกลางแบ่งเป็น ๑๒ กรม มีเสนาบดีเป็นผบู้ งั คบั บญั ชา และประกาศต้งั เป็น ๑๒ กระทรวง ต่อมายบุ รวมเป็น ๑๐ กระทรวง เพ่อื ให้เหมาะสมกบั งานและหนา้ ท่ีรับผดิ ชอบ การบริหารราชการแผน่ ดินไดใ้ ชม้ าจนถึงปัจจุบนั ขณะเดียวกนั ทรงปฏิรูป การปกครองส่วนภูมิภาคหรือหวั เมือง โดยดึงอาํ นาจเขา้ สู่ศูนยก์ ลาง เพอ่ื ใหก้ ารปกครองประเทศมีประสิทธิภาพ และจดั ระบบเป็นระบบเทศาภิบาลเพื่อปกครองหวั เมืองไดใ้ กลช้ ิดมากข้ึน โดยข้ึนต่อกระทรวงมหาดไทยเพยี งกระทรวงเดียวการใชร้ ะบบน้ีทาํ ใหก้ ารปกครองประเทศเป็นเอกภาพรัฐชาติ 3

สนธิสัญญาเบาว์ริง 3หรือประเทศในปัจจุบนั ที่มง่ั คงและมีเขตแดนชดั เจน ท้งั มีส่วนสาํ คญัทาํ ใหป้ ระเทศเป็นเอกราชและราษฎรมีชีวติ ความเป็นอยดู่ ีข้ึน นอกจากน้ีทรงใหค้ วามสาํ คญั กบั การปฏิรูประบบกฎหมายและการศาลเพราะการท่ีไทยตอ้ งเสียสิทธิสภาพนอกอาณาเขตใหแ้ ก่ชาติตะวนั ตกจากขอ้ อา้ งที่วา่ประเทศไทยน้นั กฎหมายไม่ยตุ ิธรรมตดั สินโทษรุนแรง จึงทรงต้งั กระทรวงยตุ ิธรรม ใน พ.ศ.๒๔๓๔ เพื่อใหร้ ะบบศาลมีความเป็นเอกภพ ทรงจา้ งผเู้ ช่ียวชาญกฎหมายมาเป็นท่ีปรึกษา ซ่ึงช่วยในการปฏิรูปการศาลและร่างประมวลกฎหมายลกั ษณะ ต้งั คณะกรรมการตรวจชาํ ระและร่างประมวลกฎหมาย เช่น กฎหมายลกั ษณะอาญากฎหมายวา่ ดว้ ยการเลิกทาส รวมถึงต้งั โรงเรียนกฎหมายในพ.ศ.๒๔๔๐ เพอ่ื ผลิตเนติบณั ฑิตไทย การปฏิรูปกฎหมายและการศาลทาํ ใหไ้ ทยสามารถเจรจายกเลิกสิทธิสภาพนอกเขตไดบ้ างส่วน นบั วา่ การปฏิรูปกฎหมายและการศาลในรัชสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั เป็นรากฐานสาํ คญั ท่ีทาํ ใหไ้ ทยมีสิทธิทางการศาลอยา่ งสมบูรณ์อีกคร้ัง 4

4 พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงปฏิรูปสงั คมไทย โดยทรง เลิกทาส อยา่ งค่อยเป็นค่อยไป ใชเ้ วลากวา่๓๐ ปี ทาสจึงหมดไปจากสงั คมไทย และทรงเลิกระบบไพร่ที่เป็นอุปสรรคต่อการพฒั นาบา้ นเมือง เพราะไพร่ไม่สามารถยา้ ยท่ีอยเู่ พอื่ ประกอบอาชีพอยา่ งอิสระ ทาํ ใหเ้ ป็นอุปสรรคต่อการขยายตวั ทางเศรษฐกิจในระบบการคา้ เสรี และระบบไพร่อาจทาํ ใหเ้ กิดปัญหาความมน่ั คง เพราะไพร่อาจไปขอข้ึนทะเบียนเป็นคนในบงั คบั ต่างชาติ การยกเลิกระบบไพร่ทาํ ให้ราษฎรส่วนใหญ่ของประเทศมีอิสระอยา่ งแทจ้ ริง 5

5 การปฏิรูปประเทศที่สาํ คญั อีกประการหน่ึง คือ การปฏิรูปการศึกษา โดยทรงต้งั โรงเรียนสาํ หรับราษฎรแห่งแรกคือ โรงเรียนวดั หรรณพารามที่กรุงเทพฯ ใน พ.ศ.๒๔๒๗ และต้งั โรงเรียนแห่งอ่ืนๆ ต่อมา ทรงต้งั กรมศึกษาธิการ ใน พ.ศ.๒๔๓๐ เพอื่ ใหเ้ ป็นหน่วยงานจดั การศึกษาเล่าเรียน ต้งัโรงเรียนในหวั เมือง ต้งั โรงเรียนเฉพาะดา้ น เช่น สาํ นกั ฝีกหดัวชิ าขา้ ราชการฝ่ ายพลเรือน (ต่อมาคือจุฬาลงกรณ์มหาวยิ าลยั )โรงเรียนกฎหมาย โรงเรียนนายร้อย โรงเรียนแผนท่ี การปฏิรูปการศึกษานบั เป็นพ้ืนฐานสาํ คญั ในการสร้างความเจริญของชาติ 6

6ด้านการรักษาเอกราชของชาติ รัชสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วัประเทศองั กฤษและฝรั่งเศสพยายามขยายอิทธิพลเขา้ ประเทศไทย พระองคท์ รงตระหนกั ถึงเรือปื นของชาติตะวนั ตก จึงทรง เตรียมตวั ป้องกนั โดย พ.ศ. ๒๔๓๖ ไดพ้ ระราชทานพระ ราชทรัพยส์ ่วนพระองคเ์ พอื่ เร่งการสร้างป้อมปื นท่ีปากน้าํ สมุทรปราการ (ป้อมจุลจอมเกลา้ ) ซ้ืออาวธุ และเสดจ็ ฯ ไปทรงทดลองยงิ ปื นและตรวจการสร้างป้อม ภยั คุกคามของจกั รวรรดินิยม ชาติตะวนั ตกที่รุนแรงท่ีสุดใน รัชสมยั น้ีจนเกือบทาํ ใหไ้ ทยสูญเสียเอกราช คือ ความขดั แยง้ ไทยกบั ฝร่ังเศสใน ร.ศ.๑๑๒(พ.ศ.๒๔๓๖) สาเหตุมาจากฝร่ังเศสตอ้ งการขยายอิทธิพลเขา้ไปในลาวซ่ึงเป็นประเทศราชของไทย ทาํ ใหม้ ีการปะทะกนัทางทหารท่ีชายแดนไทย - ลาว ส่งผลใหฝ้ ร่ังเศสส่งเรือรบ ๒ลาํ เขา้ มาที่ปากน้าํ สมุทรปราการ จึงเกิดการปะทะกบั ฝ่ายไทยเรือรบฝรั่งเศสไดแ้ ล่นไปจอดที่แม่น้าํ เจา้ พระยา เพื่อยตุ ิปัญหาโดยเร็ว 7

ไทยจึงยนิ ยอมขอ้ เรียกร้องของฝร่ังเศส และตอ้ งถูกยดึ จนั ทบุรี 7และตราด ทาํ ใหไ้ ทยตอ้ งเสียดินแดนบางส่วนเพอื่ แลกจนั ทบุรีและตราดคืนมา 8ต้งั แต่วกิ ฤตการณ์ ร.ศ.๑๑๒ เร่ิมเกิดข้ึน พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั เสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศ คือพระเจา้ นอ้ งยาเธอ กรมหลวงเทวะวงศว์ โรปการ (ต่อมาคือ สมเดจ็ ฯ กรมกรมพระยาเทวะวงศว์ โรปการ) และขนุ นางท่ีเก่ียวขอ้ ง ไดพ้ ยายามแกไ้ ขปัญหาอยา่ งเตม็ ที่ ท้งั โดยวธิ ีการทูตการทหาร และการแสวงหาความช่วยเหลือจากมหาอาํ นาจอ่ืน ต่อมาในพ.ศ.๒๔๔๐พระบาทสมเดจ็ พระจุล-จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั เสดจ็ประพาสยโุ รป เพอ่ื ไปเจรจากบั ฝร่ังเศสดว้ ยพระองคเ์ องที่กรุงปารีส และทรงดาํ เนินการสร้างความสมั พนั ธท์ างการทูตที่ใกลช้ ิดกบั ประเทศตะวนั ตกอ่ืนๆ เช่น รัสเซีย เพื่อคานอาํ นาจองั กฤษและฝรั่งเศส ดว้ ยเหตุน้ี เม่ือนิตยสารไทม์ (Times) ไดจ้ ดั ทาํ ฉบบัพเิ ศษ (ฉบบั วนั ท่ี ๒๓-๓๐ สิงหาคม ค.ศ.๑๙๙๙) คดั เลือกบุคคลที่ทรงอิทธิพลมากที่สุดของเอเชีย ๑๐๐ ในคริสตศ์ ตวรรษท่ี ๒๐ พระองคจ์ ึงทรงเป็น ๑ ใน ๑๐๐ คนไดร้ ับการยกยอ่ งวา่ เป็น พระปิ ยมหาราชของไทย ผทู้ รงปฏิรูป

8 ไดร้ ับการยกยอ่ งวา่ เป็น พระปิ ย มหาราชของไทย ผทู้ รงปฏิรูป แผน่ ดินเปิ ดประตูสู่โลกตะวนั ตก โดยไม่สูญเสียเอกราช และใน พ.ศ.๒๕๔๔ องคก์ ารศึกษา วทิ ยาศาสตร์ และวฒั นธรรมแห่ง สหประชาชาติ (UNESCO) ได้ ถวายพระเกียรติพระองคใ์ นฐานะบุคลสาํ คญั ของโลก ๖ สาขา ไดแ้ ก่ มานุษวทิ ยา การพฒั นาประเทศชาติ วฒั นธรรม สงั คม การศึกษา และการส่ือสารมวลชน ต่อมาใน พ.ศ.๒๕๕๒ เอกสารจดหมายเหตุพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงปฏิรูปการบริหารปกครองประเทศ ยงั ไดร้ ับการข้ึนทะเบียนเป็นเอกสารมรดกความทรงจาํ แห่งโลก เช่นเดียวกบั ศิลาจารึกของพอ่ ขนุรามคาํ แหงมหาราชดว้ ยบุคคลสําคญั ทม่ี สี ่วนช่วยงานราชการบ้านเมือง สมเดจ็ เจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุญนาค)เกิดในรัชกาลท่ี ๑ เป็นบุตรของสมเดจ็ เจา้ พระยาบรมหาประยรู วงศ์ (ดิศ บุนนาค) และท่านผหู้ ญิงจนั ทร์ ท่านบิดาได้นาํ เขา้ ถวายตวั เป็นมหาดเลก็ ในสมยั รัชกาลท่ี ๒ ต่อมาในสมยัรัชกาลท่ี ๓ มียศเป็นเป็นนายชยั ขรรค์ มหาดเลก็ หุม้ แพร หลวงสิทธ์ินายเวรมหาดเลก็ จม่ืนไวยวรนาถ หวั หม่ืนมหาดเลก็ 9

9และไดเ้ ป็นพระยาศรีสุริยวงศ์ จากวางมหาดเลก็ ตามลาํ ดบั 10คร้ันถึงสมยั รัชกาลที่ ๔ ไดร้ ับแต่งต้งั เป็นเจา้ พระยาศรีสุริยวงศ์วา่ ท่ีสมุหพระกลาโหม และเล่ือนเป็นอคั รมหาเสนาบดีท่ีสมุห-พระกลาโหมเตม็ ตาํ แหน่งตามลาํ ดบั ภายหลงั รัชกาลที่ ๔เสดจ็ สวรรคต ไดด้ าํ รงตาํ แหน่งเป็นผสู้ าํ เร็จราชการแผน่ ดินแทนจนกวา่ รัชกาลที่ ๕ จะทรงมีพระชนมายคุ รบ ๒๐ พรรษาภายหลงั พน้ จากตาํ แหน่งไดร้ ับเล่ือนเป็นสมเดจ็ เจา้ พระยาบรมมหาสุริยวงศ์ ในระหวา่ งที่เป็นผสู้ าํ เร็จราชการแผน่ ดิน ไดม้ ีผลงานสาํ คญั ในการทาํ นุบาํ รุงประเทศชาติใหเ้ จริญรุ่งเรือง เช่น การตรากฎหมายลดอตั ราดอกเบ้ีย พ.ศ.๒๔๑๑ กฎหมายพยานพ.ศ.๒๔๑๓ การขดุ คลองเปรมประชากร ขยายเขตกาํ แพงเมืองใหม่ สร้างตึกแถวและตลาดท่าเตียน ตดั ถนนเฟื่ องนคร จดั ต้งัระบบศาลและระบบกงสุลต่างประเทศ จดั ต้งั โรงเรียนสมยั ใหม่ข้ึนในเขตพระบรมมหาราชวงั

11

12