สื่อโรคไต (เอกสารขนาด A4)

กินอย่างไร เมื่อไตเสื่อม? กลุ่มงานโภชนศาสตร์ โรงพยาบาลนราธิวาชราชนครินทร์ ติดต่อ 073-510702, 073-510703

ไตคืออะไร? ไต เป็นอวัยวะที่รูปร่างเหมือนถั่ว ไตมีอยู่ 2 ข้าง ต่อกับท่อปัสสาวะและปลายของท่อปัสสาวะ จะมาเปิดที่กระเพาะปัสสาวะ ในแต่ละข้างจะมีหน่วยของไตข้างละ 1 ล้านหน่วย แต่ละ หน่วยทำหน้าที่เหมือนรูกรองในเครื่องกรองน้ำ หน้าที่ของไต 1.ผลิตปัสสาวะเพื่อช่วยกำจัดของเสียออกจากร่างกาย โดยเฉพาะจากโปรตีน 2.กำจัดสารที่เป็นพิษหรือยาบางชนิด 3.ควบคุมการเป็นกรดหรือด่างในเลือด ควบคุมสมดุลของน้ำ และเกลือแร่ในร่างกาย รวมทั้งความดันโลหิต 4.สร้างฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับการสร้างเม็ดเลือด แดงและสร้างวิตามินดีที่เกี่ยวข้องกับกระดูก ไตทำหน้าที่คล้ายกับตัวกรองน้ำ ไตที่กำลังเสื่อมก็เหมือนกับรูกรองน้ำที่ค่อยๆตัน 1

การแบ่งระยะของโรคไต ที่มา:โรงพยาบาลจุฬาภรณ์,2017 2

3

การกำหนดโปรตีน ผู้ป่วยที่เป็นโรคไตและ ยังไม่ได้รับการฟอกเลือด ควรได้รับโปรตีนวันละ 0.6-0.8 กรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม ผู้ป่วยที่เป็นโรคไต ได้รับการฟอกเลือด ควรได้รับโปรตีนวันละ 1-1.2 กรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม ผู้ป่วยที่ล้างไตทางช่องท้อง ควรได้รับโปรตีนวันละ 1.2-1.5 กรัม/ น้ำหนักตัว1 กิโลกรัม 4

การเลือกทานเนื้อสัตว์ สำหรับผู้ป่วยโรคไต เนื้อสัตว์ที่ควรเลือก เนื้อปลา เนื้อไก่ เนื้อวัว,เนื้อหมู ไข่ขาว เนื้อกุ้ง เนื้อสัตว์ที่ควรหลีกเลี่ยง ไข่แดง อาหารแปรรูปทุกชนิด อาหารหมักดอง เครื่องในสัตว์ ไข่ปลา อาหารกระป๋อง 5**ควรเลือกเนื้อสัตว์สดไขมันต่ำ ไม่ติดหนัง ไม่ติดมันและไม่ผ่านการแปรรูป**

ฟอสฟอรัสในอาหาร จำกัดการกินอาหารที่มีฟอสฟอรัสสูง ระดับฟอสฟอรัสในเลือดสูงจะทำให้ -แคลเซียมถูกดึงออกจากกระดูก เพื่อนำไปใช้ในการลดระดับ ฟอสฟอรัสในเลือด -เกิดภาวะคันตามผิวหนัง กระดูกเปราะและบางหลอดเลือดแดง เช่น เนื้อสัตว์สีแดง อาหารทะเล แพะ แกะ กุ้งแห้ง ปลากรอบ ปลาเล็กปลาน้อย เนื้อสัตว์และเครื่องในสัตว์ นมและผลิตภัณฑ์ จากนม เช่น นมสด นมเปรี้ยว โยเกิร์ต ไอศกรีม ธัญพืช อาหารที่มีส่วนผสมของผงฟู อาหารจานด่วนต่างๆ **ควรจำกัดการได้รับฟอสฟอรัสจากอาหารอยู่ที่800-1000 มิลลิกรัม/วัน เพื่อป้องกันโรคกระดูกที่อาจเกิดขึ้น** 6

น้ำ -ถ้าปัสสาวะถูกขับออกปกติ ปริมาณ= ปริมาตรปัสสาวะที่ขับออกต่อวัน +500 มิลลิลิตร -ถ้าปัสสาวะถูกขับออน้อย (น้อยกว่า 500 มิลลิลิตรต่อวัน) ควรจำกัดน้ำให้เหลือ 750-1000 มิลลิลิตร/วัน พลังงาน -ควรได้รับพลังงานจากอาหารให้เพียงพอ ในแต่ละวัน -แนะนำให้ใช้น้ำมันพืชในการปรุงอาหาร(น้ำมัน ปาล์มใช้ทอด,ใช้น้ำมันรำข้าวสลับกับกับน้ำมัน ถั่วเหลือง และน้ำมันชนิดอื่นๆในการผัด) -หลีกเลี่ยงไขมันจากสัตว์ กะทิ **ใช้แป้งปลอดโปรตีนในการเพิ่มพลังงาน เมื่อไม่ต้องการโปรตีน** 7

ผลไม้ที่เป็นแหล่ง โพแทสเซียม **วิธีการลดโพแทสเซียม : ควรปอกเปลือก และเอาเมล็ด ออกก่อนรับประทาน** 8

โซเดียม **ควรได้รับไม่เกิน 2,000 มิลลิกรัม/วัน** เกลือ 1 ช้อนชา น้ำปลา 3 ช้อนชา บูดู 3 ช้อนชา ซีอิ๊วขาว 3 ช้อนชา ซอสหอยนางรม 4 ช้อนโต๊ะ 9

ผักที่เป็นแหล่งของ โพแทสเซียม **วิธีการลดโพแทสเซียม : แช่น้ำนานๆขณะล้างผัก เอา เมล็ดออก และลวกผักก่อนรับประทาน** 10

แนะนำให้ใช้เครื่องเทศสมุนไพรในการช่วยชูรสอาหาร กระเทียม มะนาว รากผักชี พริกไทย ขิง ข่า ตะไคร้ ใบมะกรูด ใบกระเพรา ใบโหระพา ใบสะระแหน่ กานพลู 11

12 แบบแผนอาหารสำหรับ ผู้ป่วยโรคไตเรื้อรัง ที่มา:สุนาฎและชนิดา,2016

แบบแผนอาหารสำหรับ 13 ผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังที่เป็นเบาหวาน

หมวดอาหารแลกเปลี่ยน หมวดเนื้อสัตว์ 1 ส่วน = 2 ช้อนโต๊ะ หมวดข้าวแป้ง 1 ส่วน = 1 ทัพพี 14

หมวดผัก 1 ส่วน = 1 ทัพพี = 4 ช้อนโต๊ะ หมวดผลไม้ 1 ส่วน = ขึ้นกับชนิดและขนาดของผลไม้ หมวดไขมัน แป้งปลอดโปรตีน 1 ส่วน = น้ำมัน 1 ช้อนชา 1 ส่วน = 1 ทัพพี 15 คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล

ตัวอย่างอาหารที่ทำจากแป้งปลอดโปรตีน -ผัดไทยวุ้นเส้น -สาคูข้าวโพด -ขนมชั้น -แกงจืดวุ้นเส้น -ยำวุ้นเส้น -ขนมลืมกลืน 16

สรุปเป้าหมายเพื่อชะลอการเสื่อมของไต ควบคุมระดับน้ำตาล ระดับน้ำตาลก่อนอาหารให้อยู่ในช่วง 90-130 mg/dl ระดับHbA1c ไม่เกิน 7% ควบคุมความดันเลือด ไม่ให้เกิน 130/80 mmHg ควบคุมระดับไขมันในเลือด ≤ให้ LDL-C (ไขมันชนิดดี) 100 mg/dl เน้นรับประทานโปรตีนจากเนื้อปลา ไข่ขาว ลดการรับประทานโปรตีนจากเนื้อวัว เนื้อหมู เนื้อไก่ หลีกเลี่ยงการใช้ยาที่มีผลต่อไต ยาแก้ปวดกระดูก ยาสมุนไพร ยาลูกกลอน (หากต้องการใช้ยาต่างๆควรปรึกษาแพทย์) งดสูบบุหรี่และเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ล 17

สิทธิการเบิกจ่ายค่ารักษา โดยการบำบัดทดแทนไต สิทธิบัตรทอง 1.ล้างไตทางช่องท้องได้โดยไม่มีค่าใช้จ่าย 2.ฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม ต้องชำระเงินเองทั้งหมด 3.การผ่าตัดปลูกถ่ายไต เบิกได้ตามเกณฑ์ที่ สปสช.กำหนด สิทธิทำเบิก-จ่ายตรง สามารถเข้ารับการรักษาได้ทั้ง 3 วิธี โดยไม่ต้อง สำรองเงินจ่าย สิทธิทำเบิกเทศบาล,ทำเบิกอบต.,ทำเบิก วิสาหกิจ สามารถเข้ารับการรักษาได้ทั้ง 3 วิธี โดยต้องสำรอง เงินจ่ายก่อนและต้องนำใบเสร็จไปเบิกเงินคืนจากต้น สังกัด สิทธิประกันสังคมกำหนด สามารถเข้ารับการรักษาได้ทั้ง 3 วิธี โดยใช้สิทธิได้ตาม เกณฑ์ที่สำนักงานประกันสังคมกำหนดไว้ 18 ปรับปรุงจาก : กินอย่างไร เมื่อไตเริมเสื่อม,จิรา2561