เซลล์ของสิ่งมีชีวิต

เซลลข์ องส่ิงมชี ีวติ ครูทิพวรรณ จันทะมลู

เซลล์ (Cell) Robert Hooke ศึกษาไม้คอรก์ พบ เซลล์ มารู้จักเซลลก์ ันเถอะ ที่มา https://www.youtube.com/watch?v=7Hk9jct2ozY

ทฤษฎเี ซลล์ Shwan & Chaliden “- สงิ่ มชี วี ิตทกุ ชนดิ ประกอบขน้ึ จากเซลลแ์ ละ ผลิตภัณฑข์ องเซลล์ - เซลลเ์ ป็นหนว่ ยพื้นฐานของสง่ิ มชี วี ิต - เซลล์ทุกชนิดเกิดจากเซลลท์ ีม่ อี ยกู่ อ่ นหนา้ ”

ชนดิ ของเซลล์ 1. Prokaryotic cell *** มีออร์แกเนลล์อยา่ งเดียวคือ ไรโบโซม ชนดิ 70s - อาณาจักรมอเนอรา ---> แบคทีเรีย ---> สาหรา่ ยสเี ขียวแกมน้าเงิน 2. Eukaryotic cell - อาณาจกั รสัตว์ อาณาจักรพชื อาณาจักรฟงั ไจ อาณาจกั รโพรทสิ ตา

Prokaryotic cell มี genetic material (DNA) อยใู่ นบริเวณโครงสรา้ งที่เรียกวา่ นิวคลีออยด์ (nucleoid) ทป่ี ราศจากเยอ่ื ห้มุ นิวเคลียส เป็นเซลล์ของสิ่งมชี ีวิตช้ันต่า้ ได้แก่ ไซยาโนแบคทีเรยี (cyanobacteria) แบคทีเรีย

Eukaryotic cell เปน็ เซลล์ทมี่ ีเยื่อหมุ้ nucleus สารพันธุกรรมหรือโครโมโซม บรรจอุ ยู่ ภายในนวิ เคลียส ไดแ้ ก่ โพรโทซัว สาหรา่ ย พชื และสัตว์

ส่วนประกอบของเซลล์ Protoplasm - สว่ นของเซลลท์ ่ีอยใู่ นเย่ือห้มุ - ประกอบด้วยธาตหุ ลัก คอื C H O N - เปน็ ทเ่ี กิดของกระบวนการเมทาบอลซิ มึ

1. นวิ เคลยี ส (Nucleus) กอ้ นทึบแสง เดน่ ชดั บริเวณกลางๆ เซลล์ ค้นพบโดยโรเบิรต์ บราวน์

นวิ เคลยี ส เย่ือหมุ้ นวิ เคลยี ส เปน็ เยอ่ื บาง ๆ 2 ชั้น หนา้ ที่ เปน็ ทางผา่ นเข้าออกของสารระหว่างนวิ เคลยี สกบั ไซโทพลาซึม นวิ คลโี อลสั ประกอบดว้ ยโปรตนี และกรดนิวคลิอกิ ชนิด RNA หน้าที่ สังเคราะหโ์ ปรตีน สร้างไรโบโซม โครมาทิน เปน็ สาย DNA ท่ีขดพนั กันไปมาอยใู่ นนวิ เคลยี ส หน้าท่ี ถา่ ยทอดลักษณะทางพนั ธุกรรม

นิวเคลียส (nucleus) หน้าที่ เป็นศูนย์ ค ว บ คุ ม ก ร ะ บ ว น ก า ร ท้างานของเซลล์ และ ก ร ะ บ ว น ก า ร ถ่ า ย ท อ ด ลั ก ษ ณ ะ ท า ง พั น ธุ ก ร ร ม และควบคุมการสังเคราะห์ โปรตนี ภายในเซลล์

นิวเคลยี ส (nucleus) The nucleus is the largest cellular organelle in animals.

2. ไซโทพลาซมึ (Cytoplasm) - อินคลูชัน เป็นสว่ นท่ีไมม่ ชี วี ิต เชน่ น้า แก๊ส ของเสีย - ออรแ์ กเนลล์ เปน็ ส่วนที่มีชวี ิต

ออร์แกเนลล์ (organelle) - ออรแ์ กเนลล์ที่มเี ยื่อหุม้ 1 ชนั้ - ออรแ์ กเนลล์ท่ีมีเย่อื หุ้ม 2 ช้นั - ออร์แกเนลล์ทไ่ี ม่มเี ย่ือหุ้ม

ออร์แกเนลล์ทม่ี ีเยื่อหุม้ 1 ช้นั 1. รา่ งแหเอนโพลาซึม (Endoplasmic reticulum : ER) หนา้ ที่ - โรงงานผลิตและลาเลียงสาร 2.1 Rough Endoplasmic reticulum : RER - ขรขุ ระ มไี รโบโซมมาเกาะ หน้าท่ี – สรา้ งโปรตีนและลาเลียงโปรตนี 2.2 Smooth Endoplasmic reticulum : SER - เรียบ ไมม่ ไี รโบโซมมาเกาะ หน้าท่ี - กาจดั สารพิษ พบท่ี ตับ - สร้างสเตยี รอยด์ พบที่ อณั ฑะ รังไข ต่อมหมวกไตช้นั นอก

รา่ งแหเอนโพลาซมึ

2. กอลจิ บอดี (Golgi body) - แหล่งรวบรวมบรรจุและขนส่งสาร

3. ไลโซโซม (Lysosome) **พบเฉพาะในสตั ว์เทา่ น้นั หน้าท่ี - เป็นผู้ขนสง่ เอนไซม์ pH ประมาณ 5.5 - กาจัดเชอ้ื โรค พบมากที่ เซลลเ์ ม็ดเลอื ดขาว

4. แวควิ โอล (Vacuole) - ถุงบรรจสุ าร - มลี ักษณะเป็น Tonoplast (ยืดขยายได้คล้ายลูกโป่ง) - พบในเซลลพ์ ชื และสตั ว์ช้นั ตา่้ 4.1 Sap vacuole พบในพืช เกบ็ ของเสยี สารสี นา้ มนั หอมระเหย 4.2 food vacuole ใชบ้ รรจอุ าหาร 4.3 Contractile vacuole พบเฉพาะโปรโตซวั น้าจืด ช่วยกา้ จดั นา้ ที่มากเกินพอออกจากเซลล์

แวควิ โอล

ออร์แกเนลล์ที่มเี ย่ือหุ้ม 2 ช้นั 6. ไมโทคอนเดรีย (Mitochondria) *สามารถจา้ ลองตวั เองได้ หน้าที่ เปน็ ศนู ย์กลางในการหายใจแบบใช้ O2 สร้าง ATP พบมากในหัวใจ ไมโทคอนเดรียสรา้ งพลังงานได้อย่างไร ? ท่ีมา https://www.youtube.com/watch?v=39HTpUG1MwQ&feature=youtu.be&fbclid=IwAR2m9SeqHZ2NzpGQDjFIeRu8zB0 mAjxA4GPZQB6ttWZ-Zm0hygcsYf0EC1M

ไมโทคอนเดรีย (Mitochondria) มีรปู ร่างกลม รี ประกอบดว้ ย 1. เยอ่ื ยูนติ 2 ชั้น ชั้นนอก ---- เป็นเยื่อเลือกผา่ น ชัน้ ใน ---- ยนื่ เขา้ ไปขา้ งในเรียกว่า ครสิ ต้ี (Cristae) ซ่ึงมสี ารท่เี กย่ี วข้องกับ การหายใจแบบใช้ O2 อยู่ 2. ของเหลว เรยี ก เมทริกซ์ (Matrix) บรรจุ - เอนไซม์ทใ่ี ชใ้ นปฏกิ ิรยิ าการหายใจแบบใช้ O2 - ไรโบโซม - DNA เป็นแบบวง (circular DNA) สรา้ งโปรตนี และเพ่มิ จ้านวน ตวั เองได้

7. คลอโรพลาสต์ (Chloroplast) *** พบเฉพาะเซลลพ์ ชื - ผู้สร้างอาหารและกา๊ ซออกซเิ จน (Photosynthesis) - *สามารถจา้ ลองตัวเองได้ - สร้าง ATP ได้

โครงสรา้ งของคลอโรพลาสต์ 1. เย่อื ยนู ิต 2 ชั้น ชัน้ นอก ---- เป็นเยือ่ เลอื กผ่าน ชนั้ ใน ---- เป็นส่วนที่ย่นื เข้าไปขา้ งในเรยี ก ลาเมนลา (Lamella) - ไทลาคอยด์ (เหรยี ญ) เรียงซ้อนกันเปน็ ตัง้ เรียก กรานมุ 2. ของเหลว เรยี ก สโตรมา (Stroma) บรรจุ - เอนไซมท์ ใ่ี ช้ในปฏิกิรยิ าไม่ใชแ้ สงของการสงั เคราะห์ดว้ ยแสง - ไรโบโซม - DNA เป็นแบบวง (circular DNA) สรา้ งโปรตีนและเพ่ิม จา้ นวน ตวั เองได้

ออรแ์ กเนลลท์ ่ีไมม่ เี ยอ่ื หมุ้ 1. ไรโบโซม (Ribosome) *** พบทงั้ โปร และ ยู หน้าท่ี - เป็นแหลง่ สรา้ งโปรตีนของเซลล์ มี 2 หน่วย คอื หน่วย ใหญ่ กับหนว่ ยเล็ก ต้าแหนง่ ที่อยู่ - เป็นกล่มุ อสิ ระในไซโทพลาซมึ หนา้ ทส่ี ร้างโปรตนี ไวใ้ ช้ภายในเซลล์ - เกาะอย่กู ับร่างแหเอนโดพลาซมึ เรยี ก RER - อยู่ในไมโทคอนเดรยี และคลอโรพลาส หน้าที่สร้างโปรตนี ใชภ้ ายในออร์ แกเนลล์

ไรโบโซม

2. เซนตริโอล (Centriole) *** พบเฉพาะเซลล์สตั ว์ ------> มีไมโครทวิ บูลเปน็ องคป์ ระกอบ มโี ครงสรา้ งเป็น 9+0 สามารถจ้าลองตัวเองได้ หนา้ ท่ี เป็นโครงรา่ งทท่ี าให้โครมาติดแยกออกจากกัน ในการแบ่งเซลล์

3. ไซโทสกลี ตี อน (Cytoskeleton) - เปรียบไดก้ บั โครงกระดกู ของเซลล์ - เปน็ เส้นใยโปรตนี เช่อื มต่อเปน็ รา่ งแห - เปน็ ทีเ่ กาะของออรแ์ กเนลล์ ค้าจนุ เซลล์ - ทาให้เกิดไซโคลซิส (Cyclosis) คือ การไหลของไซโทพลาซมึ เพ่อื ให้ ปฏิกิริยาชวี เคมเี กดิ ได้ทัง้ เซลล์

3.1 ไมโครฟลิ าเมน (Microfilament) หนา้ ท่ี เกี่ยวกับการเคลอ่ื นไหว ได้แก่ โปรตนี แอกตนิ (Actin) ชว่ ย ในการหดตัวของกลา้ มเนื้อ

3.2 ไมโครทิวบลู (Microtubule) หนา้ ที่ เป็นองคป์ ระกอบของซเี ลียและแฟลกเจลลา มโี ครงสร้าง (9+2) มฐี านเรยี กวา่ เบซัลบอดี มีโครงสรา้ ง (9+0) ทา้ หน้าท่ี ควบคมุ การโบกพัด ของซีเลียและแฟลกเจลลา

3.3 Intermediate filament หน้าท่ี เป็นผูค้ งรูปรา่ งของเซลล์

สว่ นทห่ี ่อห้มุ เซลล์ 1. เยื่อหุม้ เซลล์ (Cell membrane) - โดย Singer และ Nicolson - เสนอ Fluid mosaic model

การแทรกของโปรตนี ท้าใหเ้ กดิ ช่องทางผา่ นเข้าออก Cell membrane หรอื นอกจากนย้ี ังเป็นตัวพา enzyme และสารตา่ งๆ plasma membrane เยือ่ หมุ้ เซลล์ โมเลกลุ ของไขมันและโปรตีนยึดเกาะกันด้วยพนั ธะโควาเลนต์ ไขมนั โปรตีน

เย่อื หุ้มเซลล์

ผนังเซลล์ (cell wall) ผนงั เซลล์ พบในเซลล์พืช สาหร่าย แบคทเี รีย เหด็ รา แต่ไม่พบในเซลลส์ ัตว์ มีความแขง็ แรง ทนทาน ชว่ ยให้เซลล์คงรปู อยูไ่ ด้ ผนงั เซลล์ของพชื และสาหร่าย ประกอบข้ึนจากเซลลูโลส (Cellulose) แบคทีเรียและสาหร่ายสเี ขียวแกมนา้ เงิน ----> เพปทิโดไกลแคน ไดอะตอม ----> ซลิ กิ า เห็ด รา ----> ไคติน

ผนงั เซลล์ (cell wall) *** พบเฉพาะเซลลพ์ ืช ทา้ ให้เซลลค์ งรปู และให้ความแขง็ แรงแกเ่ ซลล์