ภูมิศาสตร์

หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี 1 หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 2 หน่วยการเรียนรู้ท่ี 3 ภูมิศาสตร์ ชน้ั มธั ยมศึกษาปีท่ี 2 กลุ่มสาระการเรียนรูส้ ังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม หน่วยการเรียนรูท้ ี่ 4 Slide PowerPoint_สือ่ ประกอบการสอน

1หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ มาตราส่วน ทศิ และสัญลกั ษณใ์ นแผนท่ี สาระการเรยี นรู้แกนกลาง • การแปลความหมาย มาตราสว่ น ทิศ และสัญลักษณ์ในแผนท่ี

แผนที่ แบ่งประเภทตามการใชง้ านเปน็ แผนท่ีอ้างองิ และ แผนทเ่ี ฉพาะเรอื่ ง มีองค์ประกอบดังน้ี ช่อื แผนท่ี มาตราส่วน ? นักเรียนสามารถนาแผนท่ี บอกพ้ืนท่ีและข้อมูล อัตราสว่ นระยะทางในแผนท่ี มาใชใ้ ห้เกิดประโยชน์ในการ ท่แี สดงบนแผนท่ีนนั้ ๆ กับระยะทางจริงบนพ้ืนผิวโลก ดาเนินชีวิตประจาวันได้อยา่ งไร สญั ลักษณ์ ทิศ แทนส่งิ ที่ปรากฏบนผิวโลก บอกทิศทางของแผนที่ ตามตาแหน่งที่ต้งั ตา่ ง ๆ กาหนดใหเ้ ปน็ ทิศเหนอื เสมอ พกิ ดั ภมู ศิ าสตร์ ขอบระวาง จุดท่ีตดั กันของคา่ ละตจิ ูด ขอบเขตของพื้นทีแ่ สดงแผนท่ี และคา่ ลองจิจูด และมตี วั เลขบอกค่าพิกดั ภูมิศาสตร์ เสน้ โครงแผนท่ี คาอธิบายสญั ลักษณ์ เส้นเมริเดยี นและเส้นขนาน อธบิ ายความสงู ตา่ ดว้ ยสี ละตจิ ดู ถา่ ยทอดลกั ษณะ แทนสญั ลักษณภ์ ูมปิ ระเทศ ทรงกลมของโลกลงบนแผนที่

มาตราสว่ น คือ อัตราส่วนระหว่างระยะบนแผนท่ีกบั ระยะจรงิ บนพ้นื ผวิ โลก โดยแสดงไว้ 3 รปู แบบ ดงั นี้ มาตราส่วนคาพูด 1 เซนตเิ มตร เท่ากบั 5 กโิ ลเมตร มาตราสว่ นในบริบทอืน่ ๆ นอกเหนือจากงานแผนที่ เช่น การจาลองวัตถขุ นาดใหญใ่ ห้เลก็ ลงในอัตราส่วนที่กาหนด ทาให้หนุ่ จาลองมสี ัดสว่ นสมจริงและสามารถคานวณ เปรยี บเทยี บกับขนาดจรงิ ได้ ใช้ในงานสถาปัตยกรรม มาตราสว่ นสดั สว่ น 1 : 500,000 มาตราสว่ นเสน้ มาตราสว่ นทงั้ 3 รปู แบบ แปลความไดว้ า่ อาคารจาลองและห่นุ ยนต์ ขนาดมาตราสว่ น 1 : 100 ระยะทาง 1 เมตร บนแผนทีเ่ ท่ากับระยะทาง 5 กิโลเมตร บนพ้ืนผวิ โลก ระยะทางบนแผนที่ เขยี นเปน็ สมการไดว้ ่า มาตราส่วน = ระยะทางจรงิ บนพน้ื ผิวโลก

มาตราสว่ น ตวั อย่าง การใช้มาตราสว่ นสัดสว่ น การวาดมาตราสว่ นเสน้ และการหาระยะทางในแผนท่ี สงั เกตมาตราสว่ น 1 : 1,000,000 หมายความวา่ 1 เซนติเมตรในแผนทเ่ี ท่ากบั 1,000,000 เซนตเิ มตร บนพ้นื ผวิ โลก หรือเท่ากับ 10,000 เมตร หรอื เทา่ กับ 10 กโิ ลเมตรนนั่ เอง สามารถวาดเปน็ มาตราสว่ นเสน้ ไดด้ ังนี้ 200 0 50 100

มาตราสว่ น ตัวอยา่ ง การใช้มาตราส่วนสดั สว่ น การวาดมาตราส่วนเสน้ และการหาระยะทางในแผนที่ การหาระยะทางในแผนที่ เช่น จากเมอื งชาเนยี หา่ งจากเมอื งเฮอราคลิออน 12.5 ซม. ในแผนที่ สามารถนาเขา้ สมการได้ ดังน้ี ระยะทางบนแผนที่ มาตราส่วน = ระยะทางจรงิ บนพืน้ ผิวโลก 1 12.5 1,000,000 = ระยะทางจริงบนพนื้ ผวิ โลก ระยะทางจรงิ = 12.5 x 1,000,000 ซม. บนพื้นผิวโลก 12,500,000 ซม. = = 125,000 ม. = 125 กม.

มาตราสว่ น ตวั อยา่ ง การใชม้ าตราส่วนสัดส่วน การวาดมาตราสว่ นเสน้ และการหาระยะทางในแผนที่ สามารถใช้มาตราสว่ นเสน้ ในการหาระยะทางใน แผนทไี่ ด้ โดยใชไ้ มบ้ รรทัดหรอื เศษกระดาษวัดระยะ ในแผนท่ีเพ่ือนามาเปรยี บเทยี บกบั ระยะมาตราสว่ นเส้น 0 50 100 200 ได้ระยะทางประมาณ 125 กโิ ลเมตร

ทศิ ทศิ ในแผนท่ี คอื เครือ่ งหมายท่บี ง่ บอกทศิ ทางของแผนทนี่ ัน้ ๆ โดยสว่ นมากจะกาหนดให้ ดา้ นบนของแผนท่ีเปน็ ทิศเหนอื เพ่ือได้งา่ ยต่อการทาความเขา้ ใจและสะดวกต่อการใช้งาน โดยมีเครอ่ื งหมายแสดงทศิ เหนือหลากหลาย ทิศเหนือจริง (true north) คือ ข้ัวเหนือแม่เหล็กโลก ขว้ั โลกเหนอื แนวตามเส้นเมริเดยี นท่ีช้ไี ปยงั ขว้ั โลกเหนือ ทิศเหนอื แมเ่ หลก็ (magnetic north) คือ แนวทปี่ ลายเข็มทศิ ชี้ไปในทศิ ทางท่ีเป็น ข้วั เหนือแมเ่ หลก็ โลก สว่ นลูกศรคร่ึงซีก แสดงถึงทิศทางของทิศเหนือแม่เหลก็ ท่เี บ่ียงเบน ไปจากทศิ เหนอื จริง GN ทิศเหนอื กรดิ (grid north) คือ แนวทศิ เหนือตามเสน้ กริดทางดิง่ ของระบบ เส้นโครงแผนท่ี

ทศิ การเรียกมุมของทิศในแนวราบ มี 2 แบบ คือ มมุ แอซมิ ทั (azimuth) วัดจากทิศเหนอื D ไปตามเข็มนาฬกิ า มคี า่ มุมไม่เกิน 360 องศา ทศิ เหนือ คือ ทิศตะวนั ออก คือ A B N 0 องศา E 90 องศา ทิศใต้ คือ ทิศตะวนั ตก คือ S 180 องศา W 270 องศา ตัวอยา่ ง ทห่ี มาย A ทามมุ แอซมิ ทั ������������ ° กับแนวทศิ เหนอื C ทหี่ มาย B ทามมุ แอซมิ ทั ������������������ ° กบั แนวทิศเหนอื ทห่ี มาย C ทามมุ แอซิมัท ������������������ ° กับแนวทิศเหนอื ทห่ี มาย D ทามมุ แอซิมทั ������������������ ° กบั แนวทศิ เหนือ

ทศิ การเรยี กมุมของทิศในแนวราบ มี 2 แบบ คือ มุมแบริง (bearing) วัดจากทศิ เหนือหรอื ทศิ ใต้ D C ไปทางทศิ ตะวันตกหรอื ทศิ ตะวันออก A B มีค่ามุมไม่เกนิ 90 องศา ทศิ เหนอื คอื ทิศตะวนั ออก คือ N 0 องศาเหนือ E 90 องศาตะวนั ออก ทศิ ใต้ คือ ทิศตะวันตก คอื S 0 องศาใต้ W 90 องศาตะวนั ตก ตวั อยา่ ง ที่หมาย A มมุ แบรงิ N ������������ ° E ที่หมาย B มมุ แบรงิ S ������������ ° E ที่หมาย C มมุ แบรงิ S ������������ ° W ทีห่ มาย D มมุ แบรงิ N ������������ ° W



สัญลกั ษณ์ คือ เครอื่ งหมายท่ีกาหนดขนึ้ เพือ่ ใชใ้ นแผนท่ี ให้หมายความแทนของจรงิ ในแตล่ ะพ้นื ที่ มี 3 ประเภท ไดแ้ ก่ สัญลกั ษณ์จุด สัญลักษณ์เส้น สัญลกั ษณพ์ น้ื ที่ แผนที่บริเวณกรุงวัลเลตตา ประเทศมอลตา มาตราสว่ น 1 : 5,000 สญั ลกั ษณ์พ้นื ที่ แสดงข้อมูลท่ีเปน็ ลักษณะของเขตพนื้ ที่ เชน่ พื้นท่ีเมอื ง พน้ื ที่สถานทีส่ าคัญ พ้ืนท่สี วนสาธารณะ พืน้ ท่โี ขดหินชายฝ่ัง สัญลักษณ์ข้อมลู เฉพาะเรือ่ ง เชน่ ข้อมูลสถิติต่าง ๆ ทนี่ ามาใช้ในการทาแผนที่ เช่น จานวนประชากร ปรมิ าณการจราจร ระดับภยั พิบตั ิ

สญั ลักษณ์ คอื เคร่ืองหมายทก่ี าหนดขน้ึ เพ่อื ใชใ้ นแผนท่ี ใหห้ มายความแทนของจรงิ ในแต่ละพ้นื ที่ มี 3 ประเภท ไดแ้ ก่ สญั ลกั ษณ์จดุ สญั ลกั ษณเ์ ส้น สญั ลกั ษณ์พน้ื ที่ แผนทบี่ รเิ วณกรุงวลั เลตตา ประเทศมอลตา มาตราส่วน 1 : 5,000 สัญลักษณเ์ สน้ แสดงข้อมูลท่ีเป็นลกั ษณะของเส้นทาง เชน่ ถนน สะพาน เสน้ ทางเรอื ขา้ มฝาก

สัญลกั ษณ์ คือ เครื่องหมายที่กาหนดขนึ้ เพ่ือใชใ้ นแผนที่ ให้หมายความแทนของจริง ในแต่ละพน้ื ที่ มี 3 ประเภท ไดแ้ ก่ สญั ลักษณจ์ ุด สัญลกั ษณ์เสน้ สัญลักษณพ์ น้ื ท่ี แผนท่ีบริเวณกรุงวลั เลตตา ประเทศมอลตา มาตราส่วน 1 : 5,000 สญั ลักษณ์จดุ แสดงข้อมูลทเ่ี ป็นลกั ษณะของจดุ ตาแหนง่ เช่น ทา่ เรือ พพิ ิธภัณฑ์ ประภาคาร สถานทส่ี าคญั หาแผนทีท่ ่ีนักเรยี นสนใจ 1 แผ่น แลว้ นามาศึกษาดูวา่ มสี ัญลกั ษณอ์ ะไรปรากฏอยู่บ้าง และสญั ลักษณ์เหลา่ นน้ั มคี วามหมายอยา่ งไร

สัญลักษณ์ การแปลความแผนที่ ควรเรมิ่ จากสังเกตชอ่ื แผนท่ี ซึ่งจะบอกเรือ่ งราวและสถานที่ ของแผนที่นน้ั ๆ จากน้นั พจิ ารณาคาอธิบายสญั ลกั ษณ์เพ่ือแปลความแผนท่ี แผนที่บริเวณกรงุ วลั เลตตา ประเทศมอลตา มาตราสว่ น 1 : 5,000 จากแผนทบี่ ริเวณกรุงวลั เลตตา ประเทศมอลตา แปลความหมายไดว้ ่า • เป็นเมอื งขนาดเล็ก (สงั เกตุจากมาตราสว่ น) • บรเิ วณรอบเมืองที่ตดิ ทะเลเปน็ โขดหนิ ชายฝ่ังและมีป้อมปราการโดยรอบ • ลักษณะผงั เมอื งแบบกรดิ (สงั เกตจากเสน้ ทางถนน) • ทางเข้าเมอื งอยูท่ างตะวันตกเฉยี งใต้ (ประตูเมือง) • ทางตะวนั ออกเฉียงเหนือ มปี ระภาคารเซนต์เอลโม • พระราชวงั แกรนด์มาสเตอรอ์ ยู่บริเวณกลางเมอื ง • มที ่าเรอื อยู่ทางเหนือเส้นทางสเลยี มา-วลั เลตตา