วรรคทองในวรรณคดี

วรรคทองในวรรณคดี นางสาวบษุ มา สุริวงษ์ สาขาวชิ าภาษาไทย คณะครุศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยราชภฏั ลำปาง รหสั นกั ศกึ ษา ๖๔๑๘๑๐๑๐๑๒๔

หนงั สอื “วรรคทองในวรรณคดี” เลม่ นีเ้ ป็นสว่ นหนึ่งของรายวิชาความคดิ สรา้ งสรรคก์ บั ก การสรรคสรา้ งงานเขียน หนังสือเลม่ นป้ี ระกอบดว้ ยความรูเ้ บ้ืองตน้ เกีย่ วกับบทประพนั ธ์ ทง้ั บท ประพันธป์ ระเภท โคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน รา่ ย ลิลิต ที่เปน็ วรรคทองหรอื บททโ่ี ดดเดน่ ในบท ประพนั ธ์น้นั และรบั ความรเู้ กี่ยวกับฉันทลกั ษณ์ของคำประพันธ์ประเภทต่างๆ ที่มา หรอื ผูแ้ ตง่ ขอขอบคณุ อาจารย์ภัทราภรณ์ คำลือสาย ทค่ี อยให้คำปรึกษามา และได้ใหค้ วามรู้ เกยี่ วกับประเภทของบทประพนั ธ์ต่างๆ ผูจ้ ัดทำหวงั เป็นอยา่ งยิง่ ว่าหนังสอื “วรรคทองในวรรณคดี ” เลม่ น้ีจะอำนวยความ สะดวก และจะเป็นประโยชน์แก่ผอู้ ่านหรอื ผู้ท่สี นใจไมม่ ากกน็ ้อย และหากผดิ พลาดประการใด ข้าพเจา้ ตอ้ งขออภยั มา ณ ทนี่ ้ีดว้ ย นางสาวบษุ มา สรุ ิวงษ์ สาขาวิชาภาษาไทย คณะครุศาสตร์

คำนำ หนา้ สารบัญ ก วรรคทอง จากเรื่อง “ลลิ ิตรพระลอ” ข วรรคทอง จากเรื่อง “มัทนะพาธา” 1 วรรคทอง จากเรื่อง “มัทนะพาธา” 2 วรรคทอง จากเรื่อง “นริ าศภเู ขาทอง” 3 วรรคทอง จากเร่อื ง “ลิลิตรพระลอ” 4 วรรคทอง จากเรื่อง “ลิลิตรพระลอ” 5 วรรคทอง จากเรอ่ื ง “ลิลติ รพระลอ” 6 วรรคทอง จากเรอ่ื ง “โคลงกำสรวล” 7 วรรคทอง จากเรอ่ื ง “มหาเวสสนั ดรชาดก” 8 วรรคทอง จากเรื่อง “โคลงโลกนติ ิ” 9 บรรณานกุ รม 10 ข11

วรรคทอง จากเรอ่ื ง “ ลลิ ติ รพระลอ ” เสียงลอื เสียงเล่าอา้ ง อันใด พเี่ อย เสียงย่อมยอยศใคร ทว่ั หล้า สองเขือพี่หลบั ใหล ลมื ตน่ื ฤๅพี่ สองพ่คี ดิ เองอา้ อยา่ ไดถ้ ามเผือ (หนังสือจนิ ดามณี ฉบับพระโหราธบิ ดี) แผนผังฉันทลกั ษณ์ : บทรอ้ ยกรองประเภทโคลง(โคลงสีส่ ภุ าพ) ๐๐๐๐๐ ๐๐ (๐๐) 1 ๐๐๐๐๐ ๐๐ ๐๐๐๐๐ ๐๐ (๐๐) ๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐

วรรคทอง จากเรอ่ื ง “ มัทนะพาธา” ดกู อ่ นสชุ าตา มะทะนาวิไลศรี ยามองค์สเุ ทษณม์ ี วรพจนป์ ระการใด นางจงทำนลู ตอบ มะธุรส ธ ตรสั ไซร้ เข้าใจมิเขา้ ใจ ฤ ก็ตอบพะจีพลนั (พระราชนพิ นธใ์ นพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจ้าอยู่หัว ร.๖) แผนผงั ฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทฉันท์(อินทรวเิ ชยี รฉนั ท์) ๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐๐ 2 ๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐๐

วรรคทอง จากเรอื่ ง “ มัทนะพาธา ” ความรักเหมือนโรคา บนั ดาลตาให้มดื มน ไม่ยนิ และไมย่ ล อุปสรรคใดใด ความรักเหมอื นโคถกึ กำลงั คึกผิขังไว้ ก็โลดออกจากคอกไป บ ยอมอยู่ ณ ท่ขี ัง (พระราชนพิ นธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกล้าเจ้าอยู่หวั ร.๖) แผนผังฉันทลกั ษณ์ : บทร้อยกรองประเภทกาพย์ (กาพยย์ านี๑๑) ๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐๐ 3

วรรคทอง จากเรอื่ ง “ นริ าศภเู ขาทอง ” ถงึ บางพูดพดู ดีเป็นศรีศักดิ์ มีคนรกั รสถ้อยอรอ่ ยจติ แม้นพดู ชั่วตวั ตายทำลายมติ ร จะชอบผดิ ในมนชุ ษย์เพราะพดู จา (สุนทรภู่) แผนผังฉนั ทลักษณ์ : บทรอ้ ยกรองประเภทนริ าศ (กลอนสภุ าพ/กลอน๘) ๐๐๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐๐๐ ๐๐๐๐๐๐๐๐ 4

วรรคทอง จากเรอ่ื ง “ ลิลติ รพระลอ ” ไมเ่ มาเหลา้ แล้วแต่เรายงั เมารกั สุดจะหกั ห้ามจิตคดิ ไฉน ถงึ เมาเหลา้ เชา้ สายก็หายไป แตเ่ มาใจนป้ี ระจำทกุ ค่าคืน (สนุ ทรภ)ู่ แผนผงั ฉนั ทลกั ษณ์ : บทรอ้ ยกรองประเภทนิราศ (กลอนนริ าศ) 5

วรรคทอง จากเรอ่ื ง “ ลิลติ รพระลอ ” เหน็ สองราชกษตั ริย์ ในชอ่ งสีหบญั ชร ดจุ อัปสรสหู่ ล้า เย่ียมหนา้ ดุจดวงเหมือน เหมอื นแวน่ ฟ้าทง้ั คู่ ตา่ งตาดอู ยคู่ อยทาง เห็นสองนางพ่เี ลี้ยง หนา้ ชนื่ สดใสเพยี้ ง พา่ งทา้ วเสด็จมาฯ (ลิลติ พระลอ) แผนผงั ฉันทลกั ษณ์ : บทร้อยกรองประเภทร่าย(ร่ายสุภาพ) 6

วรรคทอง จากเรอ่ื ง “ ลิลติ รพระลอ ” ศรสี ทิ ธิฤทธิไชย ไกรกรุงอลงุ เดชฟุ้งฟ้า หล้าระรัวกลวั มหิมา ระอาอานภุ าพ ปราบทกุ ทศิ ฤทธิรุกราญ ผลาญพระนคร รอนลาวกาวตาวตดั หวั ตวั กลิง้ กลาด ดาษดวน ขา้ งฝา่ ยยวนแพ้พ่าย ขา้ งฝา่ ยลาวประลัย ฝา่ ยขา้ งไทยไชเยศว์ ฯลฯ (ลิลิตพระลอ) แผนผังฉนั ทลักษณ์ : บทรอ้ ยกรองประเภทรา่ ย(ร่ายโบราณ) 7

วรรคทอง จากเรอื่ ง “ โคลงกาสรวล” ศรสี ิทธิวิวธิ บวร นครควรชม ไกรพรหมรงั สรรค์ สวรรคแ์ ตง่ แตม้ แยม้ พน้ื แผ่นพสธุ า มหาดิลกภพ นพรตั นราชธานี บรุ ีรมยเมืองม่งิ แล้วแฮ ราเมศรไท้ท้าวต้งั แต่งเอง (ศรีปราชญ์) แผนผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทร่าย(รา่ ยดนั้ ) 8

วรรคทอง จากเรอื่ ง “มหาเวสสนั ดรชาดก” อสสฺ โม อนั วา่ พระอาศรมบรมนิเวศนว์ งกต เปน็ ทีเ่ จรญิ พรตพรหมวิหาร แสนสนกุ รมณิย รโหฐานทิพพาอาสน์ ดงั่ ชะลอบนั ฑกุ มั พลศลิ าลาดเสิศแลว้ มาลอยลง สีก่ ษตั รยิ เ์ สด็จดำรงสำรวมกจิ ทรงผนวชเป็นนักสทิ ธสิ์ บื โบราณ โดยอปุ นสิ ยั สมภารหน่อพทุ ธางกูร ทา้ วเธอกส็ เู้ สยี สละซง่ึ มไหศรู ย์ ศวรรยาวงค์ ออกมากอ่ สรา้ งซง่ึ พระสมดึงสบารมี นา้ พระทัยท้าวเธอโปร่งเปรมปรีดิ์ปราโมทย์ (เจ้าพระยาพระคลงั หน) แผนผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทร่าย(ร่ายยาว) 9

วรรคทอง จากเรอ่ื ง “โคลงโลกนติ ”ิ ปลารา้ พนั ห่อด้วย ใบคา ใบก็เหมน็ คาวปลา คละคลงุ้ คือคนหมไู่ ปหา คบเพื่อน พาลนา ได้แตร่ ายร้ายฟุ้ง เฟอื่ งให้เสียพงศ์ (สมเดจ็ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงเดชาดสิ ร) แผนผงั ฉันทลักษณ์ : บทรอ้ ยกรองประเภทโคลง(โคลงโลกนติ )ิ 10

บรรณานุกรม ธนิต อยู่โพธ.์ิ (2510).ประวตั ิและโคลงกำสรวลศรีปราชญ์ : (พิมพค์ ร้งั ที่3). : สืบคน้ จาก https://www.finearts.go.t h/songkhlalibraryk/view/16956-%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%95% E0%B8%B4%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B9%82%E0%B8%84%E0%B8%A5%E0%B8%87%E0%B8%81 %E0%B8%B3%E0%B8%AA%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%A5%E0%B8%A8%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8 %9B%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%8D%E0%B9%8C โรงเรยี นเตรยี มอดุ มศึกษา.ลักษณะบงั คับในคำประพนั ธ์ : สบื คน้ จาก http://e-learning.triamudom.ac.th/course s/55/unit01/19.html ฉันทลกั ษณ์กลอนไทย. : สบื คน้ จาก https://sites.google.com/site/chanthalakklonthai/1-klxn-xan/1-4-klxn- niras 11

วรรคทองในวรรณคดี รายวชิ า ความคดิ สรา้ งสรรคก์ บั การสรรสรา้ งงานเขยี น อาจารยผ์ สู้ อน อาจารยภ์ ทั ราภรณ์ คำลอื สาย จดั ทำโดย นางสาวบษุ มา สุริวงษ์ รหัสนกั ศกึ ษา ๖๔๑๘๑๐๑๐๑๒๔ สาขาวชิ าภาษาไทย คณะครศุ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั ลำปาง