ใบความรู้หน่วยที่ 1

21 กนั ยายน 2560 แผนการจดั การเรียนรู้ความปลอดภัยเกย่ี วกบั ไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนิกส์ อ. สิริศกั ด์ิ วทิ ยาลยั เทคนิคคเู มอื ง [ท่ีอย่บู ริษัท]

แผนการเรยี นหลักสตู รประกาศนยี บัตรวชิ าชพี พ.ศ. 2545 วชิ า งานไฟฟา้ และอีเล็กทรอนกิ สเ์ บ้อื งต้น 1-3-2 รหสั วิชา 2100-1003 คาอธบิ ายรายวชิ า ศกึ ษาและปฏบิ ัตงิ านเก่ียวกบั ระบบความปลอดภัยในงานไฟฟา้ อีเล็กทรอนิกส์ แหลง่ กาเนิดไฟฟ้า กฎของโอห์ม พลังงานไฟฟ้า วงจรไฟฟา้ เบื้องต้น วงจรไฟฟา้ แสงสว่าง การควบคุมมอเตอรเ์ บื้องต้น อปุ กรณ์ป้องกันไฟฟา้ และการต่อสายดนิ อุปกรณอ์ ีเล็กทรอนิกส์ R L C หม้อแปลงไฟฟา้ รีเลย์ ไมโครโฟน ลาโพงอปุ กรณ์สารก่ึงตัวนา เทคนิคการบดั กรี การใชม้ ลั ติมิเตอร์ ออสซลิ โลสโคป เครื่องกาเนิดสัญญาณ การประกอบวงจรอเี ลก็ ทรอนกิ ส์เบื้องต้นแผ่นวงจรพิมพ์ ประกอบชุดคิตเกี่ยวกับเคร่ืองหรี่ไฟ แหล่งจา่ ยไฟฟา้ กระแสตรงปรับคา่ ได้ สวิตชท์ างานด้วยแสง จุดประสงค์1. เพอ่ื ให้มีความเข้าหลักการเกยี่ วกับงานไฟฟา้ และอเี ล็กทรอนกิ สเ์ บ้ืองตน้ ระบบความปลอดภยั ในงานไฟฟ้า2.เพ่อื ให้มีความสามารถในการใชเ้ คร่ืองมือวดั ทดสอบวงจรไฟฟ้าและอเี ล็กทรอนิกส์3. เพอ่ื ใหส้ ามารถประกอบ ทดสอบวงจรไฟฟ้าและอเี ล็กทรอนกิ ส์ เลอื กเครื่องใชไ้ ฟฟา้ และอีเล็กทรอนิกสไ์ ด้เหมาะสม4. เพื่อใหม้ ีกิจนิสยั ในการทางานด้วยความเป็นระเบียบ มีลาดับขน้ั ตอนในการทางานอยา่ งถูกต้องและปลอดภยั หนงั สืออ้างอิงน.ต. มงคล พรหมเทศ. งานไฟฟ้าท่วั ไป.กรงุ เทพฯ : เอมพันธ์. 2542ร.อ. ณรงค์ กล่อมสนุ ทร. งานอีเล็กหทรอนิกสท์ สวั่ ไป. กรงุ เทพฯ : เอมพนั ธ์ . 2542ณรงค์ ชอนตะวัน. ไฟฟา้ เบอ้ื งตน้ . กรงุ เทพฯ : เอรวณั การพิมพ์ . 2532ประพันธ์ พิพัฒนสขุ . ไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกสเ์ บือ้ งต้น. กรงุ เทพฯ : ศนุ ยส์ ง่ เสริมอาชวี ะ . 2545บุญสืบ โพธ์ศิ ร.ี ไฟฟ้าและอเิ ล็กทรอนิกส์เบื้องต้น. กรงุ เทพฯ : ศนุ ยส์ ่งเสรมิ อาชวี ะ . 2546

ผศ. ประสทิ ธิ์ พิทยพัฒน.์ คู่มือการออกแบบและติดตั้งระบบไฟฟ้า. ภาควิชาวิศวกรรมไฟฟ้า จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั บทท่ี1 ความปลอดภัยเก่ยี วกับไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์ สาระสาคัญเมอื่ ทางานเกีย่ วกับไฟฟ้า ความปลอดภัยนบั ว่าเปน็ ส่งิ ทสี่ าคัญทีส่ ดุ ทผ่ี ู้ปฏิบัติงานจะต้องคานึงถึงเปน็ อันดับแรก ดงั น้ันการรจู้ ักอันตรายท่ีเกดิ จากไฟฟ้า วิธีป้องกนั อนั ตรายจากไฟฟ้า และทราบถงึ วิธีการปฐมพยาบาลเบื้องตน้ ท่ีถกู ต้อง ซึง่ จะช่วยลดการสูญเสียท่ีจะเกิดขน้ึ จากเหตุการณท์ ่ีไม่คาดคดิจดุ ประสงค์เพื่อการเรียนการสอน 1. เพ่อื ใหผ้ เู้ รียนมีความรู้ความเข้าใจความปลอดภัยเกย่ี วกับไฟฟา้ และอิเลก็ ทรอนิกส์ 2. เพื่อให้ผู้เรียนทราบถึงคา่ ความตา้ นทานของรา่ งกายมนุษย์ 3. เพื่อใหผ้ ู้เรียนทราบถงึ อันตรายจากไฟฟา้ และอิเล็กทรอนกิ ส์ 4. เพอื่ ใหผ้ เู้ รียนทราบข้อปฏิบัติในการทางานเพื่อปอ้ งกันอนั ตรายทีเ่ กดิ จากไฟฟ้าและอิเล็กทรอนกิ ส์ 5. เพอ่ื ให้ผ้เู รยี นทราบถึงหลักการปฐมพยาบาลเบ้ืองตน้จุดประสงค์เชิงพฤตกิ รรม 1. ผู้เรียนสามารถอธบิ ายถงึ ความปลอดภยั เก่ยี วกับงานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกสไ์ ด.้ 2. ผู้เรียนสามารถอธบิ ายถึงอันตรายท่ีเกิดจากกระแสไฟฟา้ และแรงเคลื่อนไฟฟา้ ได้ 3. ผู้เรยี นสามารถอธบิ ายหลักการปฐมพยาบาลผ้ปู ระสบอบุ ตั ิเหตุได้ 4. ผู้เรยี นสามารถอธบิ ายวธิ ปี ฏบิ ัตกิ ารปฐมพยาบาลโดยการผายปอดและการนวดหัวใจได้เนอื้ หา ตามปกติแลว้ ไฟฟ้าจะไหลไปตามเสน้ ลวดทีเ่ ปน็ ตัวนาไฟฟา้ แลว้ จะไหลติดต่อกนั ไปจนครบวงจร และถา้ หากสว่ นใดสว่ นหนึ่งของรา่ งกายไปแตะหรือสัมผสั เขา้ กับวงจรไฟฟ้าทาให้ไฟฟา้ ไหลผา่ นได้และร่างกายเราก็จะเปน็ สว่ นหนึง่ ของวงจรไฟฟ้า ทาให้เกดิ อันตรายต่อรา่ งกายหรือบาดเจบ็ ถงึ ชีวิตได้ ซ่ึงกระแสไฟฟ้าเพยี งแค่10 mA หรอื แรงดนั ไฟฟ้า 25 V ก็อาจทาให้เปน็ อนั ตรายต่อชวี ิต คา่ ความต้านทานของร่างกายมนุษย์จะมีค่าประมาณ 10,000 โอห์ม ถึง 50,000 โอห์มอนั ตรายของวงจรไฟฟา้ มีองคป์ ระกอบ 3 อยา่ ง1.กระแสไฟฟา้ คือ จานวนกระแสไฟฟ้าท่ไี หลผา่ นรา่ งกาย ถา้ กระแสไฟฟ้าตา่ อันตรายก็อันตรายน้อยแต่ถ้ากระแสไฟฟา้ สูงขน้ึ ก็เป็นอนั ตรายมากข้ึน จนถึงระดับหน่ึงอาจจะเสียชีวติ ได้

2.แรงเคล่อื นไฟฟ้า คือ จานวนแรงเคลือ่ นไฟฟา้ ถา้ แรงเคล่ือนไฟฟา้ ตา่ อันตรายก็อนั ตรายนอ้ ยแต่ถ้าแรงเคลอ่ื นไฟฟา้ สูงขึน้ กเ็ ปน็ อันตรายมากขน้ึ จนถงึ ระดบั หน่ึงอาจจะเสียชวี ติ ได้3.ความต้านทานของร่างกายของผกู้ ระแสไฟฟา้ ไหลผ่าน คอื ความตา้ นทานรา่ งกายของคนเราจะแตกตา่ งกนัไป เชน่ ผิวหนงั ท่ีมีความชนื้ มีความต้านทานตา่ กระแสไฟฟา้ ไหลผ่านได้ง่าย แต่ถา้ ผิวหนังหยาบความต้านทานจะสูง กระแสไฟฟ้าไหลผา่ นไดย้ ากอันตรายทเี่ กิดจากไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์1.การช็อก คือ จากการท่ีมกี ระแสไฟฟ้าไหลผ่านร่างกายทาให้เกิดอาการกระตนุ้ บริเวณกล้ามเนอ้ื อยา่ งรนุ แรงโดยเฉพาะบริเวณเสน้ ประสาทจะข้ึนอยู่กบั ปริมาณกระแสทีร่ า่ งกายไดร้ ับ2.แผลไหม้ คือ การเกิดกระแสไฟฟา้ ปริมาณมากๆ ไหลผ่านร่างกาย เมื่อรา่ งกายไปสมั ผัสกับตัวนาไฟฟา้ ความรอ้ นปริมาณมากๆทีเ่ กิดการลัดวงจรทาให้เกิดแผลไหม้แก่ผูท้ าการ3.การระเบิด คือ การเกดิ ประกายไฟขน้ึ ไปทาให้ก๊าซที่จุดติดไฟไดง้ ่ายเกดิ จุดติดไฟข้ึนมา4.การบาดเจ็บที่ดวงตา คอื การทสี่ ายตากระทบถูกแสงอุลตร้าไวโอเล็ตหรือแสงเลเซอร์ ทม่ี คี วามเขม้ ขน้ สงูดังนน้ั การทางานควรสวมแว่นตาที่กรองแสงได้เป็นพิเศษ5.การบาดเจ็บของร่างกาย คือ การท่ีได้รบั คล่นื ไมโครเวฟและจากอุปกรณ์กาเนิดสญั ญาณความถ่ีวิทยุ สามารถทาอนั ตรายมนุษย์ได้โดยเฉพาะบรเิ วณทมี่ ปี ริมาณเลือดน้อยปริมาณกระแสไฟฟ้า ผลกระทบท่ีมีต่อร่างกาย1 mA หรอื น้อยกว่า ไม่มผี ลกระทบต่อร่างกาย 0.001 Aมากกว่า 5 mA ทาให้เกิดการช็อก และเกิดความเจ็บปวดมากกวา่ 15 mA กล้ามเนอื้ บรเิ วณที่ถูกกระแสไฟฟา้ ดูดเกิดการหดตวั และ รา่ งกายจะเกิดอาการเกรง็มากกวา่ 15 mAมากกว่า 30 mA กล้ามเน้อื บริเวณที่ถูกกระแสไฟฟ้าดูดเกิดการหดตวั และ รา่ งกายจะเกิดอาการเกร็ง การหายใจติดขัด และสามารถทาให้หมดสติได้

50 ถงึ 200 mA ขาดเลอื ดไปเล้ียงหวั ใจ และอาจจะเสยี ชวี ิตไดภ้ ายในเวลามากกว่า 200 mA ไม่ก่วี นิ าทีตง้ั แต่ 1A ขึ้นไป เกิดการไหม้บรเิ วณผิวหนังท่ีถูกกระแสไฟฟ้าดดู และหวั ใจ จะหยุดเต้นภายในเวลาไม่ก่ีวินาที ผวิ หนงั บริเวณที่ถูกกระแสไฟฟา้ ดดู ถูกทาลายอย่างถาวร และหวั ใจจะหยุดเตน้ ภายในเวลาไมก่ ว่ี ินาที ตารางแสดงผลกระทบท่ีมตี อ่ ร่างกายมนุษย์ เมอื่ ถกู กระแสไฟฟ้าดูดการปฐมพยาบาลผู้ประสบอุบตั ิเหตุ 1. การปฐมพยาบาลด้วยการผายปอดดว้ ยวธิ ปี ากต่อปาก ขน้ั ท1ี่ วางผู้เคราะหร์ ้ายใหอ้ ยู่ในแนวราบ แตถ่ า้ อยู่บริเวณพื้นท่ลี าดชันวางสว่ นที่เปน็ กระเพาะอาหารให้ อย่ตู า่ กว่าบรเิ วณหนา้ อกเล็กน้อย ขน้ั ท2ี่ ตรวจบริเวณชอ่ งปากตลอดจนลาคอว่าไม่มสี งิ่ ใดๆกีดขวางทางเดินหายใจ ข้นั ท3ี่ จบั ศรี ษะของผู้เคราะห์ร้ายเอยี งไปทางด้านหลังมากที่สดุ โดยให้คางเงยขน้ึ มาและจดั ลาคอให้อยูใ่ น แนวตรงเพอื่ ให้อากาศไหลผา่ นได้สะดวกขนั้ ท4ี่ ปดิ จมกู ของผเู้ คราะห์ร้ายดว้ ยหวั แม่มือและน้วิ ชี้อีกขา้ งหนึ่งสว่ นมอื อีกข้างชว่ ยเปิดปากใหก้ ว้างจากน้ันประกบปากใหแ้ นบสนิทและเปา่ ลมเขา้ ไป

ขนั้ ท5ี่ หลังจากเป่าลมหายใจเขา้ ไปแลว้ สงั เกตการเคลื่อนตัวบรเิ วณหนา้ อกและสุดลมหายใจเขา้ ไปลึกๆ เพื่อทาการเป่าลมหายใจอีกคร้ัง ข้ันท6ี่ ถ้าหนา้ อกของผเู้ คราะหร์ ้ายไม่เคลื่อนไหวใหต้ รวจดูลาคอและทาการผายปอดใหม่2. การปฐมพยาบาลดว้ ยวิธีนวดหัวใจ ข้ันที่1 นาผู้เคราะหร์ ้ายวางราบไปกับพ้นื โต๊ะ โดยศรี ษะแหงนข้ึนลาคอยืดตรง ขน้ั ที่2 ตรวจสอบสิ่งต่างๆทต่ี ิดคา้ งอยู่ในชอ่ งปาก ทงั้ นี้เพ่ือไมใ่ หก้ ีดขวางทางเดินหายใจ ขั้นท่ี3 คกุ เขา่ ลงบรเิ วณด้านข้างลาตวั ของผู้เคราะห์ร้าย จากน้นั วางสันมือทงั้ สองใหซ้ ้อนทบั กันบนหนา้ อก เหยียดแขนตรงจากนนั้ กดสนั มอื ลงไปโดยกดทรวงอกผูป้ ว่ ยยบุ ลงประมาณ 1 น้ิว เปน็ จงั หวะๆ ประมาณ 60 ครัง้ ต่อนาที

ข้นั ท่ี4 ขณะท่สี ง่ โรงพยาบาลให้นวดหัวใจต่อไปเรื่อยๆจนกระทง่ั การเตน้ ของหัวใจกลบั มาเปน็ ปกตหิ รือเมอื่ ได้รับการช่วยเหลอื จากแพทย์แลว้การปฏิบัตเิ พอื่ ความปลอดภัยของชา่ งไฟฟ้าและชา่ งอิเล็กทรอนิกส์ 1.ใส่รองเท้าพ้นื ยางทมี่ คี ุณภาพของฉนวนท่ีดี 2.ใส่เส้ือผ้าสะอาดและรดั กุม 3. หลกี เลี่ยงการปฏิบตั งิ านในทีเ่ ปยี กช้นื ถ้ามีความจาเปน็ ควรยนื บนโตะ๊ ไม้ 4. การปฏิบัติงานติดตัง้ ในอาคารหรือนอกอาคารควรสมหมวกนริ ภัยแบบทดสอบ 1. แรงดนั ไฟฟา้ ที่สามารถทาอนั ตรายตอ่ มนุษย์ได้มีขนาดตงั้ แต่เท่าใด ก. 5 โวลต์ ข. 10 โวลต์ ค. 15 โวลต์ ง. 25 โวลต์ 2. ความต้านทานรา่ งกายมนุษย์ มคี ่าประมาณเทา่ ใด ก. 100 โอหม์ – 500 โอห์ม ข. 500 โอหม์ – 1 กโิ ลโอหม์ ค. 10 กิโลโอห์ม – 50 กิโลโอหม์ ง. 50 กิโลโอห์ม – 100 กิโลโอห์ม 3. ขอ้ ใดอธิบายความหมายของ การช๊อก ไดถ้ ูกตอ้ ง ก. เกิดจากกระแสไฟฟ้าไหลผ่านร่างกาย ข. กล้ามเน้อื มกี ารกระตุกอยา่ งรุนแรง ค. สามารถร้สู ึกได้จากการสัมผัสกบั แรงเคลื่อนไฟฟ้าต่ากว่า 15 โวลต์ ง. ถกู ท้งั ข้อ ก และ ข

4. การป้องกันอันตรายขณะทางานเกีย่ วกับไฟฟา้ และอเิ ลก็ ทรอนิกสท์ าไดโ้ ดยวธิ ใี ด ก. สวมรองเทา้ ยางทเี่ ปน็ พ้ืนฉนวนมาปฏิบัติงาน ข. สวมเสอื้ ผา้ ไมร่ ัดกุมมาปฏบิ ตั งิ าน ค. ใช้เคร่อื งมือที่ไม่มฉี นวนหุ้มในการปฏิบตั งิ าน ง. สวมรองเท้าแตะฟองน้ามาปฏิบัตงิ าน5. เมอ่ื พบผปู้ ่วยถูกไฟฟ้าดดู หมดสตแิ ละหยดุ หายใจควรชว่ ยเหลืออยา่ งไร ก. ทาการผายปอดด้วยวธิ ปี ากต่อปาก ข. เรียกคนช่วยนาสง่ โรงพยาบาล ค. ทาการนวดหวั ใจเพื่อให้รู้สกึ ตัว ง. ตรวจดูบาดแผลและหา้ มเลือด6. การนวดหัวใจจะต้องกดทรวงอกของผเู้ คราะห์ร้ายยุบลงประมาณเท่าไร ก. 1 นว้ิ ข. 2 นว้ิ ค. 3 นว้ิ ง. 4 นิ้ว7. กระแสไฟฟา้ ท่ีมนุษย์ไปสมั ผสั มปี รมิ าณมากและนอ้ ยขน้ึ อยู่กับสง่ิ ใด ก. ขนาดของกระแสและแรงดันไฟฟา้ ข. บรเิ วณร่างกายท่ีไปสัมผัส ค. สภาพความเปยี กช้นื ของพนื้ ท่ียนื อยู่ ง. ถกู ทุกข้อ8. กระแสไฟฟา้ ทสี่ ามารถทาอันตรายต่อมนุษยไ์ ด้มขี นาดตงั้ แตเ่ ท่าใด ก. 2 mA ข. 5 mA ค. 15 mA ง. 20 mA9. การตรวจหาสิง่ แปลกปลอมในปากของผู้เคราะห์ร้ายมวี ัตถุประสงค์ใด ก. เพือ่ ไม่ให้สิง่ แปลกปลอมลงไปในคอ ข. เพอ่ื ให้อากาศเข้าได้สะดวก ค. เพ่อื ให้ทาการผายปอดสะดวก ง. ผิดทุกข้อ10. การปฏบิ ตั ิงานเกีย่ วกับไฟฟ้าและอเิ ลก็ ทรอนิกส์ควรใชเ้ ครอ่ื งมือประเภทใด ก. เคร่ืองมือท่ีมีราคาแพง ข. เครื่องมอื ที่มกี ารป้องกันทด่ี ี

ค. เครื่องมือทีช่ ารดุง. เครอื่ งมอื อะไรก็ไดท้ ี่พอจะหามาทางานได้