ဆိတ်မွေးမြူရေး

A Quick Background on Boer Goats 1. Where do Boer goats come from? Boer ဆတိ ္ေတြဟာ ၁၉၀၀ ခုႏစွ ္ခနက့္ စၿပးီ ေတာင္အာဖရိကမာွ စၿပးီ အသားစားမ်ိ းူအေနနဲ့ အမည္ ရ လာခဲ့တယ္။ ဒအီ မည္ဟာ Dutch ဘာသာစကားကေန ဆင္းသက္လာၿပဲီး့ farmer လ့ို အဓိပါၸ ယ္ရ ပါတယ။္ ဒဆီ ိတ္မ်ိးူ ေတြဟာ ေဒသခမံ ်ိူးေတြၿဖစ္တဲ့ Namaqua Bushmen and the Fooku tribes ကဆတိ ေ္ တြနဲ့ Indian and European ဆိတ္မ်ိ ူးတစ္ခ်ိ့ူနဲေ့ ပါင္းစပရ္ ာမွ ၿဖစထ္ ြနး္ လာခဲ့တယ္လ့ိုယူဆရတယ္။ 2. When were Boer goats first exported to other countries? ပထမဆံးု Boer ဆတိ ္မိ်ူးေတြ အာဖရိက ကေန နယးူ ဇလီ န္ ကုိ တရားမဝင္ ခးုိ သြငး္ ခဲ့တဲ့ နညး္ ကေတာ့ မ်ိ ူးေအာင္ ၿပီး သားသေႏၵသားကုခိ းို သြငး္ တာပါ။ ေနာက္မွ Embryo Transfer ဆုိတဲ့ အၿခားအမတစ္ေကာင္ရဲ့ သားအမီ ထ္ ဲ ေၿပာင္းထဲ့တဲ့ နည္းနဲ့ မ်ိ းူ ပြားယူခဲႀ့ ကပါတယ။္ အဲဒီေနာက္မွေတာ့ scrapie ဆုိတဲ့ ကးူ စက္ေရာဂါ ကုိကာကြယဖ္ ုိ့ quarantined လုပ္ခဲ့ရတယ။္ Quarantined ကာလကုန္လြန္သြားတဲေ့ နာက္ မ်ိ းူ ေအာငၿ္ ပးီ သား သားဥကိတု ၿခား နငို င္ ေံ တြကိၿု ဖန့္ခဲႀ့ ကပါေတာ့တယ။္ မရူ ငး္ ေတာငအ္ ာဖရိက ကသူတိမု့ ်ိ ူးကုိ ကာကြယတ္ ားေပမဲ့ မေအာင္ၿမင္ ခဲပ့ ါ။ အခေု တာ့ Boerအမ်ားဆုံး ေမြးေနတဲ နိုင္ငံေတြကေတာ့ US,NZand Southeast China ပါ။Germany ကေတာ့ Research အတြက္ရည္ရြယၿ္ ပီး M့ axico and Argentina ကေတာ့ စတငၿ္ ပီးေမြးစၿပူလာပါၿပ။ီ 3. What is the average lifespan of a Boer goat? တႏစွ တ္ ႀကမီ သ္ ားေဖာကမ္ ယ္ဆရုိ င(္ တခါေပါက္ ၂ေကာငလ္ ထ့ုိ ားပါဆ)့ုံိ သားေဖာက္သက္၇-၈ နွစအ္ ႀကာမွာအနားေပးသငပ့္ ါၿပ။ီ 4. How much does a full-grown buck/doe weigh? အေကာင္းဆုံးႀကီးထြားနငို တ္ ဲ့ Weight ကေတာ့ စားရတဲ့အစာေပၚမွာ အမ်ားဆးုံ မူတညပ္ ါတယ။္ အရည္အေသြးၿမငအ့္ ရြက္နဲ့ အေစ့အဆန္ ေကာငး္ ေကာငး္ စားရ ရင္Weight အေကာငး္ ဆံးု ရပါတယ္။ ပ်မး္ မ်ွအားၿဖင့္ အေကာင္ငယ္ရင္၉၀-၁၀၀ မွ၁၃၀-၁၄၀ ေပါင္ အထၿိ ဖစန္ ငုိ ၿ္ ပီး အေကာငႀ္ ကးီ ေတြက ၁၅၀-၁၈၀ မ၁ွ ၉၀ ေပါင္ အထိ ၿဖစန္ ငုိ ပ္ ါတယ္။1 Acre မွာေမြးသင္တ့ ဲ့ ဆတိ အ္ ေရအတြက္၆- ၈ေကာင္ဟာ အေကာင္းဆံးု ပါ။ ေၿမပုိတခ်ူိက့ ုိ တၿခားလပု ္စရာ လုပန္ ငုိ ္ပါတယ္။ဒါမမွ ဟုတ္ ဆိတ္မ၄ေကာငန္ ဲ့ ကေလးေတြကလို ဲ ကယို ္အ့ စာနုိင္ရင္ ထည္န့ ိငု ပ္ ါတယ္။ ဒါတနွစလ္ ံုး အတြက္ ေတာမ့ ဟတု ္ပါ။ အစာရွားခ်ိန္မာွ ေကၽြးနိငု ္ေအာင္ အစာေၿခာက္ လုပ္ထားနငို ္ဖို့ အပင္စုကိ ဖ္ ့ုေိ နရာ

2    စီစဥ္ထားရပါမယ။္ အပင္စုကိ ္ဖေိ့ု ကာငး္ တဲရ့ ာသမီ ွာ စိုက္ၿပီး ရာွ းခ်ိန္မာွ ၿပနေ္ ကၽြးရမာွ ပါ။ စားက်က္ကုိ ၁၀ေပေလာကစ္ ီ ၿခံစည္းရုးိ အရငွ န္ ဲ့ ခြဲပငို း္ ၿပးီ (control grazing) လပု န္ ုငိ ္ရင္ ေကာငး္ ပါတယ။္ အစာကုန္တာနဲအ့ မ်ွ ေနရာေရြေ့ ပးရင္း တၿခလံ းုံ ေၿပာင္ေအာင္ စားသြားမာွ ပါ။ ရာသအီ လိုက္ ၿဖစထ္ ြန္းမဲ့ အမ်ူးိ အစား မတတူ ဲ့ အပငေ္ တြစကို ္သင့္ပါတယ္။ဆိတ္ေတြစားၿပီးလ့ို ေၿပာင္သြားတဲ့အကြက္ေတြမွာ ၿပန္စိုက္မွာပါ။ရာသီအလိကု ္ ၿဖစထ္ ြနး္ တဲ့အပင္ကို ေရြးသလအုိ မ်ိ းူ အစားမတတူ ဲ့ အသးီ အႏွံေတြ ေကၽြးၿခငး္ ၿဖင့္ ဆိတ္ေတြအတြက္ က်န္းမာေရးေကာင္းေစပါတယ။္ ( For example, warm season forages could be high quality summer annuals (ex. millet or crab grass) and then in the fall,do small cereal grains.)ေၿမအပတို ခိ့်ူကုိ ဖယထ္ ားၿခင္းၿဖငသ့္ ငအ့္ တြက္ အစာ သေုိ လာွ ငန္ ိငု ္သလုိ ေၿခကေ္ သြရ့ ာသမီ ွာ ဆတိ ္ေတြအတြက္ ေနရာပုရိ တာေပါ။့ ေၿမပုိမွာဆိတစ္ ာပင္ စိုကထ္ ားၿခင္းၿဖငလ့္ ဲအလွည့္က်အစာေကၽြးဖို့အဆင္ေၿပသာြ းမွာပါ။စုိစြတ္တဲ့ ရာသီဟာ ဆတိ ္ေတြ အတြက္ ေရာဂါက်ေရာက္လြယပ္ ါတယ္။ သန့္သနရ့္ ငွ း္ ရငွ း္ နဲ့ ေၿခာက္ေသြ့ၿခင္းက အေကာင္းဆုးံ ပါ။ Benefits of Raising Boer Goats 5. How easy is it to raise Boer goats? Boer ေတြဟာ ၿပငး္ ထန္ခကခ္ ဲတဲ့ အပူပငို ္းေဒသကစတငၿ္ ဖစထ္ ြနး္ ခဲတ့ ဲ့အတြက္ သူတုဟိ့ ာ ေနရာ တိငု း္ မာွ ရငွ သ္ န္နုငိ ္ႀကတယ္။အဟာရၿပညတ့္ ဲ့ အပင္၊အရြကေ္ တြနဲ့ ၿခပံူ င္ေတြ လံလု ုံ ေလာက္ေလာက္ မရွရိ င္ ေတာင္ရွင္သန္နိုငႀ္ က တယ။္ သူတုိဟာ အစာစားေနၿခငး္ ထက္ ပါတ္ဝနး္ က်ငက္ ုိ လညွ လ့္ ည္ သြားလာရတာကုိ ပိႀု ကူိက္ႀကတယ။္ ဆုိလုိ တာက ေနရာအနံ့သွ ြားၿပးီ အစာမေရးြ စားတတ္တယ။္ သတူ ုိ့ စားမိတဲ့ အဆိပဓ္ ါတ္ေပါင္းပါတဲ့ အပင္မ်ားလည္းပါ တတ္ပါတယ။္ ဒါေႀကာငမ့္ ို့ သူတို့ဟာ အဲဒအီ ဆပိ ္ကို ေခ်ဖ်ကန္ ိုင္တဲ့ ပင္ကုအိ ရညအ္ ေသြး ရလိွ ာႀကတယ္။ ဆိတန္ ဲ့ ႏြားေတြကို အေၿခအေနတစ္ခုမွာ ေရခြ ်ယ္မွ့ူၿပေူ စရင္ နြားေတြဟာ သတူ ့ႀုိ ကူကိ ္တာတမ်ိ းူ ကိသု ာအခ်နိ ္အမ်ားစုမာွ စားတတ္ပါတယ္။ဆတိ ေ္ တြကေတာ့ဘးူ ေဖး(Buffet) ကုိပိႀု ကိက္ပါတယ္။ ေတြသ့ မ်ွ အကုန္ စားတတတ္ ယ္။ ဒီလုအိ စုစံ ားတတတ္ ာကလည္း စားမတိ ဲ့ အဆိပ္ကိုေၿပေလ်ာွ ့ေစပါတယ္။ ဆတိ န္ ဲ့ သိုးေတြကတို ူညမီ ွူ့ အမ်ားႀကီး ရိတွ ယ္လ့ို ထငႀ္ ကေပမဲ့ တကယ္ေတာ့ ကြာၿခားမူွ့ အေတာ္ ရိွ ပါတယ္။ အဟာရလုအိ ပမ္ ွလူ့ ည္းမတူပါဘးူ ။ဆိတ္ကအေကာငပ္ ေို သးသလိုအဟာရပေုိ ကာင္းတဲ့ အစာ လအို ပ္ ပါတယ။္ 6. Are Boer goats easier to raise than other breeds of goat?

  3  နုည့ိ စွ စ္ ရာလညး္ မလိုပါဘူး။ Boerဆတိ ေ္ တြဟာနူးည့သံ ိမေ္ မြၿ့ ပီး အထးူ ေစာကေ္ ရွာကမ္ မ့ူွ လု၊ိ အႀကမး္ အားၿဖင့္ တၿခားေမြးၿမေူ ရးတရိ ိစၦန္ ေတြေမရြ ခကခ္ ဲတဲ့ ေနရာေတြမွာ ရွင္သန္နိငု ္ပါတယ္။ သတူ ဟ့ို ာႀကခံ့ ိုင္မ၊ူ့ွ အသားၿဖစထ္ ြန္းမွူ့ နဲ့ အေကာင္ႀကးီ မူေွ တြက Nubian ဆတိ ေ္ တြနဲဆ့ င္တတူ ယ္။ သူတိဟု့ ာအခိ်န္အနဲငယအ္ တြင္းမွာ အသားထပု လ္ ပု ္ မူွ အၿခားမိ်ူးေတြထက္ သသိ ာစြာမ်ားတယ္။ သူတုဟ့ိ ာလေူ တြရငွ း္ ရခက္တဲက့ ြင္းေတြကို အလြယ္တကရူ ွငး္ နုိင္တယ။္ ေနရာအနသွံ့ ြားၿပီး အစာ ရာွ ရငး္ ေနရတာကို သပိ ္ႀကိက္ႀကတယ္။န့ုိစားဆတိ ္ေတြ အရပိ ္ထဲေနခိ်နမ္ ာွ သတူ ိ့ုက ေနပေူ အာက္မွာ ဒါမမွ ဟတု ္ နွငး္ က်ေနတဲ့ေအာက္မွာ လမ္းသလားေနတတတ္ ယ္။ န့စို ားဆတိ ေ္ တြ ဗိကု တ္ ာမငေ္ ၿဖည္ေ့ ကၽြးမွ ရမဲေ့ ၿမအေနအထားမွာသတူ ိအ့ု တြက္ကေတာ့ အဆင္ေၿပေနတယ္။ Boer ေတြဟာ ပထမ၁၂လသား အတြင္းမာွ စားက်က္အေၿခအေန ကုိလကို ၿ္ ပီး ေန့စဥ၂္ ၀၀ ဂရမ္ နံူွးအထိ အသားတက္နိုငပ္ ါတယ။္ အဲဒေီ တာ့ ေစ်းကြက္ကုိ တင္နုငိ ္မဲအ့ ရြယ္ကုိ ၿမနၿ္ မန္ေရာကတ္ ာေပါ့။ ေနာကၿ္ ပီး သားစပန္ ငုိ ္မဲ့ Weight ကလုိ ဲ ၿမန္ၿမနေ္ ရာက္နငုိ ္ တယ။္ ဆတိ ္မေတြဟာ ၂ႏွစ္ကို ၃သားေပါကန္ ိုင္တယ။္ ၅၀%ေသာ အမေတြက အမြာွ ေပါက္နုိင္ၿပီး၁၀-၁၅% ေသာအမေတကြ ၃ေကာင္အထေိ ပါကန္ ုငိ ္တယ္။ ဆတိ ္မေတြက သူတုိ့ကေလးေတြအတြက္ န့ေုိ ပးေကာငး္ တဲ့ အတြက္ ကေလးေတြဟာလညး္ weight gain ေကာင္းၿပးီ အေသအေပ်ာကန္ ပဲ ါတယ္။ အမေလးေတြဟာ ၆လ ေလာကမ္ ွာ အရြယ္ေရာက္ႀကေတာ့ ေစာတယလ္ ေ့ို ၿပာရမာွ ပါ။ အထီးေလးေတြက သားစပ္ဖုိ၅့ -၆ လဆုရိ ငရ္ ပါၿပီ။ ဒါေပမဲ့ ၃-၄ လေလာက္မာွ ဲ့ ကုိယအ္ ေလးခ်နိ ္အရ ၃၂ ကလီ ိေု ရာက္တဲ့အတြက္ အရြယ္ေရာကၿ္ ပလီ ့ိုေၿပာလိ့ု ရပါတယ္။ 7. Are Boer goats easier to breed than other goat breeds? Boer ေတကြ ုိ မ်ူိးပြားသားေဖာက္ၿခင္းဟာ အၿခားမိ်ူးေတြထက္ ဘာမမွ ထးူ ပါဘးူ ။အထးူ သၿဖင့္ လက္ရွိဆိတ္အပု ္ ေတြဟာ ယခငအ္ ာဖရကိ ကယူလာခဲတ့ ဲ့ မ်ူိးေတြထက္ ပုိေကာငး္ တဲ့မ်ူိးဗဇီ ကုိ ပိုင္ဆငို ထ္ ားႀကတယ။္ အထူးေရြးခ်ယထ္ ားတဲ့ ဆိတ္သိုးနဲ့ သာမနပ္ မံု နွ ္ ဆတိ ္မနဲ့ သားစပၿ္ ပီး ဇီးဆတိ မ္ ကို အစာအဟာရေကာင္းေကာငး္ ေကၽြးေမြးေစာင့ေ္ ရာွ က္ေပးၿခင္းၿဖင့္ သန္မာထြားႀကူိငး္ တဲ့ ဆိတက္ ေလးမ်ားရရိွၿပးီ ဆတိ ္အုပ္တခလု ံုး အရည္အေသြး ၿမင့တ္ က္လာမွာပါ။ 8.Are there animals that Boer goats should not mingle with? Boerေတြဟာတညၿ္ ငမီ ္တဲ့သဘာဝရိတွ ာေႀကာင့္ အၿခားအမ်ိူးအစားမတူတဲ့ တရိ ိစၦာနေ္ တြနဲ့ အလြယတ္ ကူ အဆငေ္ ၿပစာြ ေရာေႏာွ နုိငႀ္ ကတယ။္ သးုိ ၊ႀကက္ေတြနဲ့လည္း အဆငေ္ ၿပသလုိ ႏြားေတြနဲ့လည္းတၿခထံ ဲထားလိ့ု ရပါတယ။္ ဘာၿဖစ္လ့ုိလဲဆေုိ တာ့ ႀကကိူ ္တဲ့ အစာၿခငး္ မတူလု့ိပါ။ ကၽြဲနြားေမြးတဲေ့ နရာမွာ ဆိတအ္ နဲငယ္ထညေ့္ မြး ၿခင္းေႀကင့္ ထပု ္လပု ္မွူ့မေလ်ွာ့ ဘဲ အပဝို ငေ္ ငြ

4    ရေစပါတယ။္ ့ ေနာကၿ္ ပီးၿမငး္ နဲလ့ ဲ ေရာထားလိ့ရု ပါတယ။္ တခါတေလ ကသကိ ေအာင့္ၿဖစ္တတ္ေပမဲ့ အဆငေ္ ၿပပါတယ။္ သးို နဲဆ့ ိတေ္ တြဟာ အူထဲမွာေနတဲ့ ကပ္ပါးေကာင္အမ်ူးိ အစား ေတြ အမ်ားအားၿဖင့္ တူညီတတ္ပါတယ။္ ဒါေပမဲ့ ႏြားေတြနဲေ့ တာ့ ကြဲၿပားတာေတြရွပိ ါတယ္။ သတူ ့ိစု ားမိၿပီးအစာ ေခ်ဖ်က္ လကို ္တဲ့အတြက္ ေရာဂါကးူ ဆကမ္ ူက့ွ ုိ အၿပနအ္ လွနက္ ာကြယ္ေပးရာေရာကပ္ ါတယ္။ 10. Is it possible to keep Boer goats in a small area (e.g. feedlot) while still being productive? ဆတိ ေ္ တြရဲ့ အစာအေပၚႀကးီ ထြားမကွ့ူ တၿခားကၽြဲႏြား နဲ့သုိးေတြနဲ့မတူပါ။ၿခံက်ယ္ထဲမွာ စားက်က္ ေကာငး္ ေကာင္း စုကိ ၿ္ ပးီ ေကၽြးမယဆ္ ိုလဲ အေကာငး္ ဆုးံ မဟတု ္ပါ။သူတု့ိဟာေနရာအႏံွေ့ လ်ာွ က္သြားၿပးီ ဟစုိ ပစ္ ပ္ဒီစပ္စပ္ စားရတာ ကုိ ႀကကူိ ္ႀကတယ္။ဒီလၿို ခံေလွာင္ေကၽြးရတာက တးို လာတဲ့ အသား နးွူံ နဲ့ သုံးရတဲ့ ေငြက မကိုကပ္ ါဘးူ ။ Climate and Soil – What You Need to Know 11. What are the best climatic conditions for Boer goats? သတူ ့ဇုိ ာတကိ အာဖရကိ ၿဖစ္တဲ့ အတြက္ ေၿခာကေ္ သြတ့ ဲ့ရာသီကို စိစု တြ ္ၿပးီ စုထိ ုငိ ္းဆၿမငတ့္ ဲ့ ေဒသထက္ပုိႀကိကု ္ႀက တယ။္ ေအးတာကိုေတာ့ လက္ခနံ ိုငႀ္ ကတယ။္ အေအးပငုိ း္ေဒသ ေတြၿဖစတ္ ဲ့ ကေနဒါလနို ုိငင္ ေံ တြမာွ ေတာင္ နွင္းေတြ သီးေနတဲ့ ကုယိ ခ္ နၵာေတြနဲၿ့ ခအံ ၿပငမ္ ွာ လဲေလ်ာွ ငး္ ေနတာ ေတြ့ရတတ္ပါတယ။္ ဒါေပမဲ့ Boer ေတဟြ ာ ေလနဲ့မုိးေရာတဲ့ အေနအထားကိေု တာ့ မႀကကူိ ္ပါ။ ဘာလ့ိုလဲ ဆိုေတာသ့ တူ ုိမ့ ာွ အေရၿပားေအာက္ အဆီလြာွ နဲနဲဘဲပါလို့ၿဖစၿိ ပးီ အဆုတအ္ ေအးမိ ေရာဂါ ၿဖစလ္ ြယ္တတ္ပါတယ။္ ေအးၿပီးေလတိကု တ္ တ္တဲရ့ ာသမီ ာွ အကာအကြယလ္ ုပ္ေပးဖု့ိ အေရးႀကးီ ပါတယ္။ ေလမပါတဲ့ အေအးနဲ့ နငွ း္ ဒဏ္က သူတ့ိုကုသိ က္ေရာကမ္ ့ွူ သိပ္မရွပိ ါ။အပပူ ိငု ္းကလာႀကတဲ့ အတြက္ သိုးေတြ၊ႏြားေတြထက္ အပူဒဏ္ကို ပုၿိ ပီးခံနငုိ ္ပါတယ္။ 12. What are the best vegetation and soil-type conditions for Boer goats? ေၿမဆီလြွာအေၿခအေနက သပိ ္အေရးမႀကီးပါ။သူတု့ိလုပခ္ ်င္ရာလပု ဖ္ ိုလ့ ြွတ္ေပးထားႀကည့္ရင္ သူတု့ိ အခ်ိ နရ္ ဲ့ ၆၀% ေလာကက္ ၿို ခပူံ င္ သစ္ပငအ္ ေသးေတြကုိရာွ ေဖြစားေသာကၿ္ ပးီ က်န္အခ်ိန္ေတြမာွ ၿမကစ္ ားေလရ့ ပိွ ါတယ။္ ေကာငး္ တဲ့ၿမက္ေကၽြးနညး္ (Grazing) ကေတာ့ ကနသ့္ တ္ေကၽြးနည္းပါ။၂-၃

5    ရက္ ေလာက္စားနုိငမ္ ဲ့ အကြကေ္ တြ ပိငု း္ ထားၿပီး ေကၽြးမယဆ္ ရုိ င္ သတူ အု့ိ စာကုိ ကုနေ္ အာင္ စား လမိ ့္ မယ္။ဒအီ တုိငး္ လြတွ ္ေပးထားရင္ တၿခလံ ံုးပါတၿ္ ပီး နငး္ ေၿခမိတာက စားတာထကပ္ ုမိ ်ားတတ္ပါတယ။္ Profit Potential of Boer Goat Farming 13. How much profit potential is there in Boer goats? Boer ဆတိ ္သိုးရ္ ဲတ့ န္ဖုးိ က သ့ရူ ဲအ့ ရညအ္ ေသြးၿမင့အ္ သားထတု ္လပု ေ္ ပးနုိငတ္ ဲ့ ဗဇီ ေပၚမူတည္တယ္။ ဗဇီ ေကာငး္ တဲ့ ဆတိ ္သုိးကေစ်းကြက္ကုိ လြမွ း္ မးို နုိငတ္ ယ။္ ဆိတ္သိုးရဲ့ ေကာင္းမြန္မူွ့က အသား ေစ်းကြက္ အေပၚမာွ အကိ်းူ အၿမတ္ ေမ်ာွ ္လင့န္ ိငု တ္ ယ္။ လူမ်ိးစူ ုေတြေၿပာင္းေရြ့အေၿခခ်မူေွ့ တြက ေၿမာကအ္ ေမရိကမွာ ဆိတသ္ ားေစ်းကြက္ က်ယ္ၿပန့္ လာတယ။္ ထုတလ္ ပု သ္ ေူ တြက ေစ်းကြက္ မီေွ အာင္မထုတန္ ုငိ ေ္ တာ့ နယူးဇီလန္နဲ့ ႀသစေတ်လ်ွက တငသ္ ြင္းေနရ တယ။္ အေမရကိ ရဲဆ့ တိ ္သားဝယ္လိအု ားက ေၿပာငး္ ေရြဝ့ င္ေရာကလ္ ာတဲ့ အေရွ့အလယ္ပိုငး္ သားမ်ား၊ အာရွသား မ်ား၊ အာဖရကိ နမ္ ်ား၊လကတ္ ငအ္ ေမရကိ သားမ်ားနဲ့ ကာရစဘ္ ီယန္ အဆကအ္ ႏြယ္ေတြေႀကာင့္ အဓိက ၿဖစ္တယ္။ ဒလီ ူေတြဟာ ဆိတသ္ ားကုိ ေတြတ့ ဲ့ေနရာမာွ ဝယတ္ တ္သလို အရညအ္ ေသြးၿမင့္ အသားကုိလဲ ေစ်းေကာင္းေပးဖုိ့ ဝန္မေလးတတ္ဘူး။ ဆိတ္သားကအၿခား အသားေတြ ထက္ အစာေခ်နွံးူ ပိုေကာငး္ ၿပီး အဆီပါဝငမ္ ွူ့ ပုနိ ပဲ ါတယ။္ အရသာအရလဲ ႀကကသ္ ား၊ငါးတ့ုနိ ဲ့ အေၿပာငး္ အလဲ တစ္ခုပါဘဲ။ Boer ဆတိ သ္ ားရဲ့ နးု ညသ့ံ ိမေ္ မြတ့ ဲ့ အရသာဟာ အငမ္ တနေ္ ကာင္းတဲ့ႏြားကေလးသားနဲ့ အနးီ စပဆ္ းံု တၿူ ပးီ ဆတိ သ္ ားေစ်းကြက္ထဲမာွ Boer အသားက ထိပ္တနး္ ပါ။ ေအာကပ္ ါ အခ်က္ ေတြကေတာ့ Boer ေမြးမယ္ဆိၿု ပးီ အစအီ စဥခ္ ်ေနတနု ္း ႀကည္ရ့ မဲ့၊ သိထားသငတ့္ ဲ့ စးီ ပြားေရး အခြင့္ အလမး္ တစ္ခ်ိ့ူပါ။ -ဝယသ္ ူတုိက္ရိုကလ္ ာတဲေ့ စ်းကြက္-လမူ ်ိေရးဘာသာေရး အရ တင္သြငး္ နိငု ္မဲ့ ကုိယ့ေ္ ဒသရိွ စားေသာကဆ္ ိုငမ္ ်ား -မိ်းူ ဆိတ္သိုးအၿဖစေ္ မြးစရာ(မ်ိ ူးဆိတက္ ေို စ်း၂ဆေပးဖိ့ဝု နမ္ ေလးတဲ့ ၿခသံ မားမ်ား)-အေမရိကရဲ့ အေရန့ွ ဲ့ အေနာက္ ကမ္းရုးိ တနး္ တေလ်ွာက္ ဆိတ္သားတငသ္ ြင္းတဲအ့ ဖြဲ့အစညး္ ေတြ(သတူ ုကိ ပမာဏမ်ားမ်ားနဲ့ ပမုံ ွန္တငသ္ ြင္းဖို့ လအို ပတ္ ယ။္ ) The Importance of Developing a Plan for Your Boer Business တၿခားစးီ ပြားေရး လပု င္ နး္ ေတြလုိဘဲ ဆိတ္ေမြးၿမေူ ရး ဟာ ႀကိတူ ငခ္ နမ့္ ွန္းတြက္ဆလ့ုမိ ရတဲ့ ကနု ္က်စရတိ ေ္ တြနဲ့ အေၿပာငး္ အလဲေတြ ရငဆ္ ိုင္ရတတ္တယ္။ အၿမတရ္ ဖိ့အု တြက္ လကေ္ တြ့က်က် ကနု က္ ်စားရိတအ္ နးီ စပ္ဆံုး တြက္နိုင္ေအာင္ Plan ေကာငး္ ေကာငး္ ခ်ရမယ္။ဆတိ န္ ဲပ့ ါတ္သကတ္ ဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငနး္ ထဲ မဝင္ခင္ ကနု ္က်စားရတိ န္ ဲ့ ရနိငု ္မဲအ့ ၿမတ္ကခုိ နမ့္ နွ း္ နိုင္ဖုိ့ အေရးႀကီးတယ။္ ဒအီ ၿမတ္ကိတု ြက္ဖုိ့ Calculatorေတြ Internet မာွ ရိပွ ါတယ။္ ကၽြန္ေတာတ္ သု့ိ ုံးေနတဲ့ ေကာင္းမြန္တဲ့ Calculator ကေတာ့ Boer Meat Goats,LLC in Oklahoma ကုပၸဏီက Calculator ၿဖစပ္ ါတယ္။ ဒီ Calculator ကဝယ္သငတ့္ ဲ့ ဆိတ္သုးိ အေရအတြက္ နဲ့ သံးု သင့္တဲ့ Acre အက်ယ္အဝနး္ ေတြ တြက္ေပးနုငိ ္ပါတယ။္ Typical Costs of Running a Boer Goat Operation စးီ ပြားေရး လပု င္ န္း

6    အတြက္ ႀကိတု ငၿ္ ပင္ဆင္ ေနခ်ိန္မာွ ေလလြင့္ဆံုးရံွုးမ့မုွ ရေိွ စရေအာင္ ႀကိုတင္တြက္ခ်က္ ႀပငဆ္ င္ ထားရမယ။္ ေအာကက္ အခ်က္ေတြအေတာ့ Boerေမြးၿမေူ ရးအတြက္ ကနု က္ ်စားရိတ္ နမနူ ာ ၿဖစပ္ ါတယ္။ Animal cost-ဆိတအ္ ထီး အမ ေတြဝယ္ဖ့ို ဘယေ္ လာက္ကနု က္ ်မလဲ၊ ေနာကၿ္ ပးီ မ်းိူ ပြားဖုက့ိ ုန္က်စားရတိ ္(AIကိုအသးံု ၿပမယ္ဆရုိ င)္ Feed cost -ၿမက္ေၿခာက္၊ ႏံွစားသးီ ႏွံ၊ ဗီတာမင္ အားေဆး ႏငွ အ့္ ၿခားေဆးမ်ား Land and Shelter- အေဆာကအ္ ဦး၊ေၿမအတြက္ ကနု က္ ်စားရိတ္၊ စားက်က္အတြက္ လိုအပတ္ ဲၿ့ ပုၿပငစ္ ားရိတ္ ၊ေၿမႀသဇာ၊အေစာင္ေ့ ခြးနဲ့ သူအ့ စာဖိးု Health cost- ကာကြယေ္ ဆးႏွင့္ကသု စား ရတိ ႏ္ ွင့္ေဆးဝါး (သနခ္ ်ေဆး၊အုငိ အ္ ုိဒငး္ ၊Antibiotic ၊ေဆးစာ၊First aid kits) အလုပ္သမားစားရတိ ္ Transportationခရးီ စားရိတ္ (အစာသယပ္ ့၊ို ၿပပြနဲ ဲ့ အၿခားၿခမံ ်ား ေလလ့ ာစားရိတ္) -ဆိတမ္ ်ား အေရြွအ့ ေၿပာငး္ ကနု က္ ်စားရတိ ္ - အေထြေထြ (အစာခြက္၊ၿမကေ္ ၿခာက္စင၊္ ၿပပဲြညႏွင့္ ပါတသ္ ကရ္ ာပစၥညး္ မ်ား -ၿခံအုပ္ခ်ပူ ေ္ ရးဆိုငရ္ ာကနု ္က်စားရိတ္(ဖုန္း၊အငတ္ ာနက၊္ ေဆာဝ့ ဲ၊ၿခ့မံ တွ ပ္ ုံတင္၊)-စာအပု စ္ ာတန္း၊မဂဇငး္ ၊ စာေရး ကရိယာ၊ရးုံ သုးံ ပစညၥ ္းမ်ား Selling cost-ေလလစံ ားရတိ ၊္ ေႀကာၿ္ ငာစားရိတ၊္ လပိ စ္ ာကဒႏ္ ွင့္ လက္ကမ္းစာေစာင္ ေနာက္ထပေ္ မးခြနး္ တခိ်က့ူ -ဘယ္သူေတြကကုယိ ့္ဆတိ ္ကုဝိ က္မွာလဲ၊ ဆိတ္ကေလးေတြေရာင္းရင္ကိုယ့္အတြက္ ဆံးု ရံးုွ မူွ့ ဘယ္ေလာက္ရိမွ လဲ။ဝယ္သကူ ကယို ့္ဆလီ ာမလား၊ အေဝးကကို ုယိ ္က သြားေရာင္းရမလား။ ဘယ္ေလာက္ ေႀကာ္ၿငာဖု့လိ ုိမလဲ။ကုိယ္ပုိငက္ ားရလွိ ား(သယ္ပု့ရိ န)္ ၊အခ်ိနန္ ဲ့ ကနု က္ ်စားရိတ၊္ ကိုယ့ၿ္ ခံ အေန နဲ့ အသားစား(သ့ုိ)မ်ိုးၿခံ ဘယ္ဟာကပိုၿပးီ သင္ေ့ တာသ္ လဲ၊ အေကာငေ္ သးေတြရဲ့ ေစ်းကြက၊္ ေစ်းကြကရ္ ဲ့လိုအပခ္ ်က္(ရာသခီ ်နိ ္၊အရြယ္အစား)။ကိယု ္ေၿမရဲ့ ေမြးနငို မ္ ဲ့ အေကာင္အေရအတြက၊္ ေၿမဆီလြွာ အေနအထား၊ မးို ေရခ်ိန၊္ အလပု သ္ မားစားရိတ္ (ေစ်း သက္သာ (သု့ိ)ေစ်းၿမင)့္ ။ ေနာကထ္ ပအ္ ေရးႀကးီ တာက ေမြးၿမူေရးႏွင့္ ပါတသ္ က္ၿပီး ကိုယ့အ္ ိမ္ေထာင္ဖက္ရဲ့ သေဘာထား။ 14. What are the best marketplaces for Boer goat meat? ေစ်းကြက္ဝယလ္ ုိအား က ေနရာေဒသအခ့်တူိ ြင္ အၿခားေဒသမ်ားထက္ ပိုမၿို မင္တ့ က္ေနတတၿ္ ပီး ရာသအီ လိုက္ ဘာသာေရးပြဲမ်ားရွိပါက သိသာစြာၿမင့္တကေ္ လရ့ ွသိ ည။္ Boer နဲ့ Boer cross ေတရြ ဲ့ ေကာငး္ မြန္တဲ့ အသားတက္ ႏးူံွ နဲ့ အရညအ္ ေသြး ေႀကာင့္ေစ်းကြကထ္ ဲမာွ အၿခားဆိတမ္ ်ိးူ ေတြထက္ ဝယ္လုိအား၊ႏွစ္သက္မူ့ပွ ုိေကာငး္ တယ။္ ေလလပံ ြဲမာွ ေရာင္းရင္ ေစ်းအရ နညး္ တတၿ္ ပးီ အသားအတိုငး္ ဒါမမွ ဟုတ္ ေမးြ ၿမူေရးသမားကို တုိက္ရိုက္ေရာင္း ရငေ္ စ်းေကာင္းရပါတယ္။ 15. What weight of goat will get the best price at market? အႀကမ္းအားၿဖင္ေ့ ၿပာရရင္ အရငွ ခ္ ်နိ ္ ေပါင၈္ ၀ ဟာအေကာငး္ ဆးံု ေစ်းကြက္ပါ။ေပါင္၁၀၀ ေက်ာက္ ို

7    ေစ်းကြက္ သိပ၇္ ေလ့မရိွပါဘးူ ။ ေပါင၈္ ၀ရဆွိ ိတ္တစေ္ ကာင္ဟာအရြယင္ ယေ္ သးၿပးီ အသားက လည္း နးူ ညံ၊ ကိုယတ္ ြငး္ အဆီ လည္းနညး္ ပါးပါေသးတယ။္ အစာမ်ားမ်ားေကၽြးရငေ္ တာ့ အေကာင္ အေလးခ်ိန္ တကလ္ ာေပမဲ့ အသားအရည္ အေသြးတက္မလာပါ။ ေနာကၿ္ ပီး ကုိယ္ခႏာၵ အတြငး္ မွာ အဆပီ ုိတက္လာပါတယ။္ ဒါေႀကာငမ့္ ့ို ေပါင္ ၈၀ဟာ အသား အတြက္ အေကာင္းဆးံု ပါ။ 16. At what age are Boer goats best for market? ဆိတ္ေတြဟာ မ်ူးိ ဗဇီ နဲ့ အစာေပၚမူတညၿ္ ပးီ ႀကီးထြားမူ့ကွ ြာၿခားတာေႀကာင့္ အသက္ထက္ အေလးခ်နိ က္ ေစ်းကြက္ေပၚတင္နုိငတ္ ဲ့ ရည္ညြနး္ ခ်ကၿ္ ဖစ္တယ္။ ဆိတ္ေတြဟာ နစို့ တိ့ု ဲ့ကာလမာွ အသားတက္ႏွူံးအေကာင္းဆးုံ ၿဖစတ္ ယ္။ ဆွိတ္ေပါကတ္ စ္ေကာင္ဟာ ေမြးစ အေလးခ်ိ န္ ၅၆ ကီလုိ ေလာကရ္ ိၿွ ပးီ ေနစ့ ဥ္၂၀၀၂၃၀ဂရမ္ေလာက္ တုးိ ႏူွးံ နဲ လ ေပါင္း အေတာႀ္ ကာေအာငရ္ ေိွ နတတတ္ ယ္။ ၃-၆လအတြင္းမွာေန့စဥ၁္ ၃၀-၂၀၀ ဂရမ္ေလာက္ တုးိ နငုိ ္တယ္။ အထိုကတ္ န္ဆုးံ ေစ်းရနုိငတ္ ဲအ့ ခ်နိ က္ ေပါင္၈၀ ေလာကၿ္ ဖစ္ၿပိး အသကအ္ ားၿဖင၆့္ -၇ လ ေလာကမ္ ာွ ရတတ္ပါတယ။္ Boer မိ်ုူးၿခံလပု ္သူေတြရဲ့ အေၿပာအရ ဆိတ္ကေလးေတြဟာ အခ်ိန္တုိတုနိ ဲ့ ေစ်းကြက္ ပ့နို ုိင္မယ္။ ေနာက္ၿပးီ အသားတိုးနွံူး ေကာငး္ တဲ့ ဒမီ ိ်ူးကုိလိခု ်င္တဲ့ ၿခံသမားေတြက ရက္ရကေ္ ရာေရာ ပကို ္ဆေံ ပးဖုိ့ အဆငသ္ င့္ပါဘဲ။ တၿခားဆတိ ္မိ်းူေတြနဲ့ ယဥွ လ္ ိကု ရ္ င္ Boer ေတြဟာ အသားတုိးနွးံု ေကာငး္ ၿပီး တစ္ေကာငလ္ ုံး အေနနဲ့ ၿပည္ၿ့ ပည့္ၿဖိဳးၿဖိဳးရိွၿပီး က်နး္ မာတဲ့ ပစုံ ံရိတွ ယ္။ သားသတ္ရံမု ာွ တၿခားဆတိ ္ေတြနဲ႔ ယဥွ ္ၿပီးေတြ႕ရရင္ Boer ေတြ ကို မသတခ္ ငမ္ ာွ တင္ ဝယသ္ ြားေလရ့ ွတိ ယ္။မိ်းဗဇီ ကို အၿမဲတမ္းျပဳၿပငၿ္ မွင့္တငၿ္ ခင္း၊ အစာ ေကၽြး နညး္၊ တနိ ္းသမိ ္း ေစာင့္ေရာွ ငပ့္ ံုေတြကို ဂရုစကို ၿ္ ခငး္ ၿဖင့္ Boer အစစ္ေတြသာမက ကၿပားမ်ဳိ းေတြပါ ႀကီးထြား မူွ့ ေကာင္းပါတယ။္ Boer ေတြရဲ့ အသားတုးိ နူးွံ ေကာင္းတဲဗ့ ီဇအရ ေဒသခံဆတိ ္ေတြနဲ့ သားစပ္ လိုက္ရင္ သတူ ုရ့ိ ဲ့ေကာင္းတဲအ့ ခ်ကေ္ တြ ေၿပာင္းလဲရရိွသြာႀကတယ္။ ေဒသခံမ်ိ းူ ေတြမွာ ေမြးစ အေလးခ်ိ န္၊ ႀကးီ ထြားနးူွံ ၊နခ႔ို ြခဲ ်ိန္အေလးခ်ိ န၊္ သားစပ္နုငိ ္ခ်ိ န္၊အရြယေ္ ရာကခ္ ်နိ ္၊ သားေပါကန္ ွန္းနဲ့ အသားအရည္အေသြး စသၿဖင္တ့ ုးိ တကမ္ ေ့ွူ တြရလာႀကတယ္။ -ဘာၿဖစလ္ ိုB့ oer ေတြဟာ ေမြးဖုိ့ ေကာင္းတာလဲ (က) ေနရာနဲ့အစာ-ေၿမ ၁၀acres မာွ ဆိတ၆္ ၀ေကာင္ ဒါမမွ ဟုတ္ နြား၁၀ေကာင္။ (ခ) သူတု့ဟိ ာနြားေတြအတြက္အဆငမ္ ေၿပနုိငတ္ ဲေ့ နရာမွာရငွ ္သနန္ ငို ္တယ။္ ႏြားေတြမစားတဲအ့ ပင္ အေသး အမြာွ းေတြကုိစားနုိင္တဲအ့ တြက္ တခ်ဳိ ႕ၿခံသမားေတြက ႏာြ းစားၿပးီ သားၿခံေနရာေတြမွာ ၿခံရွင္းဖို ့ဆတိ ေ္ တြထည့္ၿပီးေကၽြးၿကတယ။္ (ဂ) Boerေမြးရတာကၽြဲႏြားေမြးရတာထက္ အက်ူိးအၿမတ္ပုိမ်ားပါတယ္။ ေနရာလည္း အမ်ားႀကးီ မလုသိ လုိ ဆိတသ္ းို ကႏြားသးို ထက္ ကငုိ တ္ ြယရ္ လြယပ္ ါတယ္။ေမထံမု ဲသ့ ားစပ္မယ္ဆုိရင္လဲ ဆတိ ္မက ပုိၿပးီ လြယ္ပါတယ္။ (ဃ)လူအမ်ားစုကန့ုစိ ားဆတိ ္ေမြးႀကတယ။္ ဒါေပမဲ့နိုဆ့ တိ ္၁၀ေကာင္ကို အစာေကၽြးရတာထက္

8    အသားဆိတ္ အေကာင္ ၁၀၀ ကိုေကၽြးရတာ ပိုၿမန္တယ။္ အလုပ္ရတူွ ္မခၿံ ခင္ရင္ေတာ့ Boer အသားစားဆိတက္ ေရြးခ်ယစ္ ရာပါ။ (င)ပငပ္ နး္ ဆင္းရဲဒဏ္ခနံ ိငု ္ပုံကေတာ့ Merino Sheep ေတြလိပု ါဘဲ။Boer ေတြဟာ ယဥ္ပါးလြယ္၊ နးူ ညံသိမေ္ မြတ့ ဲ့ ဆတိ ေ္ တြပါ။ မ်ားမ်ားကုိငတ္ ြယရ္ င္ ပၿို ပးီ ယဥပ္ ါးပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဆိတ္အပု ္ တစခ္ ု မာွ ဆိးု တတ္တဲ့ အေကာငေ္ တလြ ဲ ပါတတပ္ ါတယ။္ 17. What are the marketable by-products of Boer goats? Boerေမြၿမေူ ရးမွအပုထိ ြက္ကုန္ေတြွလဲရွပိ ါေသးတယ္။အဲဒါေတြကေတာ့ -န႔နုိ ႔မုိ ဳွ န႔၊္ ခ်ိ စ္၊ယိုဂါတ၊္ ေရခဲမနု ့္၊ -ဖိနပခ္ ်ဴပရ္ န္ သားေရ၊လက္အပိ ္၊ အဝတအ္ ထည၊္ ခရီးေဆာငအ္ ိတ္ နငွ ့္ စာအုပ္ ခ်ဴပပ္ စညၥ ္းမ်ား -ဆပ္ၿပာ၊ခႏၵာကိုယ္လမိ ္းအဆ၊ီ ေၿခေထာကလ္ ိမး္ ေဆး -ဘရပွ ္လုပ္ရန္အေမြးွ မ်ား -ႏာြ းန႔ိနု ဲ႔ မတတူ ဲအ့ ခ်က္အေတာ့ ဆိတ္န႔ကုိ ုိ Homogenized လပု ္စရာမလိုတဲ့ အခ်ကၿ္ ဖစ္တယ္။ ႏြားမု႔ိေသာက္လအို့ ဆင္မေၿပတဲ့ သူေတြအတြက္ ဆိတန္ ု႕ိ က အစားထုိးစရာပါ။ ေနာကၿ္ ပးီ ဆိတ္န႔ုိဟာ အေကာင္းဆုံး အစိုဓါတထ္ ိန္းသိမး္ ေပးနငုိ ္တဲ့ ပစညၥ ္းၿဖစ္ပါတယ္။ Boer ဆိတ္ကရတဲသ့ ားေရဟာ အၿခားဆိတ္ေတြကရတဲ့ သားေရထကပ္ ုၿိ ပီးခုငိ ္မာၿပီး ပုထိ ူပါတယ။္ ၿပးီ ေတာ့အေရာငဆ္ ိးု လုိ့လဲ ေကာငး္ ပါတယ္။အရည္အေသြးေကာငး္ တဲ့ ဆတိ ္သားေရဟာ အေစအ့ ဆံပုံစအသြင္အၿပင္ရွိၿပးီ အရြယင္ ယ္တဲ့ အေကာင္ေတဆြ ကီ ရတာၿဖစတ္ ယ။္ ံဆိတသ္ ားေရဟာ နးုူ ညံေပ်ာေ့ ၿပာငး္ ရမယ၊္ ပါးလြာွ ညက္ေညာ တဲ့ အထအိ ေတြန့ ဲေ့ ကာင္းတံဲ့ အေရာင္ဆုိရင္ အဝတအ္ ထည္ လုပင္ နး္ ရငွ ေ္ တြအႀကူိက္ေပါ။့ အမ်ာအားၿဖင့္ ဖြၿ့ံ ဖိးူ ဆဲနုငိ င္ ံေတြကဆတိ ္သားေရအႀကမ္းထည္ကို သြငး္ ၿပီး တန္ဖုိးထပက္ နု ္အၿဖစန္ ဲ့ ဆိတ္သား ေရနယ္ၿခင္းၿဖင့က္ ုန္ေခ်ာထုတ္လပု ႀ္ ကတယ။္ တရတု ္၊ပါကစၥတနန္ ဲ့ အိႏယၵိ တိ့ုဟာ သတူ ့ုိနုိငင္ ရံ ဲ့ လိုအပခ္ ်က္မၿပညမ့္ ီလွ အု့ိ ၿခားနုိင္ငံေတြက ထပ္သြင္းႀကရတယ္။ ႀသစေႀတလ်ွနငို ္ငံ ဆုရိ င္ ဆိတသ္ ား ကနု ္ေခ်ာကို ေဒၚလာ၉ သန္းဖုးိ ေလာက္ သငြ ္းရၿပးီ ဆိတ္သားေရကနု ႀ္ ကမး္ ၂သနး္ ဖးုိ ေလာက္ နစွ စ္ ဥ္ ထုပေ္ ရာင္းတာေတြရ့ တယ။္ ဆတိ ္သားေရဟာ သူ့ရဲ့ ခုိင္ခမ့ံ ွူ့၊လိသု လိုပစံု သံ ြငး္ နုိငမ္ ူ့၊ွ နးူ ညတ့ံ ဲ့ အထိ အေတြနဲ့ ႀကညုလ့္ ့ုိ ေကာင္းမြန္မ့ေူွ တြေႀကာင့္ ေစ်းကြကေ္ တာင္းဆမို ွ့ူ ၿမငမ့္ ားပါတယ္။ ၇၀% ေလာက္ရိွတဲ့ ဆတိ ္သားေရ ေတြကုိ ဖနိ ပခ္ ်ပူ ္တဲ့ေနရာမာွ သုံးၿပးီ က်န္တာေတြကကုိ စာအုပ္ခ်ဳပတ္ ဲေ့ နရာ၊အလအွ ပစညၥ ္း၊အဝတန္ ဲ့ လကအ္ ပိ ္ေတြ ထုတေ္ လရ့ ိတွ ယ္။ တစ္ကမာၻ လံုးအရ ၿပီးခဲ့တဲ့ ဆယ္စုနွစအ္ ခ်ဳိ ႕အတြင္း သားေရဖိနပ္ ထုပ္လုပမ္ ူွ့ သိသသိ ာသာတက္ လာ တယ္။ ဝမး္ တြင္း သား၊အသဲ၊ အေရၿပား၊ဦးေဏွာက္၊ရိုးတြငး္ ခ်ဥဆ္ ီ စတဲ့အပေုိ စ်းကြကတ္ စ္ခလု ဲ ရပိွ ါေသးတယ္။ ဆိတ္ေမြးွ ေတြကိုလဲ တရတု ္ၿပညက္ ဘ၇ွပ္အၿဖစ္ထပု ္ၿပီးအလကွ ုန၊္ ပနး္ ခ်ဆီ ြဲစုတတ္ ံ၊ေဆးေႀကာစရာ

9    စသၿဖင့္ ထုပ္လပု ပ္ ါတယ္။ ဆတိ ေ္ မြွးေတြဟာသဘာဝအားၿဖင့္ ထပိ ္တုးံ ၿပးီ အရညဓ္ ါတ္ မ်ား ပါတယ္။ ဒါေတြကေတာ့ ဆိတေ္ မြး သေူ တြအတြက္ အပဝို ငေ္ ငေြ တေြ ပါ။့ သင္ေမြးျမဴေရးလပု မ္ ဲ့ ေၿမအေႀကာင္းကသုိ ိပါေစ။ေၿမအမ်ားစုဟာ အခ်ဳိ ႕ေသာအဟာရ၊ ဓါတသ္ ထၳဳ ခ်ဳိ႕တဲမ့ ွဳ့ ရတွိ တပ္ ါတယ္။ လုအိ ပ္တဲ့အဟာရကိေု ၿမေပၚ(သို)့ ဆတိ ေ္ တြကၿုိ ဖညစ့္ ကြ ေ္ ပးရပါမယ။္ -လပု ္ငန္းအစမာွ ဇးီ ရတိွ ဲ့ဆိတ္မအနညး္ ငယ္ နဲစ့ တင္သင္ပ့ ါတယ္။လက္ေတြ႕ အေတြ႕အႀကဳံကသင္ေပး နိငု တ္ ာအမ်ားႀကီးရတိွ ာမု့ိ အေကာင္နနဲ ဲ နဲ႕ စတဲအ့ ခါ ဆုးံ ရွံဳးမွဳ႕ အနညး္ ငယ္သာရနိွ ငို ္ပါမယ။္ -အရာအားလးုံ အဆင္သငၿ့္ ဖစ္တဲ့အခါဆတိ ္သးို ဝယလ္ ုိရ႔ ပါၿပီ။သားေဖါက္ရာသခီ ်ိနမ္ တငုိ ခ္ င္ လအနည္း ငယ္ေစာၿပးီ ဝယသ္ င့္တယ္။ဒါမရွ ာသီခ်ိနေ္ ရာကရ္ င္ ဆိတသ္ ုးိ အေနနဲ့ ၿခနံ ဲ့မစမိ း္ ေတာဘ့ ဲ သားလုိက္ နိုင္စြမး္ အၿပညအ့္ ဝရနိုငမ္ ယ္။ ဆတိ ္သုးိ တစေ္ ကာငဟ္ ာပ်မး္ မ်ဆွ ိတ္မ၂၀-၃၀ ထိသားစပန္ ိငု ္စြမး္ ရွိၿပးီ အေတြ႕အႀကံဳရၿွိ ပီး ဆတိ သ္ းို အႀကးီ တစေ္ ကာငက္ ဆိတမ္ ၄၀ အထိ ထိန္းနငို ပ္ ါတယ္။ သားစပ္ ရာသီ ခ်နိ အ္ တြင္းမွာ ေနာကထ္ ပ္ဆတိ ္အသစ္ေတြ မသြငး္ သငပ့္ ါ၊ဘာလ့လို ဲဆုိေတာ့ ရိွၿပးီ သားအထးီ က သပိ လ္ ကမ္ ခတံ တ္လ႔ပို ါ။ေနာကၿ္ ပီးသားတင္ သားစပလ္ ုပင္ နး္ မာွ အေႏွာင့္အယကွ ၿ္ ဖစတ္ တ္ပါတယ္။ -ဆိတ္ေတြက ေသာကေ္ ရသနသ႔္ န္႔ လုပိ ါတယ္။ေရေလာွ င္ကန္အသးံု ၿပဳၿပီး ေရတုကိ ပ္ ါက ေရကန္ကုိ ေရညွိမတက္ေစရန္ ေဆးေႀကာတုကိ ခ္ ်ြတ္ေပးရမယ။္ ၁ပါတ္ကုိ၂ႀကီမေ္ လာကအ္ ထိတိုကပ္ ါ။အစာခကြ ္ ေရခြကေ္ တြ သန႔္ရငွ ္းဖို႔နဲ႔ အေကာင္အေသးေတြပါ အစာစားလိ႔ရု ေအာင္ အနမိ ့္အၿမင့ည္ ွေိ ပးထားရမယ။္ -ေဆးေတြသေို လာွ င္နငို ဖ္ ေုိ့ ရခေဲ သတာၱ ရိွရမယ္။ရက္လြန္ေဆးမ်ားသတၿိ ပဳပါ။ -၁ပါတ္ကုိ ၁ႀကီမခ္ န့္ ဓါတ္သထဳၳ အနညး္ ငယေ္ ကၽြးၿပီး သူတဘ့ို ယေ္ လာကၿ္ မနၿ္ မန္ စားလဲႀကည့္ပါ။ ဓါတ္သထၳဳေကၽြးတဲခ့ ြက္နဲ႔ဆုိရင္ ၁ရက္ကုိေအာင္စဝကက္ ေန၁ေအာငစ္ ေလာကထ္ ိ စားပါတယ။္ မေလလြင္ေ့ အာငဂ္ ရုစကုိ ္ပါ။ -အကယ၇္ ်္သင့္ၿခအံ နီးနားမာွ အၿခားသမူ ်ားရေိွ နရင္ သငဆ္ တိ ေ္ မြးမည့္ အေႀကာင္း ႀကဳိတင္ ေၿပာၿပ ထားပါ။တခါတရံ ဆတိ ေ္ တြရဲ့ အသေံ ႀကာငမ့္ လုိလားအပတ္ ဲ့ အေႏွာငအ့္ ယွက္ ၿဖစ္တတ္ပါတယ။္ 19. When I go to buy my first Boer goats, what should I look for? အခု ဆိတဝ္ ယ္ေတာမ့ ယဆ္ ုိရင္ အၿပင္ပနး္ ဆိငု ရ္ ာေတြ ဘာႀကည္ရ့ မယ္ဆုိတာေၿပာၿပပါမယ။္ ပထမ ဆံုးသိထားဖ့ိုက က်န္းမာတဲဆ့ တိ က္ ဝုိ ယမ္ ယဆ္ ိုရင္ ၿပသနာအမ်ားစုကုိ ေရာွ ငန္ ငုိ ္တယဆ္ ိုတာပါဘဲ။ က်နး္ မာေရးေကာငး္ တယလ္ ုိ့ ယံႀု ကည္ရတဲ့ အေကာငက္ ို ဝယခ္ ဲေ့ ပမဲ့ေနရာ အေရြ႕အေၿပာငး္ ၊ ပတ္ဝနး္ က်င္ အသစ္၊ ရာသဦ တ၊ု အစာအေၿပာငး္ အလဲ ေတေြ ႀကာင့္ နာမက်နး္ ၿဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေႀကာငမ့္ ို႔ ဝယ္လာတဲ့ အေကာင္အသစ္ေတြကုိ လက္ရဆွိ တိ ္ေတြမွ အနဲ ဆးုံ ၂ပါတ္ခန့္ ခဲြထားရပါမယ။္ ႀကည္ရ့ ွဳ့ စစေ္ ဆးရန္ ခႏာၵ ကယို ္ အပူခ်နိ ္စစ္ပါ။ပုမံ နွ ္ အပခူ ်ိနက္ ၁၀၀.၅-၁၀၃F(ေနေရာင္ ေအာက္မွာသြားလာ လွဳပ္ရွားေနရင၁္ ၀၃ထ)ိ ရိွတယ္။က်နး္ မာေရးမေကာင္းတဲ့ အခ်က္ေတြက မ်က္ေခ်း။ ႏွာရညထ္ ြက္တာ၊ ေခ်ာင္ဆိးု ႏွာေခ်တာအပနိ ္လနြ ္ အဝလြန္တာ၊အားမရတွိ ာ၊အသကရ္ ဳွ ႏးံုွ ၿမန္တာ၊အသက္ရွဳသံထြက္တာ ၊ေၿခေထာက္ ေထာ့နင္းေထာ့နင္းၿဖစ္တာေတြေရွာင္ရမယ္။သူတု့ဟိ ာအလြယ္တကမူ ထနုငိ ္ဘဲ ၿဖစေ္ န မယဆ္ ုိရင္ ေၿခေထာက္မာွ အနာရွတိ တ္တယ္။ ဒးူ နဲေ့ ၿခဖဝါးမွာ အနာရမိွ ယ္ဆိရု င္ေတာ့ မဝယ္တာ အေကာင္းဆးုံ ပါ။က်နး္ မာတဲ့ ဆိတ္အနားကပမ္ ိရင္ သတူ ိ႔ုကယဥ္ေနရင္ အကငုိ ္ခံ အကပ္ခၿံ ပးီ မယဥပ္ ါး

10    ပါကအေဝးကိေု ရာွ ငဖ္ ယ္သြားတတတ္ ယ္။ က်န္းမာတဲ့အေကာင္နားကပ္ရင္ သူတ႔ိုမထဘဲမေနပါ၊ ထဖု႔ခိ ကခ္ ဲတဲ့အေနအထားမရပိွ ါ။ အလြယတ္ ကူထၿပးီ ေရာွ င္သြားနုငိ ္တယ။္ ေၿခမေထာက့္ နိုင္ တဲ့ ဆိတ္ေတြမွာ အမ်ားဆံးု ေတြ့ရတဲ့ ေရာဂါ၂ခုကေတာ့ foot rot နဲ့ interdigital dermatitis တ႔ိဘု ဲ ၿဖစ္တယ။္ ဒီၿပသနာ၂ခကု ို ၁ပါတ္ ၂ႀကမီ ္ ဆတိ ေ္ ၿခေထာက္ေတြကုိ သန္ရ့ ငွ ္းေရး လုပ္ေပးၿခငး္ ၊ ေၿခသၿဲ ဖတ္ေပးၿခင္း နဲ့ အၿခားေကာငေ္ တမြ ကူးရေအာင္ ကာကြယေ္ ပးရမယ္။ဆိတ္ရဲ့ ေနာကပ္ ငို ္း ကုစိ စပ္ ါ။အၿမီးနဲေ့ နာက္ေၿခေပါ။့ ေၿခာကေ္ သြ႔ၿပးီ သနရ့္ ငွ း္ ရမယ္။စုိစြတ္ၿပးီ အညစအ္ ေႀကးေတြကပ္မေနရ ဘူး။ ဝမ္းေလ်ွာတာဟာအစာ၊က်န္းမာေရးနဲ့ ကပ္ပါးေကာငေ္ တြေႀကာင့္လုိ့္ေၿပာနုငိ တ္ ယ္။ ေရာင္းတဲ့ သူ က အခုမွ အစာတစခ္ ုခုအမ်ားႀကီးစားမလိ ို့ၿဖစ္တာပါလိ့ုေၿပာတာမ်ဳိ းကုိမယုလံ ုိကပ္ ါနဲ့။ ဝမး္ ေလ်ွာ တာဟာက်နး္ မာေရးမေကာင္းတာဘဲ။ကးူ စကေ္ ရာဂါေတာင္ၿဖစ္နိငု တ္ ယ္။တစ္ခိ်နထ္ ဲမွာ သတိထားရမာွ က ေလာေလာဆယ္ဆယ္ မွာဝမး္ ေလ်ွာမေနတဲဆ့ တိ က္ သနေ္ ကာငၿ္ ပသနာမရဘိွ ူး လုိ႔မေၿပာနငို ဘ္ ူး။ ဒါေပမဲ့အၿခားအႏၱရယရ္ ွတိ ဲေ့ ရာဂါတစခ္ ုခရု ဲ့အစပ်ဳိ းလကၡဏာလဲၿဖစ္ေနနငုိ တ္ ယ။္ ဆိတ္ကို အနးီ ကပ္ ႀကည့္ လရုိ႔ ရင္သူ့ရဲ့မ်က္လုးံ နဲႏ့ ွာေခါင္းကုိ ႀကည့ပ္ ါ။သာြ းဖးုံ နဲ့မ်ကခ္ ြအံ တြင္းသားကစုိစြတၿ္ ပးီ ပန္းေရာင္ အရငရ့္ ရိွ မယ။္ ဆတိ ေ္ တြမာွ “Orf”Or“soremouth” ေရာဂါၿဖစ္တတ္တယ္။ ဒီေရာဂါက “Poxvirus” ေႀကာင္ၿ့ ဖစ္ၿပီး ႏွာေခါင္းနဲပ့ ါးစပ္ေဘးမာွ နာက်ငတ္ ဲ့အနာေဖးေတြၿဖစတ္ တ္ၿပီးဆိတ္မေတြမွာဆရို င္နသ့ုိ းီ ေခါငး္ မာွ လည္း ၿဖစ္တတ္ပါတယ္။ဆိတက္ ိုကိုငတ္ ြယ္တဲသ့ ူေတြလဲကးူ စက္နုငိ ္ပါတယ္။သြားေတြ က မက်ဳိ းမပဲ့နဲပ့ ံစု ံမွန္ရမယ။္ ဆိတ္ေတြမာွ ေရွ့အေပၚသြားမရွိပါ။ဒါေပမဲ့ ေအာကသ္ ြားက အေပၚ သြားဖးံု ကုိသပသ္ ပရ္ ပရ္ ပ္ထိေနရမယ။္ အေပၚနဲေ့ အာက္အလံ ြဲမေနရဘးူ ။သြားဟာ တိုတပု ္ၿပီး ဒါမွမဟုတ္ သြား မရိတွ ဲ့အေကာငဟ္ ာ အသက္ႀကီးေနပါၿပ။ီ အေၿမးွ ပါးေတြမွာ အေရာငေ္ ဖ်ာ့ေနရင္ ေသြးအား နညး္ ေနတတ္ၿပီး၊အစာအိမ္ထဲမွာေနတတတ္ ဲ့ သန္ေကာင္တစ္မ်ိ ဳးေႀကာင့လ္ ဲၿဖစန္ ငို ္တယ။္ ေနာက္ ေသေသ ခ်ာခ်ာဂရုစိုက္ႀကည့္ရမာွ ကေတာ့အေရၿပားေအာက္မွာမာတဲ့အဖေု တြပါ။အထးူ သၿဖင့ေ္ မးရုိး၊လည္ပငး္ ၊ တေတာငန္ ဲ႔ေနာက္ဖေနာငေ့္ ဘးဖက္နဲေ့ အာက္ဖကေ္ တြပါ။ ဒီအဖုေတြက ခ်စိ ္နဲ႔ တတူ ဲ့ လင့္ အက်ိတ္ ေရာငရ္ မး္ တဲေ့ ရာဂါၿဖစန္ ုိင္တယ။္ ဘက္တီးရီးယားပးို ကးူ စက္ၿပးီ ခပ္မာမာၿပည္အေၿခာကဖ္ တ္ေတြၿဖစ္လာ တယ္။ လင္အ့ က်ိတေ္ ပါက္ထြကလ္ ာရငၿ္ ပည္ေတြအၿပငထ္ ြက္လာၿပီးပါတဝ္ နး္ က်ငက္ ိုကူးစကေ္ စတယ္။ ေရာဂါၿဖစ္တဲ့အေကာငေ္ တကြ ိအု သားစားအၿဖင္ေ့ လ်ာွ ့ေစ်းနဲ့ေရာင္းထတု ရ္ တတၿ္ ပးီ ေရာဂါၿပငး္ ထနရ္ င္ လးံု ဝပယ္လုိက္ရတဲ့အတြက္ ဆုံးရးံု မဳွ ႕မ်ားတတပ္ ါတယ။္ အေရၿပားေပၚမာွ အနာရြတ၊္ အမာဖုေသးေသး ေတ႕ြ ရရင္ ဒါဟာအရငက္ ၿဖစခ္ ဲ့တာ ကာလတခုႀကာၿပလီ ို႕ ခန့မ္ ွန္းနငုိ တ္ ယ္။ေရာဂါကူးစကေ္ နတယ္ လိ႔ု ထငရ္ ရင္ မဝယ္တာအေကာင္းဆုံးပါ။လူကိုကူးစကန္ ငုိ ္တဲအ့ တြက္ အထူးသတိထားရပါမယ။္ ဆိတ္ဝယ္ တဲအ႔ ခါမွာ သတထိ ားသင့္တဲ့ အခ်ဳိ ့အခ်ကေ္ လးေတြကေတာ့ ကိုယ္အ့ နီးအနားတဝကုိ က္ အေကာငက္ ို ဝယ္သင့တ္ ယ္။ဘာလလ့ို ဲဆိရု င္ ဆတိ ေ္ တြက ရာသဦ တနု ဲ႔ လိုက္ေလ်ွာညီေထြၿဖစဖ္ ိ႔ု လြယတ္ ာေပါ။့ ေနာကေ္ ကာင္းတာတစ္ခကု ကိုယဝ္ ယ္လိုကတ္ ဲဆ့ ိတ္ေတြမွာ တစခ္ ခု ၿု ဖစ္ခဲရ့ င္ ေရာင္းလုိကတ္ ဲသ့ ူဆီက ေနအကအူ ညီတစ္ခခု ုရနုိငတ္ ာေပါ။့ ဆိပု ါစုိ့၊သင္ကဆိတ္သးို တစ္ေကာင္ဝယခ္ ဲ့ၿပီးဆတိ ္ကကုိယၿ့္ ခေံ ရာက္ ေတာ သ့ ားစပလ္ ႔ုမိ ရ၊ သုတ္ပုးိ အရညအ္ ေသြးမၿပညရ့္ င္ ေဆးစစ္ခ်က္စာရြက္နဲ႔ ၿပန္သြားလဲနုငိ တ္ ာေပါ့။

11    စးီ ပြားေရးသမားေကာင္းဆိရု ငၿ္ ပန္လဲေပးမွာပါ။လဲမေပးရငေ္ နာကလ္ ေူ တြနဲအ့ ေရာငး္ အဝယ္လုပဖ္ ိ့ုခက္ သြားမာွ ေပါ။့ ေနာကၿ္ ပီး ဆိတၿ္ ပိဳငပ္ ြဲ ေတြကဆုရတယ္ဆိတု ဲ့အေကာငေ္ တြကိုလဲေရွာင္ပါ။ အစာ အေကာငး္ ေတြ အမ်ားႀကးီ ေကၽြးထားတတတ္ ာမိ႔ု ကုိယ္က ရုးိ ရးို စားက်က္နဲ့ လြတွ ေ္ က်ာင္းေမြးရင္ ဘယ္ လို မွ အဆင္မေၿပနုိငပ္ ါ။ အေစ့အဆနစ္ ားေနရတဲဆ့ ိတက္ ၿမက္စား ရတဲ့အခါ ထုတ္လုပ္ မွဳ႕ က်သြားတာေပါ။့ 20. Where could a person find average prices for goats of a particular age or pedigree? ဆတိ ္တနဖ္ ိးု ဟာေနရာေဒသလကို ၿ္ ပီးေစ်းမတူပါ။USမွာသာမာနဆ္ တိ ္မတစေ္ ကာငက္ ုိ၂၀၀-၃၀၀ ေဒၚလာရိတွ တ္ၿပးီ ဆိတ္သးို ကေစ်းအစားစားရွိၿပးီ ေဒၚလာ၁၀၀၀၀၀အထရိ နိွ ိငု ္တယ္။ေငြ အမ်ား ႀကီး မသုံးခ်ငရ္ ငေ္ တာ့အသင့္အတင့ဆ္ တိ ္မေတြနဲ့ဆိတသ္ းို ေကာင္းေကာငး္ (ကိယု ္နိုင္သေလာက္) ဝယ္ ထားပါ။ ဒါဆုိအရညအ္ ေသြးေကာင္းတဲ့ သားေပါက္ေတြရလာလိမ့္မယ။္ 21. ေအာင္ၿမင္တဲ့ဆတိ ၿ္ ခမံ ာွ လပု သ္ ငတ့္ ဲ့အေလအ့ က်င့္ ေအာငၿ္ မငတ္ ဲေ့ မြၿမဴေရးသမားေတြနဲ့ေတ႕ြ ဆၿံု ပးီ ေမးၿမနး္ ႀကညတ့္ ဲ့အခါေအာက္ပါအေရးႀကီးၿပးီ အသးုံ က် တဲ့အခ်က္၁၀ခ်က္ေတြ႔ရလာတယ။္ ႀကည့္ရေအာင,္ (က) အရညအ္ ေသြးကအုိ ဓကိ ထားပါ။ -လုပင္ န္းအစမာွ တတ္နိုငသ္ မ်အွ ေကာငး္ ဆုးံ ဆိတ္သုးိ ကုိဝယ္ပါ။ေရာင္းသူက လုအိ ပရ္ ငလ္ ဲေပးနိုငရ္ ပါမယ္။သာမာနဆ္ တိ မ္ ေတဟြ ာဆိတ္သိုးေကာင္းေကာင္းနဲသ့ ားစပလ္ ကုိ ္ရငအ္ ရညအ္ ေသြးေကာငး္ တဲ့ သားေပါကေ္ တြရလာပါတယ္ (ခ) အမ်ားအားၿဖငၿ့္ ခံသမားေတြဟာဆတိ ္သုိးဖုးိ ေခ်ြတာတတႀ္ ကတယ။္ ဒါဟာမာွ းပါတယ။္ ဗဇီ ေကာငး္ တာကိုဦးစားေပးပါ။ (ဂ) စားက်ကက္ ုိဆိတ္ေတြအတြကအ္ ရညအ္ ေသြးအေကာငး္ ဆံးု ၿဖစ္ေအာင္လုပ္ထားပါ။ စားက်က္ မာွ လြွတ္ ေက်ာငး္ ၿခငး္ က ကုနက္ ်စားရတိ ္သက္သာၿပီး အာဟာရ ေပးစမြ ္းနုိငပ္ ါတယ။္ ဒါ ေႀကာင့္ မို႔ ႏစွ ပ္ ါတ္ လည္ေကၽြးနငို ေ္ အာင္ စားက်က္ကိစု စီ ဥ္ၿပးီ စကုိ ထ္ ားသငတ့္ ယ္။ ေနာက္ၿပးီ ေကာငး္ မနြ တ္ ဲ့ ၿခအံ ပု ္ခ်ဳပမ္ ဳွ ႕လဲရဖွိ ႕ို လိုတယ္။စားက်က္ကို အလွည္က့ ် ေကၽြးတာမိ်ဳးလပု တ္ ဲအ့ ခါ ပုငိ ္ရငွ ရ္ ဲ့အစအီ စဥ္ အတိငု း္ ၿခရံ ငွ း္ လ့အုိ ဆင္ေၿပတယ။္ ဆိတ္ေတြဟာအပင္ရဲ့အဟာရအရိဆွ ုံးအပငုိ ္းကုစိ ားေလ့ရတိွ ယ။္ (ဃ) နညး္ လမ္းေပါင္းစံုၿဖင့္အၿမတက္ ုၿိ မင့္တင္ပါ ဥပမာ- ႏြား၊ၿမင္းနဲေရာေမြးၿခငး္ ၿဖင့္စားက်က္ကုိရငွ း္ လင္းနုငိ ္ၿခင္း။သင့မ္ ွာသးီ ႏွစံ ုိက္ခင္းရိရွ ငစ္ ားက်က္နဲ႔ သီးႏွံကို အလညွ ့္က်စကုိ ္ၿခငး္ ၿဖင့္ ဆိတ္ေတြအတြကအ္ ဟာရဓါတပ္ ုိမိုရရၿွိ ပးီ ၿခရံ ွငအ္ တြက္လညး္ အပုိ ဝင္ ေငရြ ရွေိ စပါတယ။္ Boer ေတြကိသု းီ ႏံေွ တြရိတ္သိမး္ ၿပီးစကုိ ခ္ ငး္ ေတြမာွ လည္းေမြးနငို တ္ ယ။္ ကုိယ့္ ေၿမ ေပၚမာွ မလုိလားအပ္တဲ့ ေပါင္းပင္ေတြလြမွ ္းမးုိ မလာေအာငႀ္ ကိဳတငက္ ာကြယ္တဲ့ အေနနဲ႕ လဲ ပတ္ ေက်ာင္းနုိင္တယ။္ (င) ၿခစံ ညရ္ ိးု ကုိ လၿံု ခဳေံ အာငက္ ာၿခငး္ ၿဖစဆ္ ိတေ္ တြလြတထ္ ြကၿ္ ခင္း၊ၿပင္ပမအွ ႏရၱ ယ္ေပးနငို ္မည့္ အေကာင္မ်ား မဝငန္ ိငု ္ေအာငက္ ာကြယေ္ ပးရမည။္ ဆိတ္ေတြကခနု ရ္ တာႀကိဳက္တာမလ႔ုိ ု႕ိ အပရ္ င္ လ်ွပစ္ စ္ဝါယာႀကိဳး၊ သံဇကာေတြကာရံေပးရမယ။္ ေနာက္ဆိတ္သိးု ၊ ဆတိ မ္ နဲ႔ ဆိတ္ကေလးေတြကို

12    ခြၿဲ ခားနိငု ္ဖိ၊႔ု စားက်က္ကိုအလညွ ့္က်ေကၽြးနုငိ ေ္ အာင္ အကန႔္ေတြလပု န္ ုိငဖ္ ု႔ိ စစီ ဥ္ထားရမယ္။ (စ) သားေပါက္ၿပးီ သားဆိတမ္ ကုိဝယၿ္ ခင္းၿဖင့္ သ့ူရဲသ့ ားေပါကန္ ိငု စ္ မြ း္ နဲ့သားထနိ ္းနငုိ ္စြမ္းကို သနိ ငုိ ္ တယ။္ ဆိတ္ေတြဟာ ႏစွ ပ္ ါတလ္ ည္သားေပါက္နငို ္ၿပီး မိ်ဳးေအာငႏ္ ွဳံးလဲေကာငး္ တာေႀကာင့္ ဆတိ မ္ တစ္ေကာငဟ္ ာ၂ႏစွ ္ကုိ ၃သားေပါကေ္ လ့ရိွတယ။္ ေသာင့္ေရာွ က္မွဳ့နဲ့ အဟာရေကာငး္ မြန္ရငဆ္ တိ ္ ကေလး၆၉ေကာငအ္ ထရိ နငုိ ္တယ။္ ကယို ့္အတြက္အၿမတမ္ ်ားမ်ားရတာေပါ။့ (ဆ) ပါတ္ဝနး္ က်ငက္ ၿခံသမားေတြနဲဆ့ ကသ္ ြယၿ္ ပးီ သူတိရ့ု ဲအ့ မာွ းေတြ၊သင္ခနး္ စာေတြေလ့လာၿပီး ေကာင္းတဲ့အခ်က္ေတြကိုအတုယူလုပေ္ ဆာင္ရမယ။္ (ဇ) ၿဖစန္ ိုငသ္ မ်ွ automatic ေရတိုကစ္ ရာလုပ္ေပးသင့တ္ ယ္။ဒါမအွ ခ်နိ က္ နု ္သက္သာနိငု ္မယ္။ (စ်) အစာဝယရ္ ငမ္ ်ားမ်ားဝယ္ပါ။ကနု ္က်စရတိ ္သက္သာမယ။္ (ည) အစာခြက္ကၿို ခံနရကံ ိေု ဖါကၿ္ ပးီ ၿခအံ ၿပင္မာွ ဆင္ေပးထားပါ။ဒနီ ညး္ အားၿဖင့္အစာခြကထ္ ဲကမုိ စင္ မဝင္နုိင္ေတာ့ပါ။ဆတိ ္ေတြလဲအစာနဲ့ေရာၿပးီ သးူ တ့ိမု စငက္ ုိၿပန္မစားၿဖစေ္ တာ့ဘးူ ေပ့ါ။ (ဋ) ေငြအမ်ားႀကီးရငး္ ၿပးီ အေဆာကအ္ ဥးီ အႀကးီ ႀကးီ ေဆာကၿ္ ခငး္ ထက္အေဆာငခ္ ပေ္ သးေသး ေလးေတြ ၿခထံ ဲမာွ ခြဲေဆာကထ္ ားရငပ္ ုိၿပးီ အဆင္ေၿပတယ္။စားက်ကလ္ ညွ ့္ေကၽြးနငုိ ္ၿခငး္ အေရာင္းအဝယ္ လုပမ္ ယ္ဆိုရငေ္ ခတဆၱ ိတ္ေတြေလွာငၿ္ ပီးၿပသလ့ုရိ တာေပါ။့ Keeping Your Boer Goats Healthy(က်နး္ မာေရးထိန္းသိမ္းၿခင္း) 22. Boer ဆိတ္ေတရြ ဲအ့ ၿဖစ္အမ်ာဆုံးက်န္းမာေရးၿပသနာမ်ား ဒါအမ်ားဆံုးေတြရတဲေမးခနြ ္းပါ။စေမြးတဲသ့ တူ စေ္ ယာကအ္ ေနနဲ့ဘာက်န္မာေရးၿပသနာနဲ့ရငဆ္ ငုိ ္ရမလဲ ဆုတိ ာသဖိ ု့ိလုိအပ္တယ္။က်နမ္ ာတဲ့ဆိတ္ဟာအၿမတထ္ ြကဖ္ ုအ့ိ လားအလာေကာငး္ တယ္။Boerဆိတ္ ေတြဟာက်နး္မာႀကံ့ခငို ေ္ ပမဲေ့ ရာဂါအခ်ိ့ကသငရ့္ ဲဆ့ တိ ္အုပ္တစခ္ လု ံးု နဲစ့ ီးပြာေရးကအုိ ႀကးီ အက်ယ္ထိ ခိုက္နငို ္တယ္။သငအ့္ ေနနဲဒ့ ီအခ်က္ကိုသတိထားၿပီးေသေသခ်ာခ်ာကိငု ္တြယ္ဖုိ့လိပု ါတယ။္ ဆိတၿ္ ခံ ပိငု ္ရွင္ေတြရငဆ္ ုငိ ္ရမဲ့အၿဖစ္မ်ားဆးုံ ေရာဂါေတြကကပပ္ ါးေရာဂါနဲ့ခြာကၽြတေ္ ရာဂါေတြ ဘဲၿဖစ္တယ။္ ဒီေရာဂါေတနြ ဲတ့ ၿခားေရာဂါေတြအေႀကာင္းေအာက္မွာႀကညပ့္ ါ။ Parasites(ကပပ္ ါးပုိးမ်ား)Boerဆိတေ္ တြဟာအၿခားအသားစားဆတိ ္ေတြထကထ္ ခိ ိုက္လြယတ္ ယ္။ဘာ လု့ိလဲဆိေု တာ့သူတိရ့ု ဲပ့ ငရ္ င္းေဒသကကပ္ပါးေကာင္ေတြမရငွ ္သန္နငုိ တ္ ဲအ့ ပူပိငု ္းကလာခဲ့တဲအ့ တြက္ ၿဖစၿ္ ပီး Boers ဆတိ ေ္ တြဟာကပ္ပါးေကာင္ေတြကုိခနံ ိုင္ရည္နညး္ ပါးႀကတယ။္ စစုိ ြတတ္ ဲ့ေဒသ၊ ရာသီ ဆိုရငသ္ တိထားဖိလ့ု ိုတယ။္ ဆတိ ္ေသနုိငတ္ ဲ့ကပ္ပါးေကာင္အဓိက၂မ်ဳိ းရတိွ ယ္။ o Haemonchus contortus-- အစာအမီ ထ္ ဲမွာေနၿပီးေသြးစပု တ္ တ္တဲ့ပုးိ ၿဖစ္ၿပးီ ေသြအားနညး္ ေရာဂါ ၿဖစတ္ တ္တယ္။ o Coccidia--ဒီပုးိ ဟာအသူ ိမန္ ရံမာွ ေနၿပီးအေကာငေ္ ပါက၊္ ၿပီးေတာ ့အနူ ရံကိေု ဖါက္ထြက္ၿပးီ ေသြးဝမး္ သြားတာေတြရၿပီး ေကာငး္ ေကာငး္ မကသု ရင္အသကထ္ ခိ ိုက္နိုငပ္ ါတယ။္ ဆတိ ္ရဲအ့ စာလမး္ ေႀကာင္း၊ အဆုတ၊္ အသဲစတဲ့ ေနရာမ်ားမွာ ေနတတတ္ ဲအ့ ၿခားသန္ေကာငေ္ တြလဲ ရပိွ ါေသးတယ။္ အသက္ အႏရၱ ာယရ္ ိတွ ဲအ့ ဓိက၂မ်ိဳးကေတာ့အထက္ကၿပခဲ့တဲ၂့ ေကာင္ပါ။ဆိတအ္ ုပ္ေတြမွာအဓကိ စိးု ရမီ ရ္ တာက

13    ကပ္ပါးပးုိ ေတြနဲသ့ နခ္ ်ေဆးကုခိ ံနိုင္ရညရ္ ေိွ နတဲသ့ န္ေကာငစ္ ဲြေနတဲ့ဆတိ ္ကိကု ုသရတာပါ။မတိက်မေသ ခ်ာတဲ့အရပစ္ ကားနဲ့Vetေတြရဲထ့ ဲထဲဝငဝ္ ငစ္ ိတ္ဝင္စားမွဳ့ နညး္ တာေႀကာငလ့္ ြဲွမာွ းတဲ့သန္ခ်ေဆးသုံးစြဲမဳွ ့ ေတြၿဖစလ္ ာေစတယ္။ သန္ခ်ေဆးကုိခံနိုင္ရညရ္ တွိ ယ္ဆိုတာပံု မနွ ္ေဆး ပမာဏေပးေပမဲ့သန္ေကာင္ အေပၚ ေဆးကသက္ေရာက္မွဳ့မရွိဘးူ ။ ေဆးကိုခံနငို ရ္ ည္ရေွိ နေတာ့ သနေ္ ကာင္ကမေသ၊၊ၿပးီ ေတာ အေကာင္ေတြ ဆက္ေပါကေ္ နၿပးီ ခနံ ငုိ ရ္ ညက္ ိလု က္ဆငေ့္ ပးနငို ္ႀကတယ။္ ဒါဟာအရမး္ ဆုိးတာေပါ့။ ဒလီ ုခိ ံနိငု ရ္ ည္ရိွေနတဲ့ဆိတ္အုပေ္ တြကသို က္သာေအာငက္ ုသနုိင္တဲန့ ည္းလမ္းေတြရွိပါတယ။္ သံးု ရမဲ့ ပမာဏကုိအၿပညအ့္ ဝသုးံ ပါ။သုးိ မွာသံးု တဲပ့ မာဏအတုိငး္ ဆတိ ္မွာမသးံု ပါနဲ့။ဆိတ္ဟာသိုးမဟုတပ္ ါ။ ဆိတဟ္ ာသိုးထကေ္ ဆးပမာဏ၁.၅အဆလုပိ ါတယ။္ ေဆးပမာဏကုေိ လ်ွာသ့ ံုးလုိက္ရင္သန္ေကာင္ ေတြအကနု မ္ ေသဘဲက်နတ္ ဲ့အေကာင္ေတကြ ခနံ ုငိ ္ရည္ရွိလာႀကတယ။္ ေနာက္အေရးႀကီးတာကဆိတ္ ကိဆု တိ ္ေဆးဘဲသုံးပါ။ စားက်က္လညွ ့္သံုးၿခင္း-ကပ္ပါးေကာငအ္ မ်ားစုဟာ ဥကေနအရြယ္ေရာက္ဖုိ့ ပ်မ္းမ်ွ ၂၁ရက္ခနႀ့္ ကာတယ္။ဒီေတာ့ဆိတ္စားက်က္ကိုလစဥအ္ လညွ က့္ ်ေရြၿ့ ပာငး္ ေကၽြးရင္ ကပ္ပါး ေကာင္ရဲ့ ဘဝစက္ဝန္းတစပ္ ါတၿ္ ပည့္ဖုခိ့ ကတ္ ာေႀကာင့္ ကးူ စက္မဳွ က့ ်ဆင္းေစတယ။္ မွတ္တမး္ ထားပါ။ စစေ္ ဆးတိငု ္းသနခ္ ်ေဆးတုိက္ရမဲ့အေကာင္တငို ္းကိုမတွ ထ္ ားပါ။စစ္လိုကတ္ ုိင္းေတြေ့ နတဲ့ အေကာင္ ဟာကယို ေ္ ပးလုကိ တ္ ဲသ့ နခ္ ်ေဆးရဲ့ထိေရာကမ္ ဳွ ့ရွိမရကွိ ဝို မး္ စစၿ္ ခငး္ ၿဖင့္ ဆနး္ စစရ္ မယ္။ EPG(၁ဂရမမ္ ွာ ရတွိ ဲ့ သနဥ္ ပမာဏ)ကေဆးတိကု ၿ္ ပးီ ရငသ္ ိသသိ ာသာေလ်ာွ သ့ ြားရမယ္။မေလ်ာွ ့ရင္ေဆးက မထေိ ရာက္ တာၿဖစ္နငို ္တဲအ့ တြက္အၿခားသင့္ေတာ္တဲေ့ ဆးကုေိ ၿပာငး္ သးုံ ရမယ။္ အစာနဲေ့ ရတကုိ တ္ ဲ့ေနရာေတြသန့္ ရွငး္ ေၿခာကေ္ သြရ့ မယ။္ ၿမက္ေၿခာကေ္ ကၽြးတာကလည္းအကူအညေီ ပးရာေရာက္တယ။္ ဘာလို့လဲဆို ေတာအ့ ေၿခာက္လွမ္းတဲလ့ ုပ္ငနး္ စဥအ္ တြင္းသန္ေကာင္ဥနဲ့သားေလာငး္ ေတြမရွငသ္ နန္ ုငိ ္လဘ့ို ဲၿဖစ္ တယ္။ၿမက္ေၿခာကေ္ ပၚမာွ မစင္အညစအ္ ေႀကးေတြမေပဖုအိ့ ေရးႀကီးပါတယ္။မစင္စနြ း္ ေပမွဳ့ရိွရင္ၿမက္ ခငး္ ေပၚမာွ ညစ္ေပသလဘို ဲကးူ စက္မွဳအ့ ႏၱရာယ္ရပိွ ါတယ။္ အစာခြကန္ ဲ့ေရခြက္ေနရာကုိ အနည္းငယ္ ၿမငွ ့ေ္ ပးထားတာကဆိတေ္ တြရဲအ့ ႀကဳိ က္နဲ့ကုိကပ္ ါတယ္။ သတိၿပဳရမွာက ဆိတရ္ ဲေ့ ခါင္း၊ ေၿခ၊ဂ်ဳစိ တဲ့ အရာေတြမၿငေိ စရေအာင္ဂရုစုကိ ္ၿပီးဆင္ေပးပါ။ အၿခားတိရိစၦနအ္ မ်ိဳးအစားနဲ့ေရာေမြးသငတ့္ ယ။္ ၿမင္းနဲ့ ဆိတဟ္ ာ ေရာဂါၿဖစတ္ တ္တဲ့သနေ္ ကာငအ္ မ်ိ ဳးအစားၿခင္းမတပူ ါ။ႏြားနဲဆ့ ိတ္ကစားတဲ့ အစာၿခင္းမတူ။ ဒေီ တာတ့ စ္ေကာငန္ ဲတ့ စေ္ ကာငႀ္ ကားမာွ ”Vaccum”လ့ေုိ ၿပာလရ့ုိ တဲ့ေရာဂါအလိုအေလ်ွာကက္ ာကြယ္ၿပးီ သားအေၿခအေနတစ္ခၿု ဖစလ္ ာတယ္။တစ္ေကာင္အတြကအ္ ႏရၱ ာယ္ၿဖစ္မဲသ့ နဥ္ ၊သားေလာင္းကုိအၿခား တစ္ေကာငက္ ဘာမွထိခိကု ္မွဳ့မရိဘွ ဲစားလကို ္လ့ုိပါဘဲ။စားက်က္အလအံု ေလာက္ရပိွ ါေစ။စားက်ကက္ ်ဥး္ လြနး္ ရငသ္ နေ္ ကာင္ဥေတပြ ိုၿပီးမ်ားမ်ားစားမိတတတ္ ယ။္ ေနာက္ၿပးီ စားက်က္လဲ ပ်က္၊ရာသီကိလု ိုက္ၿပးီ ပရူ င္ဖံုထူမးို ရြာရငဗ္ ြကထ္ ၿဖစ္သြားတတတ္ ယ္။ 23.ကာကြယေ္ ဆး Boersေတြရဲက့ ်နး္ မာေရးမာွ ကာကြယေ္ ဆးကအေရးႀကီးတယ။္ (က).မၿဖစမ္ ေနထးုိ သငတ့္ ဲ့ကာကြယ္ေဆးကေတာ့ C/D/Tဘဲၿဖစ္တယ္။ဆလုိ ုတိ ဲ့ပိးု ေတြက Clostridium types C and Dနဲ့ Tetanusၿဖစ္တယ။္ ဒီပးုိ ေတြက Clostridial ေႀကာင့ၿ္ ဖစတ္ တ္တဲအ့ ေူ ရာင္ေရာဂါ၊ ေက်ာကက္ ပေ္ ရာဂါ (“pulpy kidney”)နဲ့ေမးခိုငေ္ ရာဂါ (tetanus)ၿဖစ္ေစတယ။္ အသက္၂- ၃လမာွ ပထမအႀကမီ ေ္ ပးၿပီး ၃-၄ပါတအ္ ႀကာမာွ ထပ္ဆင္အ့ ားၿဖည့္ၿခင္းထုးိ ေပးရမယ္။ၿပးီ ရင္ေတာ့ ႏစွ ္ပါတ္လည္ထုးိ ရပုံ ါဘဲ။ဇးီ နဲ့ဆတိ မ္ ကုိကေလးမေမြးခင္၁လအလုိေလာကမ္ ာွ ထးို ေပးၿခင္းၿဖင္ေ့ မြးလာမဲ့

14    ကေလးကိုနုိက့ တဆင့ခ္ ခု နံ ငို ္စမြ း္ ရရပွိ ါတယ။္ ဆိတထ္ းီ ေလးေတြကိုသင္းကြပ္မယ္ဆိရု ငေ္ မးခုငိ က္ ာကြ ယေ္ ဆးမၿဖစမ္ ေနထးုိ ပါ။ကာကြယ္ေဆးကုိလည္ပင္းအေရၿပားေအာကမ္ ာွ ထုးိ ပါ။အေရၿပားကုိေရာင္းဖိရ့ု ညရ္ ြယထ္ ားရင္ဒီနည္းအားၿဖင့တ္ နဖ္ ိုးမေရာ့ေတာပ့ ါ။ (ခ) အၿခားထုးိ သင့္တဲက့ ာကြယေ္ ဆးေတြကေတာ့foot rot၊ sore mouth (Orf)၊နဲ့ Caseous Lymphadenitis(CL)တိ့ဘု ဲၿဖစ္တယ္။ဒါေပမဲဒ့ ေီ ဆးေတြကုိဒီေရာဂါၿဖစ္တတတ္ ဲ့ဆတိ အ္ ုပ္ေတြမာွ သးုံ သင့္ပါတယ။္ ေနာကၿ္ ပီးသက္ေရာကမ္ ဳွ ့လဲကြဲၿပားနငုိ ္တယ။္ ေစ်းလဲအနည္းငယႀ္ ကးီ တယ္။အသးုံ မတတ္ ရင္ေဆးေႀကာင့ေ္ ရာဂါၿဖစတ္ တတ္ ယ။္ A Few Final Words on Boer Goat Health (က်န္းမာေရး အတြကမ္ ာွ စရာစကားတခ်ဳ)့ိ အထက္ကၿပခဲတ့ ာဟာBoerဆတိ ္ပုငိ ္ရွငေ္ တြရငဆ္ ုငိ ္ရမဲ့အေရးႀကးီ တဲေ့ ရာ ဂါတစ္ခ်ဳိ ့ကိုတငၿ္ ပထားတာၿဖစပ္ ါတယ။္ ဆိတဝ္ ယမ္ ယဆ္ ိုရငလ္ ညး္ ႀကည္ရ့ မဲအ့ ခ်ကေ္ တြကိရု ွငး္ လင္း လြယ္ကူစြာၿပထားတယ္။အတိုခ်ဳပ္အေနနဲအ့ ေကာင္အသစဝ္ ယ္မယဆ္ ရို င္ေအာကက္ ၿပထားတဲ့ အေကာင္ေတကြ ိုေရွာငပ္ ါ။ -ေၿခနာေနၿခငး္ ၊ေထာန့ ဲ့ေထာန့ ဲၿ့ ဖစ္ၿခင္း -ကုိယ္ခႏၵာမွာေရာင္ရမး္ တဲ့ေနရာရွိၿခင္း(အထူးသၿဖငေ့္ ခါငး္ နဲ့လညပ္ ငး္ ) -ဝမး္ ေလ်ာွ ၿခငး္ ၊အေမးွ ပါးမ်ားအေရာငေ္ ဖ်ာ့ၿခင္း၊မ်က္ရည္ႏာွ ရညက္ ်ၿခငး္ ၊ေခ်ာငး္ ဆိးု ၿခင္း ကာကြယၿ္ ခင္းကအေကာင္းဆံုးပါ။ဝယ္ဖုမ့ိ သငေ့္ တာတ္ ဲ့အေကာင္ကေုိ ရြးခ်ယန္ ိငု ၿ္ ခငး္ ဟာက်န္းမာတဲ့ ဆတိ အ္ ုပ္ရဖုိအ့ တြကပ္ ထမအဆင္ပ့ ါ။ 24. What should I feed my Boer goats to get the best weight gain? လအူ မ်ားစဟု ာဆိတ္အစာနဲ့ပါတ္သက္ၿပးီ အထင္အၿမငမ္ ာွ းတာေတြရိွတတတ္ ယ။္ အစာအကနအ့္ သတ္ နဲ့အလပု ၿ္ ဖစတ္ ယ္လထ့ို င္ႀကတယ။္ တကယ္ကေတာ့Boersဆိတ္ေတြဟာကြငး္ ၿပငက္ ်ယ္မွာ သြားလာ စပစ္ ုၿပီး သူတု့ိအတြက္ အေကာငး္ ဆံးု အစာကေို ရြးခ်ယ္ စားတတတ္ ယ္။ Boersေတြဟာ မႀကာခဏ ကၽြနေ္ တာတ္ ိ့ကု ေပါင္းပငလ္ ု့ိထငတ္ ဲ့ အပငေ္ တြ ကိစု ားတတတ္ ယ္။ တကယ္တနး္ က၄င္းအပင္ေတြ ဟာသတူ ုအိ့ တြက္အဟာရၿပည့တ္ ဲ့အပင္ေတြၿဖစေ္ န တတတ္ ယ။္ တကယလ္ ့ုိသငဟ္ ာ အရညအ္ ေသြး ေကာင္းတဲစ့ ားက်က္ကိုဖနတ္ ီးနငို ္ၿပီးသင့္ဆိတေ္ တြကို ေကာငး္ ေကာင္းစနစတ္ က် အစာေကၽြးတတသ္ ူ ဆရုိ င္ အပုိအစာဝယေ္ ကၽြးစရာမလိုေလာကေ္ အာင္ၿဖစ္နိုင္တယ။္ ဒါေပမဲ့ေဆာငး္ တြငး္ မွာေတာ့ သင့အ္ ေနနဲ့အရည္အေသြးေကာငး္ တဲၿ့ မကေ္ ၿခာက္နဲ့အစာနဳတစ္ခ်ဳိေ့ တာလ့ ုေိ ကာငး္ လပုိ ါလမိ ့္မယ။္ ေမၿြ မူးရးသမားတစခိ ်ဳိက့ သူတို့ရဲ့ဆိတ္ကုိတစ္နွစ္ပါတ္လးံု ဝဝၿဖဳိ းၿဖိဳးရေိွ နတာၿမင္ၿခင္ႀကတယ္။ဒါဟာ လက္ေတြ့မက်ပါဘးူ ။ပံုစံအားၿဖငန့္ ိဳ့ေပးကာလမွာအနညး္ ငယပ္ နိ သ္ ြားနိုင္သလအို စာရာွ းတဲေ့ ဆာင္းကာ လမွာကုေိ ရစစ္သြားနုငိ ္တယ။္ ေႏဥြ းီ ေပါကမ္ ာွ ပံမု နွ ္အေလးခ်ိနၿ္ ပနရ္ လာတာပါဘဲ။ဆတိ ္ေမြးၿမဴေရးမွာ အစာဖုးိ ကအမ်ားဆးုံ ကနု တ္ ဲအ့ သးံု စားရတိ ္ၿဖစတ္ ယ။္ တကယလ္ ုိ့သငက္ အၿမတရ္ ၿခင္ရငေ္ တာ့အစာ အမ်ားႀကီးေကၽြးတာကိုေရာွ ငပ္ ါ။ အသားစားအတြက္ မေရာငး္ ခင္အခ်ိနဆ္ ုရိ င္ေတာ့ ဝယေ္ ကၽြးတဲ့အစာ ေကၽြးသင့္ပါတယ္။ ေကၽြးသင့္တဲ့ပမာဏအေနနဲ့ တစ္ေပါင္ ရဲ့ ၄ပုံ၁ပုံေလာကစ္ ေကၽြးၿပးီ ေပါငဝ္ က္ ေလာက္ထၿိ ဖည္းၿဖည္းၿခငး္ တးို ေပးပါ။အေကာငရ္ ဲ့အရြယ္အစားကုိ ႀကည္ၿ့ ပးီ ၁ေပါငထ္ က္ပုိမေကၽြးပါနဲ။့

15    သင့ဆ္ တိ ္ကိုအစာေကၽြးေတာ့မယဆ္ ုိရင္သမားရိုးက်အစာေတြေကးၽြတာအၿပငအ္ ၿခားအဟာရေကာင္း တဲ့စြန့္ၿပစ္ပစၥညး္ ေတြလဲေကၽြးဖစု့ိ ဥ္းစားသင့္တယ္။သူမ်ားမလုပ္တဲ့အသစ္အဆနး္ ကိုရာွ ပါ။ ဒါကေို ဖာက္ထြက္ေတြးၿခင္းလေု့ိ ခၚရမယ္။(think outside the box)။နမူနာအေနနဲ့ ေၿပာရရငဝ္ ါေစ့၊ ပဲပိစပေ္ စအ့ ခြံ ေတနြ ဲ့ၿမက္ေၿခာကေ္ ကာင္းေကာင္းကေုိ ရာေကၽြးၿခငး္ ဟာ ေဆာင္းရာသစီ ာအေနနဲ့ ေကာင္းပါတယ။္ ဒီအစာဟာဝယ္ေကၽြးတဲ့ ေရာင္းတနး္ အစာထက္ေကာင္းတာကုိ ေတြရ့ တယ္။ (ၿမနမ္ ာၿပညမ္ ာွ ေတာ့ ပဲေမာွ တ္ ို့ ဖြနဲ ုတကို့ ိုဆလုိ ုိတာၿဖစ္နငို ္တယ။္ ) The Essentials of Breeding (သားစပ္ၿခငး္ အတြကအ္ ေရးႀကီးတဲအ့ ခ်က္) ေရခြ ်ယ္မွဳ့မွနက္ န္တဲ့သားစပ္မွဳ့ဟာ Boer ေမးြၿမဴေရးမာွ အရွဳးံ အၿမတက္ ဆို ံုးၿဖတန္ ငို ္တယ္။ သင့္ရဲ့ ရည္မနွ း္ ခ်ကဟ္ ာ က်နး္ မာတဲ့၊ ထတု လ္ ုပ္မွဳေ့ ကာငး္ တဲ့ Boersဆတိ ္အုပ္ကရို ဖုၿ့ိ ဖစတိ ယ္။ ဒအီ ပုိငး္ မွာ သငသ္ သိ င္တ့ ဲ့သားတင္သားစပ္ၿခင္း၊ ဇးီ ရွၿိ ခငး္ အေၿခခလံ ကၡဏာေတြနဲေ့ ကာင္းတဲ့မ်ဳိ းဆိတ္အုပေ္ ရြးခ်ယ္ ၿခင္းအေႀကာငး္ ေတြ့ရပါမယ။္ 25. What is the length of pregnancy for female Boer goats? (ကိယု ဝ္ န္ေဆာငက္ ာလ) ဆတိ မ္ ရဲ့ကုိယ္ဝန္ေဆာင္ကာလက၅လခန္ၿ့ ဖစပ္ ါတယ။္ 26. What is the best age and weight to breed a doe? (သားတင္ရနအ္ ေကာငး္ ဆုးံ အသကန္ ဲ့အေလးခ်နိ )္ ဆိတမ္ ကုိသားးတင္ေတာ့မယ္ဆရုိ ငအ္ သက္ထက္အေကာငဖ္ ြံ့ၿဖိဴးမဳွ က့ ပုိ ုိႀကည္ရ့ မယ္။ကိယု ့္ဆိတ္အုပ္ဲပ့ ် မး္ မ်ွအေလးခ်ိနက္ ဆုိ တိ မ္ ၆၅%ေလာက္ကရရငသ္ ားတငနိ ငို ပ္ ါၿပ။ီ ဒါဟာ၁ႏစွ ္ခြဲသားေလာကရ္ ွနိ ငို ပ္ ါ တယ္။အစာအဟာရေကာင္းရငေိ တာ၁့ ႏွစ္ေလာက္နဲ့လဲရတတပ္ ါတယ။္ ငယတ္ ုနး္ မွာသားတင္မလိ ကို ္ ရင္ႀကးီ ထြားႏဳွ ံးကိုထခိ ကုိ ္ၿ႔ပီးသားဖြားခ်နိ မ္ ွာမေမြးနိုင္တဲ့အခကအ္ ခဲၿဖစ္တတပ္ ါတယ။္ 27. Will Boer goats breed more than once a year? If so, are there any “tricks” to getting them to breed more frequently? (တစႏ္ ွစတ္ စသ္ ားထကပ္ ုနိ ုိင္သလားႏငွ ္တ့ စသ္ ားထက္ပိုေအာငလ္ ပု န္ ညး္ ရသိွ လား) စာရြကေ္ ပၚမွာေတာ၂့ ႏွစ္ကိ ိ၃ု သားက်နုိင္တယ္။ ဒါေပမဲအ့ ဟာရၿပညမ့္ ွီေအာင္ေကၽြးရတာနဲ့ ကုကိ ္မ ကိုက္ႀကည္သ့ ငတ့္ ယ။္ ဆိတမ္ ရဲက့ ်န္းမာေရးအရေတာ၁့ ႏွစ္၁သားက်တာအေကာင္းဆးုံ ပါ။ ဆတိ ္မ အတြက္ သားခြဲၿပးီ အ္ ၿပည့္အဝၿပန္ လည္က်နး္ မာလာဖ့ိုနဲ့အဟာရၿပည့္လာေစတယ။္ က်နးမ္ ာၿပီး အဟာရၿပည့တ္ ာနဲအ့ မ်ေွ နာကသ္ ားစပရ္ ာသီခ်ဳနိ မ္ ွာ မ်ဳးိ ေအာင္ႏွဳံးပိေု ကာင္းလာတယ။္ ဆတိ ္ကေလး ေတြေပါကဖ္ ့ုိ ရာသီကိလု ညး္ ေရြးသငတ့္ ယ္။ အခ်ဳ့ိကုိ ေႏြရာသမီ ွာ ေပါက္ေစၿပးီ ေနာက္တခ်ဳံိကေို ဆာင္း မာွ ေပ႔ ါကေ္ စတယ္။ ဒီနညး္ နဲေ့ စ်းကြကက္ ိုထနိ း္ ထားနိငု ္တယ။္ သားေပါက္ခ်ိန္ကုိ ႏစွ ပ္ ါတလ္ ည္ေအာင္

16    ထားၿခငး္ ၿဖင္ဆ့ တိ ္တစခ္ ်ဳိ ့ဟာေဆာင္းတြင္းမာွ သားေပါကၿ္ ပီးတစခ္ ်ဳိဟ့ ာေႏြမွာေပါကလ္ ာမယ။္ အစာရွား တဲအ့ ခ်နိ ္၊ကပ္ပါးပိုးမြွားေပါမ်ားခ်နိ စ္ တဲအ့ ခ်ိန္ကာလေတြကိုသငတ့္ င္သ့ လုိရငဆ္ ိငု န္ ုိငတ္ ယ။္ 28. What does it mean to “synchronize” the breeding season, and how can I do it? (ၿမိင္ညွိၿခင္းနငွ ္လ့ ပု ပ္ ံလု ပု န္ ည္း) ဆိတ္မမ်ားၿမိဳင္လာခ်ိနက္ ုိညိေွ ပးၿခင္းကသားေပါကခ္ ်ိနက္ ိအု နီးစပ္ဆးံု တူညီေစတယ္။အခ်နိ အ္ တတူ ူေပါ ကၿ္ ခင္းေႀကာငသ့္ င္လုပလ္ ိုတဲ့အစအီ စဥေ္ တြလုပ္ရတာလြယ္သြားတာေပါ့။အလြယ္ဆံးု နည္းကေတာရ့ ာ သီခ်ိနမ္ တိုင္ခင္ဆိတမ္ နဲဆ့ တိ ္သုးိ ေတြကုိတစ္ၿခံစီခဲြထားလုိကပ္ ါ။ေနာက္အတေူ ရာၿပးီ စားက်က္ထဲလြတွ ္ ေပးလိုကပ္ ါ။၃၅ရက္ခနအ့္ တတူ ြဲထားၿပးီ ၿပနခ္ ြဲလကို ပ္ ါ။ဒီလအတြင္းေသခ်ာေအာငလ္ ပု န္ ိငု ရ္ င္သားေပါက္ ခ်ိနက္ ိစု ီစဥ္လု့လိ ြယသ္ ြားတယ။္ ကုယိ ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္က၅လေလာကဆ္ ိုေတာေ့ ဆာင္းမွာသားစပရ္ ငေ္ ႏြ မွာ သားေပါကမ္ ယ္။ေႏြမွာသားစပရ္ င္ေဆာငး္ မာွ သားေပါကမ္ ယ။္ 29. When choosing breeding stock, what should I look for? ဆတိ သ္ ိးု ေရြးခ်ယ္ၿခင္း ေကာငး္ မြန္တဲ့ၿပင္ပရုပသ္ ြငစ္ စေ္ ဆးၿခင္းဟာသင့္ရဲ့ဆတိ ္သုိးကသားစပရ္ ာသမီ ာွ အေကာငး္ ဆးုံ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္နိငု ္ဖေုိ့ သခ်ာေစရနစ္ စေ္ ဆးၿခငး္ ၿဖစ္တယ္။ပုစံ မံ နွ ္ၿပီးေတာင့္တငး္ သတရ္ ပတ္ ဲ့ေၿခေထာက္ ေတြကအေရးႀကီးတယ္။သားစပ္ရာသီမာွ ဆိတ္သိးု အေနနဲဆ့ ိတမ္ ေတြေနာက္လိကု ၿ္ ပးီ သားေတာငး္ ၿခငး္ (Heat)ကုစိ စေ္ ဆးၿခငး္ ၊အဆငသ္ င္ၿ့ ဖစ္ေနတဲဆ့ ိတ္မကုိသားတငၿ္ ခင္းေတြနဲတ့ စခ္ ်နိ လ္ းုံ အလပု ရ္ ွဳတေ္ နရ မာွ ၿဖစ္တဲ့အတြကေ္ ၿခေတာက္ေတြမွာအနာေရာဂါကငး္ ဖေ့ုိ ရးႀကီးပါတယ္။ ကယုိ ္ခႏာၵ ကလည္း အေရး ႀကီးပါတယ္။ဝေနတဲ့ဆတိ ္ေတြဟာသတူ ့ရုိ ဲ့ေဝွးေစမ့ ာွ လည္းအဆီေတြရိွေနတတ္တယ္။အဆေီ တြကအပူ ကုိကာထားတဲ့အတြကသ္ ုတ္ေကာငေ္ တြရဲရ့ ငွ သ္ န္မွဳ့ကထုိ ိခိုကေ္ စတယ။္ ဝေနတဲ့ဆတိ ဟ္ ာ သ့အူ လပု ္ ကုိ သူေအာင္ၿမငေ္ အာငစ္ မြ ္းေဆာငဖ္ ုိ့ ခက္ခဲတတတ္ ယ္။ အၿခားတစ္ဖကမ္ ာွ ေတာ့ ပိနလ္ ြန္းတဲ့ အေကာင္ဟာလည္း သားစပ္ရာသတီ စခ္ ုလးံု မာွ မစြမး္ ေဆာင္နငုိ ္ၿပနဘ္ ူး။ ဒေီ တာ့ေတာင္တ့ င္းတဲ့ ကိုယ္ခႏၵာ၊ႀကံခ့ ုိငတ္ ဲ့ ေၿခလကန္ ဲ့ေၿပၿပစတ္ ဲ့ပံစု ရံ ွတိ ဲဆ့ တိ သ္ းို ကေုိ ရးြခ်ယရ္ ပါမယ္။ ဆတိ ္ေတြဟာမ်ိဳးရးို လကို တ္ တတ္ ဲ့ သဘာဝရတိွ ဲ့အတြက္ ဆိတသ္ ိးု ေရြွးတဲ့ ေနရာမွာ ေဝွးေစ့ႀကးီ တဲ့အေကာင္ကုိ ေရြးသင့္ တယ။္ ေဝးေစလ့ းံု ပါတႀ္ ကးီ တဲ့အေကာင္ ေတြကမ်ဳးိ ေအာင္တာပိုေကာင္းတတတ္ ယ။္ အသကႀ္ ကးီ လာတာနဲအ့ မ်ွေဝွးအတိ ပ္ ိုႀကးီ လာတတ္ၿပီးသားေအာင္ႏွဳံးပိေု ကာငး္ လာတယ။္ ေဝွးေစဟ့ ာအရြယ္ညီ ရမယ္၊ အရမး္ မာမေနရဘူး၊အက်ိတေ္ တြေရာင္တာေတြမရွရိ ၊အသာ အယာကငုိ ္ၿပးီ ညစွ ္ရငလ္ ဲနာက်င္ တဲပ့ ုစံ ံမရေွိ စရ။ သရူ့ ဲ့ေနာကပ္ ိုင္းက တစ္ေယာကေ္ ယာကက္ ုငိ ္တြယမ္ ဴွ ့ကုိ အေလ့အက်ငရ့္ ွေိ နေစရ မယ္။ ေဝွးေစအ့ ေရခြဟံ ာေၿခာက္ၿပီးသန့္ရွင္းေနရမယ္။ႀကမး္ တမး္ မွဳ့မရွေိ စရ။ ေဝွးေစ၂့ ခႀု ကားမွာ ပုံမွနမ္ ဟုတတ္ ဲ့ ကြဲေႀကာငး္ ရိေွ နရငမ္ ်ဳးအိ ၿဖစမ္ သးုံ သငပ့္ ါ။ သငဟ္ ာဆိတသ္ ိးု အတြက္ ေစ်းေကာငး္ ေကာငး္ ေပးထားရတယ္ဆရုိ ငက္ ၽြမ္းးကၽြင္တဲV့ etနဲဆ့ တိ သ္ ုိးရဲမ့ ်ဳးိ အတြက္သငေ့္ တာမ္ ွဳ့ကိုစစေ္ ဆးသင့္ တယ။္ ရုပ္သြငက္ ို လညး္ စစ္ေဆးရသလိသု တု ္ပိးု နမနူ ာကိုလညး္ စစ္ရမယ္။အရညအ္ ေသြးေကာငး္ တဲ့ သုတပ္ ိုးရိမွ မွ ်ဳးိ ေအာင္ႏဳွ ံးေကာငး္မွာၿဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္ဝယ္မဲဆ့ တိ ္သိုးရဲ့ေမြးရာဇဝငက္ ႀို ကညၿ့္ ခငး္ ၿဖင့္လဲ သအ့ု လားအလာကသို နိ ိုင္တယ။္ သရူ့ ဲ့ေမြးစအေလးခ်ိန္၊သားခြဲခ်ိနအ္ ေလးခ်ိန္၊သ့ူရဲ့သားခ်ငး္ ေတြ အေႀကာင္းကလည္းသူ့ရဲ့အရည္အေသြးကိုခန့္မွန္းနုငိ ္တယ။္ ၿဖစ္နုိငရ္ ငသ္ ့အူ ေမရဲရ့ ာဇဝင္ကလညး္ သူ့ရဲ့

17    အလားအလာကိုၿပနငို တ္ ယ။္ ဆိတ္သးုိ ရဲ့လိင္စိတ္ေကာင္းဖုလိ့ တို ယ္။ဆိတ္မေတြကိစု တိ ္ဝငစ္ ားမဳွ ရ့ ရိွ မယ။္ ေကာင္းတဲ့သားစပ္ႏဳွ ံးဟာနာရဝီ က္အတြငး္ မွာ၄-၆ႀကီမ္ရ.ရမယ။္ ၂-၃ႀကမီ ္ရမယဆ္ ရုိ င္ လကံၡနိုင္ ေလာကေ္ ပမဲ့ဒီထက္ နည္းသြားမယ္ဆိရု င္မေကာင္းေတာပ့ ါ။ အရြယ္ေရာကၿ္ ပီးဆိတ္သိးု ဟာ ဆတိ ္မ အေကာင္၃၀ေလာက္ကိုထနိ း္နငို ္တယ္။ အသကအ္ ရြယပ္ ႀုိ ကီးတဲ့ အေကာငေ္ တြက ပုိၿပီးထိထေိ ရာက္ ေရာက္ထနိ ္းနိုငတ္ ယ။္ ငယေ္ သးတဲအ့ ရြယေ္ ရာက္စဆိတ္သးို ေတြက၂၀ေလာက္သာထနိ းန္ ုိငတ္ ယ္။ ဆိတ္မအေကာင္၁၀၀ေလာကက္ ုိ ဆတိ ္သိုး၃-၄ေကာင္ထား ေပးၿခင္းၿဖင့ဆ္ ိတ္မအားလုံးသားစပ္ၿပးီ ၿဖစ္နုိငတ္ ယ္။ ဆတိ ္ေတြမွာလည္း သတူ ့ိုအႀကဳိ က္ရွတိ တ္တာမ့ို ဆတိ ္သိးု မ်ားၿခင္းၿဖင့္ အားလံုးသား တင္ၿပးီ ၿဖစ္နငို ္တယ္။ မ်ဳိးဆတိ ္မေရြးခ်ယၿ္ ခင္း ဆိတ္မေတြဟာႏွစ္ပါတ္လည္ၿမဳိင္လာတတ္တဲသ့ တၱဝါေတြၿဖစ္တယ္။ေနာကရ္ ာသီအလုိကလ္ ဲၿမဳိ င္လာ တတတ္ ယ္။သူတ့ုဟိ ာေန့တာတတို ဲရ့ ာသမီ ာွ ၿမိဳငလ္ ာေလ၇့ တိွ ယ။္ ဆိတ္သိုးလုိဘဲၿပင္ပပစုံ ေံ ကာင္းတာေ ရးြခ်င္းၿဖငက့္ ်န္းမာတဲဆ့ တိ ္အုပရ္ ေစတယ။္ ဆိတ္မဒနး္ ဝယ္ရငန္ သ့ုိ းီ တံေတြေကာင္းေကာငး္ ဖြံၿဖဳးိ တာစစ္ ရမယ။္ သားေမးြဖူးတဲဆ့ တိ မ္ ဆိုရင္နုိအ့ ုံကမဒနး္ ေတြထက္ပၿို ပးီ ဖံြၿဖိဳးရမယ။္ နအု့ိ ံေု တြဟာညညီ မီ ်ွမ်ွ၂ဖက္ လုံးဖြၿံ ဖဳိ းရမယ။္ အက်ိတ္ေတြ၊မာေနတာေတရြ ိွရင္ ၿပသနာတစခ္ ခု ရု ခွိ ဲတ့ ာၿဖစ္နုိငတ္ ယ္။ ထခိ ကို ္မတိ ာတို့ နုအိ့ ေံု ရာင္ေရာဂါတၿ့ို ဖစ္နိုငတ္ ယ္။အရင္ေၿပာခဲသ့ လုဘိ ဲကိုယဝ္ ယမ္ ဲ့ဆိတ္အပု ္ရဲရ့ ာဇဝငက္ ိုစစ္ပါ။က်နး္ မာ ေရးရာဇဝင္ စစပ္ ါ။သန္ခ်ေဆးဘယႏ္ ွစ္ႀကမီ တ္ ိကု ထ္ ားလဲ၊ဘာၿပသနာေတြ ၿဖစဖ္ းူ လဲဆိုတာေတြေပါ့။ ကယို လ္ က္လွမ္းမမီွတဲေ့ နရာကဝယ္တာထက္ကုိ္ယ္နဲန့ ီးစပ္ယံႀု ကည္ရတဲသ့ ူဆကီ ဝယ္တာပုအိ ဆငေ္ ၿပ တတ္ပါတယ္။ေရာဂါၿပသနာတစခ္ ုခုေႀကာင့္ကယုိ ္ဆ့ ိတအ္ ုပ္ထခိ ကို ဆ္ ံရု ွဳးံ သြားနိငု တ္ ယ။္ 30. What are the most important factors in increasing successful multiple births? အေကာငမ္ ်ားမ်ားေပါက္ႏဳွ း့ံ ၿမငေ့္ စမဲအ့ ေရးႀကီးတဲ့အခ်က္ Flushing လုပတ္ ာဟာသားေပါကအ္ ေကာင္ေရမ်ားမ်ားရဖု့အိ ေရးႀကးီ တဲ့အခ်က္ဘဲၿဖစတ္ ယ။္ ဒီနည္းကိုသားစပရ္ ာ သီမေရာကခ္ င၄္ ပါတ္အလကို စတငရ္ တယ။္ ဆိတမ္ ေတြကိုအရည္အေသြးေကာငး္ တဲ့စားက်က္မာွ လြွတ္ ေက်ာငး္ ေပးရမယ္။ ေကာငး္ တဲစ့ ပစ္ ာလေဲ ကၽြးေပးရမယ။္ ဆတိ ေ္ တြကုဒိ နီ ညး္ အားၿဖင့အ္ င္အားၿမင့္ တင္ေပးၿခငး္ ၿဖင့္ မ်ဳးိ ဥ ေကၽြၿခငး္ ကၿုိ မငွ ့တ္ င္ေပးနိုငတ္ ယ။္ ဒီလလုိ ုပ္တာကို သားစပရ္ ာသီ တစ္ေလ်ာွ က္ လးံု နဲ့ ရာသီၿပးီ ေနာက္ရက္၄၀ေလာကဆ္ ကၿ္ ပးီ ထားေပးရမယ္။ ဆိတ္သိးု ကိသု ားစပ္ရာသီခ်နိ က္ ုန္ခ်ိန္ မာွ ဖယ္လကုိ ္ရမယ။္ ဒလီ ိုလုပၿ္ ခငး္ ၿဖင့သ္ ေႏၵသားေလာငး္ ဟာသားအမိ မ္ ာွ ေကာင္းမြန္စြာတြယက္ ပေ္ စ တယ္။ ဆတိ ္သုိးတစေ္ ကာငထ္ နိ း္ နငုိ ္မဲ့ဆိတ္မအေကာငေ္ ရ ၂၀-၃၀ ေလာကစ္ ဖု ဲြ့ ေပးထားရမယ္။ အထးီ နဲအ့ မကို အခ်ငး္ ခ်ငး္ ၿမငေ္ နရေပမဲ့ မေတြ့ရေအာငၿ္ ခံကာ ထားေပးရမယ။္ သတူ ့ုိကို အတမူ ထား ခင္အနည္းဆံးု ၇-၁၀ရကခ္ ြဲထားေပးရမယ။္ ဆိတ္မေတြမာွ ပထမဆးုံ အႀကမီ ္ၿဖစ္တဲၿ့ မဳိ င္ဟာ “တိတတ္ ခိုး ၿမိဳင“္ (Silent Heat)ၿဖစေ္ လမ့ ရပိွ ါ။မ်ဳးိ ဥေကၽြၿခင္းမရိွပါ။ ေနာကတ္ ႀကမီ ၿ္ မငိ လ္ ာရင္ေတာမ့ ်ဳးိ ေအာငန္ ိငု ္ တယ။္ ညပငုိ း္ မာွ ကေလး မေမြးေအာငဆ္ ိတ္မကုိညေနပုိငး္ မာွ ၿမက္ေၿခာကေ္ ကၽြးေပးရမယ။္ ကေလး ေမြးလာရင္ဆတိ မ္ နဲက့ ေလးကိ၁ု -၂ရက္ ေလာကအ္ တူတြဲထားၿခင္းၿဖင့္ သားအမၿိ ခင္း နးီ ကပ္ေစတယ။္ ကုိယ္လိုၿခင္တဲ့အခိ်န္မာွ ဆိတ္ကေလးရဖိ့ု ႀကဳိ တငတ္ ြက္ခ်က္ၿပီးအစာေကၽြးရမယ။္ အဟာရလေုံ လာက္

18    တာနဲ့ အမ်ွ မ်ဳဥိ ေကၽြနဳွ ံးၿမွငလ့္ ာေစတယ။္ ဒလီ ဆုိ ိတမ္ ေတြဟာ အမ်ားအားၿဖင့္အမြွာေမြးတတ္ၿပးီ တစ္ခါတစ္ရံ၃ေကာင၊္ ရာွ းရာွ းပါးပါး၄ေကာငထ္ ေိ ပါက္တာေတြရတယ။္ ဆိတ္မေတြဟာသား၁ေကာင္က ေန၂ေကာင္ကိုအေကာင္းဆုံးထိန္းနုငိ ္တယ။္ သားေပါက္ေကာင္ေရမ်ားလာတဲအ့ မ်ဆွ ိတမ္ က ေပးနငို ္ တဲအ့ ဟာရက်ဆင္းလာၿပီးကေလးေတြကဝုိ ေအာငမ္ ေကၽြးနငုိ ္ေတာ့ဘဲသ့ူရဲ့ခႏၵာကုယိ ္လဲက်ဆငး္ လာ မယ။္ 31. How can I prevent my Boer does from having a miscarriage? သားေလ်ွာ၊သားပ်ကၿ္ ခငး္ ကုိဘယလ္ ကို ာကယြ န္ ိငု မ္ လဲ ကယို ဝ္ န္ရိစွ အေစာပငို ္းမာွ သားပ်ကသ္ ားေလ်ွာၿခငး္ ဟာၿဖစ္ေလ့ၿဖစ္ထရွိၿပးီ သင့္အေနနဲ့ဘာမွလုပ္မေပး နိငု ္ပါ။ဆတိ အ္ ခ်ငး္ ခ်ငး္ ထိမိ၊ခုကိ မ္ ၊ိ ကနမ္ ိၿခင္းေတြကလည္းသားပ်ကၿ္ ခငး္ ၿဖစ္ေလ့ရွိတယ္။ေနာက္ၿပးီ သာ းေလ်ာွ ေစတဲေ့ ရာဂါတစခ္ ်ဳ့လိ ဲရပိွ ါေသးတယ္။ဆတိ မ္ ေတြဟာထခိ ကို ္လြယ္တာမို့ကုယိ ္ဝန္ေဆာင္ကာလ တေလ်ွာကလ္ ံုးနဲအ့ ထူးသၿဖင့္ကိယု ဝ္ န္ရင္တ့ ဲ့ကာလမွာပိၿု ပးီ ဂရုစိုက္ရမယ။္ တကယ္လသ့ုိ ငအ့္ ေနနဲသ့ န္ ခ်ေဆးတကို ္ဖ့ုိတအုိ့ ၿခားအုပစ္ လု ုိက္တစခ္ ုခုလပု စ္ ရာရိွရငသ္ ူတုအ့ိ တြက္ထိခိုက္မဳွ အ့ နဲဆးံု ၿဖစေ္ အာင္ သတိၿပဳရမယ။္ သတူ ့ကုိ ုိကိငု ္တြယ္တဲေ့ နရာမွာေႀကာက္လန့္ေစတဲ့ေၿခာကလ္ နွ တ့္ ဲအ့ ၿပဳအမမူ ၿဖစ္ေစရန္ သတၿိ ပဳရမယ္။ဆိတ္မေတြကအုိ စာေကာငး္ ေကာငး္ လုလံ ံုေလာက္ေလာကေ္ ပးထားရမယ္။ ဝေနတဲ့ဆတိ ္မတစ္ေကာငက္ ိုရုတတ္ ရက္အစာၿပတသ္ ြားေစရင္ သခူ့ ႏၵာကုယိ ထ္ ဲမွာရတွိ ဲအ့ ဆကီ ုိ စတင္ ၿဖဳိ ခြဲၿပးီ သံုးစြဲရတယ္။ အဆီကိုသံုးတာမ်ားလာရင္ ကီတုံးဆုတိ ဲအ့ ဆေီ ခ်ဖ်ကရ္ ာမွ ထြက္လာတဲ့ပစညၥ း္ တစ္မ်ဳးိ ေႀကာင့္ ကယုိ ဝ္ န္ကအို ဆိပ္သင့ေ္ စတယ္။ဒီလုၿိ ဖစခ္ ဲ့ရငေ္ ၿပာငး္ ဆန္မထွ ပု လ္ ပု ္တဲ ့Caro syrup နဲ့ေရကမုိ ်ားမ်ားတိကု ္ေပးရမယ္။ 32. What treatments must the mother and kids receive after birth? မိခင္ဆိတမ္ နဲ့ကေလးကိေု မြးၿပးီ စမာွ ေပးရမဲက့ သု မဳု့ွ ေပါက္ခါစဆိတမ္ နဲ့ကေလးကုိအထးူ ဂရစု ိကု ္ရမယ။္ အထူးသၿဖင့္ ပထမရက္ပိငု ္းမ်ားမာွ ေပါ။့ မိခင္ကိေု ရနဲ့အစာေကာငး္ ေကာငး္ ေပးပါ။ ကေလးကုိ အသကရ္ ဴွ လမး္ ေႀကာင္းသန္ရ့ ွငး္ ပါေစ၊ ခ်ကႀ္ ကိဳးကုိအငုိ ္အုဒိ ငး္ သတု ေ္ ပးပါ၊ေမးြ.ေမြးၿခငး္ လပု ္ေပးတာ အေကာငး္ ဆုးံ ပါ။ အားနည္းတဲ့ ဆတိ က္ ေလး ေတြကနုိ ုစ့ိ ိုန့ ငို ေ္ အာင္ကူညေီ ပးပါ။ေမြးစမွ ၁ရက္ အတြငး္ ကုယိ အ္ ေလးခ်ိန္ရဲ့၁၀%ထက္မနည္းေစတဲန့ ဥ့ုိ းီ ရညက္ ိုဝင္ ေအာင္တိုက္ ေပးပါ။သတူ ့ုဗိ ုိက္ကေလးေတြ တငး္ လာေအာငတ္ ိကု ရ္ မယ္။နု့ိဦးရညမ္ ာွ ပါတဲ့ခခု ့ံနငို ္စြမ္းေတြဟာဆတိ ္ကေလးရဲခ့ ုခံနငုိ စ္ မြ း္ ရည္ကိုၿမွင့္ တငေ္ ပးတယ္။နဥိ့ု ီးရညမ္ ်ားမ်ားရတဲ့ဆိတ္မဆရို ငေ္ နာငလ္ အို ပတ္ ဲအ့ ခ်နိ သ္ ုံးနငို ေ္ အာင္ ေရခေဲ သတၱာ ထဲမာွ သမိ ္းထားနုိင္တယ္။ အကအူ ညီေပးေနပါလ်ကွ ္ဆိတက္ ေလးက ေကာင္းေကာငး္ မစားနိငု ္ရင္ နဘ့ို ူး ထဲမာွ န့ထုိ ဲ့ၿပးိ တိုက္ေပးရမယ။္ အဆုးံ စြနလ္ ုအိ ပလ္ ာရင္ဗကုိ ထ္ ဲကပို ကုိ ထ္ ညၿ့္ ပးီ ေကၽြးရမယ္။ ဒါက ေနာက္ဆုးံ အဆင့္ေပါ။့ ပကုိ ္ထည့တ္ ဲအ့ ခ်ိန္မွာအစာလမ္းေႀကာင္းထဲမေရာက္ဘဲအဆုတ္ထဲမေရာကဖ္ ုိ့ သတထိ ားရမယ။္ မွားသြားရင္ဆတိ က္ ေလးေသသြားမယ။္ တခါတရမံ ာွ ဆတိ ္မကသ့ူကေလးကနို ုိ့တိုက္ ဖၿုိ့ ငင္းဆန္တတ္တယ္။ဒီလိၿု ဖစ္လာရငက္ ုိယ္သမိ း္ ထားတဲန့ ့ဥုိ ီးရညက္ ုတိ ုိကန္ ငို ္တယ္။ ဒါမမွ ဟုတ္ တၿခား အဆင္ေၿပမဲ့ဆတိ ္မတစ္ေကာငရ္ ဲ့ အကူအညယီ ူၿပးီ နုိ့တိကု ေ္ စရမယ။္ ကေလးေတြေမြးၿပးီ သြားရင္ ဆိတအ္ ုပက္ ိုအဟာရလအို ပခ္ ်က္ေပၚမူတည္ၿပးီ ခြဲလုိကၿ္ ခင္းၿဖင့္အပိကု နု ္က်ေငြသကသ္ ာေစတယ္။နေ့ို ပး

19    အပု စ္ ု၊သားခြဲအုပစ္ ုနဲအ့ ေကာင္ငယ္အုပ္စုေတြကိအု ရညအ္ ေသြးေကာငး္ တဲ့အစာေကၽြးၿပးီ အေကာငႀ္ ကီး ေတြကိလု ဲသူတုိ့နဲ့သငေ့္ တာ္တဲအ့ စာေကၽြးရမယ။္ ဒနီ ည္းအားၿဖငဘ့္ ယ္အေကာငက္ ုိမွမထိခုိကေ္ စဘဲ အားလံုးကမုိ ်ွတတဲအ့ စာရေစတယ္။ A Few Final Words(စကားလကေ္ ဆာင္) ‘ဒီစာေစာင္ေလးကုိဖတ္ၿခင္းၿဖင့သ္ င့္အေနနဲ့ဆိတ္ေမြးၿမဴၿခငး္ နဲ့ပါတ္သက္ၿပီးအေတာ္အတနသ္ ိ၇သိွ ြား မယလ္ ေုိ့ မ်ာွ လ္ ငပ့္ ါတယ္။ေကာင္းမြန္တကိ ်တဲ့အခ်က္အလက္ေတြကိုေသေသခ်ာခ်ာတင္ၿပထားၿခငး္ ေႀကာင္သ့ င့အ္ တြက္အဖးို တန္တဲ့စာေစာငၿ္ ဖစမ္ ာွ ပါ။အက်ဳိးအၿမတရ္ တိွ ဲB့ oerဆိတ္ေမးြၿမဴၿခင္းကုိသင္အ့ ေနနဲအ့ ေကာင္အထည္ေဖၚဖအု့ိ ကူအညီအမ်ားႀကးီ ရေစမွာၿဖစပ္ ါတယ္။လုပင္ န္းတစခ္ စု တင္ရတာသိပ္မ လြယ္ပါဘးူ ။ဒါေပမဲသ့ င္အ့ ေနနဲ့ဒစီ ာေစာင္ကိုေလလ့ ာထားၿခင္းၿဖငအ့္ ၿခားသူမ်ားထက္ေၿခတစ္လမွ း္ သာ ေနပါၿပီ။ အက်ဳိအၿမတ္ရမွိ ဲေ့ မြးၿမဴေရးလုပ္ငန္းသ့,ုိ Marc MacDonald, M.Sc.Boer Goat Researcher Translate by, Zaw Moe Lwin(B.V.Sc), Yezin Research Officer, (Singapore Eye research Institute)Singapore

  20  ဆတိ ေ္ မြးျမဴေရး ေက်းလက္ေဒသဖြံၿ႔ ဖိဳးေရးအတြက္ အျမတ္အစြန္းရရွမိ ည့္ ================================================= --ဥးီ ၿငိမ္းခ်မ္း -- ကၽနြ ေ္ တာ္သည္ ငယစ္ ဥ္ကပင္ ျမန္မာႏာြ း/ဆိတ္ မ်ားႏွင့္အတူ ႀကးီ ျပငး္ ပါသည္။ မိဘေတာင္သူ လုပ္ သျဖင့္ အဓိကခိုင္းႏာြ းမ်ား ေမြးျမဴထားသည္။ အပိုဆတိ ္ေကာင္ပါ တဖဲြ ကေ္ မးြ ျမဴသည္။ ထေိ႔ု ၾကာင့္ ဆတိ ္မ်ားသည္ လူစကားမေျပာတက္ေသာလ္ ည္း အတူေနသူ အမိန႔္ စကားကုိ နားလည္ေၾကာင္း၊ နားေထာင္ေၾကာငး္ သလိ ာသည္။ ေက်းလက္ေဒသတြင္ ေတာင္သူတုိင္း မိ႐ုိးဖလာ ဆိတ္ေမြးၾက သည္။ ဆိတပ္ ိုင္ဆိုင္မႈသည္ ေတာင္သူတစဥ္ ီး၏ စးီ ပာြ းေရးျပညစ့္ ုံမႈ သေကတၤ ပငျ္ ဖစ္သည္။ ဆိတ္ေမြးျမဴျခင္းျဖင့္ ၀င္ေငြမ်ားစာြ ရႏိုင္သည္။ အဓိက လယ္ယာဥယ်ာဥ္ျခံစုိက္ပ်ဳိးေရးတငြ ္ အသံုးျပဳႏိုင္သည္။ အပုိဆိတ္မမ်ား၏ ဆတိ က္ ေလးစ၍႔ုိ ပိုေနေသာ ဆတိ ႏ္ ိ႔ု မွ ေရာင္းရေငြသည္ အခ်ိနတ္ ုိအတြငး္ အျမတ္အစြနး္ ေသခ်ာရရွိ ႏုငိ ္ေသာ ဆိတ္ေမးြ ျမဴေရး လပု ္ငန္း သည္ စီးပာြ းတြက္ေျခ ကုကိ ္ေသာလုပ္ငနး္ တစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ ဆိတ္မ်ဳးိ မ်ား ေရြးခ်ယ္ရာတငြ ္ ၎တု႔ိေပးစြမ္းႏိုငမ္ ႈ အရည္အေသးြ အေပၚတြင္ အေလးထား၍ စဥ္းစားရမည္။ အေကာငထ္ ြားက်ဳငိ း္ ျခင္း၊ သားေပါက္ႏနႈ ္းေကာင္းျခငး္ ၊ အသားထကြ ္ႏႈနး္ ေကာင္း ျခင္း၊ ရာသီဥတဒု ဏ္ခံႏိုငျ္ ခငး္ စေသာအခ်ကမ္ ်ားကို အေလးထားဦးစားေပးေရြးခ်ယ္ရေပမည။္ ေယဘုယ် အားျဖင့္ ဆတိ မ္ ်ားကို အေအးပုိငး္ ၊ အပပူ ိုငး္ ၊ သမပိုငး္ ေဒသသံးု မ်ိဳးစလးုံ တြင္ ေမးြ ျမဴ ႏိုင္ ပါသည။္ ဆတိ ္မ်ားသည္ အပပူ ုိင္းေဒသ ႏငွ ္ ့အေအးပုိငး္ ေဒသမ်ားတငြ ္ ခံႏိုင္ရည္ရိွေသာ္လည္းမးုိ တငြ ္းစိုစြတ္ ေသာ ကာလတငြ ္ခံႏိုင္ရည္မရိွပါ။ဘင္ေဂါဆိတ္မ်ဳးိ သည္ အသားစားဆိတ္မ်ဳးိ ျဖစ္ပါသည္။ အမညး္ ေရာငရ္ ိွ၏။အညိဳအျဖဴ မ်ားလည္း ေတ႕ြ ရသည။္ အေကာင္ေသးငယ္သည္။ နားရကြ ္ေသးငယ္၍တိုၿပီး ရာသီဥတဒု ဏ္ကို ေကာင္းစာြ ခံႏုိင္ရည္ရသိွ ည္။ ျမန္မာျပညေ္ တာင္ကနု ္းထူထပ္ ေသာ ေဒသမ်ားတြင္ ေမြးျမဴေလ့ရွိပါသည္။ ဆတိ ္မ်ားထားရန္အတြက္ တငး္ ကုပ္မ်ား ေဆာက္လပု ္ရာတငြ ္ အစဥ္ေျခာက္ေသ႕ြ ေနၿပီး ေလေကာငး္ ေလသန႔္ရရိွရန္ ကုနး္ ျမင့္ပငုိ ္းက်ၿပီး မးို ေရမ်ား၊ အညစ္အေၾကးမ်ား လြယ္လင့္တကူ စးီ ဆင္းႏု္ိငေ္ သာ ေနရာကုိ ေရးြ ခ်ယ္သင့္ေပသည္။ ေျမကုနး္ ျမငမ့္ ရွပိ ါက ဆတိ တ္ ငး္ ကုတ္ေနရာကို ကမူျဖစ္ေအာင္ ေျမမာဖိ႔ျု ခင္းျဖင့္ ေဆာငရ္ ြက္သင့္ပါသည။္ မးို မ်ားေသာအရပ္ေဒသတြင္ ၾကမး္ ခငး္ စနစ္ျဖင့္ ေမးြ ျမဴသင့္ ၿပးီ ၾကမ္း ခင္းေအာက္ အညစ္အေၾကးမ်ား ဖယ္ထတု ္ ႏိငု ္ရန္ အျမင့္ထားရွိရပါမည္။ဆိတ္တငး္ ကပု ္ ကုိ အျမင့္ ၁၀ ေပခန႔္ထားရွိ၍ လက္ခံတံစကၿ္ မိတ္ ခုနစ္ေပခန္႔ အျမငထ့္ ားရရိွ ပါမည္။ သက္ကယ္မးို ႏငွ ့္ နံရံ သးုံ ဖက္ကို ၀ါးထရံကာထားရန္ႏွင့္ ေရွ႕မ်က္နွာစာဘက္တြင္ ငါးေပအျမင့္ ၀ါးထရံကို ကာထားရပါမည္။ တင္းကတု ္ အက်ယ္အ၀န္းမွာ ေမးြ ျမဴသည့္ ဆတိ ေ္ ကာင္ေရအလုိက္ ဆတိ ္ႀကီး တစ္ေကာင္လွ်င္ (၈)

21    စတုရန္းေပ၊ ဆိတ္ငယ္တစ္ေကာင္လွ်င္ (၆) စတုရနး္ ေပ အက်ယ္ႏႈန္းထားလွ်င္ ဆိတ္နားေနရန္ႏွင့္ အစာခကြ ၊္ ေရခြကမ္ ်ားအတကြ ္ ပါလုံေလာကၿ္ ပးီ ေမးြ ဆိတ္ငယမ္ ်ားသီးျခားထားရန ္ေနရာပါစီစဥ္ထားရွိ ရပါမည္။ ဆတိ ္တငး္ ကုပမ္ ်ားတြင္ ဆိတေ္ ခ်း မ်ားကုိ ေန႔စဥ္သန္႔ရွငး္ ေရး ျပဳလုပ္ေပးႏိုင္လွ်င္ ပ၍ုိ ေကာင္းမနြ ္ ပါသည္။ သမ႔ုိ သွ ာ ဆိတ္ေခ်းမ်ားမွ ပိုးသံေကာင္ေရာဂါမ်ား၊ ပ႐ုိဇ၀ုိ ါေရာဂါမ်ား၊ အျခားေရာဂါမ်ား ကငး္ ရွငး္ ပါမည။္ ျခံပတ္၀န္းက်င္ ရ႕ံႊ ဗြက္၊ ေရအိုင္မ်ားမရွရိ န္ႏွင့္ ဆတိ ္ျခတံ ငြ ္ ထံုးျဖဴး ျခင္းလပု ္ငန္းကို တစ္ပတ္တစ္ႀကမိ ္ပမုံ ွန္ဆာင္ရကြ ္ေပးရပါမည။္ မ်ဳးိ ပာြ းျခငး္ အတကြ ္ ဆတိ ္မ (၁၀) ေကာင္ ေမြးျမဴလ်ွ င္ ဆတိ ္သးုိ (၁) ေကာင္ ထားရွိရပါမည္။ သားစပ္ရန္ အသုးံ ျပဳေသာ ဆိတ္သိုးကို မိမိျခတံ ြင္ တစႏ္ ွစ၊္ အမ်ားဆုံး (၂)ႏစွ ္ထက္ပုိ၍ မထားသငပ့္ ါ။ ဆတိ ္မမ်ားသည္ အသက္(၈) လမွ (၁၀) လအတငြ ္း အရယြ ္ေရာက္ၿပးီ သားစပျ္ ခင္း ေဆာင္ရြက္ သင့္ ပါသည္။ဆိတ္အထီးမ်ားကို တစ္ႏစွ ္သားမစွ တင္၍ ဆတိ ္သုိးအျဖစ္သားစပ္ျခင္းျပဳလပု ္က သား ေအာင္ျမင္မႈရၿိွ ပးီ ေကာင္ေရမ်ားမ်ား ေမြးႏုိငပ္ ါသည္။ ဆတိ ္မတစ္ေကာငတ္ ြင္ တစ္ႏွစ္ကုိ ႏွစ္သားႏွင့္ တစ္ဗိကု ္သာ ေပါက္ႏႈန္းရိွသျဖင့္ ႏွစ္သားႏွင့္တစ္ဗုိကရ္ ေအာင္ သားစပရ္ န္ အေရးႀကးီ ပါသည။္ ႏွစ္သားႏွင့္တစဗ္ ိုက္ရရွိေအာင္ သားစပ္နညး္ မွာ အရြယ္ေရာက္ၿပီး သားတငၿ္ ပီး ငါးလၾကာ (ရက္ ၁၅၀)ခန္႔ တငြ ္ ပထမသားေပါက္ပါသည္။ သားေပါက္ၿပးီ ၁၅ ရက္မွ ၂၁ ရက္အတငြ ္း ပန္းေပၚ (ဓမၼတာ လာျခင္း)သည့္အခါ ဒုတိယအႀကိမ္ သားတင္ပါက ဒတု ိယသား ေမးြ ပါမည္။ တစဖ္ န္ ပနး္ စေပၚသည့္ အခါသားတင္ပါကေနာက္ႏစွ ္အတြက္သေႏၶရၿပီးျဖစ္ပါသည္။ သဘာ၀ အတငို း္ တြင္လညး္ ပမုံ ွနတ္ စ္ႏစွ ္ ႏွစ္သားေမးြ ပါသည္။ ဆတိ မ္ ကယုိ ၀္ န္ေဆာင္ရက္မာွ ရက္ ၁၄၆-၁၅၀ ခန္႔ ျဖစ္ပါသည္။ ဆတိ ္မမ်ားတြင္ တစႀ္ ကိမ္သားေပါက္လ်ွ င္ ႏစွ ္ေကာင္မွ သးုံ ေကာင္အထိ သားေပါက္သျဖင့္ သံးု ေကာင္၊ ေလးေကာငေ္ မးြ ပါက ႏုိ႔တံႏွစ္ခုရိသွ ျဖင့္ တစ္လွည့္စီ လႊတ္ေပးၿပးီ ႏ႔ုတိ ိုက္ျခင္း ေဆာင္ရြက္ရပါမည္။ ေမြးၿပီးဆိတ္မကုိ တစ္ပတ္ခန႔္ ဆိတ္ေက်ာင္းရာတငြ ္မထည့္ပဲ တင္းကတု ္မွာပင္ အစာေရစာ ေကၽးြ ေမးြ ထား ရပါမည္။စီးပာြ းေရးတြက္ေျခကိုက္မႈအရြယေ္ ရာက္ၿပီး ဆတိ သ္ က္တမ္း ခုနစ္လ၊ ရစွ ္လတြင္ စတင္ေရာငး္ ခ်ႏိုင္ၿပးီ ေမးြ ျမဴရန္အတကြ ္ အရယြ ္ေရာကၿ္ ပးီ ဆတိ ္မ၊ ဆတိ ထ္ ီးဆလို ွ်င္ တစေ္ ကာင္ က်ပ္ ၇၀၀၀၀ မွ ၁သနိ ္း အထိ ေစ်းရိွပါသည။္ ဆိတ္ျခံမွ စြန႔ပ္ စ္ဆိတ္ေခ်းမ်ားမာွ လညး္ သဘာ၀ေျမၾသဇာအျဖစ္ေရာင္းခ်ႏငို ္သည့္အျပင္ ဆတိ ္ႏုိ႔သည္ လည္း အာဟာရျမငမ့္ ားသျဖင့္ အမိမဲက့ ေလးမ်ား၊ လမူ မာမ်ား၊ သက္ႀကီးရြယ္အုိမ်ားအတြက္ ေသာက္သးုံ ႏိုင္ပါ သည္။ဆတိ ္အမ်ားႏွင့္ အစာႏေု ကၽးြ ေမးြ ျခင္းဆိတမ္ ်ားကုိ လႊတ္ေၾကာင္းစနစ္ ျဖင့္ေမြးျမဴသညအ့္ ေလ့အထမွာ ေရးွ ပေ၀ဏသီ ကပင္ ရခွိ ဲ့ပါသည။္ အထးူ သျဖင့္လတႊ ္ေက်ာင္း ေမြးျမဴႏငို ္သည့္ စားက်က္မ်ား ေျမလတြ ္ေျမလပ္မ်ားသည့ေ္ ဒသမ်ားတငြ ္ ဤကဲသ့ ု႔ိေမြးျမဴနညး္ စနစက္ ုိ

22    က်င့္သုံးျခငး္ ျဖင့္ေငေြ ၾကးကုန္က်မနႈ ညး္ ပါးေစပါသည္။ မနကတ္ စႀ္ ကိမ္၊ညေနတစႀ္ ကမိ ္ လတႊ ္ေက်ာင္းသည့္စနစ္ျဖင့္ လံေု လာက္သည္။ မိုးရာသတီ ြင္ သဘာ၀အေလ်ာက္အာဟာရျပညေ့္ စေသာဆတိ ္မ်ားေပါမ်ားေသာ္လည္းေႏရြ ာသီတြင္အစာေျခာက္ မ်ားစားရသျဖင့္ အာဟာရဓာတ္ နည္းပါေစပါသည္။ အစာႏုမ်ား တဖဲြ က္ေကၽးြ လ်ွ င္ ပုိမိုသင့္ေလ်ာ္ သည္။ဆိတသ္ ည္ သဘာ၀အသးီ အရြကမ္ ်ား၊ ေျခာက္ေသ႕ြ ေသာ သစ္ရြက္ စသည့္ အစားအစာမ်ားကို ႀကဳိ က္ႏွစသ္ ကပ္ ါသည္။ ဆတိ ္မ်ားကုိ အစာေကၽးြ ျခင္းသည္ ၎တု႔ိ အသက္ရငွ ္ႏိုင္ေရးႏွင့္ ၎တု၏႔ိ ႏိထ႔ု ြက္စြမ္းအား၊ အသားတိုးစမြ ္းအားမ်ားအတကြ ္ ျဖစ္ပါသည္။ သု႔ိျဖစ၍္ အစာႏုျဖည့္စကြ ္စာကုိ ေနရာေဒသအလုကိ ္ ရႏိုင္ေသာ အစာမ်ားေပၚမူတည္၍ အစာအမ်ဳိး အစား ေရာစပ္၍ ေကၽးြ ႏုငိ ္ပါသည။္ မည္သည့္ စပစ္ ာမဆုိ အိမ္သံုးဆားအနည္း ငယ္ထည့္၍ ေကၽးြ ေမြးရန္ မေမ့ပါႏွင့။္ စာေရးသူ အေတ႕ြ အၾကဳံ အရဆုိလ်ွ င္ လတႊ ေ္ က်ာင္းရာမွ ျပန္လာလ်ွ င္ ဗနး္ ၊ သမုိ႔ ဟတု ္စေကာတငြ ္ အိမ္သံုးဆားထည့္၍ တစ္ေကာင္လွ်င္ ဆား ငါးမူးသားခန္႔ ေကၽးြ ၿပီးမွ ေသာက္ေရခကြ ္တငြ ္ ေရသန္႔ သန႔္တုိက္ပါသည။္ သက္ရွသိ တၱ၀ါတငို း္ တြင္ ေသာက္သးုံ ေရသည္ အလနြ ္အေရးႀကီးပါသည္။ အထးူ သျဖင့္ ဆိတ္မ်ားတငြ ္ ေရလိုအပ္ခ်က္မာွ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၈၀ ရာခုိင္ႏႈန္းရွိသည္။ ေရသည္ အာဟာရ ဓာတ္မ်ားကုိ ခႏၶာကုိယ္ တစ္ခလု ံုးသ႔ို သယ္ေဆာင္ေစၿပးီ အညစ္အေၾကးမ်ားကို ျပင္ပသို႔ ထုတ္ေပးျခင္း၊ ခႏာၶ ကယို ္အပူခ်ိန္ ထနိ ္းေပးရန္ႏွင့္ သတၱ၀ါတုိ႔၏ အေရျပား မွ ေရေင႕ြ (ေခၽးြ ) အျဖစ္ ျပင္ပသ႔ုိ ထုတ္ေပးျခင္းကုိ စမြ ္းေဆာင္ပါသည္။သ႔ျုိ ဖစ္၍ ဆတိ ္အပါအ၀င္ သက္ရွသိ တ၀ၱ ါအားလးံု ေသာက္ေရသန္႔သန႔က္ ုိ အခ်ိန္ မေရးြ ေသာက္သုံးႏိုင္ရန္ စီစဥထ္ ားရမည္။ဆတိ ္မ်ားတငြ ္ ေတ႕ြ ရေသာ ကးူ စက္ ေရာဂါမွာ အရပ္ေခၚ “တဲန့ ာ”၊ ေဒါင့္သနး္ ေရာဂါျဖစသ္ ည။္ ထုိ႔ေၾကာင့္ မမိ ဆိ ိတျ္ ခံတြင္ေဒါင့္သနး္ ေရာဂါ က်ေရာက္ဖူးလ်ွ င္ ဆိတ္မ်ားကုိ ေဒါင့္သန္းေရာဂါကာကယြ ္ေဆး တစ္ႏွစ္ တစႀ္ ကိမ္ထိုးေပးရမည္။ ေရာဂါက်ေရာက္ ျခင္းမရပိွ ါကေဒါင့္သန္းကာကြယ္ေဆးထိုးရန္မလိုပါ။ တစ္ေနရာမွ တစ္ေနရာသုိ႔ ကးူ ေျပာင္းခ်ိန္တငြ ္ ဆတိ ္စာအေျပာင္းအလရဲ ိွသျဖင့္ ခႏၶာ ကယုိ ္အေလးခ်ိန္ မက်ရန္ အစာႏုကုိ စနစ္တက်ၾကပ္မတေ္ ကၽးြ ေမးြ ျခင္း၊ေကာက္႐ုိး၊ ျမက္ေျခာက္ ေကၽးြ ေမးြ ျခင္းမ်ား ျပလုပျ္ ခင္းျဖင့္ ဂ႐ုစုိက္ရပါမည္။ ယေနျ႔ မန္မာျပည္တြင္ ႏု႔ိႏွင့္ ႏ႔ုထိ ြက္ပစၥညး္ မ်ား ထုတ္လုပမ္ ႈက႑ သည္ အဓိကအေရးႀကးီ ေသာ အခနး္ မွ ပါ၀င္ေနသျဖင့္ႏုိ႔စားႏာြ းသာမက ဆိတ္ေမးြ ျမဴေရးမွာ အေရးႀကးီ သလုိ စးီ ပာြ းျဖစ္ ေမြးျမဴေရးလုပ္ငနး္ ၊ စိကု ္ပ်ဳိးေရးေျမၾသဇာအတြက္ ဆိတေ္ မးြ ျမဴေရးသည္ စရိတ္စက နည္းၿပီး အက်ဳိးအျမတ္ျဖစထ္ ြန္းသျဖင့္ ေက်းလက္ေနျပညသ္ ူမ်ား ေမြးျမဴသင့္ေၾကာင္း တကုိ တ္ ြနး္ ေရးသားအပ္ပါသည။္

23    နပီယာပတ္ေခ်ာငး္ (၁)ျမက္ Napier Pakchong grass ႏြားေမြးျမဴေရးအတြက္အဓကိ က်ေသာ ျမက္စကို ္ပ်ိဳးျခင္းကိေု ျမယာေက်းလက္ႀကီးပြားတးို တကေ္ ရးေကာပ္ ေုိ ရးရငွ း္ (ေျမေက်းရငွ ္း) လကထ္ ကမ္ စွ ၍ ျမနမ္ ာႏိငု င္ ၏ံ ေဒသအႏံ႔ွအျပားတြင္ ျပည္ပမျွ မကမ္ ်ဳိ းေစမ့ ်ား တငသ္ ြငး္ ၍ စကို ပ္ ်ဳိ းခဲပ့ ါသည။္ ဆက္လက၍္ ေခတ္အဆကဆ္ ကတ္ ြင္ ေမြးျမဴေရးႏွငသ့္ က္ဆိုငေ္ သာ ဌာနဆငို ရ္ ာအသးီ သးီ သညလ္ ည္း ျမကမ္ ်ိဳးမ်ား၊ ပဲပငမ္ ်ိဳးႏြယ္(Legumes)မ်ား စသည့္ အမ်ိဳးမ်ဳိ းေသာ မ်ိဳးေစမ့ ်ားကုိ ႏြာစာအလု႔ိငာွ ျပညပ္ မတွ င္သြင္း၍ စိုက္ပ်ိဳးခဲ့ၾကပါသည။္ ဤသုေိ႔ ဆာငရ္ ြက္ခဲ့မမႈ ်ားေၾကာင့္ ရန္ကနု တ္ ငုိ ္းေဒသႀကီး၀န္းက်ငတ္ ြင္ ပါရာျမက၊္ ေနပယီ ာျမက၊္ ဂ်ပနျ္ မက၊္ စင္ထရ(ုိ Centrosema)ႏငွ ့္ စတငုိ ္လိ(ု Stylo)ျမက္မ်ဳိ းမ်ားသည္ အေလက့ ်သဖြယ္ဆကလ္ က္ ရွငသ္ န္ၿပီး ႏြားၿခႏံ ွင့္ အခ်ဳိ ႕ေနရာမ်ားတြင္ က်နရ္ ိွေနပါသည။္ အိမန္ ီးခ်င္းထိုင္းႏငုိ ္ငတံ ြင္ ေနပီယာ၊ ရဇူ ီ၊ ပနဂ္ လို ာႏငွ ့္ ဂနီ ျီ မကမ္ ်ဳိ းမ်ားကုိ ထငုိ း္ ႏိုင္ငံ၏ ရာသီဥတႏု ွင့္ ေျမအမ်ဳိ းအစားတႏုိ႔ ွင့္ ကုကိ ္ညၿီ ပးိ အထြကတ္ ိုး ေအာငသ္ ေု တသနျပဳ၍ မ်ဳိ းျမွင့္တင္ေဆာင္ရြကေ္ နၾကပါသည္။ အထးူ သျဖင့္ ေနပီယာျမကမ္ ်ိဳးကုိ Saraburi ခရုိင္ Pakchong ရိတွ ရိ စာၦ န္အာဟာရသုေတသနဌာနမွ မ်ဳိ းျမငွ တ့္ င္ျပဳျပင၍္ ေနပယီ ာပတ္ေခ်ာင္း (၁) ဟအု မည္ေပးၿပးီ ထိုငး္ ႏိုင္ငတံ စ၀္ နး္ ရိွ ႏိုစ႔ ားႏြားေမြးျမဴေရးၿခံမ်ားသ႔ို ျဖနျ္႔ ဖဴးေပးၿပီး စကုိ ပ္ ်ဳိ းလ်ွ က္ရိေွ ၾကာင္း သရိ ပါသည္။ FAO ၏ Regional Dairy Task Force(RDTF)အစည္းအေ၀းကို ၂၀၁၁ခႏု စွ ၊္ ေအာက္တုဘိ ာလတငြ ္ ခ်င္းမုငိ ္ၿမဳိ ႕၌ က်င္းပေသာအခါ DLD လကေ္ အာက္ရွိ လနပ္ န္ တိရစာၦ န္ အာဟာရသုေတသနႏငွ ့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရး ဌာန(Lampang Animal Nutrition Research and Development Center) မွ ႏိုစ႔ ားႏာြ းၿခမံ ်ားအတကြ ္ အစာၾကမး္ ထတု ္လပု ္ျခင္း (Establishing Forage Production for Dairy Farms) အေၾကာင္းကုိ ပါ၀ါပြိဳင့ျ္ ဖင္ရ့ ငွ ္းလင္းတင္ျပပါသည္။ တင္ျပခ်ကအ္ ၿပးီ တငြ ္ အျပည္ျပည္ဆုငိ ရ္ ာတိရစာၦ န္ အာဟာရကၽမြ ္းက်ငသ္ ူ Dr. AmPhon Waritthithan မွ ျမနမ္ ာအဖကဲြ ို လာေရာက္ ႏႈတဆ္ က္ရင္း ၄င္း၏တင္ျပခ်က္ကို စတိ ၀္ င္စားမႈရွပိ ါ သလားးဟု ေမးျမနး္ သျဖင့္ မမိ မိ ွ စိတ္၀င္စားရမံု ်ွ မက တင္ျပခ်ကတ္ ငြ ္ပါ၀င္ေသာ Napier Pakchoung ျမကမ္ ်ဳိ းကုိ ျမန္မာႏငို ္ငံ တငြ ္စမ္းသပစ္ ုိက္ပ်ဳိ းလုိေၾကာငး္ ေတာင္းဆခုိ ဲ့ပါသည္။ေနာကတ္ စ္ေန႔(၂၁-၁၁-၂၀၁၁)တငြ ္ Lampang ေဒသရွိ Napier Pakchong ျမကစ္ ုိက္ခငး္ သိ႔သု ာြ းေရာက္ေလ့လာသညအ့္ ခါ Napier Pakchong ျမကအ္ ဆစႏ္ စွ ္ဆစပ္ ါသည့္ ျဖတ္ပငုိ း္ (၁၂၀)ကို လယ္သမားမွ လက္ေဆာင္အျဖစ္ေပးၿပးီ စိုက္နည္းစံနစ္ကပုိ ါ လက္ေတ႕ြ ျပသပါသည္။၄ငး္ ျမက္မ်ိဳးမ်ားကို

24    ေမာွ ္ဘီၿမိဳ႕နယ္ရိွ ႏာြ းၿခတံ ငြ စ္ တင္စိကု ပ္ ်ိဳးၿပးီ လကရ္ ွိတငြ (္ ၁.၅)ဧက အထိ မ်ဳိ းပာြ းစိုကပ္ ်ိဳးထား ရိပွ ါသည္။ ဌာနဆိုင္ရာ၀န္ထမ္းအခ်ဳိ ႕ႏငွ ့္ ႏြားေမြးျမဴေရးလပု ္ငန္းရငွ မ္ ်ားလညး္ ေနပယီ ာ ပတေ္ ခ်ာင္း ျမကမ္ ်ဳိ းမ်ားကုိ ထငို း္ ႏငုိ ္ငမံ တွ ငသ္ ြင္း၍စကုိ ္ပ်ဳိ းၾကေၾကာင္းသရိ ရိွ ပါသည။္ ေနပယီ ာျမကမ္ ်ိဳးေဟာငး္ ႏငွ ့္ ေနပယီ ာပတေ္ ခ်ာင္းျမကတ္ ၏ို႔ ကြာျခားပံကု ုိ ရွငး္ လင္းတင္ျပ လပို ါသည။္ ေနပီယာျမကမ္ ်ိဳးေဟာငး္ ၏ အားနည္းခ်က္မွာပငစ္ ညတ္ ငြ အ္ ေမးႊ မ်ားပါးၿပီး အရကြ ္မ်ား သည္ ဓါးကဲ့သ႔ုရိ သွ ျဖင့္ ျမက္ရိတ္သူအဖုအ႔ိ ဆင္ေျပျဖစေ္ စပါသည။္ အသားဓာတ္ ပါ၀င္မႏႈ ငွ ့္ အထကြ ္ႏနႈ း္ လညး္ မ်ိဳးေဟာငး္ တငြ ္ နည္းပါးပါသည။္ ေနပယီ ာပတေ္ ခ်ာင္းျမကတ္ ငြ ္ ပင္စည္၌ အေမးႊ ပါၿပးီ အရကြ ္မ်ားလညး္ မရွပါ။ ျမက္ခင္းသိထ႔ု ည့္သငြ ္းေပးေသာ ေျမၾသဇာကိုလိုက၍္ ေနပီယာပတေ္ ခ်ာငး္ ျမက္တငြ ္ အသားဓာတ္ ၁၁ မွ ၁၈%အထိပါရိွၿပးီ အထကြ ႏ္ ႈနး္ မာွ ဒတု ယိ ႏစွ တ္ ငြ ္ တစ္ဧကျမကအ္ စုိ (၁၇၅)တန္အထိထကြ ္ရိပွ ါသည။္ ေနပယီ ာပတ္ေခ်ာငး္ ျမက္ကို တစ္ႀကိမစ္ ုကိ ပ္ ်ဳိ းထားပါက (၅)ႏွစအ္ ထဆိ က္တိကု ္ အသုံးျပဳႏငုိ ္ပါ သည။္ ၄၅~၆၀ရက္ တစ္ႀကိမရ္ ိတ၍္ ေကၽြးႏငုိ ္ပါသည္။ပင္စည္၏အရးုိ တြင္ သၾကားဓာတပ္ ါ၀ငသ္ ျဖင့္ ျမက္အစကုိ ိစု ငး္ ၍ ျမကခ္ ်ဥ္ဖတ္ျပဳလပု ပ္ ါက သကာရည္ (molasses)ထည့္သြငး္ ရန္ မလုိပဲေကာငး္ စြာ အခ်ဥ္ေပါက္(Fermentaton)ၿပးီ (၃)ပတ္ အၾကာတြင္ အရည္အေသြးေကာင္းျမက္ခ်ဥ္ဖတ္ရရွိပါသည။္ ထငုိ ္းႏုငိ င္ ံတြင္ ေနပယီ ာ ျမကအ္ စို တစ္ကလီ ုလိ ွ်င္ (၁) ဘတ္ႏွင့္ေရာငး္ ရ၍ ျမက္ခ်ဥဖ္ တတ္ စ္ကီလိကု ိ(ု ၁.၄) ဘတ္ ေရာင္းရေၾကာငး္ ေလ့လာသိရခွိ ဲ့ရပါသည္။ ဆကလ္ က၍္ ျမကစ္ ုိက္ပ်ဳိ းနည္းကိုတငျ္ ပပါမည္။ ေျမျပဳျပင္ျခငး္ ဥးီ စြာၿခံဳပင္၊ ဆးူ ပင္ေပါင္းပင္မ်ားကို ရွင္းလင္းရမည္။ေျမျပဳျပငရ္ ာတြင္ သဘာ၀ ေျမၾသဇာ(ေနာက္ေခ်း) တစဧ္ ကလ်ွ င္ (၁၀)တန္ ႀကဲပက္၍ ေျမကုိ ညကေ္ အာင္ ထြနယ္ ကပ္ ါ။

25    စိုကပ္ ်ိဳးျခင္း မးုိ ကာလ သု႔ိမဟတု ္ ေျမတြင္အစိုဓာတရ္ ပွိ ါက ျမကအ္ ဆစႏ္ ွစခ္ ုပါျဖတ္ပုိငး္ ၏ အရင္းပငုိ ္းအဆစ္ တစဆ္ စျ္ မပွ သ္ ညအ္ ထိ ေျမႀကီးအတြငး္ သ႔ုိ ခပေ္ စာငး္ ေစာငး္ ထုိးသြငး္ စိုက္ပါ။ ဒတု ိယအဆင့္မာွ ေျမျပင္ႏွင့္ ထိလုနီးပါးရေွိ အာင္ ထား၍စကုိ ္ပါ။ သုိမ႔ သွ ာ ပထမ အဆစႏ္ ငွ ့္ ဒုတယိ အဆစ္ႏွစ္ခုစလးံု မွ အစုမိ႔ ်ားေပါကၿ္ ပီး ဒုတယိ အဆစမ္ ွ ျမစ္ပာႊ းမ်ား ေျမတြငး္ သု႔ိ ၀င၍္ အပင္အားေကာငး္ ေစႏငို ပ္ ါသည။္ တစ္ေနရာတြင္ ျဖတ္ပုိင္း၂/၃ခု ထိုးသြငး္ ၿပီးစုကိ ္ပါ။ အပငျ္ ခား (၄၀)မွ (၆၀)စင္တမီ တီ ာႏငွ ့္ အတနး္ ျခား (၈၀)မွ (၁၂၀) စငတ္ ီမတီ ာ ခြာ၍ စိုကျ္ ခငး္ ျဖင့္ ေရသြငး္ ရန္၊ ေျမၾသဇာေကၽြးရန္၊ ေပါငး္ လုကိ ရ္ နႏ္ ငွ ့္ ရတိ ္သိမ္းရန္ လြယ္ကပူ ါသည္။ ကနု ္းက်ေသာေျမႏငွ ့္ ေျခာက္ေသြ႕ေသာ ရာသဦ တုတိုတ႔ ြင္ ႀကံစကုိ ္ သလို အလ်ားလိကု ္ျခား၍လညး္ စုိကႏ္ ငို သ္ ည္။ ေပါငး္ ႏွမိ ္ႏွငး္ ျခင္း စုိက္ၿပးီ ရက(္ ၃၀)ၾကာက ေပါင္းလိုကေ္ ပးပါ။ေပါင္းအလြန္မ်ားပါက ဒတု ိယအႀကမိ ္ ေပါငး္ လုိကေ္ ပးရန္ လပုိ ါသည္။ ေရေပးသြင္းျခငး္ • မိုးကာလတြင္ စားက်က္ခငး္ သည္ေရစီးေရဆင္းေကာင္းရမည။္ • စကုိ ္ပ်ိဳးသညေ့္ နႏ႔ ငွ ့္ စကို ပ္ ်ိဳးၿပးီ (၃)ရကအ္ ၾကာတြင္ ေရေပးသြင္းရမည။္ • ေရေပးသြငး္ ရမညအ့္ ႀကိမမ္ ွာ မုိးရြာသြနး္ မႈႏငႈွ ့္ရာသီဥတအု ေပၚတြငမ္ တူ ညပ္ ါသည။္ • ေႏြကာလတြင္ ၃-၄ ရကတ္ စ္ႀကိမ္ေရသြငး္ ေပးပါ။ ေျမၾသဇာေကၽြးျခင္း • ယရူ းီ ယားသုံးပါက တစ္ဧကလွ်င္(၅၀)ကလီ ိုဂရမ္ႏႈန္းျဖင့္ ရိတသ္ ိမ္းၿပးီ ခ်ိနတ္ ိုင္း ထည္ေ့ ပးပါ။ • ေျမဆီလာႊ ေကာင္းရနအ္ တြက္ တစဧ္ ကတစႏ္ ွစလ္ ွ်င္ ႏြားေခ်း ၇ ~ ၁၀တန္ထည့ေ္ ပးပါ။

26    ရိတ္သိမ္းျခငး္ • ပထမဦးဆးုံ အႀကိမ္ရိတသ္ ိမ္းျခင္းကို ျမက္စကုိ ပ္ ်ဳိ းၿပီး ရက္(၆၀)မွ (၇၅)အတြငး္ ျပဳ လုပ္ပါ။ • ေနာငတ္ ြင္(၄၅)ရကတ္ စႀ္ ကမိ ရ္ ိတ္ပါ။ • တစ္ႏစွ လ္ ်ွ င္ (၆)ႀကမိ ္မွ(၈)ႀကမိ ္ရိတ္ႏုိငပ္ ါသည။္ • ျမက္ရိတသ္ ည္အ့ ခါ ေျမႀကီးႏွင့က္ ပ္၍ရတိ ပ္ ါက အစိေု႔ ပါကမ္ ်ားမ်ား ထြကေ္ စႏုငိ ပ္ ါ သည္။ • ျမကအ္ ငတု ္မ်ားက်န္လွ်င္ မဳွ န္းေပးပါ • မ်ိဳးအျဖစအ္ သးုံ ျပဳရန္အတြက္ အပင္က(ုိ ၃)လ(၄)လထိထားၿပးီ မွ ရတိ ပ္ ါ။ အပငေ္ ရာဂါကာကြယျ္ ခငး္ Napier Pakchong ျမက္မ်ဳိ း၏ပငစ္ ညတ္ ြင္ သၾကားဓာတ္ပါ၀င္သျဖင့္ ၾကံပင္တြင္ က်ေရာက္တတ္ေသာ အူနီေရာဂါကဲ့သေ႔ို ရာဂါမ်ား က်ေရာက္တတ္ပါသည။္ အူနေီ သာ ၾကံပင္မ်ား၊ အသံုးျပဳၿပီး ႀကံပင္၊ ႀကဖံ တ္မ်ားအား ျမက္စုိကခ္ င္းအတြင္းသို႔ မေရာကရ္ ေိွ စ ရန္ သတိျပဳဖလ႔ုိ ပုိ ါသည။္ ေဒါက္တာခင္လငိႈ ္

27   

28   

29   

30    ဆိတ္ေတြဟာေရာဂါၿဖစ္လယြ တ္ တ္လားႏွင့္ဘယ္ေဆးးကအေကာငး္ ဆးုံ လဲ ဆိတအ္ ေႀကာငး္ စာအပု ္ေတြႀကည့္လိကု ္တိုငး္ စာအပု ္အမ်ားစမု ွာေႀကာကစ္ ရာေကာင္းတဲ့ေရာဂါေတြအ ေႀကာင္းေတြရ့ ေလရ့ ိွတယ။္ ဒါေပမဲေ့ သေသခ်ာခ်ာေလ့လာႀကညရ့္ ငေ္ တာ့သငရ့္ ဲ့စနစ္တက်မကိငု ္တြယ္ တတမ္ ဳွ ့ေႀကာငၿ့္ ဖစ္ရတာမ်ားတာေတြ့ရတယ။္ vetsေတြနဲပ့ ညာရငွ ္ေတြကေခတမ္ ီွေဆးပညာနဲ့ကသု နိုင္ သလကို ုိယတ္ ိုင္ေသေသခ်ာခ်ာေလ့လာၿပးီ ေဆးဖက္ဝငအ္ သးီ ၊အရြက၊္ အပင္ေတြသံုးၿပီးကသု နိုငပ္ ါတ ယ။္ အပူပုိငး္ ေဒသဟာကပ္ပါးေကာင္ေတြ ေပါမ်ားေလ့ရိွတယ။္ သဘာဝတရားအရေရာဂါၿဖစေ္ စတဲပ့ ိးု မွြားေပါသလိ၊ု ပုးိ ေတြကိုကာကြယက္ သု နုိငတ္ ဲ့ ေဆးဝါးပငေ္ တြလည္းရိွတယ။္ ကယို ့္ဖကက္ အေကာင္းဆံုးလပု ္ထားသင့္တာက -အစာအရည္ေသြးေကာငး္ ၿပီးအဟာရမ်တွ တဲ့အစာၿဖစပ္ ါေစ -ဆတိ ၿ္ ခံနဲ့ပါတ္ဝန္းက်ငေ္ နရာေတြကိုအတတ္နုိငဆ္ ုးံ သန့္ရငွ း္ ပါေစ -ဆိတေ္ တြကုိပင္ပနး္ မွဳမ့ လြန္႕ကဲပါေစနဲ့ -လေံု လာကတ္ ဲ့လဳွ ပရ္ ွားမွဳရ့ ိွပါေစ -လုအိ ပတ္ ဲအ့ ခါတုငိ ္းသဘာဝသန္ခ်ေဆးကုိအစာထဲထညေ့္ ကၽြးပါ။ တမာရြက-္ ေဆးအေနနဲေ့ ကာင္းတယ္ဆိုတာေၿပာစရာမရိပွ ါ။သတၿိ ပဳရမွာကတမာရြကဟ္ ာသဘာဝသေႏၵတားေဆ းၿဖစ္လမို့ ်ဳိးဆိတ္ေတြေကၽြးမယဆ္ ုိရင္ပံမု ွနမ္ ေကၽြးသင့သ္ လိုေရရညွ ္မေကၽြးသင့ပ္ ါ။ ဆတိ ေ္ တြကုေိ န့စဥဂ္ ရစု ိကု ဖ္ ုလ့ိ တို ယ။္ ထးူ ၿခားခ်က္တစခ္ ုခေု တြ့ခဲ့ရငအ္ ၿမန္ဆးုံ စစေ္ ဆးၿပီးၿပသနာကုေိ ၿဖ ရငွ ္းရပါမယ။္ ေရရညွ ္တညတ္ ့ခံ ိငု ၿ္ မဲေစတဲေ့ မြးၿမဳနည္းတစခ္ ု ဆတိ ္ေတြကုိသဘာဝအတိုငး္ လြတွ ေ္ က်ာင္းစနစ္နဲ့ေမြးၿမဴတဲအ့ ခါသဘာဝေပါက္ပင္ေတြကုိၿမန္ဆနစ္ ာြ ပ် က္ဆးီ ေစတဲအ့ တြက္သူတ့ုိကိုသဘာဝရဲရ့ န္သလူ ့ုေိ တာငယ္ ဆူ ခံရေလ့ရိွတယ္။စနစ္တက်ထိန္းခ်ဳပၿ္ ပးီ သ ဘာဝနး္ က်င္ကုမိ ပ်က္စးီ ေစရန္ေကၽြးေမြးၿခငး္ အားၿဖင့ေ္ ရရွည္တည္တ့ခံ ငို ္ၿမဲတဲေ့ မြးၿမဳေရးၿဖစလ္ ာေစတ ယ္။ ဆိတေ္ ခ်းကုိအသးံု ၿပဳၿခငး္ ဆိတၿ္ ခ-ံ ဆိတၿ္ ခႀံ ကမး္ ခငး္ ကိုႀကမး္ ႀကစဲ နစ္သံုးပါ။ႀကမး္ ခငး္ ေၿခာက္ေသြေ့ နတာဆတိ ္ေတြအတြကအ္ ေကာငး္ ဆုံး ပါ။ဆတိ ္ေခ်းအလြယ္တကူစုေဆာငး္ နုိငရ္ နၿ္ ခံကိုၿမငွ ထ့္ ားၿခင္း၊ေတာငေ္ စာငး္ တြင္ေဆာက္ထားၿခင္းသိ့ုမ ဟုတဆ္ ိတၿ္ ခံအလယ္တြင္အနညး္ ငယမ္ ိေ့ု မာက္ထားၿခင္းစသၿဖင့္မိမိေၿမေနရာႏွင့္သငေ့္ လ်ာွ ္သလုိတည္ ေဆာက္ထားရမည္။ ဆိတေ္ ခ်းအသံးု ၿပဳၿပီးတီေကာင္ေမြးၿမဳၿခငး္ စုဆာင္းရရိလွ ာေသာဆိတ္ေခ်းမ်ားကုိအသံုးခ်ၿပီးတီေကာင္ေမြးၿမဴနုငိ သ္ ည။္ တပုငိ တ္ နိငု ္ေမးြၿမဳေရးသမ ားမ်ားအေနၿဖငေ့္ ဒသခႀံ ကကမ္ ်ားလညး္ တြဲေမြးနိုငပ္ ါတယ္။သင့္ေတာ္တဲေ့ ၿမေနရာမာွ ၁မီတာပါတ္လည္

31    အရညွ ္နဲအ့ နက္၃၀စင္တီမီတာရွိတဲ့ေၿမက်င္းတူးၿပီးဆိတ္ေခ်းက၃ို ပ၂ံု ပုံခန့ထ္ ညၿ့္ ပးီ အေပၚမွတီေကာင္၁ ကလီ ိ(ု ၆၀က်ပ္သားခန)့္ နဲေ့ ၿမေဆြးသငေ့္ တာသ္ ေလာက္ထည့ေ္ ပးပါ။ထပ္မံၿပးီ အေပၚမွဆတိ ေ္ ခ်းၿပညေ့္ အာင္ထည့ၿ္ ပးီ အၿခားႀကက၊္ ဌကမ္ ်ားမယက္ေစရနက္ ာကြယေ္ ပးရမည။္ ေနစ့ ဥေ္ ရေလာင္းေပးပါ။၂လမ၃ွ လခနႀ့္ ကာလ်ွငတ္ ေီ ကာင္မ်ား၊မ်ားစြာေပါက္ေနၿပးီ ဆိတေ္ ခ်းမ်ားမေွ ၿမေဆြးအၿဖစ္သေိ့ု ၿပာငး္ သြားတာေ တြ့ရပါမယ။္ တီေကာငအ္ ခ်ဳိက့ ုိမ်ဳးိ အၿဖစအ္ ၿခားကနအ္ သစ္မ်ားတြင္ထည့ၿ္ ပးီ က်နေ္ သာတမီ ်ားကုိႀကကမ္ ် ားအားစားေသာကေ္ စလကို ပ္ ါ။ေၿမေဆြးမ်ားအားအပငစ္ ုကိ ္ရာတြငသ္ းုံ နိုင္ပါသည။္

32    ဆိတ္ေမြးျမဴေရးႏွင႔္ သန္ေကာင္ေရာဂါမ်ား ဆိတေ္ မြးျမဴေရးတြင္ အေရးအၾကးီ ဆးုံ ကပပ္ ါးေရာဂါ (၃)မ်ဳိ းရိွျပီး အေရးသပိ မ္ ၾကီးေသာ ကပ္ပါး ေရာဂါေပါငး္ မ်ားစြာ ရိွၾကပါသည္။ အေရးအၾကီးဆးုံ ေရာဂါ(၃)မ်ိဳးကုိ ထိနး္ ခ်ဳပ္ႏုငိ ္ပါက ကပပ္ ါးေရာဂါမ်ား ကိပု ါ ထိနး္ ခ်ဳပႏ္ ုငိ မ္ ညျ္ ဖစပ္ ါသည။္ Coccidia (ေကာက္ဆးီ ဒီးယား) Coccidia အပု စ္ ဝု င္ (Eimeria မ်ဳိ းစိတ္မ်ား) မ်ားသည္ အူသမိ ္ႏငွ ႔္ အမူ ၾကီးတြငရ္ ွိ အူနံရံဆဲလမ္ ်ား တြငပ္ ြားမ်ားတတေ္ သာ ပရတို ုဇိ ိးု ဝါး (protozoa) တစမ္ ်ဳိ းျဖစပ္ ါသည။္ ထသို ပ႔ုိ ြားမ်ားျပီးေနာက္ ဆဲလ္အျပငသ္ ႔ို ေဖာကထ္ ြကခ္ ်နိ တ္ ြင္ အဆိပု ါဆဲလမ္ ်ားကို ပ်ကဆ္ ီးေစပါသည။္ လကခ္ ံေကာင္မ်ားျဖစေ္ သာ ႏြား၊ သိးု ၊ ဆိတ္ တတို႔ ြင္ Eimeria မ်ဳိ းကြဲအမ်ိဳးမ်ိဳးရၾိွ ကပါသည။္ Eimeria မ်ဳိ းကဲြ ၈-၁၂ မ်ဳိ းခနရ္႔ ွိေသာ္လညး္ ၂-၃ မ်ိဳးသာလ်ွ င္ ေရာဂါျဖစ္ပြားေစပါသည။္ အမ်ားစမု ွာ လက္ခံေကာငက္ ို ဒကု ေၡ ပးေလ႔မရၾိွ ကပါ။ ေရာဂါဒဏ္ခံႏုိင္ရညမ္ ရွေိ သာ ဆိတင္ ယ္ကေလးသည္ Eimeria ပုိး၏ ဥအိတ္ (sporulated oocyst) ကုိစားမိရာက စတင္၍ ေရာဂါကးူ စကေ္ စႏိုင္ပါသည္။ ဥအိတ္ (sporulated oocyst) ဆိုသညမ္ ွာ Eimeria ပးုိ ၏ မ်ိဳးဆက္သစမ္ ်ားျဖစလ္ ာမည္႔ စပရုိ ုိဇိြဳက္ (soprozoites) ရစွ ခ္ ုကို

33    သယ္ေဆာင္ထားေသာ အတိ င္ ယက္ ေလး တစ္လုံးျဖစ္ပါသည္။ ၄င္း ဥအတိ ္ (sporulated oocyst) မ်ားသည္ ေရာဂါရိေွ သာ တရိ စာနၦ ္ သမု႔ိ ဟုတ္ တခါတရံ ေရာဂါလကၡဏာမျပပဲ ေရာဂါကးူ စကခ္ ံထားရသည္႔ တရိ စာနၦ ္၏ မစင္ထဲတြင္ ပါဝင္ေလရ႔ ွိပါသည္။ ဥအတိ က္ ို ဆတိ ္ငယက္ ေလးက စားလကုိ ္မိပါက ဥအတိ အ္ တငြ ္းရွိ စပိုရုဇိ ြဳိ က္ကေလး မ်ားသည္ အူနရံ ံရိွဆဲလမ္ ်ားအတြငး္ သို႔ ေရာက္ရိသွ ြားျပးီ မီရဇုိ ြဳိ က္(merozoites) ေခၚ အေကာင္ငယက္ ေလး ေပါငး္ ရာဂဏန္းမွေထာငဂ္ ဏနး္ အထိ ပြားမ်ားလာပါသည။္ ၄င္းမရီ ိဇု ြဳိ က္မ်ားသည္ အျခား အနူ ရံ ဆံ ဲလမ္ ်ား အား ထပ္မံကူးစကၾ္ ကျပးီ အဆေပါငး္ ရာေထာငခ္ ်ီေအာင္ ပြားမ်ားၾကျပီး အနူ ံရံဆဲလအ္ ား ေဖာက္ခြဲ၍ ထြက္လာၾကပါသည္။ ၄င္းျဖစ္စဥ္သည္ (၃- ၄)ၾကမိ ္ခန္႔ ထပမ္ ံျဖစ္ေပၚျပီးေနာက္ အဖုိပိုး (microzoites) ႏွင္႔ အမပုးိ (macrozoites)မ်ား အျဖစ္ ေျပာငး္ လဲ သြားျပးီ အဖုႏိ ွင႔္ အမတို႔ ေပါငး္ စပ္ကာ ဥအိတ္ (sporulated oocyst) မ်ားထပမ္ ဥံ ခ်ၾကပါသည္။ ၄ငး္ တိ႔ုသည္ တရိ စာနၦ ၏္ မစငတ္ ြင္ ပါဝင္လာၾကပါသည။္ ထ႔ိုေၾကာင႔္ sporulated oocyst တစလ္ ံုးသည္ အနူ ရံ ံဆဲလေ္ ပါင္း ေထာင္ခ်ေီ အာင္ ဖ်ကဆ္ ီးႏုိင္ေၾကာင္းေတြရ႔ ရွိ ပါသည္။ အကယ၍္ ဆတိ ္ငယက္ ေလးသည္ sporulated oocyst အလးံု ေရ ေထာင္ဂဏန္းခနစ႔္ ားလကို ္မပိ ါက ဝမ္းပ်ကဝ္ မး္ ေလ်ွ ာျဖစက္ ာ ေသဆးုံ ႏိုငပ္ ါသည။္ အကယ္၍ ဆိတင္ ယက္ ေလးသည္ ဥအိတ္ အနည္းငယ္ကုိသာ စားမိပါက အနူ ရံ ကံ ုိ ပ်က္ဆးီ သည္ အထိ မထိခကုိ ႏ္ ငုိ ္ပါ။ ထ႔ုကိ ဲသ႔ ႔ို ဥအတိ ္အနည္းငယက္ ုသိ ာ စားမိျခင္းျဖင္႔ ဆိတ္ငယက္ ေလး၏ ကယုိ ခ္ အံ ား အဖြဲ႔အစညး္ အား လဳွံ ေ႔ ဆာေ္ ပးသျဖင႔္ ေနာက္ပုိငး္ ေရာဂါဝငေ္ ရာကသ္ ညအ္႔ ခါ ျပငး္ ထန္မွဳမရိေွ တာေ႔ ၾကာငး္ ေတြ႔ရွရိ ပါသည။္ ကာကြယတ္ ားဆးီ ရနန္ ညး္ လမ္းမာွ ဆိတင္ ယ္ကေလးမ်ားအား သန႔ရ္ ွငး္ စြာ ထားရွျိ ခင္းပင္ျဖစပ္ ါ သည္။ အထးူ သျဖင္႔ သားခြဲခ်ိန္ပတဝ္ နး္ က်ငတ္ ြင္ အစာမ်ားစတင္စားေသာကေ္ နျပျီ ဖစသ္ ည္အ႔ ျပင္ ခခု ံအား စနစသ္ ည္ ေကာငး္ စြာမဖြျံ႔ ဖဳိ းေသးသျဖင႔္ ဥအိတ္(sporulated oocysts)မ်ားႏငွ ္႔ တတႏ္ ငုိ ္သမ်ွ မထေိ တြ႔ ေစရန္ သနရ္႔ ွင္းေရးကုိ ဦးစားေပးေဆာင္ရြကရ္ မည္ျဖစပ္ ါသည။္ တရိ စာၦန္၏ခႏာၶ ကုယိ မ္ ွ မစငႏ္ ွင႔္အတူ စြန္ထ႔ တု ္လကို ေ္ သာ oocyst သည္ အျခားတစ္ေကာငသ္ ႔ုိ ကူးစက္ႏငုိ ္ေသာ (sporulated oocyst) တစ္ခု အဆင႔သ္ ေ႔ုိ ရာက္ရွိႏိငု ရ္ န္ ၂၄-၄၈ နာရီ ခန႔္ ၾကာျမင႔သ္ ျဖင္႔ ေနစ႔ ဥ္ သန္႔ရငွ ္းေရး ေဆာငရ္ ြက္ေပးျခင္းသည္ ေရာဂါျဖစ္ပြားမွဳကုိ သသိ သိ ာသာေလ်ာ႔က်ေစမည္ျဖစ္ပါသည။္ သနရ႔္ ွငး္ ေရးကုိ ဦးစားေပးေဆာင္ရြကျ္ ခင္းျဖင႔္ မလေံု လာကေ္ ၾကာငး္ ေတြရ႔ ပိွ ါက coocidiostats အုပစ္ ုဝင္ေဆးဝါးမ်ား ကို ဆိတ္ငယစ္ ာတငြ ္ ထည႔္သြင္းေကြ်းေမြးျခင္းျဖင႔္ merozoites မ်ားပြားမ်ားမွဳကုိ ေလ်ာက႔ ် ေစပါသည။္ Amprolium ေခၚ ေဆးကို အသုးံ မ်ားပါသည္။ သ႔ရုိ ာတြင္ ၄င္းေဆးကို ၂-၃ ပတ္ထကပ္ ို၍ ၾကာရညွ စ္ ြာ အသုံးမျပဳသငပ့္ ါ။ ၄င္းေဆးသည္ merozoites မ်ား၏ thiamin အသုးံ ျပဳမွဳကို

34    ဟနထ႔္ ားျခငး္ ျဖင္႔ merozoites မ်ားကို ေသဆုးံ ေစပါသည။္ ကာလၾကာရွည္စြာအသံုးျပဳပါက ၄ငး္ ေဆးက ဆိတ္ငယ္ကေလးမ်ား၏ thiamin အသးံု ျပဳမဳွ ကပို ါ ဟနတ႔္ ားႏုငိ ္ပါသည။္ အျခားေသာ coccidiostats ေဆးဝါးမ်ားမွာ monensin ႏွင႔္ lasolacid တုိ႔ျဖစၾ္ ကပါသည္။ ၄ငး္ ေဆး ႏစွ ္မ်ဳိ းသည္ တစ္ခုႏငွ ႔္ တစခ္ ု ဆင္တၾူ ကျပီး ေဆးအခ်ိနအ္ ဆ မွန္ကနစ္ ြာ အသးံု ျပဳပါက ကာလရညွ အ္ သံုးျပဳ ႏငို ၾ္ ကပါသည္။ ၄ငး္ ေဆးမ်ားကို အစာတငြ ္ထည႔သ္ ြင္းတုိကေ္ ကြ်းရမည႔္ ပမာဏတြကခ္ ်က္ရာတြင္ မွားယြငး္ ပါက ေသဆးံု သညအ္ ထိ ထခိ ုကိ ္ႏိငု ပ္ ါသည။္ အျခား အသးုံ မ်ားေသာ coccidiostat သည္ decoquinate ျဖစ္သည္။ ၄င္းေဆးသည္ ေရာဂါကုိ ၾကတုိ ငက္ ာကြယတ္ ားဆးီ ရာတြင္ ထေိ ရာက္ေသာ္လညး္ ၊ အထကတ္ ြငေ္ ဖာ္ျပခဲ႔ေသာ ေဆးမ်ားကဲသ႔ ိ႔ပု င္ တိရစာနၦ ္ တြင္ ဝမ္းေလွ်ာဝမး္ ပ်က္ျဖစ္ခ်ိန္တြငမ္ ွ အသံုးျပဳပါက မထိေရာက္ႏိငု ္ပါ။ Toltrazaril သည္ တရိ စာနၦ ္တြင္ ေရာဂါျဖစေ္ နလ်ွ ငပ္ င္ ကသု ေဆးအျဖစ္ အသးံု ျပဳနုိငပ္ ါသည။္ Sulfas ေဆးမ်ားကလုိ ညး္ က်ယ္က်ယ္ျပန႔ျ္ ပန္႔ အသုံးျပဳေသာ္လညး္ ထေိ ရာက္မွဳမွာ အတငုိ ္းအတာတစခ္ ု အထိသာ ျဖစပ္ ါသည္။ ရကြ ျ္ ပားသနေ္ ကာင္ (အသညး္ စားပုိး) Fasciola hepatica (Liver Fluke) ျမန္မာႏုငိ ္ငံရွိ ေရလႊမး္ မးို မွဳရွေိ သာေဒသမ်ားတငြ ္ အေတြရ႔ မ်ားေသာ ကယုိ တ္ ြင္းကပ္ပါးေကာင္ ေနာက္တစ္မ်ဳိ းမာွ ရြက္ျပားသနေ္ ကာင္ (အသည္းစားပးို ) ဟေု ခၚေသာ Fasciola hepatica ပငျ္ ဖစ္ပါသည။္ အျခားမ်ိဳးစိတ္တစမ္ ်ိဳးျဖစေ္ သာ Fasciola gigantica ကိလု ည္းေတြ႔ရရိွ ျပးီ ၄င္းတုိ၏႔ ဘဝစက္ဝန္း ႏွင႔္ တရိ စာနၦ ္မ်ားအား တိုက္ခုကိ ပ္ ံုတမ႔ုိ ွာ အတတူ ပူ ငျ္ ဖစပ္ ါသည။္

35    သကၾ္ ကီးေကာငမ္ ်ားသည္ သည္းေျခအိတ္ႏွင္႔ အသညး္ တုအ႔ိ ား တြယခ္ ်ိတ္ထားေသာ ျပနြ ္ငယ္ (သည္ေျခရညျ္ ပြန္) (Bile duct) တြင္ ေနထုိင္ျပီး ေသြးမ်ားစုပယ္ ကူ ာ သညေ္ ျခရညျ္ ပြနက္ ုိ အၾကးီ အက်ယ္ ပ်က္စီးေစျပီး ဥမ်ားဥခ်ၾကပါသည။္ ယငး္ ဥမ်ားသည္ ျပင္ပသ႔ို တိရစာနၦ ္၏မစငမ္ တွ ဆင္႔ ေရာက္ရွိသြား ၾကပါသည္။ ရြကျ္ ပားသနေ္ ကာင္ဥမ်ားသည္ ေရထဲသုကိ႔ ်သြားပါက ဥမေွ ပါကျ္ ပးီ ေရကးူ ကာ ခရုတစ္မ်ဳိ း ကရုိ ွာေဖြၾကပါသည္။ ၄င္းတ႔ႏုိ ွစသ္ ကေ္ သာ ခရုအမ်ဳိ းအစားကုိ ရွာေဖြေတြ႔ရိွသည္႔အခါ ခရုခႏာၶ ကုယိ ္ အတြင္းသိ႔ု ထုးိ ေဖာက္ဝင္ေရာက္ကာ ပြားမ်ားၾကျပးီ cercaria ေခၚအဆင႔္သို႔ ေရာကရ္ ၾွိ ကပါသည္။

36    ထိ႔ုေနာက္ အဆုိပါ cercaria မ်ား သည္ ခရ၏ု ကိုယမ္ ွ ျပငပ္ သ႔ို ထြကလ္ ာျပးီ ေရကးူ ကာ ကမ္းစပ္နားရွိ အပငမ္ ်ားတငြ ္ တြယ္ကပ္ကာ metacercaria မ်ားအျဖစ္ ဖြ႔ံျဖဳိ းလာပါသည။္ metacercaria မ်ားသည္ ေရအိတ္ငယက္ ေလး မ်ားႏငွ ႔္တူျပီး ေရက်သြားခ်ိနတ္ ြင္ ေျခာက္ေသြျ႔ ပီး မေသသာြ းေအာင္ ကာကယြ ေ္ ပးထားပါသည္။ အကယ္၍ metacercaria မ်ားကုိ လက္ခံ ေကာင္မ်ား (လူအပါအဝင္ ႏ႔တုိ ုကိ သ္ တၱဝါမ်ား) က စားေသာက္မိပါက အထူ ဲသ႔ို ေရာကရ္ ွသိ ြားျပီး juvenile flukes မ်ားအျဖစ္ အူနံရကံ ို ထးုိ ေဖာက္ကာ အသည္းသို႔ သြားေရာကၾ္ ကပါသည။္ အသညး္ အတြငး္ တြင္ (၈-၁၂)ပတၾ္ ကာေအာင္ သြားလာထးုိ ေဖာက္ေနၾကျပီး ေနာကဆ္ ံုးတြင္ သည္းေျခရညျ္ ပြန္သို႔ ေရာက္ရသွိ ြားၾကပါ သည။္ သည္းေျခရညျ္ ပနြ တ္ ြင္ အရြယ္ေရာက္ ရြကျ္ ပားသနေ္ ကာင္အျဖစ္ ေနထငို ျ္ ပးီ ဥမ်ားကုိ ဥခ်ၾကပါသည။္ ေရာဂါလကၡဏာမွာ အဆုိပါ ရြက္ျပားသနေ္ ကာငမ္ ်ားအား အသည္းအား မည္မွ် ဖ်က္ဆးီ ပစ္သည္ ဆိသု ညအ႔္ ခ်က္ႏငွ ္႔ ေသြးမညမ္ ်ွ ဆုးံ ရဳွံ းသြားသည္ဆိုသည႔အ္ ခ်ကမ္ ်ားအေပၚ မတူ ည္ေနပါသည္။ ေသြးအား နညး္ ျခင္း၊ အသားဝါျခငး္ ၊ ခႏာၶ ကိယု အ္ ခ်ဳိ အ႔ စိတအ္ ပိုငး္ မ်ားတြင္ ေရစျု ခင္း၊ တခါတရံ ဝမ္းေလ်ွ ာျခင္း စသည႔္ လကၡဏာမ်ားကို ေတြ႔ရွိရပါသည္။ Juvenile flukes မ်ား အသညး္ တြင္ ထိုးေဖာက္သြားလာထားေသာ လမ္းေၾကာငး္ မ်ားတြင္ ေသြးစီးေၾကာင္းမ်ားႏွင႔္ ဒဏ္ရာမ်ား၊ အမာရြတ္မ်ားကို ေတြ႔ရတတပ္ ါသည္။ သညး္ ေျခ ရည္ျပြန္ထဲတြင္ အရြယ္ေရာက္ရြက္ျပားသန္ေကာငမ္ ်ားကုိ ေတြ႔ရမညျ္ ဖစပ္ ါသည္။ ရြကျ္ ပားသနေ္ ကာင္ ပမာဏမ်ားပါက တိရစာၦန္ေသဆုံးသညအ္ ထိ ျပငး္ ထနႏ္ ငို ျ္ ပီး ရြက္ျပားသနေ္ ကာင္ပမာဏ နညး္ ပါးပါက ထုတလ္ ပု မ္ ဳွ က်ဆငး္ ေစႏိုင္ပါသည။္ နယ္ေျမေဒသတစ္ခုလးံု သည္ ရႊညံ နြ ္ထူထပ္ျပးီ ေရလမႊ း္ ေသာ ေဒသျဖစ္ပါက စားက်ကဧ္ ရယိ ာအား ထိနး္ ခ်ဳပ္ျခငး္ ျဖင္႔ ေရာဂါထနိ ္းခ်ဳပ္ရန္ မျဖစ္ႏငို ပ္ ါ။ ထိန္းခ်ဳပရ္ န္ အျခားနညး္ လမး္ တစ္ခုမွာ တရိ စာနၦ မ္ ်ားအား လတႊ ေ္ က်ာင္းျခငး္ မျပဳပဲ ျခေံ လွာငေ္ မြးျမဴသည္႔ (zero-

37    grazing) နည္းစနစ္ျဖင္႔ ေမြးျမဴကာ အစာကို ရတိ ေ္ ကြ်းျခင္း၊ အပင္ၾကးီ မ်ားမွအရြက္မ်ား ေကြ်းေမြးျခင္းနည္းလမး္ ပင္ျဖစပ္ ါသည။္ အစာမ်ားအား အေျခာကခ္ ံျခင္း သ႔မုိ ဟတု ္ အခ်ဥ္ေဖာကျ္ ခင္း (ဥပမာ ျမက္ခ်ဥ္ဖတ)္ တ႔ျို ပဳလုပ္ပါက metacercaria မ်ားကို ေသဆးံု ေစႏငုိ ္ပါသည္။ သုရိ႔ ာတငြ ္ F. hepatica ကုိ ထနိ ္းခ်ဳပရ္ န္အတြက္ အသုံးမ်ားေသာ နညး္ လမး္ မာွ ရြကျ္ ပားသနေ္ ကာင္မ်ား ေပါမ်ားေသာ အခ်နိ ္တြင္ သနခ္ ်ေဆး တကို ္ေကြ်းသည္႔ နညး္ လမး္ ပငျ္ ဖစပ္ ါသည္။ သန္ခ်ေဆးအေတာမ္ ်ားမ်ားသည္ အသည္းတြင္ ေရြ႔လ်ားသာြ းလာေနၾကေသာ သန္ေကာငမ္ ်ားအား ထိေရာက္စြာ သတႏ္ ုငိ ္စြမး္ မရွိပါ။ သနခ္ ်ေဆးမ်ားကုိ ထေိ ရာကစ္ ြာတုကိ ္ေကြ်းႏိငု ရ္ န္ သန္ေကာင၏္ ဘဝစကဝ္ နး္ ကုိ သရိ ိွနားလည္ ထားရနလ္ အို ပပ္ ါသည။္ မးို ကာလတြင္ ခရမု ်ားေပၚလာျပီး ရြကျ္ ပားသန္ေကာငမ္ ်ား ရေွိ သာ တရိ စာၦနမ္ ွ ဥမ်ားက ၄င္း ခရမု ်ားထံသ႔ုိ ကူးစက္သြားမညျ္ ဖစပ္ ါသည။္ ထေု႔ိ နာက္ metacercaria မ်ား သည္ တိရစာနၦ အ္ စာပင္မ်ားထသံ ေ႔ို ရာက္ရိွသြားၾကျပီး အျခားတရိ စာၦနမ္ ်ားသိ႔ု ကးူ စကၾ္ ကပါသည။္ ထုိ႔ေနာက္ juvenile flukes မ်ားသည္ အသည္းတြင္ ၂-၃ လခန႔္ ေရြ႔လ်ားသြားလာေနၾကမညျ္ ဖစပ္ ါသည။္ ထုိေ႔ ၾကာင႔္ သညး္ ေျခရည္အတိ တ္ ြငေ္ နထငုိ ္ၾကေသာ သကၾ္ ကးီ ရြကျ္ ပားသနေ္ ကာင္မ်ားကိသု ာ သတ္ႏိငု ္ေသာ ေဆးမ်ား (clorsulon, albendazole) ကို အသးံု ျပဳမည္ဆိပု ါက metacercaria မ်ားကုိ ေနာက္ဆုံးစားမျိ ပီး ေနာက္ ၃ လ ၾကာမွသာ အသးုံ ျပဳ သင့ပ္ ါသည္။ ရာသီဥတသု ည္ ကာလအေတာ္ၾကာ ပျူ ပင္းေျခာကေ္ သြသ႔ ာြ းပါက ခရုမ်ားသည္ တြင္းေအာငး္ သြားၾကျပီး ခရတု ြင္ကးူ စက္ထားေသာ cercaira မ်ား ေသဆံးု ကုနပ္ ါသည။္ ေနာကထ္ ပ္တစ္ၾကမိ ္ ခရမု ်ားျပန္ထြက္မလာမီ ေျခာက္ေသြ႔ရာသကီ နု ဆ္ းုံ ခ်ိန္သည္ သန္ခ်ေဆးတကုိ ္ေကြ်း ရန္အေကာင္းဆံုးျဖစပ္ ါသည။္ ထုိ႔ေနာက္ ေျခာက္ေသြရ႔ ာသအီ စတြင္ ဒုတယိ တစၾ္ ကမိ ္ သန္ခ်ေဆး တိကု ္ေကြ်းပါက ပမုိ ိုေကာင္းမြနပ္ ါသည။္ ေနာကထ္ ပန္ ည္းလမ္းတစ္ခအု ျဖစ္ triclabendazole ကို ေျခာက္ေသြရ႔ ာသအီ စတြင္ တိုကေ္ ကြ်း ႏုိင္ပါသည္။ ၄င္းေဆးသည္ သကၾ္ ကးီ ေကာငႏ္ ွင္႔ အသညး္ တြင္ေရြ႔လ်ားေနေသာ juvenile flukes မ်ားကုိပါ ေသဆးံု ေစႏိငု ပ္ ါသည္။ ေျခာကေ္ သြ႔ရာသီအဆံုးတြင္ albendazole or clorsulon ကုိ တိကု ္ေကြ်း ေပးျခင္းျဖင္႔ triclabendazole တကို ေ္ ကြ်းစဥ္က လြတ္သြားေသာ သန္ေကာငမ္ ်ားကုိ ေသဆးုံ ေစႏုိင္ပါသည။္ သန္လးံု ေကာင္မ်ား (Nematodes) စားျမဳံ ႔ျပန္သတဝၱ ါမ်ားတငြ ္ အေရးအၾကးီ ေသာ ကပပ္ ါးေရာဂါတစမ္ ်ဳိ းမွာ trichostrongyle အုပစ္ ဝု င္ သနလ္ ုံးေကာင္ တစမ္ ်ိဳးျဖစ္ေသာ Haemonchus contortus ေရာဂါပုးိ ျဖစ္ပါသည။္ ၄င္း၏ ဘဝစကဝ္ နး္ မာွ အျခား trichostrongyle မ်ားကဲ႔သပ႔ို ငျ္ ဖစေ္ သာလ္ ညး္ ပမုိ ို၍ အႏရၱ ယ္ၾကီးရျခင္းမွာ ၄ငး္ သနလ္ ံုးေကာငသ္ ည္

38    လက္ခေံ ကာငျ္ ဖစေ္ သာ သုးိ ၊ ဆတိ ္မ်ားထမံ ွ ေသြးကုိ စပု ္ယူစားသုံးၾကျပးီ အလြန္လ်ငျ္ မနစ္ ြာ မ်ိဳးပြားႏိုင္ျခငး္ ေၾကာင႔္ ျဖစပ္ ါသည္။ ၄င္းကပပ္ ါး သန္လုံးေကာင္မ်ားသည္ သိးု ၊ ဆိတ္မ်ား၏ အစာလမ္းေၾကာငး္ အတြင္း ေနထုိငၾ္ ကျပီး ဥမ်ား ဥခ်ၾကပါသည။္ ၄င္းသနဥ္ မ်ားသည္ သးုိ ၊ ဆိတမ္ စင္မ်ားႏွငအ႔္ တူ ျပင္ပသို႔ ေရာက္ရွိလာကာ ေျမၾကးီ ေပၚတငြ ္ ဥမေွ ပါကျ္ ပီး သားေလာငး္ အဆင႔္ (၃) ဆငအ္႔ ထိ ဖြျံ႔ ဖဳိ းလာၾကပါသည္။ အဆင္႔ (၁) ႏွင႔္ (၂) သည္ ေျခာက္ေသြမ႔ ွဳႏငွ ္႔ အပူခ်ိန္ကုိ ခံႏိငု ္ရည္မရၾိွ ကပါ။ သ႔ိုရာတြင္ အဆင္႔ (၃) သည္ အလြန္ခႏံ ုငိ ္ရညရ္ ျိွ ပီး စားက်က္တြင္ (အထးူ သျဖင္႔ အပခူ ်နိ ္နိမ္႔ပါက) လေပါငး္ မ်ားစြာ အသက္ရငွ ႏ္ ငုိ ပ္ ါသည္။ စိစု ြတ္ေသာ အေျခအေနတြင္ ျမက္ပင္ေပၚတငြ ္ ေရမ်ား သးီ လာျပးီ အဆင္(႔ ၃)သားေလာင္းအား ျမက္ပငအ္ ေပၚပိငု း္ သိ႔ု သယ္ေဆာင္သြား ၾကပါသည။္ စားျမဳံ ျ႔ ပနသ္ တဝၱ ါက ျမက္စားေသာအခါ အဆုပိ ါ အဆင္႔(၃) သားေလာင္း အားစားမိျပးီ အစာလမး္ ေၾကာငး္ ထဲသ႔ုိ ျပနလ္ ညေ္ ရာက္ရသွိ ြားပါသည္။ H. contortus သည္ အဗုေိ မဆမ္ ေခၚ အစာအမိ ္ စတုတၳ အခန္းတြင္ ရွင္သန္ၾကပါသည။္ အစာလမး္ ေၾကာင္းအတြငး္ ၄င္းတ႔ုိ ၾကိဳကႏ္ ွစသ္ ကေ္ သာေနရာသို႔ ေရာကရ္ ိသွ ည္႔အခါ သားေလာငး္ အဆင႔္(၃) သည္ အစာစတင္စားေသာကျ္ ပးီ သားေလာငး္ အဆင္႔(၄) ႏငွ ္႔ သကၾ္ ကးီ ေကာငအ္ ဆငတ္႔ အ႔ုိ ျဖစ္ ၾကီးထြားလာပါသည။္ အခ်ိဳ႔ေသာ trichostrongyles မ်ားတြင္ သားေလာငး္ အဆင္႔ (၄) သည္ ဖြံျ႔ ဖိဳးမဳွ ရပ္တန္႔ သြားျခင္း (hypobiosis) ျဖစသ္ ြားျပးီ သက္ၾကးီ ေကာငအ္ ဆင႔္သ႔ို ေရာကရ္ မိွ လာေတာပ႔ ါ။ ပမုံ ွနအ္ ားျဖင္႔ ေျခာကေ္ သြပ႔ ျူ ပငး္ ကာလႏွင႔္ အလြန္ေအးေသာကာလ ၾကာရွညစ္ ြာရွိေသာေဒသမ်ားတငြ ္ ထကုိ ာလမ်ား ကနု ္လြန္ ခ်နိ ္၌ သန္လးုံ ေကာင္မ်ား ကငး္ စင္သြားေလ႔ရွေိ သာ္လည္း hypobiosis ျဖစေ္ သာ trichostongyles မ်ားတြင္မူ

39    အဆိုပါကာလမ်ား လြန္ေျမာက္သည႔္တိုင္ သန္ေကာင္မ်ား က်န္ရွိေနႏုိင္မညျ္ ဖစ္ပါသည္။ လေံု လာကေ္ သာ စထို ုငိ ္းဆရိွျပးီ အပခူ ်ိန္သည္လညး္ ၁၀ ဒီဂရီ စင္တီဂရိတေ္ အာက္ ေလ်ာန႔ ညး္ ျခင္းမရပွိ ါက hypobiosis ျဖစေ္ ပၚေလ႔မရပိွ ါ။ အျခားသတိထားရမည႔္ အေရးၾကးီ အခ်က္မာွ ဆိတ္မမ်ားသည္ ဆတိ ္ငယ္ကေလးမ်ားအား မေမြးဖြားမႏီ ငွ ္႔ ေမြးဖြားျပးီ ေနာကပ္ ငုိ ္း ကာလတုအိ တြင္းတငြ ္ သန္ေကာငမ္ ်ားအား ခႏံ ုငိ ္ရည္က်ဆင္းသြားျခင္း (periparturient relaxation of resistance) ျဖစပ္ ါသည္။ ထကုိ ာလမ်ားတြင္ ဆိတမ္ ၾကးီ ၏ သနေ္ ကာင္မ်ား အေပၚတံု႔ျပန္ေသာ ခခု ံအားစနစသ္ ည္ အားနည္းလာျပီး ၄ငး္ ၏ ခႏာၶ ကုယိ ္အတငြ ္းရိွ သနေ္ ကာငမ္ ်ားမွ ဥမ်ား ပိုမိုဥခ်ႏငို မ္ ညျ္ ဖစပ္ ါသည။္ သရိ႔ု ာတြင္ ႏိုျ႔ ဖတလ္ ိုကျ္ ပီးပါက ခခု ံအားစနစ္ ျပန္လညအ္ ားေကာင္းလာက သနေ္ ကာငဥ္ လည္း ျပနလ္ ည္ေလ်ာက႔ ်သာြ းမညျ္ ဖစပ္ ါသည္။ Haemonchus contortus သည္ ေသြးစပု ယ္ ူေသာေၾကာင႔္ တိရစာၦနတ္ ြင္ ေသြးအားနညး္ ျခင္းႏငွ ္႔ ေသြးအတြငး္ ပရိတု ငး္ အသားဓာတေ္ လ်ာ႔နည္းျခင္း (hypoproteinemia)တုကိ႔ ို ျဖစ္ေပၚေစပါသည။္ ၄ငး္ သနေ္ ကာငမ္ ်ားသည္ တစရ္ ကလ္ ်ွ င္ ဥေထာငေ္ ပါငး္ မ်ားစြာကုိ ဥခ်ၾကသျဖင္႔ သနေ္ ကာငပ္ မာဏ အလ်င္အျမနတ္ ုးိ လာျပးီ သနေ္ ကာင္ေထာင္ေပါငး္ မ်ားစြာတုိက႔ ေသြးစုပယ္ ူၾကသျဖင႔္ ဆိတင္ ယမ္ ်ားအား အလ်င္အျမန္ ေသဆးုံ ေစႏိုင္ပါသည။္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားမွာ ေသြးအားနညး္ ျပးီ မ်ကသ္ ားကဲ႔သေုိ႔ သာ (mucous membrane) မ်ား အေရာငေ္ ဖ်ာ႔သြားျခငး္ သ႔မို ဟတု ္ ျဖဴသြားျခင္းမ်ား ေတြ႔ရမညျ္ ဖစပ္ ါသည္။ ခႏာၶ ကိုယ္အတငြ ္း ေရစုျခင္း (edema) ကုိ ေတြ႔ရိွရျပီး အထးူ သျဖင္႔ ေမးရးုိ ေအာက္တြင္ ေရမ်ားစျု ပီး ေရာင္ေနသည္ကို ေတြ႔ရမည္ျဖစပ္ ါသည္။ Haemonchus contortus မဟတု ေ္ သာ အျခား trichostrongyles မ်ားသည္ အစာလမ္းေၾကာင္းရွိ အက်ိအခြ်ဲမ်ား၊ ဆဲလ္မ်ားအား စားသးံု ၍ အသက္ရွင္ၾကပါသည္။ ထုသိ န္ေကာင္မ်ားတြငမ္ ူ အစဆးံု ေတြရ႔ မည႔္ လကၡဏာမာွ ဝမး္ ေလ်ွ ာျခင္း (diarrhea) ျဖစ္ပါသည။္ ၄ငး္ တို၏႔ ဥ ဥႏွဳန္းသည္ Haemonchus contortus ကဲ႔သ႔ုိ မမ်ားပဲ တစရ္ က္လွ်င္

40    အမတစေ္ ကာင္မွ ဥ ရာဂဏနး္ သာ ဥခ်ႏငို ၾ္ ကသျဖင႔္ အႏၱရာယန္ ညး္ ပါးပါသည္။ Haemonchus contortus ကို ထိန္းခ်ဳပပ္ ါက အျခားေသာ trichostrongyles မ်ားကိုပါ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မညျ္ ဖစ္ပါသည။္ Haemonchus. သန္ေကာငေ္ ရာဂါအား ထနး္ ခ်ဳပရ္ န္ နညး္ လမး္ ႏစွ ခ္ ရု ိပွ ါသည္။ ပထမတစန္ ည္းမွာ ဆတိ ္မမ်ား သားက်ခ်ိနတ္ ြင္ ျခံတစ္ျခံလးုံ အား သန္ခ်ေဆး တကို ေ္ ကြ်း ထုိးႏွသံ ည္႔ Strategic drenching နညး္ လမး္ ျဖစ္ပါသည္။ ထသို ု႔ိ တစ္ျခလံ ုံးအား သန္ခ်ေဆးတိကု ေ္ ကြ်းထးုိ ႏံွျခင္းျဖင္႔ သန္ေကာငအ္ ေရအတြက္ ကုိ ေလ်ာခ႔ ်ႏိငု မ္ ညျ္ ဖစပ္ ါသည္။ သားက်ခ်ိန္ပတဝ္ န္းက်ငတ္ ြင္ သနခ္ ်ေဆးတကုိ ေ္ ကြ်းရျခင္းမာွ ၄ငး္ အခ်နိ ္ တြင္ သန္ဥအမ်ားဆးုံ ထုတ္လပု ္ႏိငု ျ္ ပီး ၄ငး္ ဥမ်ားမွာ သားေလာင္းမ်ားအျဖစဖ္ ြ႔ျံ ဖိဳးလာျပီး အသစ္ေမြးလာေသာ ဆိတင္ ယက္ ေလးမ်ားအား ကူးစကႏ္ ုငိ ္ေသာေၾကာငျ႔္ ဖစပ္ ါသည္။ ဆတိ င္ ယက္ ေလးမ်ားကမုိ ူ သားခြဲခ်နိ ္တြင္ သနခ္ ်ေပးေလရ႔ ိပွ ါသည္။ ထ႔ိျု ပင္ ေျခာကေ္ သြရ႔ ာသအီ စႏွငအ႔္ ဆးုံ တငြ ္ ဖြံျ႔ ဖဳိ းမဳွ ရပတ္ န္ေ႔ နေသာ သားေလာင္း အဆင္(႔ ၄)မ်ားအား ဖ်ကဆ္ ီးပစႏ္ ိငု သ္ ည႔္ albendazole, fenbendazole, ivermectin, doramectin အစရွသိ ည႔္ ေဆးဝါးမ်ားျဖင္႔ သန္ခ်ေပးရပါမည္။ အျခားနညး္ တစ္နညး္ မွာ(FAMCHA)ကဒ္ျဖင႔္ သးို ၊ ဆိတမ္ ်ား၏ မ်ကသ္ ားအား ၂-၃ ပတ္ျခား တစၾ္ ကိမ္ စစေ္ ဆးျပးီ အေရာငေ္ ဖ်ာ႔ေနေသာတိရစာနၦ ္မ်ားအား သနခ္ ်ေဆးတကုိ ေ္ ကြ်းေသာ နည္းစနစ္ျဖစပ္ ါ သည။္ သန္ခ်ေဆးတိုက္ေကြ်းရေသာတရိ စာၦနမ္ ်ားအား မတွ တ္ မ္းတင္ထားျပးီ ေဆးတုိက္ရသည႔္ အၾကမိ ေ္ ရ မ်ားသည႔တ္ ရိ စာၦနမ္ ်ားအား ေရာင္းထုတ္ပစ္ေလရ႔ ိွၾကပါသည္။ ထိုသ႔ုိ ဆက္တကို ္လပု ္ေဆာငလ္ ာပါက ဆတိ မ္ ်ိဳးဆက္ ၁၅-၂၀ ခန႔္ေရာကရ္ ိွသညအ္႔ ခါ က်န္ရိွသည္႔ဆတိ ္အတု ္သည္ မ်ိဳးဗီဇအရ သနေ္ ကာင္ေရာဂါ ကို ခံႏုိငရ္ ညရ္ ွိေသာ ဆိတ္အုပ္ျဖစ္လာျပးီ ေဆးတကုိ ေ္ ကြ်းရမွဳကို ေလ်ာခ႔ ်ႏုိင္မည္ျဖစပ္ ါသည။္

41    ဆိတ္ငယ္ကေလးမ်ားအား ျပဳစုေစာင့္ေရွာကျ္ ခငး္ ဆတိ ္ငယက္ ေလးမ်ား မေမြးဖြားမ၊ီ ဆိတမ္ ၾကီးအား သန႔္ရငွ ္းေျခာက္ေသြျ႔ ပီး အျခားဆတိ မ္ ်ားက မေႏာွ ငယ့္ ွက္ႏိုင္သည့္ အကာအကယြ ရ္ ိွေသာေနရာတြင္ ထားရွိရပါမည္။ ပမုံ နွ ္အားျဖင့္ ဆတိ ္မ်ားသည္ ပုိငရ္ ွင္၏ အကအူ ညမီ လအုိ ပ္ပဲ ေမြးဖြားေလ႔ရိွၾကပါသည။္ သ႔ရုိ ာတြင္ တခါတရံ ဆတိ င္ ယေ္ လးမွာ ဆတိ ္မၾကးီ ၏ ဝမ္းဗုကိ အ္ တြငး္ အေနအထားမမွန္သျဖင့္ ေမြးဖြားရခက္ခဲတတပ္ ါသည္။ ထိုေ႔ ၾကာင့္ မိခင္ဆိတမ္ ၾကီး စတငေ္ မြးဖြားခ်ိနမ္ ွ စတင္၍ နာရဝီ က္တစၾ္ ကမိ ္ ေစာင့္ၾကည္ေ့ ပးသင့္ပါသည္။ ပံုမနွ ေ္ မြးဖြားေနပါက ပိငု ္ရွင္မွ သြားေရာကက္ ညူ ျီ ခင္းမျပဳပဲ ထားသင့ပ္ ါသည။္ ဆတိ ္ငယ္ေလး ေမြးဖြားျပီးပါက ႏာွ ေခါငး္ ပိငု း္ ကို ေျခာက္ေသြ႔ျခငး္ ရိွမရ၊ိွ အသကရ္ ွဳရန္ လြယ္ကျူ ခငး္ ရိမွ ရွိ စစ္ေဆးေပးရပါမည။္ မေျခာက္ေသြ႔ပါက အဝတစ္ ျဖင့္ ေျခာက္ေသြ႔ေအာင္ သုတ္ေပးရပါမည။္ ထိျ႔ု ပင္ ခ်က္ၾကဳိ းကို အိငု ္အဒုိ င္းတင္ခ်ာတြင္ စမိ ္ေပးရပါမည။္ အေရးအၾကီးဆုးံ မွာ၊ ႏိဥ႔ု းီ ေရကုိ ဆတိ ္ငယေ္ လးခႏာၶ ကိုယ္၏ ၁၀% ရရွိေအာင္ တုကိ ေ္ က်ြ းေပးရန္ျဖစ္ပါသည္။ ႏုိဥ႔ ီးေရတြင္ သာမနႏ္ ိထ႔ု က္ အသားဓာတ္၊ သတဳၱ ဓာတႏ္ ငွ ့္ ဗီတာမင္မ်ား ပါဝငပ္ ါသည။္ ထျ႔ုိ ပင္ အေရး အၾကီးဆံးု မာွ ႏု႔ဥိ းီ ေရတြင္ပါဝင္ေသာ immunoglobulins ေခၚ ပဋိပစၥည္းမ်ားျဖစပ္ ါသည။္ ပဋပိ စညၥ ္းမ်ားသည္ သတဝၱ ါမ်ား၏ ခႏၶာကုိယ္အတြငး္ သ႔ို ေရာဂါပးုိ မ်ားဝင္ေရာကလ္ ာပါ ခံႏုိင္ရည္ရွေိ အာင္ ကာကယြ ေ္ ပးသည္႔ အသားဓာတ္ (Protein) မ်ားျဖစပ္ ါသည။္ စားျမံဳျ႔ ပန္သတၱဝါမ်ားသည္ အျခားသတၱဝါမ်ားကဲသ႔ ႔ို ကုိယဝ္ နေ္ ဆာင္ ကာလအတငြ း္ မိခင္ခႏာၶ ကုယိ အ္ တြင္းရိွ ပဋိပစညၥ း္ မ်ားကို အခ်ငး္ (Placenta) မတွ ဆင့္ ကေလးငယ္သ႔ုိ ပေ႔ုိ ဆာငေ္ ပးျခငး္ မရွိေပ။ ထိေ႔ု ၾကာင့္ စားျမဳံ ႔ျပနသ္ တဝၱ ါမ်ားတြင္ ပဋိပစညၥ ္းမ်ားကို ကေလးငယ္မ်ားထံသု႔ိ ေရာက္ ေအာင္ ပေ႔ုိ ဆာင္ေပးမည္႔ တစခ္ တု ညး္ ေသာနည္းလမး္ မာွ နု႔ဥိ းီ ရည္ကုိ လံုေလာကစ္ ြာတိကု ေ္ ကြ်းျခငး္ ပင္ ျဖစပ္ ါသည။္ ေမြးဖြားျပးီ နာရအီ နည္းငယ္အတငြ း္ တြင္ ဆတိ င္ ယေ္ လး၏ အူနံရမံ ွ ပဋပိ စၥည္းေမာလ္ ကီ ်ဴမ်ားကုိ ေကာင္းမြနစ္ ြာ စုပ္ယူႏိုင္ေသာလ္ ညး္ အခ်နိ ္ၾကာလာသညႏ္ ငွ ့အ္ မ်ွ ပဋပိ စၥညး္ အေနျဖင့္ မစပု ္ယူေတာပ႔ ဲ ယင္း ပဋပိ စညၥ ္း အသားဓာတ္မ်ားကုိ ေခ်ဖ်က္ကာ အမိုင္ႏိအု္ ကဆ္ စမ္ ်ားအျဖစ္သာ စပု ္ယူေတာ႔သည။္ ေမြးဖြားျပးီ ေနာက္ (၈)နာရီ ၾကာေသာအခါ ေမြးဖြားခါစက စုပယ္ ူနိငု သ္ ည႔္ ပဋိပစညၥ း္ ပမာဏ၏ တစ္ဝကက္ သို ာ စုပ္ယူႏိုငေ္ တာ႔သည္ကုိ ေတြရ႔ ွိရပါသည္။ ေမးြ ဖာြ းခါစတငြ ္ ဆတိ င္ ယေ္ လးအရယြ အ္ စားေပၚမတူ ည၍္ ႏဥို႔ းီ ေရ အနညး္ ဆံးု (၃၀-၆၀)စီစီ တုိက္ေက်ြ း ရမည္၊ ထေ႔ို နာက္ က်နရ္ ိေွ သာ ႏိဥ႔ု ီးေရမ်ားကို (၄-၆)နာရအီ ၾကာတငြ ္ ထပမ္ တံ ိကု ေ္ က်ြ းရမည။္ အေလးခ်ိန္ (၂)ကလီ ိုဂရမ္ (၁.၂)ပိႆာရိေွ သာ ဆတိ ္ငယေ္ လးတစ္ေကာငသ္ ည္ (၆-၈)နာရီအတငြ ္း အနည္းဆးုံ န႔ုိဥးီ ေရ (၂၀၀-၃၀၀)စီစီ တုိက္ေက်ြ းျပီးျဖစရ္ ပါမည္။ မိမ၏ိ ေမးြ ျမဴေရးျခတံ ငြ ္ ေရာဂါက်ေရာက္ဖးူ ပါက ႏဥ႔ုိ းီ ေရ အလွ်င္ အျမန္ဆးံု ႏွင့္ ပမာဏမ်ားမ်ားရရွေိ ရးမွာ ပိမု အုိ ေရးၾကးီ ပါသည။္

42    မခိ ငဆ္ တိ ္မၾကီး၏ ႏ႔ုိအႏံု စွ ဖ္ က္လးုံ တြင္ ႏရ႔ုိ ွိမရႏွိ ွင့္ ႏိ႔ုအေုံ ရာငေ္ ရာဂါျဖစပ္ ြားေနျခင္း ရိွမရိတွ ု႔ိကို စစ္ေဆးရ ပါမည္။ ထျိ႔ု ပင္ မိခင္ဆိတ္မၾကီးက ဆိတင္ ယက္ ေလးမ်ားအား ႏို႔တကို ္ေကြ်းျခင္း ရိမွ ရိွ စစ္ေဆးရပါမည။္ ဆိတ္ငယက္ ေလးမ်ားအား မခိ ငဆ္ ိတ္မၾကးီ ႏငွ ့္ ရက္အေတာၾ္ ကာေအာင္ ထားေပးျခငး္ ျဖင့္ မခိ င္ႏငွ ့္ကေလးၾကား ဆကသ္ ြယ္မွဳပုိမိုေကာငး္ မြနလ္ ာမညျ္ ဖစပ္ ါသည။္ ေနစ႔ ဥ္ ႏ႔ုိအၾကမိ ၾ္ ကမိ တ္ ကုိ ္ေကြ်းေပးျခငး္ အျပင္ ဆတိ င္ ယေ္ လး အသက္တစ္ပတ္သားမွ စတင၍္ ဆိတ္ငယက္ ေလးမ်ားအတြက္ သနျ႔္ ပဳျပင္ထားသညျ္႔ ဖညစ့္ ြက္စာ (Creep feed) ကို ေကြ်းေမြးပါက ပမုိ ို ေကာင္း မြနပ္ ါသည္။ Creep feed ဆသုိ ညမ္ ာွ အသားဓာတ္ အနမိ ္႔ဆးံု % ပါဝင္ျပီး ဆတိ ္ငယက္ ေလးမ်ား စားသးုံ ႏငုိ ္သည့္ အေတာင္ပ့ ံစု ံ အစာမ်ားျဖစ္ပါသည။္ အစာကုိ ဆိတင္ ယက္ ေလးမ်ားသာ စားေသာကႏ္ ိငု ျ္ ပးီ ဆိတ္မၾကးီ မ်ား စားေသာက္၍ မရေအာင္ ကာကြယထ္ ားရပါမည္။ Creep feed ေကြ်းေမြးရာတြင္ ရည္ရြယ္ခ်က္ (၂)ရပရ္ ိွပါသည္။ ပထမတစ္ခမု ာွ ဆတိ င္ ယက္ ေလးမ်ား၏ ရူမငအ္ စာအမိ အ္ ကန႔္ ဖြျ႔ံ ဖိဳးလာေစရန္ လံဳွ ေ႔ ဆာငျ္ ခင္းျဖစ္ပါသည္။ ထုသိ ိ႔ု ရမူ င္ဖြံျ႔ ဖဳိ းလာျခငး္ ျဖင့္ ဆိတင္ ယ္ ကေလးမ်ားအား ဒဏ္မျဖစေ္ စပဲ ေစာေစာႏခ႔ို ြဲႏငို မ္ ည္ျဖစပ္ ါသည။္ ဒုတယိ ရညရ္ ြယခ္ ်ကမ္ ာွ မိခငဆ္ တိ ္မၾကီး၏ ႏ႔ိုမလုံေလာက္ျခငး္ (အထူးသျဖင့္ အမႊာေမြးသညအ႔္ ခါ) ကုိ ကာကြယႏ္ ငို ္ရန္ျဖစပ္ ါသည။္ Creep feed ေကြ်းေမးြ သညျ္ ဖစ္ေစ၊ မေကြ်းေမြးသည္ျဖစ္ေစ၊ သန္႔ရွင္းေသာေသာက္ေရ ရရရွိ န္ ေဆာငရ္ ြကေ္ ပးရမညျ္ ဖစပ္ ါသည။္ ရမူ င္ ဖြ႔ျံ ဖိဳးမွဳသည္ VFA acid တစမ္ ်ဳိ းျဖစ္သည္႔ Propionic acid (ပရုပိ ီရုိနစ္အကဆ္ စ)္ ထြက္ရွိမဳွ ေပၚ မတူ ညပ္ ါသည္။ ထုအိ ကဆ္ စ္သည္ အစာႏု (အေစအ႔ ဆနမ္ ်ား၊ ဆၾီ ကတိ ္ဖတ္မ်ား) မသွ ာထြကရ္ ိျွ ပးီ အစာၾကမ္းမွ မထကြ ္ရွိပါ။ ႏတိ႔ု စမ္ ်ိဳးတည္း (သိမု႔ ဟုတ္) ႏိုႏ႔ ွငအ့္ စာၾကမ္း သာရရိေွ သာ ဆိတ္ငယက္ ေလး၏ ရူမင္အစာအိမ္တြင္ Papillae ေခၚ အဖုကေလးမ်ားေကာင္းစြာ မျဖစ္ေပၚလာသျဖင့္ အစာေခ်ဖ်ကမ္ ွဳ၊ အာဟာရစုပ္ယမူ ဳွ တိုက႔ ုိ ေကာင္းစြာ မလုပႏ္ ိုငပ္ ါ။ ရူမင္ ေကာငး္ စြာမဖြျ႔ံ ဖိဳးပါက ဆတိ င္ ယ္ကေလးမ်ားကုိ သားခြဲနုိျ႔ ဖတ္၍ မရႏုိငပ္ ါ။ ဆတိ င္ ယ္မ်ားအား အာဟာရျပည္႔ဝစြာ စားသံုးရမည္႔အျပင္ ေရာဂါမ်ားမျဖစပ္ ြားေအာင္လညး္ ကာကယြ ္ ရမညျ္ ဖစပ္ ါသည္။ ၄ငး္ ေရာဂါမ်ားတငြ ္ ေမးခိငု ္ေရာဂါသညလ္ ည္း တစ္ခအု ပါအဝငျ္ ဖစပ္ ါသည္။ ေမးခငုိ ္ေရာဂါ သည္ ေလ(ေအာကဆ္ ဂီ ်င)္ မရမိွ ွအသက္ရွင္ႏုငိ ေ္ သာဘကတ္ းီ ရီးယား (anaerobic bacteria) တစမ္ ်ိဳးျဖစသ္ ည႔္ Clostridium tetani ေၾကာင္ျ့ ဖစ္ပြားေသာ အာရံုေၾကာေရာဂါတစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါသည။္ ေရာဂါပိးု မ်ားသည္ ဒဏ္ရာမ်ားမ(ွ ဥပမာ - သင္းကြပ္ထားေသာဒဏ္ရာ)ဝင္ေရာကလ္ ာေလရ႔ ွျိ ပီး ၄ငး္ မွထတု လ္ ပု ေ္ သာ အဆပိ (္ toxin) သည္ ၾကြကသ္ ားမ်ားကုိ ပံမု ွန္ထက္ပိုမုလိ ွဳံ ႔ေဆာ္သျဖင့္ ၾကြက္သားမ်ားမွာ အလြနအ္ က်ြ ရံ ံုးၾကြကာ အနားမရျဖစ္ ေစပါသည။္ ကာကြယရ္ မည႔န္ ညး္ လမး္ မာွ toxoid ကာကယြ ္ေဆးကုိ ကိုယဝ္ န္ေဆာင္ ဆိတမ္ မ်ား မမေမြးဖြားမီ ရကသ္ တၱပတ္အနည္းငယ္ကပင္ ၾကဳိ တငထ္ းို ႏံွျခင္းပငျ္ ဖစပ္ ါသည။္ ထသုိ ိထ႔ု ိုးႏျံွ ခငး္ ျဖင့္ ထိဆု တိ ္မ၏ ႏို႔ဥးီ ေရတြင္ အဆုပိ ါေရာဂါပးို ၏အဆပိ ္ကုိ ခုခံႏိုင္မည္႔ ပဋပိ စညၥ ္းမ်ားကုိ ထုတလ္ ပု ္ထားမည္ျဖစပ္ ါသည။္

43    ဆိတင္ ယ္ကေလးမ်ားအတြက္ အဓကိ က်ေသာ အျခားေရာဂါတစခ္ ုမာွ (Coccidiosis) ေခၚ ေသးြ ဝမ္း ေရာဂါျဖစ္ပါသည။္ ေသြးဝမး္ ေရာဂါျဖစပ္ ာြ းေစေသာ ပရတုိ ုိဇုိးဝါးပုးိ မ်ားသည္ အူနံရရံ ွိ ဆဲလမ္ ်ားအား ထိုးေဖာက္ ဝင္ေရာက္ပြားမ်ားၾကျပီး ထဆုိ ဲလ္မ်ားကို ဖ်က္ဆးီ ပစျ္ ခငး္ ျဖင္႔ ဝမ္းေလွ်ာျခင္းကို ျဖစေ္ ပၚေစပါသည။္ ထေုိ ရာဂါကို ကသု ေဆးမ်ားျဖင့္ ကသု ႏငို ေ္ သာ္လည္း ဆိတ္မ်ားႏငွ ့္ ၄ငး္ တ၏ု႔ိ ပတ္ဝန္းက်င္ကို သန႔ရ္ ွင္းေနေစျပးီ မစငမ္ ်ားႏငွ ့္ မေပက်ံေနေအာင္ ေဆာင္ရြကေ္ ပးျခင္းအားျဖင့္ ၾကဳိ တငက္ ာကယြ ျ္ ခင္းသည္ ပိုမထုိ ိေရာကသ္ ည္အ႔ ျပင္ အျခား ေရာဂါမ်ား ကပို ါ ကာကယြ ္တားဆးီ ႏိုင္ပါသည။္ မစင္မ်ားအား မစားမိေစရန္ အစာခြက၊္ ေရခြကမ္ ်ားအတြငး္ မစင္မစြန႔္ႏုငိ ္ေအာင္ တားဆီးေဆာင္ရြက္ သင့္ပါသည္။ ဆိတမ္ ်ားအား ၃ ေပခနအ႔္ ျမင့ရ္ ိွသည႔္ စင(္ slatted floor) ျဖင့္ေမြးျမဴျခင္းျဖင့္ ဆိတ္မ်ားကုိ မစငမ္ ်ား မေပက်ံေအာင္ ကာကြယ္ေပးႏငို ပ္ ါသည္။ ၾကမး္ ခငး္ သည္ (⅞ cm)ခနအ္႔ က်ယအ္ ဝနး္ ရွိရပါမည္။ ဆတိ င္ ယ္ေလး မ်ား၏ ေျခေထာက္ကြ်ံမဝငႏ္ ုိင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ထားရပါမည။္ ျဖစႏ္ ိုငပ္ ါက ၾကမ္းခင္းမ်ားကို ခပဝ္ ိငု ္းဝုိငး္ ပုစံ ံ ရွသိ င့ပ္ ါသည္။ သ႔ိမု ွသာ ဆိတ္မစင္မ်ား အလယြ တ္ ကူ ေလွ်ာက်သြားႏ္ိငု မ္ ညျ္ ဖစ္ပါသည္။ ၾကမ္းခငး္ ရန္အတြက္ ဝါး ကအုိ သးံု ျပဳႏိငု ္သကဲ႔သုိ႔ အနု ္းပငလ္ းံု ထနး္ ပငလ္ းုံ မ်ားကလုိ ည္း အသုံးျပဳႏိုငပ္ ါသည။္ ဆိတင္ ယ္ကေလးမ်ားအား ႏစွ ္လသားအရယြ ္တြင္ သားခြဲႏိုင္ပါသည။္ အသက္ (၃-၄)လအရယြ ္တြင္ အရြယ္ေရာက္ၾကပါသည။္ ထအုိ ခ်ိနတ္ ြင္ ဆိတအ္ ထီးမ်ားႏွင့္ ဆတိ ္မအငယမ္ ်ား သားလုကိ သ္ ားေပါက္ျခင္း မျပဳေစရန္ သတိျပဳရပါမည။္ သားေဖာက္ရန္မလေုိ သာ အထိီးမ်ားကုိ သင္းကြပ္ေပးရန္ စဥ္းစားသင့ပ္ ါသည။္ သ႔ုမိ ဟုတ္ပါကလညး္ အထီးမ်ားကုိ သးီ သန္ခ႔ ြဲျခားထားသင္ပ့ ါသည။္