ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС-2015 эмхэтгэл- abstract book

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Íèéò 46 õ¿íèé ñýýð íóðóóíû áàðóóí òàëä õýìæèëò õèéñíýýñ: 1 ãðàäóñ íü 17% , 2 ãðàäóñ íü 65% , 3 ãðàäóñ íü 12%, 6ãðàäóñ íü 6% Ñýýð íóðóóíû ç¿¿í òàëûí õýìæèëò 123456 4% 0% 4% 26% 48% 18% 2 Äèàãðàì 2 Íèéò 46 õ¿íèé ñýýð íóðóóíû ç¿¿í òàëä õýìæèëò õèéñíýýñ: 1 ãðàäóñ íü 48%, ãðàäóñ íü 18%, 3 ãðàäóñ íü 26% , 4ãðàäóñ íü 4%, 6 ãðàäóñ íü 4%. Á¿ñýëõèéí áàðóóí òàëûí õýìæèëò 123456 4% 5% 14% 45% 14% 18% Äèàãðàì 3 Íèéò 46 õ¿íèé á¿ñýëõèéí áàðóóí òàëä õýìæèëò õèéñíýýñ 1 ãðàäóñ íü 45%, 2 ãðàäóñ íü 18%, 3 ãðàäóñ íü 14% , 4ãðàäóñ íü 14%, 5ãðàäóñ íü 4%, 6ãðàäóñ íü 5%. Á¿ñýëõèéí ç¿¿í òàëûí õýìæèëò 0% 0% 123456 0% 38% 38% 24% 51 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Äèàãðàì 4 Íèéò 46 õ¿íèé á¿ñýëõèéä õýìæèëò õèéñíýýñ 1ãðàäóñ íü 38%, 2ãðàäóñ íü 24%, 3ãðàäóñ íü 38% . Ǻâëºìæ : Хамгийн тохиромжтой үнэлгээний шалгуур ,шатлалын тоо, ýì÷èëãýý íü àëäàãäñàí õ¿ì¿¿ñ, хамрагдах ºвчтºний тоо аль аль нь багасäàã.. Энэ судалгаа нь нуруу аль ч түвшинд 7 градус ATR шилжүүлэх нь хамгийн тохиромжтой шалгуур гэдэг нь харагдаж байна. Íóðóóíû ¿íýëãýýíèé õºòºëáºðººñ ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýý èë¿¿ ºíäºð áàéíà. Íóãàñûã õàéëóóëàõ íü çàðäëûí òîîã 70% áóóðóóëíà ãýæ òààìàãëàæ áàéíà. 2-5 насны хүүхдийн амны хөндийн эрүүл ахуйг үнэлэхэд... М.Лхагважаргал1, Х. Түмэн-Очир2, Н. Болор-Эрх2, Л. Энхцэцэг2, Т. Баярмаа2, Г. Бямбадорж2, Т. Дэмидбадам2 , Я. Энхжаргал3,Т. Эрдэнэтуяа4 1,2 Сувилахуй 401, 3-4СС-АШУҮИС Үндэслэл: Эрүүл мэндийн байгууллагаас хүн амын амны хөндийг эрүүлжүүлэх нь хүний эрүүл мэнд төдийгүй өвчлөл бий болох голомт үүсэхээс урьдчилан сэргийлэх бөгөөд өвчлөлийг бууруулж эрүүлжүүлэх чухал хүчин зүйл болно1. (1 Амны хөндийн эрүүл ахуй үндэсний хөтөлбөр 2011 он) Цэцэрлэгийн насны хүүхдийн амны хөндийн өвчлөл 70-80% байгаа ба түүнээс шүд цооролтын тархалт нь 80,1%, шүд цооролтын эрчим нь 71,6%-тай байна2. (2 Амны хөндийн эрүүл мэнд аймгийн дэд хөтөлбөр 2006 он) Эцэг эхэд амны хөндийн эрүүл ахуйн талаар мэдлэг өгч, цэцэрлэгийн насны хүүхдэд амны хөндийн эрүүл ахуйн талаар зөв дадал хэвшил бий болгосноор бага насны хүүхдийн өвчлөлийг бууруулахад оршино. Зорилго: Цэцэрлэгийн насны хүүхдийн амны хөндийн эрүүл ахуйг үнэлэхэд оршино. Зорилт: 1.2-5 насны хүүхдийн шүдээ угаахад багшийн оролцоог үнэлэх 2. Хүүхдийн амны хөндийн эрүүл ахуйг сахихад эцэг эхийн оролцоог үнэлэх Судалгааны аргачлал: Судалгааг асуумжийн болон ажиглалтын аргаарнэг агшингын судалгааны аргаар хийсэн. Судалгаанд БГД-ийн 11-р цэцэрлэгийн 2-5 насны 49 хүүхэд, 49 эцэг эхийг санамсаргүй түүвэрлэлтийн аргаар сонгон авсан. Судалгааны арга зүй: Багшийн заах арга болон 2-5 насны хүүхдийн шүд угаах үйлдлийг чеклесийн аргаар үнэлэх Эцэг эхчүүдийн дунд асуумжийн аргаар судалгаа хийж мэдлэг хандлагыг үнэлэх Судалгааны үр дүн: Судалгаанд 49 хүүхэд ба 49 эцэг эх хамрагдсанаас эрэгтэй нь18 \\37% \\ ба эмэгтэй 31\\63%\\ байв. Насны хувьд авч үзэхэд 2-3 насны 7 \\14,3%\\4-5 насны 42 \\85,7%\\ байв. 52 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Шүд угаах дараалал 0% 22% зөв 78% буруу зураг 1. Судалгаанаас харахад нийт хүүхдийн 78% шүдээ зөв угааж, 22% шүдээ буруу угааж байна. оо-гоо зөв түрхэж байна уу? 0% 31% зөв 69% буруу зураг 2. Судалгаанаас харахад нийт хүүхдийн 69% оогоо зөв түрхэж 31% буруу түрхэж байна. 53 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал зураг 3. Судалгаанаас харахад цэцэрлэгийн хүүхдүүдийн 78% нь шүдээ зөв дараалалаар угааж,22% нь зөв угааж чадахгүй байна. зураг 4. Судалгаанаас харахад эцэг эхийн дунд шүд угаах дараалалыг 84% мэдэж, 16% мэдэхгүй байна. 54 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал та хүүхдийнхээ шүдийг угаах бүрт хамт байдаг уу ? 0% 41% тийм 59% үгүй . зураг 5. Судалгаанаас харахад эцэг эхчүүдийн 59% хамт байж уугаалгалдаг,41% хамт байдаггүй байна. Судалгаанаас харахад эцэг эхчүүдийн 84% сойзыг сольж өгдөг бол 16% сойзоо сольдоггүй байна. таны хүүхэд хоол болон чихэрлэг зүйл идсэнийхээ дараа шүдээ угаадаг уу? 0% 43% тийм 57% үгүй Зураг 6. Судалгаанаас харахад чихэр идсэний дараа 57% шүдээ үгаадаг, 43% үгааддаггүй байна. Судалгаанаас харахад тохирсон оо сойзтой хүүхэд 88% бол 12% тохироогүй оо сойзтой байна. 55 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Цагаан идээ хэрэглэдэг үү 4%0% тийм үгүй 96% Зураг 7. Судалгаанаас харахад хүүхдүүдийн 4% хэрэглэдэг бол 96% цагаан идээ хэрэглэдэггүй байна. Судалгаанаас харахад бага насны хүүхдүүдийн дунд 57% нь хорхойтсон шүдтэй,43% нь хорхойдоогүй шүдтэй байна Дүгнэлт : 1.Цэцэрлэг дээрээ бага насны хүүхдүүд шүдээ тогтмол угааснаар амны хөндийн эрүүл ахуйг сахин хамгаалж чадаж байна. 2.Эцэг эхчүүд бага насны хүүхдүүдийн амны хөндийн эрүүл ахуйг зөв сахиж чадахгүй байснаар сүүн шүд хорхойтох эрсдэлийг бий болгож бага насны хүүхдүүдийн дунд амны хөндийн эрүүл ахуйн хамгаалж чадахгүй өвчлөлийг нэмэгдүүлсээр байх хандлагатай байна. Ном зүй: 1. Амны хөндийн эрүүл ахуй үндэсний хөтөлбөр 2011 он 2. Амны хөндийн эрүүл мэнд аймгийн дэд хөтөлбөр 2006 он 3. Амны хөндийн эрүүл мэнд emch.mn 2011он 4. Pub med 5. Бага насны хүүхдийг хөгжүүлэх сургалтын хөтөлбөр2013он 6. Цэцэрлэгийн насны хүүхдийн сурах бичиг 2008 он. Оюутнуудыг халдвараас сэргийлэх мэдлэгийг үнэлэх нь..... Ц.Мөнхцэцэг1, Т.Дэмидбадам2, В.Даваахүү3 1-2АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургуулийн сувилахуйн баклавар 4-1,4-2 3АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургуулийн багш В.Даваахүү Судалгааны үндэслэл: Олон Улсын халдварын сэргийлэлт хяналтын талаарх мэдлэгийн дээшлүүлэх 7 хоногийн аян компанит ажлыг 1988 оноос эхлэн жил бүрийн 10 дугаар сарын 3-р долоо хоногт дэлхийн олон улс орны эмнэлэг эрүүл мэндийн байгууллага анагаах сувилахуйн сургуулиудад зохион байгуулддаг байна. Дэлхийнд шинээр олон халдварт өвчин үүсэж байгаа бөгөөд тухайлбал Эбола вирусын халдвараар Эбола вируст халдвараар нийт 852 эрүүл мэндийн ажилчид өртөж, 492(55.7%) нас баралттай байна. 2015 оны 3-р сарын 15-ны 56 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал тухайн долоо хоногт 11 эрүүл мэндийн ажилчид шинээр халдвар авсан тухай мэдээлсэн ба үүнээс Гвиней улсад 4, Сьерра Леонд 7 бүртгэгдсэн байна. Ихэвчлэн сувилагч мэргэжилтэн өвдөж байгаа нь өөрийгөө халдвараас сэргийлэх аргыг хэрэглэх мэдлэг дутмаг байгаа нь харагдаж байна Иймд бид энэхүү сэдвийг сонгон авлаа. Судалгааны зорилго: Оюутны халдвараас өөрийгөө хамгаалах мэдлэг, чадварыг үнэлэхэд оршино. Судалгааны зорилт: Гар угаах байдалд үнэлгээ өгөх Зөв ханиах, найтааж буй байдлыг үнэлэх Хамгаалах хувцсыг зөв хэрэглэх хэрэглээг судлах Судалгааны аргачлал: ДЭМБ-ын удирдамж, стандартыг шалгуур болгон нэг агшингийн аргаар хийсэн. Санамсаргүй түүврийн аргаар судалгааг 2015 оны 11-р сарын 10-аас 12-р сарын 10-ны хооронд хийж гүйцэтгэв. Судалгаанд сувилахуйн сургуулийн 8 мэргэжлийн ангийн 168 оюутнаас судалгааг авсан. Судалгааны арга зүй Оюутнуудын дунд асуумжийн аргаар мэдлэгийг үнэлэх Судалгааны үр дүн: Судалгаанд 168 оюутан хамрагдсан. Мэргэжлийн хувьд авч үзэхэд сувилахуйн баклавр \\44%\\, сув \\дип\\ 15%, нат \\8%\\, лаб -3%, дүрс- 5%, ЭБ\\бак\\-17%, ЭБ\\дип\\-3%, ЭТТ- 5% байв. Зураг 1 Судалгаанаас харахад нийт оюутнуудын 36% зөв угаадаг байна. 57 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Зураг 2 Судалгаанаас харахад нийт оюутнуудын 33% нь бактерийн эсрэг шингэн саван хэрэглэдэг байна. Зураг 3 Судалгааны харахад нийт оюутнуудын 80% нь алчуур хэрэглэдэг байна. 58 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Зураг 4 Судалгаанаас харахад нийт оюутнуудын 46% нь гарыг нугалан завсарт нь, 26% цаасан сальцфетик, хувийн амны алчуур 15% байв. Зураг 5 Судалгаанаас харахад нийт оюутнуудын бүрэн мэднэ- 30%, дутуу-53%, мэдэхгүй- 17% байв. 59 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Зураг 6 Судалгаанаас харахад нийт оюутнуудын хичээл орсон-38%, хичээл ороогүй-62% байна. Дүгнэлт 1. Судалгаанд ихэнх мэргэжлийн ангиуд оролцсон 2. гараа хэдэн минут угаах, ямар саванг хэрэглэх, мөн зөв найтаах талаар мэдлэгтэй болсон байна. 3. Оюутнуудыг халдвар сэргийлэх мэдлэг мэдээлэлийг хүргээгүй байснаар халдвар авах эрсдэлийг бий болгож оюутнуудын халдвараас сэргийлэх мэдлэгийг олгож чадахгүй байснаар өвчлөлийг нэмэгдүүлэх хандлагатай байна. Номзүй: 1.www.chemn 2. www.medee.mn 3. www.moh.mn 4. халдварын хяналт, сэргийлэлтийн талаархи мэдлэгийг дээшлүүлэх 2014он Зөвлөмж Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээтэй холбоотой халдвараас сэргийлэх, хянах асуудлыг оюутан болсон эхний жилээсээ чанд мөрдөж хэвших нь зүйтэй юм. Халдварын сэргийлэлт, хяналтын талаар мэдээллийг сургалт, дадлагын хичээл бүрт зааж сургах, тэднийг аянд идэвхитэй оролцуулах зэргээр халдвараас сэргийлэх хяналтын ач холбогдлыг тогтмол хүргэж байх нь үр дүнтэй арга хэмжээ болно. Монгол Улсын асрамжийн газарт болон гэртээ амьдарч буй өндөр настнуудын амьдралын чанар, сэтгэл гутралын түвшин хоорондын хамаарлыг судлах нь 1Х.Мөнхтөр, 2Т.Жаргалсайхан, 3П.Одгэрэл, 4Ж.Мөнхханд 1-4СС-АШУҮИС Үндэслэл: XX зуунд өндөр настны асуудлууд хөгжингүй орнуудын анхаарлыг татаж байсан бол өнөөдөр буурай хөгжилтэй болон хөгжиж буй орнуудад ч тулгамдсан асуудлын нэг болоод байна. 2002 онд Мадрид хотноо хуралдсан Насжилтын асуудлаарх дэлхийн II чуулганд НҮБ-ын ХАС-ийн 60 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал гүйцэтгэх захирал Тораяа Овайд илтгэлдээ “Өнөөгийн байдлаар дэлхийн настан хүн ам хурдацтайгаар өсөн нэмэгдэж байна. Дэлхийн нийт хүн амын арван хүний нэг нь 60 ба түүнээс дээш насны хүн байгаа бол энэ тоо 2050 он гэхэд таван хүн тутмын нэг болох тооцоо гарч байна. Бид өнөөдөр амьдарч буй настнуудын хэрэгцээ шаардлагыг мэдэх төдийгүй маргаашийн өндөр настнуудын хэрэгцээг мэдэрч төлөвлөн ажиллах ёстой” гэж онцолсон нь XXI зууны хүн амын гол асуудлын дүр зургийг тодорхойлон харуулж байна. Иймд Монголын өндөр настны амьдралын чанарыг боловсрол, амьдрах орчин, хүйс, наслалтын байдалтай нь харьцуулан үнэлэх цаашид хэрэглэгдэх ирээдүйн хэрэгцээг урьдчилан тооцоолж гаргах нь чухал юм. Зорилго, зорилт: Монгол Улсын өндөр настнуудын нийгмийн эрүүл мэндийн байдлыг судалж гэртээ болон асрамжийн газар амьдарч буй настнуудын сэтгэл гутралын байдал, амьдралын чанарын хоорондох хамаарлыг судалж харьцуулан зөвлөмж боловсруулахад энэхүү судалгааны зорилго оршино. Дээрх зорилгоо биелүүлэхийн тулд дараах зорилтуудыг дэвшүүлсэн. Үүнд: 1. Настны сэтгэл гутрал болон нийгмийн эрүүл мэндийг үнэлэн, дүгнэх 2. Настны эрүүл мэнд, амьдралын чанар, тусламж үйлчилгээг сайжруулахад чиглэсэн санал зөвлөмж боловсруулах Судалгааны хэрэглэгдэхүүн, арга зүй: Олон улсад өндөр настны бие, сэтгэл гутрал болон нийгмийн эрүүл мэндийн байдлыг үнэлэхэд ашиглагддаг олон аргуудыг харьцуулан үзсэний үндсэн дээр мэдээллээ цуглуулахдаа өндөр настнуудтай уулзалт ярилцлага хийх замаар цуглуулсан бөгөөд сэтгэл судлалын арга болох сэтгэл түгшилтийг илрүүлэх Спилбергер Ханины сорил, Настны сэтгэл гутралыг илрүүлэх сорил (GDS), мөн настны өдөр тутмын үйл ажиллагааны чадварыг тодорхойлох (АDL), настны өдөр тутмын багаж хэрэгсэлтэй ажиллах чадварыг тодорхойлох (IADL) зэрэг аргуудыг ашигласан юм. Судалгааны үр дүн: Судалгааг асрамжийн газар, өөрийн гэрт амьдардаг болон хүүхдүүдтэйгээ амьдардаг 60-аас дээш насны 158 сайн дурын настан дээр явуулсан түүнээс 38 нь асрамжын газар 120 нь гэртээ амьдардаг бөгөөд Боловсролын хувьд 7% нь бага, 51.3% нь бүрэн дунд, 12.7% нь бүрэн бус дунд, 29.1% нь дээд боловсролтой. Гэрлэлтийн хувьд огт гэрлээгүй 5.7%, гэрлэсэн 84.8%, салсан 2.6%, бэлэвсэн 7% байв. Сэтгэл гутралын хувьд 35.4% нь бага, 20.9% нь дунд, 43.7% нь өндөр, Амьдралын чанарын хувьд 47.5% нь сайн, 46.2% нь дунд, 6.3% нь муу гарсан. Сэтгэл гутралын хувьд өөрийн гэрт амьдардаг хүмүүсийн 39.4%, хүүхдүүдийнхээ гэрт амьдардаг настнуудын 57.1%, асрамжийн газрын настнуудын 47.4% нь тус тус өндөр гарсан байна. 60-65 насныхны 38.2%, 66-70 насны 47.4%, 71-75 насны 56%, 76- 80 насны 56.2%, 81-ээс дээш насны 33.3% өндөр сэтгэл гутралтай байсан. Судалгааны үр дүнг боловсруулахдаа SPSS-17.0 программ ашиглан үр дүнд дескриптив ба статистикийн нарийвчилсан шинжилгээ хийсэн. Хэлцэмж: Судалгааны ач холбогдол: Өндөр настнуудын амьдарч байгаа орчин сэтгэл зүй болон амьдралын чанарт хэрхэн нөлөөлж буйг судлан хэрэгцээт зөвлөмжийг гаргаж олон нийтэд танилцуулах. Давуу тал: Өндөр настнуудын амьдралын байдал, сэтгэл гутралын байдлыг танин мэдэх тэдэнд амьдралын чанар болон сэтгэлийн байдлыг дээшлүүлэх. Сул тал: Нийт 158 өндөр настанг хамруулсан нь бүх өндөр настыг төлөөлж чадахгүй юм. АНУ-ын судлаач П.Ж.Моррисын ижил төстэй судалгааны үр дүнтэй харьцуулахад асрамжын газарт амьдарч байгаа настангууд гэртээ амьдарч байгаа настангуудаас амьдралын чанар муу боловч сэтгэл гутралын байдал хөнгөн байсан бол манай улсад эсэргээгээ байгаа нь хүснэгт(1)- ээс харагдаж байна. 61 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Бүгд Сэтгэл гутрал Хөнгөн Дунд Хүнд Нас 60-65 33 22 34 89 66-70 6 4 9 19 71-75 9 2 14 25 5 2 9 16 Бүгд 76-80 3 339 Хүйс 81+ 56 33 69 158 24 15 32 71 Бүгд Эр 32 18 37 87 Боловсрол Эм 56 33 69 158 4 2 5 11 Бага 24 17 40 81 Бүрэн дунд 6 3 11 20 Бүрэн бус дунд Дээд 22 11 13 46 69 158 Бүгд 56 33 39 99 Хаана Өөрийн гэрт 37 23 амьдардаг 12 21 18 38 Хүүхдүүдийн 3 6 69 158 хамт 16 4 56 33 Хүснэгт 1 Асрамжын газар Бүгд Өндөр настнуудын сэтгэл гутралын үзүүлэлт 62 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Дүгнэлт : Өндөр настнуудын хувьд хүүхдүүдтэйгээ болон асрамжийн газарт амьдарч байгаа настнуудаас амьдарлын чанар сайн, сэтгэл гутралын байдал харьцангуй бага байна. Үүний гол шалтгаан нь үр хүүхэдтэйгээ болон асрамжийн газар амьдарч буй өндөр настны хувьд санхүүгийн байдал харьцангуй боломжтой бие даасан тансаг хэрэглээ биш юм аа гэхэд өдөр тутмын хэрэгцээндээ санаа зовох нь харьцангуй багатай холбоотой гэж үзэж байна. Иймд өндөр настнуудын хувьд санхүүгийн баталгааг сайжруулахад анхааран ажиллах нь чухал байна. Иймд Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийг ашиглан өндөр настны санхүүгийн бие даасан байдлыг сайжруулах талаар дараах санал, зөвлөмжийг гаргаж байна. Үүнд: Сайн дурын тэтгэврийн даатгалын систем бий болгох түүний хууль эрх зүйн орчинг сайжруулах 1. Өндөр настны асрамжийн төвийн үйл ажиллагаа, тохижилтыг сайжруулж олон нийтэд сурталчилах, цаашид асран халамжлагчгүй өндөр настнуудыг улсын болон сайн дурын асрамжийн газарт бүрэн халамжлах боломжийг бий болгох 2. Сайн дурын бүлэг, ТББ, хувийн компаниуд, төрийн байгууллагуудын нийгмийн хариуцлагыг өндөржүүлэх замаар тухайн байгууллагаас тэтгэвэрт гарсан иргэдийг хариуцан нийгмийн асуудалд анхааран ажиллах хууль эрх зүйн орчинг бий болгох 3. Төрөөс дэмжлэг авах өндөр настны төрийн бус байгууллагын шалгуурыг хуульчилж, сонгон шалгаруулалтын журмаар дэмжлэг үзүүлдэг зохицуулалтыг бий болгох Ном зүй: Батболд Ш. Сэтгэл судлалын сонгодгууд. УБ 2010 Батсайхан . Дэлгэржав М. Сэтгэл судлалын үндэс. УБ 2013 Доржжав Д. Сэтгэл зүйд суралцах нь. УБ 2006 Мягмар О. Сэтгэл судлал. УБ 2001 Крысько В.Г. Сэтгэл /бүдүүвч хүснэгт/ УБ 2009 Хүмүүнлэгийн ухааны сургууль. Сэтгэл зүйн шилдэг тестүүд. УБ 2008 Санжжав Д. Жамц Л. Ерөнхий сэтгэл судлал. УБ 2008 Tom I, Shelley E. Taylor. Health psychology. New York 2005 Цахим эх сурвалж: www.apa.org www.alhealth.com www.human-nature.com www.setgel.org www.wikipedia.org www.rehberlik.biz.tr Гар утас, компьютерийн хэрэглээ нь оюутнуудын сургалтын чанарт нөлөөлж буйг судалсан дүн С.Нарангэрэл1 Б.Саранчимэг1 Л.Одгэрэл 2 АШУҮИС- Сувилахуйн сургууль1 Судалгааны ажлын үндэслэл Дэлхий дээр 6 тэрбум хүн гар утас хэрэглэдэг гэсэн мэдээллийг Олон улсын үүрэн холбооны эвслээс мэдэгджээ. Дэлхийн хүн амын 86% нь гар утас хэрэглэдэг гэсэн үг юм. Дэлхийн ухаалаг гар утас хэрэглэгчдийн тоо 2015 оны эцэс гэхэд 2,5 тэрбум хүрнэ.1 Үүрэн телефоны зах зээлд ашгийн хэмжээгээр өнгөрсөн жилд АНУ, Япон болон Хятад тэргүүлжээ. Америкийн оператор компаниудын эргэлтийн хөрөнгө 200 тэрбум ам.доллар бол Японых 160, Хятадынх 145 тэрбум дэргэлдэж байна.2 63 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Гар утасны хэрэглээ Монголд төдийгvй гадаадын орнуудад өдрөөс өдөрт нэмэгдэж, дэлхийн 6.9 тэрбум хvний таван тэрбум нь өдгөө гар утас барьж байна. Харин гар утас хэрэглэгчдийнхээ тоогоор Монголын дараа Тайвань, Люксенбург, Хонконг зэрэг улс орж байна.3 Орчин үед хүн бүр ухаалаг гар утастай болж, тэр хэрээр интернэт орчны хамрах хүрээ тэлж хүүхэд болон өсвөр насныхан гар утаснаас салахаа больсон нь эрдэмтдийн санааг зовоосоор байгаа билээ.4 Гудамж, гэр, ажил гээд амьдралын хором мөч бүхэндээ бид үл харагдах цацраг агуулдаг.“Wi-Fi” сүлжээний цацрагт байнга “бөмбөгдүүлж” байна. 1997 онд анх “wi-fi”-ийг нэвтрүүлснээс хойш судлаачид энэ сэдвийг судалж, судалгааны олон арван ажлыг гүйцэтгэсэн байдаг.Судалгааны дүнд “Wi-Fi” нь хүний эрүүл мэнд, ялангуяа хүүхдийн залуу эд, эс, тархины үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлдөгийг баталсан байдаг. 2008 онд Америкийн шинжлэх ухааны нийтлэлд “Wi-Fi” нь хүний тархинд хор нөлөөтэйг баталж байв. Гар утас, “Wi-Fi”-ийн хор нөлөөг бид байнга сонсож байдаг ч өглөө босоод л “Wi-Fi”-аа асааж, зарим нь шөнө унтраалгүй хонодог байна.5 Нэг талдаа мэдээлэл дамжуулах хүлээн авах хамгийн хурдан хэрэгслийн нэг нь ухаалаг гар утасч нөгөө талдаа түүний сөрөг үр дагавараас сэргийлэх бодит шаардлага үүссэн байна. Иймээс бид энэхүү асуудлыг судлах шаардлага гарч байна.6 Судалгааны ажлын зорилго: Гар утас, компьютерийн хэрэглээний талаарх оюутны мэдлэгийн түвшинг үнэлэх. Судалгааны ажлын зорилт: 1. Оюутнуудын гар утас, компьютерийн хэрэглээний түвшинг судлах 2. Гар утас, компьютерийн хэрэглээний эрүүл мэндэд нөлөөлж буй хүчин зүйлсийг судлах 3. Оюутнуудын сурлагын амжилтанд сөргөөр нөлөөлж буй хүчин зүйлсийг судлах Судалгааны ажлын практик ач холбогдол Уг судалгааг хийснээр оюутан залуусын гар утас, комьпютерын хэрэглээг судалж, ач холбогдол болон хор нөлөөний талаарх зөв зохистой мэдлэгийг олгож практик зөвлөмж боловсруулна. Судалгааны арга зүй: Энэхүү судалгаанд АШУҮИС-ийн Сувилахуйн Сургуулийн сувилагч, эх барих хөдөлгөөн засалч, УАУС, УАУБЭ, лабораторын техникч, дүрс оношлогооны техникч зэрэг мэргэжлээр сурч байгаа 1,2,3,4-р курсийн 18-24 насны нийт 200 оюутнуудыг хамруулан асуумжийн аргаар судалгааг явуулж судалгааны боловсруулалтыг SPSS 17 программыг ашиглан үр дүнг нэгтгэлээ. Судалгааны үр дүн: Бидний судалгаанд дараах үр дүн гарлаа: Судалгаанд хамрагдсан оюутнуудын 61% нь Samsung маркийн 200.000-800.000 төгрөгний үнэтэй гар утас хэрэглэдэг, оюутнууд 7 хоногт 2500-7500 төгрөгний нэгжээр утсаа цэнэглэдэг бөгөөд энэ нь судалгааны 75%-ийг эзэлж байгаа хэдий ч сургалтын төлбөрөө 60,9% нь дутуу төлсөн байна. Мөн 72.5% шөнө гар утас компьютерээ унтраадаггүй, Гарутас, компьютер удаан хугацаагаар хэрэглэх нь эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлдөг гэж 69.2%, бие махбодид ямар зовиур ихэвчлэн илэрч байна гэсэн асуултанд нүд чилэх, толгой өвдөх, хүзүү чилдэг гэж /79%/ нь хариулсан байна. 64 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Оюутнууд өдөрт 3-5 удаа /61.8%/ интернетэд холбогддог,62.6% нь Facebook болон хэрэгцээгүй мэдээллийг авдаг.Гар утас компьютерийн зохисгүй хэрэглээ нь эрүүл мэндэд муугаар нөлөөлдөг гэж 61.8% нь үзэж байна. Оюутнуудын гар утас компьютерийн хэрэглээ нь сурлагын чанарт сөргөөр нөлөөлж байгаа нь харагдаж байна. Дүгнэлт 1. Судалгаанд хамрагдсан оюутнуудын 61% нь Samsung маркийн гар утас хэрэглэдэг. Энэ нь 200000-850000 төгрөгний үнэтэй байдаг. Мөн оюутнууд 7 хоногт 2500-5000 төгрөгний нэгж хийдэг бөгөөд энэ нь судалгааны 55%-ийг эзлэж байна. Сард 12500-25000 төгрөг, жилд 130000-260000 төгрөгний нэгж зарцуулж байна. 2. Мөн 72.5% шөнө гар утас, компьютерээ унтраадаггүй, гар утас, компьютер эрүүл мэндэд муу бөгөөд сөргөөр нөлөөлдөг гэж 59.2%, бие махбодид илрэх зовиураас нүд чилэх 52.9%, шилэн хүзүү хөших 16%, толгой өвдөх 11.4%, ядрах сульдах 9%, нуруу чилж өвдөх 6.3%, гар чилэх 3.3%, бусад шинж тэмдэг 1.4% тус тус илэрдэг бөгөөд тэдгээрийн 73% нь хамгаалалтын шил зүүдэггүй байна. 3. Оюутнууд өдөрт 3-5 удаа 61.8% интернетэд холбогддог, нэг удаа холбогдохдоо 2-3 цаг 60.4% зарцуулдаг, гэхдээ энэ хугацаанд 62.6% нь Facebook болон хэрэгцээгүй мэдээллийг авч цагийг үр дүнгүй өнгөрөөдөг байна. Ном, гарын авлага, сэтгүүлийг 68% нь хэрэглэдэгүй бөгөөд гар утас компьютерийн зохисгүй хэрэглээ нь сурлагын чанарт сөргөөр нөлөөлдөг гэж 70.8% нь хариулсан байна. Ашигласан ном зүй: 1. www.Dnews.mn 2. News.gogo.mn 3. Sodon.mn 4. www.itoim.mn 5. Temuulen.blog.mn 6. www.mongolianeconomy.mn 7. Pubmed.com 8. www.wikimon.mn 9. Buteel.surgalt.mn Эрүүл мэндийн байгууллагын ажилчдын таргалалт С.Нармандах1,Б.Цэндмаа1,Ц.Батхишиг1,З.Жигдэндэмбээ1, Н.Оюунчимэг1, .Энхзаяа1, Ц.Мөнхцэцэг1, Ч.Энхтуул2, Я.Энхжаргал2 Сувилахуй 4-21, СС-АШУҮИС2 Судалгааны үндэслэл : Таргалалт нь олон өвчний эрсдэлт хүчин зүйл болж байна. Үүнд чихрийн шижингийн 2-р хэлбэр, цөсний өвчин, бодисын солилцооны хам шинж, амьсгал тасалдалт болон зүрхний титэм судасны өвчин, цусны даралт ихсэх өвчний эрсдэлт хүчин зүйл болж байна1. Биеийн жингийн индекс эрэгтэйчүүдэд 5kg / ㎡ -аар нэмэгдэхэд бамбай булчирхайн хорт хавдар, бүдүүн гэдэсний хорт хавдар, бөөрний хорт хавдар мөн эмэгтэйчүүд, умайн хорт хавдар, цөсний хавдар, улаан хоолойн хавдар, бөөрний хорт хавдраар өвчлөх магадлал ихэсдэг2. Таргалалтанд генетикийн хүчин зүйлс 65 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал (тухайлбал, бие махбодийн үйл ажиллагаа, тамхи татах,, архи уух зэрэг), байгаль орчны хүчин зүйлс нийгэм, эдийн засгийн (тухайлбал, боловсрол, ажил мэргэжил, орлого гэх мэт) хүчин зүйлс нөлөөлдөг. Эдгээр нь таргалалттай холбоотой гэдэг нь олон судалгаагаар тогтоогдсон байна3. Судалгааны зорилго: Эрүүл мэндийн байгууллагын ажилчдын таргалалтын тархалтыг судлахад оршино. Судалгааны зорилт : 1.Асуумжийн аргаар эрүүл мэндийн ажилчдын таргалалтын эрсдэлт хүчин зүйлийг тогтоох 2.Бодит үзлэгээр эрүүл мэндийн ажилчдын таргалалтын зэргийг тогтоох Судалгааны арга зүй : Эрүүл мэндийн байгууллагын ажилчдын дундах таргалалтыг тодорхойлох судалгааг эрүүл мэндийн салбарт ажиллаж буй сувилагч болон дунд мэргэжилтэнгүүдийг хамруулан багийн 7 гишүүн 2,2,3 гишүүнээрээ харьцаатай болон хуваагдан хичээлийн 2 улиралд: • Улсын клиникийн төв эмнэлэг • БХХСАХ нэгдсэн эмнэлэг • Чингэлтэй дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг • Гэмтэл согог судлалын үндэсний төв • Сонгино хайрхан дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг • Шастины нэрэмжит улсын гуравдугаар эмнэлгийн ажилчдыг хамруулсан ба нийт 135 хүн тус бүрээс асуумжийн болон бодит үзлэгийн аргыг ашиглан судалгаа авсан Судалгааны ёс зүй: 2014 оны 10 сарын 17-23 хооронд Анагаах ухааны доктор профессор Я.Энхжаргал багшийн удирдлаган дор судалгааны аргачлалыг хэлэлцүүлж, судалгаа хийх зөвшөөрлийг авсан. Судалгаанд санамсаргүй аргаар сонгогдсон эмнэлэгийн ажилчид тус бүрээс судалгаанд оролцох зөвшөөрлийг амаар болон бичгээр авсан Судалгааны үр дүн Эрүүн мэндийн ажилчдын дундах таргалалтын зэргийн тогтоох судалгаанд нийт 135 эмнэлгийн ажилчид хамрагдсан ба үүнээс 11.8% эрэгтэй 88% эмэгтэй ба оролцогчдыг насны бүргээр нь авч үзвэл 20-29 нас 33%, 30-39 нас 22%, 40-49 нас 30%, 50-59 нас 15% байна. 66 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал 44 40 45 40 35 32.5 29.6 30 30 25 22.2 21 20 15.5 15 10 5 0 30-39 40-49 50-59 20-29 Зураг 1 Судалгаанд оролцогчдын насны бүлэг ба тоон үзүүлэлт Зураг 1 дээр судалгаан оролцсон 20-29 насны 44 ажилтан 32.5 хувь, 30-39 насны 30 ажилтан 22.2 хувь, 40-49 насны 40 ажилтан 29.6 хувь, 50-59 насны 21 ажилтан 15.5 хувь оролцсон байна. 90 88.9 80 70 57.8 60 50 хааяа 10.4 11.1 үгүй 40 тийм 30 огт 20 31.9 ууддаггүй 10 0 өглөө бүр өглөөний унд өглөөний ундаа тогтмол уудаг Зураг 2 Судалгаанд оролцогчдын өглөөний ундны байдал Судалгаанд оролцогчидын 31.9 хувь өглөө бүр өглөөний унд уудаг, 57.8 хувь хааяа өглөөний унд уудаг, 10.4 хувь огт өглөөний унд уудаггүй ба 11.1 хувь өглөөний ундаа тогтмол уудаг, 88.9 хувь өглөөний ундаа тогтмол ууддаггүй байна. 67 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал 60 56.3 28.9 7 50 3 удаа 2 удаа 1 удаа 40 30 20 10 14.1 0 4 удаа Зураг 3 Хоногийн хооллолтын тоо Зураг 3-д үзүүлснээр нийт ажилчдын 14.1 хувь хоногт 4 удаа хооллолдог, 56.3 хувь хоногт 3 удаа хооллолдог, 28.9 хувь хоногт 2 удаа хооллолдог, 7 хувь 1 удаа хооллолдог үзүүлэлттэй байна. 60 50 40 30 51.1 43 31.9 20 42.2 холимог хааяа ургамлын 10 хэрэглэдэ 6.7 25.2 гаралтай 31.9 0 байнга г огт амьтны 43 Series1 хэрэглэдэ 51.1 хэрэглэдэ гаралтай г ггүй 25.2 6.7 42.2 Зураг 4 Өөх тосны хэрэглээ (ямар өөх тос хэрэглэдэг) Судалгаанд оролцогчидын 42.2хувь өөхтосыг байнга хэрэглэдэг, 51.1 хувь өөхтосыг хааяа хэрэглэдэг, 6.7 хувь өөхтосыг огт хэрэглэдэггүй үүнээс 25.2 хувь амьтны гаралтай өөхтос, 43 хувь ургамлын гаралтай өөхтос, 31.9 хувь холимог өөхтосыг тус тус хэрэглэдэг байна. 68 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал 60.0 44.4 50.0 40.0 хааяа 2.2 30.0 53.3 хэрэглэдэггүй 20.0 10.0 0.0 байнга Зураг 5 Хүнсний ногооны хэрэглээ Зураг 5 дээр судалгаанд оролцогчидын 53.3 хувь хүнсний ногоо байнга хэрэглэдэг, 44.4 хувь хүнсний ногоог хааяа хэрэглэдэг, 2.2 хувь хүнсний ногоог хэрэглэдэггүй байна. 60 53 44 50 хааяа огт хийдэггүй 40 30 20 10 4 0 өдөр бүр Зураг 6 Дасгал хөдөлгөөний байдал Судалгаанд хамрагдагсдын 4 хувь дасгал тогтмол хийдэг, 53 хувь хааяа дасгал хийдэг, 44 хувь дасгал огт хийдэггүй. 69 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал 60 55.7 50 35.9 40 30 3.1 18.5-24.9 25-29.9 5.3 20 18.5 30-34.9 10 0 индекс Зураг 7 Биеийн жингийн индекс Биеийн жингийн индексээр 3.1хувь 18.5 БЖИ-тэй, 55.7хувь 18.5-24.9 БЖИ-тэй, 35.9 хувь 25-29.9 БЖИ-тэй, 5.3 хувь 30-34.9 БЖИ-тэй байна. Дүгнэлт Судалгаанд хамрагдсан эрүүл мэндийн салбарын ажилчид нь зөв зохистой хооллолдоггүй ч ажлын орчны хөдөлгөөн их мөн ажлын ачаалал их байдгаас биеийн жингийн индест хэт таргалалтай буюу 40 дээш индестэй ажилчин байсангүй. Нийт 135 ажилчдын 5 ажилчид буюу 3.1% нь 18.5 БЖИ- тэй 73 ажилчид буюу 55.7% нь 18.5-24.9 БЖИ-тэй 48 ажилчид буюу 35.9% нь 25-29.9 БЖИ-тэй 9 ажилчид буюу 5.3% нь 30-34.9 БЖИ-тэй байсан. Ном зүй: 1. WHO Consultation on Obesity (1997: Geneva, Switzerland), World Health Organization. Division of Noncommunicable Diseases, World Health Organization. Programme of Nutrition, Family and Reproductive Health. Obesity: preventing and managing the global epidemic: report of a WHO consultation on obesity. Geneva, 3–5 June 1997. Geneva: World Health Organization; 1998. p. 47. 2. Choudhury J, Sanyal AJ. Clinical aspects of fatty liver disease. Semin Liver Dis. 2004;25:349–362. doi: 10.1055/s-2004-860864. 3. Ejerblad E, Fored CM, Lindblad P, Fryzek J, McLaughlin JK, Nyrén O. Obesity and risk for chronic renal failure. J Am Soc Nephrol. 2006;25:1695–1702. doi: 10.1681/ASN.2005060638. 4. Renehan AG, Tyson M, Egger M, Heller RF, Zwahlen M. Body-mass index and incidence of cancer: a systematic review and meta-analysis of prospective observational studies. Lancet. 2008;25:569–578. doi: 10.1016/S0140- 6736(08)60269-X. 5. Obesity is a leading cause of preventable death in the USA. The American Medical Association recently recognized obesity as meeting the definition of a chronic 70 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал disease. This declaration had the intention of improving screening and long-term treatment and is historically similar to the designation of tobacco and alcohol dependence as a chronic disease. Nevertheless, it has ignited a nationwide debate in both academia and public opinion. The current article reviews the implications of treating obesity as a chronic disease, comparing the similarities in pathophysiology of obesity and other addictions, and discusses the pros and cons of this designation as it pertains to health care workers and patients. PMID: 2527. 6. Солонгосын эмнэлэгүүдийн эрэгтэйчүүдын таргалалтыг үнэлэх судалгаа (Pubmed) Сүүний магадлан шинжилгээний цомгийн хэрэглэх байдал, арга зүйг туршсан нь Б.Номин1, А.Хишиг-Отгон2, И. Туяажаргал3 1,2 Анагаахын Шинжлэх Ухааны Үндэсний Их Сургууль, Эм Зүй, Био-Анагаахын Сургууль, Бичил амь, дархлаа судлалын тэнхим, Лабораторийн техникч-202 3 Анагаахын Шинжлэх Ухааны Үндэсний Их Сургууль, Эм Зүй, Био-Анагаахын Сургууль, Бичил амь, дархлаа судлалын тэнхим [email protected] Удиртгал: Манай улсын 51,7 сая малын 1,3 сая нь үнээ бөгөөд өнгөрсөн онд үнээнээс 420 сая литр сүүг хүнсэндээ хэрэглэсэн байна. Монголчуудын уламжлалт хүнс болох сүү, цагаан идээг бид хүнсэндээ түлхүү хэрэглэх нь олон талын ашиг тустай юм. Сүү нь хүний физиологийн хэрэгцээнд чухал шаардлагатай уураг, амин хүчил, нүүрс ус болон бусад эрдэс бодисыг хамгийн тохиромжтойгоор агуулдаг байна. Хэрэглээний сүүний чанар, эрүүл ахуйн үзүүлэлт нь хүний бие махбодод шууд нөлөөлөх үйлчилгээтэйгээс гадна манай орны худалдааны зах зээлд хяналт, шалгалтгүйгээр сүү зарагдаж, хэрэглэгч шууд хэрэглэдэг явдал арилахгүй хэвээр байна. 2014 онд БСШУЯ-ны шилдэг бүтээлийн гэрчилгээг хүртсэн сүүний магадлан шинжилгээний цомог нь ямар ч тохиолдолд сүүний чанар, аюулгүй байдлын үзүүлэлтүүдийг хурдавчилсан аргаар тодорхойлох давуу талтай юм. Судалгааны хэрэглэгдэхүүн, арга зүй: Бид шинжилгээндээ Өүлэн эх, Сайн сүү, Цэвэр сүү, Милко, Миний Монголын сүү зэрэг үйлдвэрийн аргаар боловсруулан савласан сүү, мөн миний дэлгүүр, жижиг худалдааны цэгээс гар аргаар бэлтгэсэн сүүг авч ашигласан. Судалгааны ажлыг гүйцэтгэхдээ сүүний магадлан шинжилгээний цомгийг хэрэглэсэн /зураг 1/. Энэ цомгоор сүүний дараах 8 үзүүлэлтийг тодорхойлсон. Үүнд: 1. Сүүний шинэлэг байдал 2. Сүүний нянгийн бохирдолт 3. Сүүний хүчиллэг чанар 4. Сүүнд ус хольсон эсэх 5. Сүүнд сод хольсон эсэх 6. Сүүнд гурил хольсон эсэх 7. Сүүнд формалин илрүүлэх 8. Сүүнд маститын үүсгэгч илрүүлэх 9. Сүүнд тосны хүчлийн бактер илрүүлэх Мөн бид энгийн орчинд сүүг өсгөвөрлөн бактерийн ерөнхий тоог гаргасан ба ургалт үүссэн тул дахин сонгомол орчинд тарьж, бактерийг илрүүлсэн. Шингэрүүлэлтийг нэг дээж дээр 106 зэрэгт болтол хийсэн. 71 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Эдгээр үзүүлэлтийг үйлдвэрийн аргаар боловсруулсан 5, гар аргаар бэлтгэсэн 2. хяналтын 1 гэсэн нийт 8 дээжинд 2015 оны 1 дүгээр сараас 3 сар хүртэл хугацаанд тодорхойлсон. Зураг 1. Сүүний магадлан шинжилгээний цомог Бид шинжилгээндээ дараах урвалж уусмалуудыг болон багаж төхөөрөмжийг хэрэглэсэн. - 68%-ийн этилийн спир, 1мл резазурины 0.005% -ийн усан уусмал, метилийн хөх, фенолфталейны 1%-ийн спиртэн уусмал, 0.1N NaOH, 2.5%-н хүхэр хүчлийн кобальт, хром хүчлийн калийн 10%-ийн уусмал, азот мөнгөний хүчлийн 0.5%-ийн уусмал. розолын хүчлийн 0.2%-ийн спиртэн уусмал (96%- ийн спирт), бромтимолын хөхийн 0.04%-ийн уусмал, иодын уусмал, хүхрийн ба азотын хүчлийн холимог, парафин - Центрифуг, усан банн, секундомер, микроскоп, термостат, хэмжээст шилэн болон туслах хэрэгслүүд Үр дүн: Бид нийт хийсэн шинжилгээний дундаж утгыг гарган савалгаатай болон задгай сүүний шинжилгээний үр дүнг доорх хүснэгтээр илэрхийлэв. Хүснэгт 1 Шинжилгээний үн дүнгийн нэгтгэл д/д Үзүүлэлт Үр дүн Үйлдвэрийн савалгаатай сүү Худалдааны задгай сүү 1 Сүүний шинэлэг Маш нимгэн лавс үүссэн буюу Том лавс үүсэн буюу байдал шинэлэг хэрэглэхэд тохиромжгүй 2 Сүүний нянгийн 3-4 цаг өнгө хэвийн буюу 1 мл 2-3 цаг өнгө хэвийн буюу 1 бохирдолт сүүндэх нянгийн тоо маш бага мл сүүндэх нянгийн тоо сая маш бага сая 3 Сүүнд ус хольсон эсэх Усны хольцгүй Усны хольцгүй 4 Сүүнд сод хольсон Сода илрээгүй Сода илрээгүй эсэх 5 Сүүнд гурил хольсон Гурилын хольцгүй Гурилын хольцгүй эсэх 6 Сүүнд формалин Бор шар өнгийн цагираг Бор шар өнгийн цагираг илрүүлэх үүссэн буюу формалин үүссэн буюу формалин илрээгүй илрээгүй 7 Сүүнд маститын Сүүний шаргал ногоон өнгө Сүүний шаргал ногоон үүсгэгч илрүүлэх үүсгэсэн буюу мастит өнгө үүсгэсэн буюу мастит илрээгүй илрээгүй 72 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал 8 Сүүнд тосны хүчлийн Өсгөвөлтийн 72 цагийн дараа Өсгөвөлтийн 72 цагийн бактер илрүүлэх үзэхэд сүү ээдэхгүй, дараа үзэхэд сүү ээдэхгүй, бүлэгнэлтэд эвдрэл ан цавгүй, бүлэгнэлтэд эвдрэл ан хий хөндийгүй, гадаргуунаас цавгүй, хий хөндийгүй, тосны хүчлийн бактерийн үнэр гадаргуунаас тосны гараагүй буюу бактер хүчлийн бактерийн үнэр илрээгүй болно. гараагүй буюу бактер илрээгүй болно. 9 Сүүний хүчиллэг чанар pH 6.53 pH 5.16 10 Бактерийн ерөнхий тоо Илрээгүй Сонгомол орчинд тарихад тодорхойлох 103 шингэрүүлэлтээс staphylococcus aureus илэрсэн Хэлцэмж: Хүнсний аюулгүй байдлыг хангах тухай хуулийг хэрэгжүүлээд хоёр жил болсон ч сүү, сүүн бүтээгдэхүүний чанарын шаардлага, орц, найрлагыг иргэдэд бүрэн мэдээллэхгүй хэвээр байгаа юм. Сүү, бүүн бүтээгдэхүүний талаар судалгаа, шинжилгээний ажлыг оюутан, багш, судлаач нар гүйцэтгэдэг ч бидний судалгаандаа ашигласан 5 нэрийн сүүний хөндлөнгийн шинжилгээний мэдээлэл бүрэн хэмжээгээр алга байна. Ихэвчлэн сүү, сүүн бүтээгдэхүүний хэрэглээ, төсөв, үнэлэмжийн талаарх санал асуулга, стандартын шинжилгээний талаар судалдаг ба магадлан шинжилгээний цомгийг хэрэглэн судалгаа хийсэн нь эхний тохиолдол болж байна. Бидний шинжилгээндээ хэрэглэсэн сүүний цомог нь хэрэглэх хүрээ, мөн химийн бодос, урвалжаар шинжээчийн хордох боломжыг багасгасан, лабораторын ажлыг хөнгөвчилсөн шинэлэг талтай юм. Дүгнэлт: Бидний гүйцэтгэсэн шинжилгээний ажлын үр дүнгээс харахад, зах зээл дээр худалдаалагдаж буй үйлдвэрийн сүү нь магадлан шинжилгээний цомгийн бүх шаардлагыг хангаж байсан ба худалдаачдын гараас шууд борлогддог, литрийн задгай сүү нь зарим тал /шинэлэг байдлаа амархан алддаг, staphylococcus aureus илэрсэн зэрэг/- аараа шаардлага хангахгүй байсан тул хэрэглэгчид анхаарах хэрэгтэй санагдлаа. Талархал: Удирдагч багш И.Туяажаргал болон Мал эмнэлгийн хүрээлэнгийн Ариун цэвэр, эрүүл ахуйн лаборторын эрхлэгч доктор С.Лхагвасүрэн, эрдэм шинжилгээний ажилтан Ц.Алимаа, Т.Болормаа, Ц.Баярсайхан нартаа бидний судалгаа шинжилгээний ажилд тусалж, үргэлж дэмжлэг үзүүлж байсанд талархал илэрхийлж байна. Ном зүй, ашигласан материал: 1. Сүүний магадлан шинжилгээний цомгийн хэрэглэх заавар 2. ХХААЯ- Сүү,сүүн бүтээгдэхүүний эмхэтгэл 3. Монгол Улсын Хууль- Хүнсний тухай 4. Монгол Улсын Хууль- Хүнсний бүтээгдэхүүний аюулгүй байдлыг хангах тухай 5. Стастикийн эмхэтгэл 2014 он. Шагайн чигтэй алхах нь хэвийн алхааны кинематикт нөлөөлөх нь Д.Отгончимэг1,Ө.Насанжаргал1,Л,Нарантуяа1 ,Бурмаа1Д.Батлхам2 73 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал 1-2СС-АШУҮИС Удиртгал Шагайн чигтэй алхах нь хэвийн алхааны кинематикт хэрхэн нөлөөлөх талаар судална.1Хэвийн алхааны өөрчлөлт нь настай холбоотой өөрчлөгдөж байдаг. Жишээнь:65 настай- 15% , 85 настай – 50% , дундаж насныхан – 8-19 % байдаг. Насны ахицтай холбоотой алхааны өөрчлөлтийг шагайн чиг ашиглан судлахад оршино. Мөн өвдөгний остеоартрит,цус харвалт,нурууны мурийлт,холбоосын гэмтлийн үед шагайн чигийг ашиглан эмчилгээ хийдэг.АНУ-н PAUL HUBER нарын судалгаанд өвдөгний остеоартриттай өвчд алхааны өөрчлөлт, болон шагайн үений хөдөлгөөнийг судалсан.Энэхүү судалгаанд шагайн үений хөдөлгөөн өөрчлөлттэй гарсан. Шагайн үе ээтийлгэх –p=0.05 гарсан. Зорилго Хэвийн алхаа болон шагайн чигтэй алхах үеийн кинематикт хэрхэн нөлөөлдөгййг судлах . Зорилт 1. Хэвийн болон шагайн чигтэй алхах үеийн алхааны кинематикийг тодорхойлох 2. Шагайн чигнь алхааны кинематикт хэрхэн нөлөөлөхийг судлах Судалгааны арга хэрэглэгдэхүүн Судалгаанд 18-22 насны 10 оролцогчыг сонгон авч судалгааны талаар тайлбарлан зөвшөөрөл авч оролцуулав.Судалгаанд оролцогчид доод мөчний өвдөлтгүй ямар нэгэн бэртэл гэмтэлгүй байна.Оролцогчдыг шагайн чигтэй өөрийн хурдаар алхуулан өндөр хурдны камер ашиглан алхааны анализ хийлсэн. Судалгаанд оролцогчдыг алхах үед анатомийн онцлох цэгүүд болох ландмаркууд дээр маркеруудыг нааж өгнө. [acromion midpoint] дунд чөмөгний их эргүүлэг [midpoint of the greater trochanter], дунд чөмөгний гадна ёрвон [lateral epicondyle of the femur], гадна шагай [lateral malleolius] өлмийясны толгой [head of the metatarsal] хэсгүүдэд тус тус байрлуулсан Бичлэгийг сагитал хавтгайгаас хийсэн. Хийгдсэн видео бичлэгийг хөдөлгөөний дүн шинжилгээ хийх чадвар бүхий Silicon Coach программыг ашиглан алхааны дүн шинжилгээ хийлээ. Хэрэглэгдэх зүйлс : Шагайн чиг Өндөр хурдны камер Маркер Судалгааны ажлын үр дүн Хэвийн алхаа болон шагайн чигтэй алхах үеийн кинематикийг харьцуулсан үр дүн. Хүснэгт 1. Хэвийн алхаа Чигтэй алхаа P утга Түнх нугалах 21+-12,7 25.2+-6.7 0.42 Түнх тэнийлгэх 15.2+-11,9 6.5+-4.66 0.10 Өвдөг нугалах 68+-11,2 67.2+-13.4 0.87 Өвдөг тэнийлгэх 7.8+-6.95 24.6+-20.3 0.005* Шагай ээтийлгэх 74.2+-42.6 134.5+-72,1 0.05* Шагай жийх 71.5+-40.8 138.1+-64.9 0.02* Статистик ач холбогдол бүхий зөрүү p<0.05 түвшин Хэлцэмж 74 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Энэ хүү судалгааны үр дүнгээс харахад шагайн чигтэй алхах хэвийн алхах 2 нь кинематикийн ялгаатай болох нь харагдаж байна. Иймээс шагайн чигтэй алхах нь хэвийн алхаанаас өөрчлөлттэй болох нь тодорхойлогдож байна. Шагайн чигийг өвдөгний остеоартрит,цус харвалт, шагайн үений гэмтэл,холбоосуудын гэмтлийн дараагаар хэрэглэх нь зохимжтой гэж үзлээ. Зарим гадаадын судалгаанаас харахад өсвөр насны нурууны муруйлттай,охидуудад эмчилгээний зорилгоор ашигласан байсан. Үүнээс харахад шагайн чиг нь дан ганц шагайнд бус өвдөг,түнх, нуруунд нөлөөлдөг байна. 1 АНУ-н Huber ,Paul нарын судалгаанд өвдөгний остеоартриттай 8 өвчтөнд 7 сарын турш алхааны анализ хийж шагайн үений хөдөлгөөний өөрчлөлтийг судалсан. Энэхүү судалгаа нь остеоартриттай өвчтөний алхааны өөрчлөлт болон шагайн үенд ирэх ачаалал хир их байгааг судлах зорилготой байсан. Судалгаагы үр дүнгээс харахад dorsiflexion p˂0.05 байсан. Тиймээс өвдөгний остеоартриттай өвчтөнд алхааны өөрчлөлт болон шагайн үений хөдөлгөөн өөрчлөлттэй болж байгаа нь манай судалгаатай нийцэж байна. Дүгнэлт Шагайн чигтэй алхах нь хэвийн алхааны кинематикт нөлөөлдөг болох нь харагдаж байна. Шагайн чигийг цус харвалт болон өвдөгний остеоартирт шагайн үений гэмтэл,нурууны мурийлтийн үед хэрэглэх нь зохимжтой юм. Ашигласан ном зүй 1. F.Alton et al. A kinematic comparison of overground and treadmill walking. Clinical biome¬chanics1998434-440 2. Angelo Matsas. Knee joint kinematics from familiarised treadmill walking can be generalized to overground walking in young unimpaired subjects Gait and Posture [2000] 46-53 Оюутны тамхины хэрэглээний судалгаанд... Д.Пүрэвсүрэн1, Л.Оюунсүрэн2, Г.Сайханбаяр3, Ө.Мөрөөдөл4, В.Цогжаргал5, Р.Өлзийжаргал6, Ө.Пунсалдулам7 Я.Энхжаргал8, Т. Эрдэнэтуяа9 1-9 АШУҮИС-н Сувилахуйн сургууль Судалгааны үндэслэл: ДЭМБ-ын гаргасан тооцоогоор дэлхийн хэмжээнд тамхи татсанаас болж жилд 4 сая хүн, өдөрт 11 мянган хүн, минутанд 6 хүн үхэж байна. Энэ тоо 2030 он гэхэд 2 дахин өсөж 10 сая хүрэх тооцоо байна. Тамхинаас үүдэлтэй нас баралтын 70% нь хөгжиж буй орнуудад тохиолдож байна1. Үүнээс үзэхэд жилээс жилд оюутнуудын дундах тамхи таталтын түвшин нэмэгдэж тамхинаас шалтгаалсан эрүүл мэндийн асуудал нийгмийн эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудал болоод байна1. Хүн амын дунд халдварт бус өвчлөл ялангуяа зүрх судасны тогтолцооны болон хавдрын өвчлөл зонхилж байгаа бөгөөд өвчлөлд нөлөөлөх эрсдэлт хүчин зүйл тамхидалт болж байна1. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын тооцоолсноор тамхи татдаг хүмүүс татдаггүй хүмүүсийг бодвол 7 жилээр дутуу насалдаг байна. Мөн 2007 онд хийгдсэн “Дэлхийн тамхины хэрэглээний тандалтын тогтолцоо-Монгол” судалгаагаар нийгмийн эрүүл мэндийн чиглэлээр сурч байгаа оюутнуудын тамхи таталтын байдал 19.8%, эрүүл мэндийн мэргэжилийн сургуулийн оюутнуудын 10 оюутан тутмын 4 нь тамхи татаж байгаа дүн гарсан байна2. Тамхины эрүүл мэнд болон нийгэмд үзүүлэх хор хөнөөл нь Монгол улс улам бүр нэмэгдсээр байгаа ба тус улсын эрэгтэйчүүдийн 68,5 хувь, эмэгтэйчүүдийн 30,4 хувь нь тамхи татдаг байна3. Зорилго: 75 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Их сургуулийн оюутнуудын тамхины хэрэглээний түвшин тогтооход оршино. Зорилт: 1. Их сургуулийн оюутнуудын тамхины хэрэглээг тогтоох 2. Оюутнуудын тамхи татаж эхэлсэн насыг үнэлэх 3. Тамхины хор уршиг, эрүүл мэндийн нөлөөний талаар оюутнуудын мэдлэгийг үнэлэх Судалгааны арга зүй Судалгааг нэг агшингийн дескриптив загвараар хийв. Судалгаанд ШУТИС-ийн 1-4 курсийн 200 оюутнуудын тамхидалтын байдал, тамхины талаарх мэдлэгийг 17 асуулт бүхий асуулга анкетийн аргыг ашиглав. Судалгааны материалыг SPSS-20 програм, Microsoft Excel, Word програм ашиглан боловсруулалт хийв. Судалгааны ажлын үр дүн Судалгаанд хамрагдсан оюутнуудын 17-20 насныхан 47% эзэлж, 50.5% нь эмэгтэй, 49.5% нь эмэгтэй байв. Сургуулиар нь авч үзвэл барилгын архитектурын сургууль 15%, бизнесийн удирдлага хүмүүнлэгийн сургууль 11.5%, үйлдвэрлэл технологийн сургууль 12.5%, геологи уул уурхайн сургууль 18.5%, мэдээлэл холбоо технологийн сургууль 9%, эрчим хүчний сургууль 23%, материал технологийн сургууль 3.5%, хэрэглээний шинжлэх ухааны сургууль 7% тус тус оюутнууд хамрагдсан байв. 15%, бизнесийн удирдлага хүмүүнлэгийн сургууль 11.5%, үйлдвэрлэл технологийн сургууль 12.5%, геологи уул уурхайн сургууль 18.5%, мэдээлэл холбоо технологийн сургууль 9%, эрчим хүчний сургууль 23%, материал технологийн сургууль 3.5%, хэрэглээний шинжлэх ухааны сургууль 7% тус тус оюутнууд хамрагдсан байв. 100 Нас бүлэг 89 Зураг 80 60 94 1. 40 Оюутнуудын 20 17 47% 44.50% 0 8.50% 17-19 20-оос дээш насны нас бүлгээр 14-16 47% байна. Судалгаанд оролцсон Хүйс Эрэгтэй оюутнуудыг Эмэгтэй насны бүлгээр авч үзэхэд 17-19 насныхан илүү өндөр Хүснэгт 1. Хүйсний байдлаар Тоо Хувь 99 49.5% 101 50.5% 76 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Нийт судалгаанд хамрагдсан оюутнуудын 50.5 %-г эмэгтэйчүүд эзэлж байв. Нийт 200 оюутны 121 нь буюу 61% нь тамхи татдаггүй гэж хариулсан байв. Өдөрт 4- 6 ширхэг тамхи татдаг оюутнууд судалгааны 57,4% эзэлж байв. Та тамхи татдаг уу? 39% тийм 61% үгүй Зураг 2.Тамхи таталтын байдлаар Өдөрт хэдэн ширхэг тамхи татдаг вэ? 70 60 57.3% 50 47 40 32.9% тоо 30 27 хувь 20 4-6 ширхэг 7-ээс дээш 00 10 8 9.8% 1 хайрцаг 0 1-3 ширхэг Зураг 3. Өдөрт татдаг тамхины ширхэгээр 77 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал 45 40.5% 40 35 30.4% 32 30 19% тоо 24 15 хувь 25 20 15 10.1% 8 10 3250₮-өөс 5 дээш 0 1250-2000₮ 2250-3000₮ 250-1000₮ Зураг 4. өдөрт тамхинд зарцуулдаг мөнгөн дүнгээр Оюутнуудын 10% 8-13 нас, 57% 14-17 нас, 33% 18-аас дээш насандаа тамхи татаж эхэлсэн байна. Судалгаанд оролцогчдын тамхины хор уршгийн талаар хангалтгүй мэдлэгтэй байгаа нь харагдаж байна. Нийт оюутнуудын 53.2% нь гудамжинд тамхи татдаг байв. Тамхины хуулийн мэдлэгийг шалгасан асуултанд хангалттай мэднэ 30.4%, бага зэрэг мэднэ 53.2%, бараг мэдэхгүй 16.5% байна. 60 53.2% 42 50 тоо 40 32.9% хувь 30 26 8 10.1% 3 3.8% 20 машинд гэртээ гудамжинд 10 0 сургуулийн эргэн тойронд Зураг 5.тамхи татдаг байрлалаар Хүснэгт 2. Тамхи татах болсон шалтгаанаар Үзүүлэлт Тоо Хувь Ганцаардал 8 10.1% 78 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Стресс 14 17.7% Найз нөхдийн нөлөөлөл 29 36.7% Бусад 28 35.4% 70 64.6% тийм 60 51 35.4% үгүй 50 хувь 40 28 30 20 10 0 тоо Зураг 7. Ойр дотны хүмүүсийн нөлөөллөөр 60 53.2% Зураг 8. Тамхины 42 тоо хуулийн мэдлэгээр 40 30.4% хувь Судалгааны ажлын дүгнэлт 20 1316.5% 24 0 1. Оюутнуудын тамхины хэрэглээг үнэлэхэд тамхи таталтын түвшин өндөр байна. Эрэгтэй оюутны тоо нэмэгдэх тутам тамхи татаж байгаа оюутнуудын хувь өндөр байна. Хүйсийг тамхи татдаг эсэх байдалтай харьцуулахад хүйснээс хамааралтай байна (p=0.001) 2. Судалгаанд оролцогчдын ихэнх хувь нь 14-17 насандаа анх тамхи татдаг байна. Энэ насныхан тамхины талаар мэдлэг, хор уршгийн мэдээлэл, сургалт зохион байгуулах шаардлагатай байна. 3. Тамхины хор уршиг, хууль зүйн талаар мэдлэг мэдээлэл хангалтгүй байгаа нь харагдаж байна. Оюутнууд ихэнх нь гудамж болон гадаад орчинд татдаг. Ном зүй: 1. “Дэлхийн эрүүл мэндийн тогтолцоо-Монгол” судалгаа 2. “Оюутны тамхины хэрэглээ, дам тамхидалтын орчин” судалгаа 3. Монгол улсын үндэсний бодлогыг тамхины хяналтын суурь конвенцитэй харьууулсан судалгаа 4. “Чихрийн шижин хэв шинж 2-т өртөх дархан-уул аймгийн эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийн эрсдэл” судалгаа Б.Сарнайцэцэг 2013 он 79 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал 5. “Эпидемиологи” Очирын Чимэдсүрэн 2008 он 6. “Эрдэм шинжилгээ судалгааны арга зүй” Б.Баярсайхан 7. “Халдварт өвчин судлалын монголын сэтгүүл” УБ хотын хүн амын 2014 оны 1сарын 1ны бүртгэл 8. http://www.legalinfo.mn/law/details/469 9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed 0-6 сартай хүүхдүүдийн гэрийн асаргаа Х.Сумъяа!,Э.Удвал1,Ч.Шүрэнцэцэг1,Г.Энхтунгалаг1, П.Номин1,Ч.Цэрэннадмид1,Ц.Ганцэцэг2 1-2СС-АШУҮИС Судалгааны ажлын үндэслэл: Хүүхэд эрүүл бойжих үндэс нь төрсөн цагаас эхлэн түүнийг зөв асрах, хүүхдийг хөхөөр нь зөв хооллох, хүүхдийн орчин нөхцөл хувцаслалт, хүрээлэн буй орчны нөлөөллөөр асаргаа сувилгааг зөв хийх нь нэн чухал юм. 0-6 сартай хүүхэд нь зайлшгүй эцэг эхийн асаргаанд байх шаардлагатай бөгөөд энэ насны хүүхдүүдийн дундах өвчлөл нь ихэвчлэн эцэг эхчүүдийн асаргаа сувилгаа, хараа хяналтаас шалтгаалж байдаг. Монгол улсын хувьд төрсөн эхчүүдэд хүүхдээ 3 нас хүртэл нь асрах талаар хуулинд зааж өгсөн байдаг/Монгол улсын хөдөлмөрийн тухай хуулийн 106-р зүйлд заасны дагуу/1 боловч,төрсөн эмэгтэйчүүд нь энэхүү хуулийг төдийлөн баримталдаггүй, хүүхдээ асрах мэдлэг, боловсрол дутмаг байдаг. Мөн гэр бүл төлөвлөлт, хүсээгүй жирэмслэлтээс болоод эдийн засгийн байдал, гэр бүлийн орчин нөхцөл, эцэг эхийн эрүүл мэндийн боловсрол дутмаг гэх мэт эрсдэлт хүчин зүйлүүд нь 0-6 сартай хүүхдийн гэрийн асаргаа сувилгаанд сөргөөр нөлөөлж байна. Үүний гол шалтгаан нь эцэг эхчүүд нь өөрсдөө хүүхдээ асран халамжлах боломжгүйгээс ах дүү хамаатан садан нь харахаар болдог ба санамсаргүй байдлаар хүүхдийн өвчлөл, эндэгдэл нь цаашид нэмэгдэх хандлагатай байна./Хүүхдийн осол, гэмтлийн өнөөгийн байдлын судалгаа НҮБ-ийн хүүхдийн сан, НХХЯ 2007/2. 0-6 сартай хүүхдүүдийн дундах өвчлөл нь ихэвчлэн эцэг эхчүүдийн асаргаа сувилгаа, хараа хяналтаас шалтгаалж байдаг. Манай орны хувьд 6 сар хүртэлх насны хүүхдийн асаргаа сувилгааны талаар судалгаа хомс байгаа тул уг судалгааг хийх үндэслэл болсон. Зорилго 0-6сартай хүүхэдтэй эцэг эхчүүдийн хүүхдээ гэрээр асрах мэдлэгийг судлахад оршино. Зорилт 1. 0-6 сартай хүүхэдтэй эцэг эхчүүд гэрээр хүүхдээ асрахад ямар нэгэн бэрхшээл гардаг эсэхийг судлах 2. Энэ насны хүүхэдтэй эхчүүдийн гэрээр хүүхдээ асрах мэдлэгийн түвшинг тодорхойлох Судалгааны арга зүй Энэхүү судалгааг 2015 оны 2 сард “Эх Хүүхдийн Эрүүл Мэндийн Үндэсний Төвийн” Нярайн эмгэг судлалын тасагт хэвтэн эмчлүүлж байгаа болон амбулаториор үйлчлүүлж буй 0-6 сартай хүүхэдтэй эцэг эхчүүдийг сонгон авч судалгааг таниулсан ёс зүйн зөвшөөрөл авсаны үндсэн дээр аналитик судалгааны нэг агшингийн загварыг ашиглан асуумжийн аргаар хийсэн. Судалгаанд хамрагдсан эцэг эхчүүдийн хүүхдээ асрах мэдлэгийг 0-8 оноогоор дүгнэсэн. Судалгааг SPSS 16 программыг ашиглан дундаж утгыг олон Microsoft office Excel, Word программууд руу хөрвүүлэн үр дүнг гаргасан. 80 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Зураг 1. Үр дүн Хүүхдээ асрахад бэрхшээл гардаг эсэх 24% бэрхшээл гардаг 76% бэрхшээл гардаггүй Судалгаанд хамрагдсан нийт 80 эхчүүдийн 94% нь хүүхдээ өөрөө асардаг бөгөөд тэдний 76%-д нь их бага хэмжээгээр бэрхшээл тулгардаг байна. Зураг 2. 42.5 43.75 45 40 35 30 25 20 15 7.5 6.25 10 5 0 дунд хангалтгүй маш сайн хангалттай Эцэг эхчүүдийн хүүхдээ асрах мэдлэгийн түвшин Судалгаанд оролцсон нийт 80 эхчүүдийн 6 (7,5%) нь хүүхдээ асрах мэдлэг маш сайн, 34 (42,5%) нь хангалттай, 35 (43,75%) нь мэдлэгийн түвшин дунд, үлдсэн 5 (6,25%) эхчүүдийн мэдлэг хангалтгүй байна. Мэдлэгийн түвшин хангалтгүй байгаа эхчүүд нь хүүхдээ асрах ямар нэгэн сургалт, зөвлөгөөнд хамрагдаж байгаагүй байна. Дүгнэлт 81 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал 1. Эцэг эхчүүд нь хүүхдээ өөрөө асарч байгаа боловч тэдний ихэнх нь ямар нэг байдлаар бэрхшээлтэй тулгардаг бөгөөд энэ нь эхчүүдийн наснаас хамаарахгүй тохиолддог байна. 2. 0-6 сартай хүүхдүүдэд хамгийн ихээр асаргаа шаардагддаг бөгөөд энэ насны хүүхэдтэй эхчүүдийн хүүхдээ асрах мэдлэг дунд зэрэг буюу хангалттай байна. Ном зүй 6. С. Наранчимэг “Хүүхдийн сувилахуй” УБ хот, 2002 он 7. “Нялхас бага насны хүүхдийн хооллолтын талаа эцэг эх, асран хамгаалагчдад зөвлөгөө өгөх карт” /Карт 2б/ УБ хот, 2013 он 8. “ХӨЦМ” оюутны гарын авлага 9. Б.Баярсайхан “Эрдэм шинжилгээний судалгааны арга зүй” УБ хот, 2007 он 10. О.Чимэдсүрэн “Эпидемиологи” УБ хот, 2008 он 11. “Эрүүл мэндийн шинжлэх ухааны сэтгүүл” 12. www.pubmed.com 13. www.amarjikh1.ub.gov.mn Ачаа өргөх нь багана нурууны болон доод мөчний кинематикт нөлөөлөх нь Б. Цэдэн-Иш1 Н. Баяржаргал1 Ш. Хулан1 Г. Золзаяа1 Д. Батлхам2 1АШУҮИС-Сувилахуйн сургууль Хөдөлгөөн засалч-4 2АШУҮИС-СС, Бие бялдар засалын тэнхим Товч утга Нурууны өвдөлтийн үед ихэвчлэн яс булчингийн тогтолцооны тэнцвэрт байдал алдагдах хандлагатай байдаг. Үүний улмаас бие махбодын уян хатан чанар алдагдаж нурууны өвдөлтийг улам бүр даамжруулдаг. Ялангуяа удаан хугацаагаар суух болон нэг байрлалд ажилладаг хүмүүс, хүнд юм буруу өргөх зэргээс болж булчингийн чангарал болон тэнцвэрт бус байдал үүсдэг. Эдгээрээс ачааг зөв болон санамсаргүй өргөх үеийн их биеийн болон өвдөг нугалах далайцыг судласан. Ачаа зөв техникээр өргөх үед их биеэр нугалах далайц бага, өвдгөөр нугалах далайц их байх нь нуруу өвдөх эрсдлийг багасгадаг. Түлхүүр үг: Ачаа зөв болон буруу өргөх Удиртгал Нурууны өвдөлт нь тухайн хүний амьдарлын чанарыг бууруулахын зэрэгцээ идэвхитэй үйл ажиллагааг хязгаарлах томоохон хүчин зүйл болдог.1 Монгол оронд орчны хүчин зүйлс, эрс тэрс уур амьсгал болон ажлын нөхцөл байдлаас хамааран нуруу нь өвдөх хүмүүсийн тоо эрс нэмэгдэж байна.1 Европын орнуудад нурууны өвчлөл 45-аас доош насны хүмүүсийн хөдөлмөрийн чадвар алдах эн тэргүүний шалтгаан болж байна.2 Насны байдлыг харахад нурууны өвдөлт нь улам залуужиж байна. Иймээс нурууны өвдөлт юунаас болж үүсдэг, үүнээс хэрхэн сэргийлэх талаар хүмүүсийн дундах боловсролыг дээшлүүлэх шаардлага харагдаж байна.1 Хүнд юмыг буруу өргөснөөр яс булчингийн тэнцвэрт байдал алдагдсанаас нурууны өвдөлт үүсдэг.3 Иймээс ачааг зөв болон буруу өргөх үеийн их бие болон доод мөчний нугалах далайцыг судалсан. Судалгааны ажлын зорилго Ачаа өргөх нь багана нурууны болон доод мөчний кинематикт нөлөөлөх өөрчлөлтийг судлах Судалгааны ажлын зорилт 1. Ачаа зөв өргөх техникээр өргөх үеийн багана нуруу болон доод мөчний кинематикийг судлах 82 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал 2. Санамсаргүй ачаа өргүүлэх үеийн багана нуруу болон доод мөчний кинематикийг судлах 3. Ачаа зөв өргөх болон санамсаргүй өргөх үеийн кинематикийг харьцуулан судлах Судалгааны хэрэглэгдэхүүн, арга зүй Судалгааг Сувилахуйн сургуулийн 1-4 курсын оюутнуудаас санамсаргүй түүврийн аргаар 20 оюутанг хамруулсан. 20 хүнийг 2 бүлэг болгон хуваасан. Эхний 10 хүнд ачаа зөв өргөх техник зааж өгч үйлдлийг хийлгэсэн . Үлдсэн 10 хүнд ачааг санамсаргүй өргүүлнэ. Тухайн 20 хүнд ачааг өргүүлэхийн өмнө land mark цэгүүд болох ( tuberculum major, trochanter major, condyles lateralis, malleolus lateralis ) дээр маркер нааж ачааг өргүүлсэн. Ачаа өргөх үед өндөр хурдны камер ашиглаж бичлэг хийсэн. Камерийг 1,5 метр өндөрт оролцогчоос 65 см зайд байрлуулсан Бичлэгийг сагитал хавтгайгаас хийсэн. Хийгдсэн видео бичлэгийг хөдөлгөөний дүн шинжилгээ хийх чадвар бүхий Silicon Coach 7 программаар боловруулж хөдөлгөөний дүн шинжилгээ хийнэ. Хөдөлгөөний анализ Зураг 1а. Зөв техникээр ачаа өргөх үеийн Зураг 1б. Зөв техникээр ачаа өргөх үеийн өвдөг нугалах далайц их биеийн нугалах далайц Зураг 2а. Санамсаргүй ачаа өргөх үеийн Зураг 2б. Санамсаргүй ачаа өргөх үеийн өвдөг нугалах далайц их биеийн нугалах далайц Судалгааны ажлын үр дүн Ачаа зөв болон санамсаргүй өргөх үеийн үр дүн Хүснэгт 1 83 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Үзүүлэлтүүд Ачаа зөв өргөх санамсаргүй P утга өргөх Их бие нугаллах 43.3 ±12.3 57.9±11.5 0.005 Өвдөгний 117.5±15.0 72.1±36.9 0.013 нугаллах Хэлцэмж P.M.Bongers et all Нарын судалгаанд Ачаа өргөхөд хэмжээнээс шалтгаалан сэтгэл санаа болон бие мах бодид хэрхэн нөлөөлж буйг судласан. Судалгаанд оролцогчдод нь овор ихтэй ачааг өргөхдөө илүү хүч зарцуулан их биеэр нугалах болон их биеийн эргэх хөдөлгөөн хийж байсан. Ачааг өргөхдөө өөрт бэрхшээлгүй зөв авч байсан оролцогчид нь нурууны өвдөлтгүй байсан.1 Огцом багана нуруугаар нугалах нь нурууны өвдөлтөнд нөлөөлөх шалтгаан болдог.1 Их биеэр нугалах далайц бага байх тусам нуруунд ирэх ачаалал багасдаг. Бидний судалгааны үр дүнд зөв техникээр ачаа өргөх үед их биеийн нугалах далайц бага, өвдөгний нугалах далайц их байна. Энэ нь доод мөчний булчинд ачаалал их ирж, багана нурууны булчинд ачаалал бага ирж байгаа нь нурууны өвдөлтөөс сэргийлэх ач холбогдолтой юм. Ачааг буруу авах үед их биеэр огцом нугалж багана нурууны булчинд ачаалал их ирснээр нурууны өвдөлт үүсэх шалтгаан болж байна. Иймд цаашид ачаа зөв өргөх техникийг оюутнууд болон ард иргэдийн дунд зааж хэвшүүлэх шаардлагатай байна. Дүгнэлт 1. Зөв техникээр ачаа өргөх үед их биеийн нугалах далайц бага, өвдөгний нугалах далайц их байна. 2. Санамсаргүй ачаа өргөх үед их биеийн нугалах далайц их хийгдэж, өвдөгний нугалах далайц бага хийгдэж байна. 3. Ачаа зөв өргөх бүлэг болон санамсаргүй өргөх бүлгийн харьцуулахад кинематикийн хувьд ялгаатай байна. Ашигласан хэвлэл 1. Д. Батлхам1, Г.Ганцэцэг1, Б.Мөнх-Эрдэнэ2: нурууны дискийн цүлхийлтийн үед McKENZIE дасгалын үр нөлөө, , 2014, 11(2)(30) 2. С.Алтан-Очир 2, Д.Энхболд,1 Б.Бурмаа1: Хүзүү, сээр, бүсэлхий нурууны нугалам хоорондын дискийн ивэрхийн тархалт, эрсдэлт хүчин зүйлс, дискийн ивэрхийд хийгдэх мэс заслын эмчилгээний зарим аргыг судалсан нь, 2013, 4(166) 3. W E Hoogendoorn1, P M Bongers,1 L M Bouter2: High physical work load and low job satisfaction increase the risk of sickness absence due to low backpain: results of a prospective cohort study, 2002 59: 323-328 Оюутны гарын ариун цэвэр Б. Цэгмид1 Б.Бямбазаяа1 О.Дэлгэрмаа1 С.Болормаа1 Б.Жаргалсайхан1 Ж.Булган1 Я.Энхжаргал2 1-2 СС-АШУҮИС Судалгааны үндэслэл: Дэлхий дээр хамгийн нийтлэг үхлийн аюултай өвчлөл нь халдварт өвчин юм. Жил бүр 3.5 сая хүүхэд суулгалт, амьсгалын замын хурц халдвараар 5 нас хүрэлгүй нас барж байна1,2. Эдгээр өвчнийг бууруулах арга зам нь гараа зөв угаах явдал юм3,4. Анх 1847 онд Венийн төрөх эмнэлэгт гараа зөв угаахын ач холбогдлын талаар авч 84 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал хэлэлцсэн. Үүнээс хойш Эрүүл мэндийн ажилтан гарын ариун цэврийг сахиснаар эхийн эндэгдэл буурсан байна5. Гараа бохирдсон тохиолдол бүрт угаах нь биднийг олон халдварт өвчнөөс хамгаалж чадна гэдгийг бид олон судалгаанаас харж болно. “Олон улсын үндэсний өвчнийг судлах нийгэмлэг’’-ээс гарын эрүүл ахуйн удирдамж гаргасан10. НҮБ-ээс 2008 онд жил бүрийн 10 сарын 15-ны өдрийг “ Дэлхийн гар угаах өдөр” гэж тунхагласан11. Эдгээр судалгаанууд нь их дээд сургуулийн оюутнуудын гар угаах мэдлэг, туршлага, ур чадвар, болон бусад хүчин зүйлийг судлах үндэслэл болсон. Судалгааны зорилго: Оюутнуудын гарын ариун цэврийг мэдлэг, хандлага, дадлаар нь үнэлэх Судалгааны зорилт: 1. ДЭМБ-аас гаргасан удирдамжийн дагуу оюутны гарын ариун цэврийг мэдлэг, хандлага, дадлаар нь үнэлэх 2. Зураглал ажиглалтын хуудсаар гарын ариун цэврийг сахих дадлыг үнэлэх 3. Оюутнуудад гарын ариун цэврийг сахих зөвлөмж боловсруулах Судалгааны аргачлал: ДЭМБ-ын удирдамжаар санамсаргүй түүврийн аргаар • АШУҮИС-“Сувилахуйн сургууль”-аас 30 оюутан • “Техник технологийн дээд сургууль”-аас 30 оюутан • МУБИС-иин “Байгалийн шинжлэх ухааны сургууль”-аас 30 оюутан • ОУЭЗБДС-аас 30 оюутан, нийт 120 оюутныг хамруулсан. Дескриптив судалгаагаар санамсаргүй түүвэр болон асуумжийн аргыг ашиглан, үр дүн дүгнэлтээ тооцож, судалгааны явц, үр дүн, дүгнэлтийг гаргасан. Тооцож гаргахдаа SPSS 16.0, Microsoft Word, Microsoft Excel программуудыг ашигласан. Судалгааны ажлын үр дүн Судалгаанд оролцогчдын 29.2 хувь нь эрэгтэй, 70.8 хувь нь эмэгтэй байв. Оролцогчдыг насны бүлгээр нь авч үзвэл 16-18 насны 18.3 хувь, 18-20 насны 50 хувь, 20-24 насны 27.5 хувь, 25-29 насны 4.2 хувь тус тус байв. Гарын эрүүл ахуйн сургалтанд хамрагдсан байдлаар нь авч үзвэл 34.2 хувь нь хамрагдсан, 65.8 хувь нь хамрагдаагүй гэж хариулсан байна. Судалгаанд хамрагдсан сургуулиудыг оюутнуудын гарын эрүүл ахуйн сургалтанд суусан байдалтай харьцуулахад “Гарын эрүүл ахуйн сургалт”-нд хамрагдах нь сургуулиас хамаардаг. (р=0.01). Гараа хамгийн багадаа 20 секунт угаадаг оюутан 42.5 хувь, 3 секунт угаадаг оюутан 5 хувь, 10 секунт угаадаг оюутан 17.5 хувь, 1 минут угаадаг оюутан 35 хувь тус тус эзэлж байна. гар угаах аргачлалын дагуу угаадаг оюутан 41.7 хувь, аргачлалын дагуу угаадаггүй оюутан 58.3 хувь байлаа. Судалгаанд хамрагсдын 3.2 хувь нь 18 оноо буюу маш сайн, 9.7 хувь нь 15-17 оноо буюу сайн, 48.4 хувь нь 10-15 оноо буюу дунд, 32.3 хувь нь 5- 10 оноо буюу муу, 3,2 хувь нь 0-5 оноо буюу маш муу гэж үнэлэгдсэн байна. Дүгнэлт 1. Судалгаанд оролцогчдын гарын ариун цэврийн талаарх мэдлэг, хандлага нь талаас их хувийн хангалтгүй байна. 2. Зураглал ажиглалтын хуудсаар үнэлэхэд судалгаанд хамрагдсан оюутнуудын талаас их хувь нь гарын ариун цэврийг сахих дадал эзэмшээгүй байна. 3. Оюутнуудын мэдлэгийг дадал болгохын тулд сургуулийн гар угаах орчин нөхцлийг сайжруулах, ДЭМБ-аас гаргасан удирдамжийн дагуу гарын эрүүл ахуйн сургалт зохион байгуулах нь оюутны гарын ариун цэврийг сахих болон халдварт өвчнөөр өвчлөхгүй байх чухал ач холбогдолтой. 85 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Ном зүй: 1. ДЭМБ-ын жил бүр гаргадаг эх хүүхдийн тоо. 2005 он 2. Эрүүл ахуйн тухай “Олон улсын хүрээлэн” 2008 он (Иш татсан) 3. Гар угаах халдварын эрсдлийг бууруулах хөдөлмөрийн эрүүл мэнд, аюулгүй байдал. (Канадын төв 2011 он 1 сар ) 4. “Гар угаах эрүүл ахуйн дэглэмийн талаарх гарын авлага” (Вашингтон, Дэлхийн банк 2005) 5. Гар угаах семмелвайс хичээл 1994,11,12 6. С. Чулуун “гарын эрүүл ахуй” 2001 7. “Халдварт өвчин судлал” 2003 8. “ Гар угаах” санамсаргүй туршилт 2004.7 сар (Пахистан) 9. “Амьсгалын замын халдварын эрсдэл” Чуань 10. “Гарын эрүүл ахуйн” зааварчилгаа 2002.10.25 11. Дэлхийн гар угаах өдөр 10 сарын 15-н төлөвлөгчийн “Гарын авлага” 12. “Эпидемиологи” Очирын Чимэдсүрэн 2008 он 13. “Эрдэм шинжилгээ судалгааны арга зүй” Б.Баярсайхан 14. “Халдварт өвчин судлалын монголын сэтгүүл” УБ хотын хүн амын 2014 оны 1сарын 1ны бүртгэл 15. www.pub med.mn 16. www.google.mn 17. Оюутнуудын судалгааны ажил Цусны бүлэг ба зан төлөв хоорондын хамаарлыг судалсан дүн Д.Цэрэндолгор 1 Д.Отгонжаргал1 , С.Маяра1 Ц.Батчимэг2 Н.Мөнхжаргал2 1. АШУҮИС-ЭЗБАС-Лабораторийн техникчийн 301 хэсэг 2. АШУҮИС-ЭЗБАС-Бичил амь дархлаа судлалын тэнхэм Судалгааны ажлын үндэслэл: Хувь хүний зан төлөвийн талаарх цусны бүлгийн онол (ketsueki-Gata) нь Японд түгээмэл тархсан байдаг бөгөөд энэ нь барууны дэлхийн зурхайн (astrology) шинжлэх ухаантай адилаар үзэгддэг байна. Энэ онол нь тухайн хүний цусны АВО төрөл нь хүмүүс ба тэдний хувийн зан чанар, төлөв, мөн бусадтай нийлэмжийн талаар тодорхойлдог гэсэн таамаглал юм. Энэ онол Өмнөд Солонгос, Тайвань зэрэг Зүүн Азийн бусад хэсэгт ямар нэг хэмжээгээр тархсан байдаг байна. Ихэнх анагаах ухааны судалгаанд зарим цусны бүлэгтэй хүмүүс нь тодорхой өвчинд илүү өртөмтгий байж болохыг харуулсан байдаг ба үүний хажуугаар бага боловч зарим эрдэм шинжилгээний ажилд цусны бүлэг нь хувийн зан чанартай хамааралтай байж болохыг харуулсан байна. Монгол улсын хувьд буддын шашин болон зурхайн ухаан нэлээдгүй хөгжсөн байдаг боловч цусны бүлгээр тухайн хүний зан төлөвийг тодорхойлох ойголт хараахан тархаагүй байна. Судалгааны ажлын шинэлэг тал : Тухайн хүний цусны бүлгийг зан төлөвтэй хамааралтай байж болох эсэхийг судалсан. Судалгааны ажлын зорилго: Цусны бүлгүүд харгалзах зан төлөвийн хэлбэрүүдийн тархалтыг тогтоож, тэдгээрийн хооронд ямар нэг хамаарал байгаа эсэхийг тогтоох. Судалгааны ажлын зорилт: 1. Судалгаанд оролцогчдын цусны бүлэг болон зан төлөвийн тархалтыг судлах 2. Цусны бүлэг бүрт харгалзах зан төлөвийн хэлбэрүүдийг тодорхойлох 3. Цусны бүлэг ба зан төлөв хооронд хамаарал байгаа эсэхийг тогтоох 86 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Судалгааны ажлын хэрэглэгдэхүүн ба арга зүй: АШУҮИС-Эмзүй –Биоанагаахын сургуулийн лабораторийн техникчийн 3-р ангийн 19- 27 насны нийт 34 (5 эрэгтэй 29 эмэгтэй) оюутанг хамарсан болно.Судалгаанд цусны бүлгийг Стандарт ийлдэс болон Цоликлон анти-А ба анти-Б урвалж ашиглан цусны АВО бүлгийг тодорхойлсон. Мөн зан төлөв тодорхойлогч тест ашиглан судалгаанд оролцогдоор бөглүүлж судалгааг явуулсан болно. Шинжилгээний үр дүнд spss-17 программыг ашиглан боловсруулалт хийв. Судалгааны ажлын үр дүн: Хүснэгт 1. Судалгаанд оролцогчдын зан төлөвийн тархалтыг судалсан дүн Зан төлөв Оролцогчид n=34 % Сангвиник 8 23,52% Флегматик 2 5,88% 17 50% Холерик 7 20,58% Меланхолик Хүснэгт-1-ээс харахад судалгаанд оролцогдын дийлэнх буюу 50%(17) нь Холерик темпераменттэй байсан бол Сангвиник 23,52% (8), Меланхолик 20,58%(7), Флегматик 5,88%(2) тус тус тархалттай байна. Хүснэгт 2. Судалгаанд оролцогчдын цусны бүлгийг тархалтыг судалсан дүн Цусны Оролцогчид n=34 % бүлэг O 10 29,41% А 12 35,29% В 10 29,41% АВ 2 5,88% Хүснэгт 2-оос харахад оролцогчдын дийлэнх буюу 35,29% (12) нь А буюу 2 бүлгийн цустай байсан бол О ба В бүлгийн цустай оролцогчид тэнцүү буюу 29,41% (10), АВ цусны бүлэгтэй хүн 5,88%(2) тус тус тархалттай байна. Хүснэгт 3. Судалгаанд оролцогчдын цусны бүлэг ба зан төлөвийн хамаарлыг судалсан дүн Темперамент А В АВ О N %N % N %N % Сангвиник 3 8,82 1 2,94 1 2,94 3 8,82 Флегматик 0 0 1 2,94 0 0 1 2,94 Холерик 3 3,82 1 2,94 1 2,94 2 5,88 Меланхолик 6 17,6 7 20,58 0 0 4 11,76 Хүснэгт 3-оос харахад Сангвиник зан төлөвтэй А ба О цусны бүлэгтэй хүмүүс тус бүр 8,82%(3), В ба АВ цусны бүлэгтэй хүмүүс тус бүр 2,94%(1) байсан бол Флегматик зан төлөвтэй В ба О цусны бүлэгтэй хүмүүс тус бүр 2,94%(1), Холерик зан төлөвтэй А цусны бүлэгтэй хүн 8,82% (3), О цусны бүлэгтэй хүн 5,88%(2), В ба АВ цусны бүлэгтэй хүмүүс 2,94%(1), Меланхолик зан төлөвтэй А цусны 87 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал бүлэгтэй хүн 17,6%(6), О цусны бүлэгтэй хүн 11,76%(4), В цусны бүлэгтэй хүн 20,58%(7) хамгийн өндөр хувийг эзлэж байна. меланхоли сангвиник сангвиник флегмати к 50% 25% 10% к 10% холерик 25% холерик 10% меланхол ик 70% сангвиник сангвиник флегматик Зураг1. Цусны А бүлэгтэй Зураг2. Цусны B бүлэгтэй оролцогчдын зан төлөвийн тархалт оролцогчдын зан төлөвийн тархалт Цусны бүлгүүд болон зан төлөвийн хоорондох хамаарлыг бодож үзэхэд r=0.083 гарч байгаа нь эдгээр үзүүлэлтүүд хоорондоо маш сул хамааралтай байгааг илтгэж байна. меланхол сангвини ик к 0% холерик 50% 50% флегмати сангвиник к 0% Зураг3. Цусны AB бүлэгтэй оролцогчдын зан төлөвийн тархалт меланхол сангвиник флегмати ик 30% к 40% 10% холерик 20% сангвиник флегматик Зураг4. Цусны O бүлэгтэй оролцогчдын зан төлөвийн тархалт 88 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Харин цусны бүлгүүдэд зан төлөвийн тархалтын хамаарлыг судалж үзхэд r=0.083 буюу маш сул хамааралтай гарсан юм. Хэлцэмж: Бид судалгаандаа 19-27 насны нийт 34 (5 эрэгтэй 29 эмэгтэй) оюутанг хамруулсан ба судалгаанаас хархад B(III) бүлгийн цустай оюутнууд дунд меланхолик зан төлөв нийтлэг байсан боловч бусад цусны бүлгүүдэд энэ хэлбэрийн зан төлөв жигд тархалттай байсан байна. Харин цусны бүлгүүдэд зан төлөвийн тархалтын хамаарлыг судалж үзхэд r=0.083 буюу маш сул хамааралтай гарсан юм. Бидний судалгааны хувьд судалгаанд оролцогдын тооны хувьд харьцангуй цөөн, хүйсийн хувьд тооны ялгаатай байсан зэрэг сул талтай байлаа. Дүгнэлт: 1. Судалгаанд оролцогдын зан төлөвийн тархалтыг судалж үзэхэд дийлэнх буюу 50%(17) нь Холерик темпераменттэй байсан бол Сангвиник 23,52% (8), Меланхолик 20,58%(7), Флегматик 5,88%(2). Харин цусны бүлгийн хувьд дийлэнх буюу 35,29% (12) нь А буюу 2 бүлгийн цустай байсан бол О ба В бүлэг тэнцүү буюу 29,41% (10), АВ цусны бүлэгтэй хүн 5,88%(2) тус тус тархалттай байна. 2. Судалгаанд оролцогдын цусны бүлэг бүрт харгалзах зан төлөвийн хэлбэрүүдийг тодорхойлж үзэхэд Сангвиник зан төлөвтэй А ба О цусны бүлэгтэй хүмүүс тус бүр 8,82%(3), Холерик зан төлөвтэй А цусны бүлэгтэй хүн 8,82% (3), Меланхолик зан төлөвтэй В цусны бүлэгтэй хүн 20,58%(7) хамгийн өндөр хувийг эзлэж байна. 3. Харин цусны бүлгүүдэд зан төлөвийн тархалтын хамаарлыг судалж үзхэд r=0.083 буюу маш сул хамааралтай гарсан. Номзүй: Syed Mahtab Ali, Rashid-ul-Islam, Mahe Alam, A.scientific correlation between blood groups and temperaments in Unani medicine. Takeji Furukawa published his research paper “The Study of Temperament through Blood Type .”BLOOD TYPES AND PERSONALITY TRAITS: IS THERE REALLY A CORRELATION? – Jonas Suganthan Sundarakumar, K. Uma Maheswari , M. Somasundaram Монгол дахь бэлгийн ижил чиг баримжаатай хүмүүсийн талаарх оюутнуудын хандлага Б.Ууганцэцэг1 М.Наранжаргал2 П.Золжаргал 3 Д.Лхагвасүрэн 3 АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургууль1,2 Судалгааны ажлын үндэслэл Хүмүүс ижил хүйстнийхээ хүнтэй бэлгийн хавьталд орох үзэгдлийг гомосекс буюу Бэлгийн ижил чиг баримжаатай гэдэг ба энэ нь түүхийн аль ч үед байсаар ирсэн үзэгдэл юм. Дэлхий нийтэд нийт хүн амын 1-2% нь бэлгийн ижил чиг баримжаатай хүмүүс байдаг гэсэн судалгаа байдаг. Хэрэв Монгол улсын хувьд ч адилхан 1-2% нь бэлгийн ижил чиг баримжаатай хүмүүс байдаг гэж үзвэл 60000 орчим хүмүүс байна. Энэ бас бага тоо биш юм. Монгол улсын үндсэн хуулинд хүн бүр арьс өнгө, нас хүйс, үндэс угсаа шашин шүтлэгээр ялгаварлан гадуурхагдах ёсгүй тэгш эрхтэй гэж заагдсан хэдий ч энэ нь хүмүүсийн хувьд харилцан адил үйлчилдэггүй. Иймээс гомосекс хүмүүсийн талаарх ялгаварлан гадуурхалтыг зогсоож, буруу ташаа ойлголтыг залруулахын тулд 89 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал сургуулийн оюутан сурагч, олон нийтийн хандлагад нөлөөлөх, тэдэнд үнэн зөв мэдээлэл өгөх зорилгоор энэхүү сэдвийг сонгож авсан. Манай нийгэмд гомосекс бэлгийн чиг баримжаатай хүмүүсийг гаж донтой хэмээн буруугааар ойлгож ялгаварлан гадуурхаж дарамт шахалт үзүүлдэгээс тэднийг нийгмийн харилцаанд оролцон ажиллаж амьдрах, эрүүл мэндийн болон нийгмийн бусад үйлчилгээ хүртэхэд хүндрэлтэй байдалд хүргэдэг байна. Энэ байдал нь тэд өөрсдийгөө нийгмээс тусгаарлах, нуугдмал байдалд амьдрах, улс орноосоо дайжих цаашлаад янз бүрийн эрсдэлтэй байдалд хүрэхэд нөлөөлж байна. Зорилго: Хүмүүстэй ижил бэлгийн хавьталд ордог хүмүүсийн талаарх онол, үзэл баримтлалд тулгуурлан, тэдний талаарх Анагаах,Сувилахуйн, Менежментийн сургуулийн оюутнуудын санал бодлыг судалж, тэдгээрт үнэлэлт дүгнэлт өгөх. Цаашид үнэн зөв мэдээллээр хангах. Зорилт: 1. Бэлгийн чиг баримжааны талаарх гол үзэл баримтлал, судалгааны материалыг тоймлох 2. Excel- программыг ашиглаж судалгааны үр дүнг боловсруулах 3. Oюутнуудаас судалгаа аван боловсруулах, дүн шинжилгээ хийх. Судалгааны материал, арга зүй Энэхүү судалгаанд Сувилахуйн сургуулийн 80 оюутан, АШУҮИС- ийн 30 оюутан, ХААИС-н 30 оюутан, нийт 140 оюутан хамрагдсан. 10 асуумж бүхий анкет бөглүүлж авсан. Судалгааны асуулгыг хаалттай хэлбэрээр боловсруулж түүврийн ба санамсаргүй аргаар мэдээлэл цуглуулж боловсруулсан. Microsoft Excel программ ашиглан график хийсэн. Судалгааны үр дүн График №1 Судалгаанд хамрагдсан нийт оюутны нас 11% 26% 63% 17-22 нас 23-30 нас 30-40 нас График №2 90 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Та ижил бэлгийн чиг баримжаантай хүмүүсийн талаар хаанаас сонсож байна вэ? 9% 4% 6% 43% A.Телевиз, Радио 7% B.Сонин сэтгүүл C.Найз нөхөд 31% D.Мэргэжилтнүүд E.Багш F.Бусад............ График №3 Та бэлгийн ижил чиг баримжаатай эрчүүд болон эмэгтэйчүүдийг юу гэж боддог вэ? 75 10 A. Хэвийн 50 48% B. Нийгмийн гаж үзэгдэл C. Өөрсдийнх нь буруутай зүйл D. Нийгмээс тусгаарлах хэрэгтэй График №4 91 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Ижил бэлгийн чиг баримжаатай хүмүүсийн харилцааг сэтгэцийн өвчин гэдэгтээ та санал нийлж байна уу 28% A.Тийм яагаад....... 72% B.Үгүй яагаад........ График №5 Таньтай хамт суралцаж буй хүн ижил чиг баримжаатай байвал,Та хэрхэн харьцаж хүлээж авх вэ? 8% 4% 17% 71% A. Энгийн B. Зай барина C. Огт харьцахгуй D. Доог тохуу хийнэ График 6 ХДХВ/ДОХ нь зөвхөн ижил бэлгийн чиг баримжаатай хүмүүсийн өвчин мөн үү? 5% A.Тийм 23% B.Үгүй C.Мэдэхгүй 72% 92 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Дүгнэлт Бэлгийн чиг баримжааны талаар хүмүүсийн үзэл бодол харилцан адилгүй байна. 1990 оны үетэй харьцуулахад тэдгээр хүмүүсийн талаарх бодол бага зэрэг өөрчлөгдсөн нь харагдаж байна. Бэлгийн чиг баримжааг нийгмийн гаж үзэгдэл, сэтгэцийн өвчин гэж үзэж байсан нь өөрчлөгдөн, сэтгэцийн өвчин биш гэсэн үзэл бодолтой байна. Бэлгийн чиг баримжааны талаар сургалт, сурталчилгаа явуулж олон нийтийг үнэн зөв мэдээллээр хангах нь бэлгийн ижил чиг баримжаатай хүмүүсийг ойлгоход тусална. Бэлгийн чиг баримжааны талаарх нийгмийн хандлага төдийлөн хангалттай биш байгаа учраас цаашид албан болон албан бус боловсролоор дамжуулан үнэн зөв мэдлэг олгох нь зүйтэй. Ном зүй 1. Алтанцэцэг Д., Алтанчимэг Д., Байгалмаа Ч., Баяр О. “Хүний Бэлгийн амьдрал” 2005он. 2. “Эрчүүдтэй бэлгийн хавьталд ордог эрчүүдийн бэлгийн зан үйлийн шуурхай дүн шинжилгээ” судалгааны тайлан. ДОХ-той тэмцэх үндэсний сан. 2006 он Оюутнуудын дундах “Фэйсбүүк”-ийн хэрэглээ, ашиглалтын өнөөгийн байдал Б.Жаргалмаа, багш:Ж.Сүгжлхам,А.Гэрэлмаа Эм найруулагч1-2 ,Ерөнхий Эрдмийн тэнхим,АШУҮИС Үндэслэл Дэлхий нийтийн өргөн цар хүрээтэйгээр хамарч чадсан Фейсбүүк (Фэйсбүүк) – ийн хэрэглээ зогсолтгүй өсч байна. Судалгаагаар сард 35 сая хүн шинээр бүртгүүлж байна. Энэхүү хурдацтайгаар өсөхийн хажуугаар дэлхийн зарим улс орнуудад ажил, сургуульд орох хүсэлтийг Фэйсбүүк (Фэйсбүүк)-ийн хэрэглээг харан сонгодог болсон байна. Тухайн хэрэглэгчийн Фэйсбүүк (Фэйсбүүк)дээр нийтэлсэн зураг, сонирхол, дуртай дуу , хөгжим харилцааны байдал зэргээс нь дүгнэлт хийж ажил эсвэл сургуульд орох эцсийн шийдвэрийг гаргадаг болжээ. Иймд Фэйсбүүк (Фэйсбүүк)-ийн хэрэглээ өсч байгаатай холбогдуулан өнөөгийн хэрэглээний түвшин өнөөгийн байдал зэргийг судлахыг зорьсон юм. Зорилго: Фэйсбүүк (Фэйсбүүк) хэрэглэгчдийн өнөөгийн байдал, хэрэглээ болоод ашиглалтыг судалж, зохистой хэрэглээний талаарх судалгаа хийж дүгнэлт гаргах Зорилт: Фэйсбүүк (Фэйсбүүк) хэрэглэгчдийн өнөөгийн байдлыг судлах Фэйсбүүк (Фэйсбүүк) хэрэглээ, ашиглалтын талаар судлах Улаанбаатар хот дахь Их,дээд сургуулиудын оюутан залуусын Фэйсбүүк (Фэйсбүүк)”-ийн хэрэглээний талаарх судалгаа хийж дүгнэлт гаргах Судалгааны хамрах хүрээ: - АШУҮИС-ийн ЭЗБАС-ийн 1-4-р курсын оюутнууд - Техник Технологийн Дээд Сургуулийн 1-4-р курсын оюутнууд - Олон Улсын Эдийн Засаг Бизнесийн Дээд Сургуулийн 1-4-р курсын оюутнууд Судалгааны арга зүй: 93 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал - Энэ сэдвийн хүрээнд дээрх гурван сургуулийн 1-4-р курсын оюутнуудаас асуулгын аргаар судалгаа авсан. Энэхүү судалгааг 10 асуулт бүхий асуумжаар авсан. - Мөн эдгээр сургуулийн оюутнуудтай харилцан ярилцаж ярилцлага авах замаар судалгаа явуулсан. Эндээс үзэхэд оюутнууд хичээл сонирхолгүй санагдах, ангийн бусад оюутнуудыг хараад дагах дуурайн “Фэйсбүүк”-ийг хэрэглэдэг нь батлагдсан. Гэхдээ шинэ мэдээ мэдээллийг цаг алдалгүй авч чадаж байгаа гэж хариулах нь элбэг байна. Фэйсбүүк-ийн сонирхолтой баримтууд Фэйсбүүк сайтын идэвхтэй хэрэглэгчийн тоо 2012 оны 4-р сарын байдлаар гэхэд 901 саяд хүрсэн гэсэн албан ёсны тооцоо бий. 1. Дэлхий дээрх 10 хүн тутмын нэг нь Фэйсбүүк сайтад зочилж байдаг. 2. Коллежийн оюутнуудын 85-с илүү хувь нь “ФЭЙСБҮҮК”-ийг хэрэглэдэг бөгөөд тэдний 70% нь өдөр бүр тус сайтад ордог. 3. Хүмүүс сар бүр 700 орчим минутыг Фэйсбүүк-д өнгөрүүлдэг. 4. “Фэйсбүүк”-д нэг цагт 3,000,000 линк шейрлэгддэг. 5. Нэг цагт 4,452,000 үйл явдлын урилга нийтлэгддэг. 6. Нэг цагт 3,969,000 гэрэл зурганд шошго зүүгддэг. 7. Нэг цагт 5,553,000 статус update-ууд орж ирдэг. 8. Нэг цагт 6 сая найзын хүсэлтүүд хүлээн авагддаг. 9. Нэг цагт 8,148,000 гэрэл зураг нийтлэгддэг. 10. Нэг цагт 8,148,000 мессэжилцгээддэг. 11. Нэг цагт 31 сая сэтгэгдэл нийтлэгддэг. 12. Нэг цагт 4,761,000 ханын нийтлэл бичигддэг. 13. Судалгаагаар гарсан дүнгээс ажихад Фэйсбүүк-д харилцаатай байдаг хүмүүс ганц бие хүмүүсээс илүү сэтгэл хангалуун, аз жаргалтай байдаг гэсэн байна. 14. Хэрэглэгчийн 25% нь Фэйсбүүк-ээр гутаагдсанбайдаг. 15. Фэйсбүүк салалтын 5-ны 1-д нөлөөлсөн. 16. Гарутсаараадамжуулан Фэйсбүүк-ийг ашигладаг хүмүүс гар утас ашигладаггүй хүмүүсээс хоёр дахин идэвхтэй байдаг. Нотолгоо: Монголын бизнесийн зөвлөлөөс явуулсан судалгаагаар манай улсын “Фэйсбүүк” хэрэглэгчийн тоо 2013 оны арваннэгдүгээр сард 680.000 байсан аж. Харин 2014 оны хоёрдугаар сард 760.000-д хүрсэн бол тавдугаар сард 840.000-д хүрч, барагцаалбал Монгол Улсын нийт хүн амын 1/4-ийг эзлэх болжээ. Энэ бол цөөн хүн амтай улсын хувьд маш хурдацтай өсөлт юм./1/ Хүйсийн хувьд Монголын “Фэйсбүүк”-чдийн 51.22 хувь нь эмэгтэй, 48.78 хувь нь эрэгтэй.Тэдгээрийн дийлэнхийг 15-25 насныхан эзэлж байгаа бол 26-35 насныхан идэвхтэйчүүдийн хоёрдугаарт жагсаж байна./2/ Судалганы хэсэг: Фэйсбүүк (Фэйсбүүк)-ийн хэрэглээний өнөөгийн байдал. Фэйсбүүк (Фэйсбүүк)-ийн хэрэглээний талаар АШУҮИС-ийн Эс Зүй Био- Анагаахын сургууль , Техник Технологийн Дээд Сургууль,Эдийн Засаг Бизнесийн Дээд Сургууль 3 сургуулийн 1-4-р курсын 134 оюутны дунд хийсэн судалгаагаар: 94 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал - 127 оюутан буюу 94,8% нь “фэйсбүүк” ашигладаг харин үлдсэн 5,2% нь ашигладаггүй гэсэн байна. - Оюутнуудын “Фэйсбүүк”-ийн өдөрт ашиглах цагийн тухайд судалгаа явуулахад 89 оюутан буюу 66,4% нь 1-2 цаг, 25 оюутан буюу 18,7% нь 3-5 цаг, 18 оюутан буюу 13,4% нь 5-с дээш цаг ашигладаг байна. - Нийт оюутнуудын “фэйсбүүк” ашигладаг зорилгийн тухайд судалгаа авахад 7 оюутан буюу 5,2% нь цаг нөгцөөх, 11 оюутан буюу 8,2% нь уйдсан үедээ, 59 оюутан буюу 44,1% нь найз нөхөдтэйгээ харилцах, үлдсэн 57 оюутан буюу 42,5% нь мэдээлэл авах зорилгоор ашигладаг гэсэн судалгаатай байна. - Нийт оюутаны дунд “фэйсбүүк”-ээс болж цагаа хэр их алддаг талаар судлахад 13 нь буюу 9,7% нь алддаг, 74 оюутан буюу 55,2% нь цаг алддагүй, улдсэн 47 оюутан буюу 35,1% нь мэдэхгүй байна гэж хариулсан. - Мөн “фэйсбүүк”-д насны хязгаарлалт хэрэгтэй эсэх талаар судалгаа явуулахад 65 оюутан буюу 48,5% нь зөв, 28 оюутан буюу 20,9% нь буруу, 41 оюутан буюу 30,6% нь мэдэхгүй гэж хариулсан. Дүгнэлт: Судалгаанаас үзэхэд Их,дээд сургуулийн оюутнуудын дийлэнх нь “фэйсбүүк”-ийг ашигладаг болжээ. Мөн өөрсдийнхөө цаг заваа бусадтайгаа харидцан мэдээллээ солилцоход зарцуулж байгаа учир зөв боловсон өнгөрүүлж байна гэж үзэж байна.мөн дийлэнх оюутнууд “фэйсбүүк”-д насны хязгаарлалт хийх нь зүйтэй гэсэн дүгнэлтэнд хүрж байгаа нь судалгаагаар харагдаж байна. Номзүй. 1. www.google.com 2. www.news.mn 3. www.shinesanaa.mn 4. www.edu.mn ЕБС – ийн анги удирдсан багшийн “Сурагчдын эрүүл мэнд” - ийн талаар зохион байгуулдаг үйл ажиллагааг судалсан нь Ц.Ууганзаяа1, Ч.Оюунаа2 АШУҮИС- Сувилахуйн сургууль, Хөдөлгөөн засалч 2-1 оюутан1 АШУҮИС- Гадаад хэлний төвийн багш2 Судалгааны ажлын үндэслэл: Монгол улсын хууль “Боловсролын тухай”-н 6-р бүлгийн багшийн үүрэг 44.2.7 хэсэгт “Суралцагчийн эрүүл мэнд, аюулгүй байдалд анхаарал тавих” гэсэн байдаг. Харин Монгол улсын мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан үндэсний хөгжлийн цогц бодлогод “Хүн амын эрүүл аж төрөх, хэв маяг, эрүүл мэндээ хамгаалах зөв зан үйлийг төлөвшүүлнэ” гэж тусгасан байна. Түүнчлэн ДЭМБ- аас гаргасан “Эрүүл хүүхэд илүү амжилттай суралцдаг” гэсэн уриа бий. Монгол улс анх 2003 онд “Эрүүл мэндийн боловсролын стандарт”тай болсон. Манай улсад боловсролыг эзэмшүүлэхдээ суралцагчдыг нэг анги болгон зохион байгуулан тухайн ангийг багшаар удирдуулсаар ирсэн1. Эрүүл мэнд гэдэг нь бие махбодь, сэтгэл санаа, харилцаа, орчин гэх мэт олон асуудлыг өөртөө агуулж байдгийн хувьд зайлшгүй бөгөөд ач холбогдол, нөлөө ихтэй 1 “Ангийн менежментийн загвар” УБ.,2003 / 5-р тал / 95 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал гэж би хувьдаа боддог. Багш гэдэг нь хүүхэд өсвөр залуу үеийнхэнд амьдрал ахуйд нь хэрэгтэй мэдлэг, арга барил, чадвар арга туршлага олж авахад нь туслах, тэднийг иргэн, бие хүн болон хөгжиж төлөвшин, нийгэмших ажлыг шинжлэх ухааны үндэстэй зохион байгуулах ур чадвар бүхий бие хүн юм. Тэгвэл анги удирдсан багшийн үндсэн зорилго бол өөрийн дааж авсан ангийн сурагчдын эрүүл мэнд, бие бялдар, бие дааж суралцах арга барил эзэмших, бие хүн болж төлөвшихөд нь туслан дэмжих, хүүхдийн хамт олны төлөвших үйл явцыг удирдан зохион байгуулах олон талт үйл ажиллагаа юм. “Анги удирдсан багшийн зөвөлгөөн” эмхэтгэлийн анги удирдсан багшийн үүргийн 5-рт “Сурагчдад биеэ зөв боловсон авч явах, соёлтой эрүүл аж төрөх ёсонд сургах, тэдний бие бялдрын өсөлт хөгжил, эрүүл мэндийн төлөө санаа тавьж ажиллах”2 гэжээ. Иймээс эрүүл, зөв монгол хүн болж төлөвшихөд ихээхэн нөлөөтэй анги удирдсан багш ангийн сурагчдынхаа эрүүл мэнд, эрүүл мэндийн боловсролд нь хэрхэн анхаардгийг илрүүлэх, цаашид хэрхэн энэ үйл ажиллагааг сайжруулах үр дүнтэй болгох боломж арга зам байгааг эрэлхийлэх нь чухал гэж үзэж энэ сэдвийг сонголоо. Судалгааны зорилго: Сурагчдын амьдрал ахуйд нь хэрэгтэй мэдлэг, арга барил, чадвар, туршлага олж авах, тэднийг иргэн, бие хүн болон хөгжиж төлөвшин, нийгэмших, эрүүл аюулгүй суралцах үйлд чухал нөлөөлөл үзүүлэх анги даасан багш нь даасан ангийн сурагчдын эрүүл мэндэд хэрхэн анхаардаг талаар судлахыг зорилоо. Мөн багшийн энэ үйлийг зөвхөн өөрийнх нь бодлоор биш, сурагчид багшийн ангид зохион байгуулдаг эрүүл мэндтэй холбоотой үйл ажиллагаанд хэрхэн ханддагийг тоо баримтаар илэрхийлэн гаргана. Аргазүй: Задлан шинжлэх, Асуулгын арга, Ярилцлагын арга, Нэгтгэн дүгнэх Судалгааны үр дүн: Энэ судалгааны ажлыг нийслэлийн 8-н сургуулийн 10-р ангийн багш сурагчдаас санамсаргүй түүврийн аргаар авлаа. Үүнд: Хан–Уул дүүргийн 2, Баянзүрх дүүргийн 2, Баянгол дүүргийн 1, Сүхбаатар дүүргийн 1 нийт 8-н сургуулийн нэг нэг багшаас буюу 8 багш, сургууль тус бүрээс арав арван сурагчийг (нийт 80сурагч) хамруулав. Энэ судалгаанд 10–р ангийн багш, сурагчдыг сонгосон нь мэргэжил сонголтонд санаа зовох нь арай бага, анги хамт олноороо багагүй хугацаанд хамт байсан байх гэсэн хувийн таамаглалтай холбоотой юм. Дээр дурдсанчлан судалгаанд анги удирдсан 8 багш оролцсон ба багш нарын хувьд ажилласан жил нь 2-15 жил, тус ангийг хариуцан ажилласан жил нь 1–4 жил байлаа. 8 багшийн хариуцсан ангийн 80 сурагчаас авсан судалгааг нэгтгэн сонирхол татахуйц үр дүнгүүдээс дурдвал: Багш болон сурагчдаас авсан агуулга адил харьцуулж болох асуултанд хариулснаас үзвэл: • Та удирдаж буй ангийн сурагчиддаа хэр хугацааг зарцуулдаг вэ? гэсэн нээлттэй асуултад хариулснаас харахад багш нар ангийн хүүхдүүддээ их цаг зарцуулдаг гэж боддог нь харагдаж байна. Хүснэгт 1 Ангийн багшийн сурагчиддаа зарцуулдаг цаг 2 Бадамханд.С “Анги удирдсан багшийн гарын авлага” УБ.,2011/4, 19-р тал/ 96 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Сургуулийн 10-р ангийн Багшийн Багшийн тухайн Ангийн сурагчиддаа багш ажилласан ангийг хариуцсан жил жил хичээлээс гадуур БЗД 84 БЗД 33 7 4 зарцуулдаг хугацаа СХД 62 СХД Ирээдүй цогцолбор 10 2 4-5цаг БГД 13 7 3 Хан – Уул 114 2цаг Хан- Уул 52 12 1 Сүхбаатар 2 2 2 2 цаг 6 4 Өдөр бүр 20-30 минут 15 4 10 цаг 1 1 Ихэнх хугацааг 20 цаг Гэвч энэ байдал дээр ангийн хүүхдүүдийн санал арай өөр харагдаж байна. Үүнийг сургууль тус бүрээр харуулвал: Хүснэгт 2 Ангийн багшийн сурагчиддаа зарцуулдаг цагийг сурагчдын хариулснаар: Сургуулийн 10-р ангийн багш Энэ анги хамт Ангийн сурагчиддаа олноороо суралцсан хичээлээс гадуур жил зарцуулдаг хугацаа /дунджаар/ БЗД 84 3-7 2 түүнээс дээш цаг БЗД 33 3-10 1-2 цаг СХД 62 1-10 1-2 цаг СХД Ирээдүй цогцолбор 6 сараас 3 жил 2-2,5 цаг БГД 13 2-10 2-3 цаг Хан – Уул 114 1-10 4-5 цаг Хан- Уул 52 5 сараас 6 жил 4-5 цаг Сүхбаатар 2 5-9 Өдөр бүр 30 минут орчим Дээрх хүснэгтээс харахад нэг талаас багшийн хийж буй үйлийг сурагчид төдийлөн ухамсарлан хүлээж авдаггүй, нөгөө талаас багш сурагчдад өөрийн явуулж буй үйл ажиллагааг сэтгэлд нь хүргэж чаддаггүй нь харагдаж байна. Та хариуцсан ангидаа анги даасан багшийн хувьд эрүүл мэндийн ойлголт, зан үйл, эрүүл харилцаа, эрүүл орчны талаар сургалт, яриа, танилцуулга хийдэг үү? гэсэн асуултанд багш нарын 2 нь байнга, 4 нь ихэвчлэн, 2 нь хааяа гэж хариулжээ. Харин сурагчид 3% График 1 Анги удирдсан багш чинь та нарт эрүүл 3% Ангийн багшийн эрүүл мэндийн амьдрах, эрүүл орчин, эрүүл талаар явуулдаг сургалтыг харилцааны тухай сургалт, яриа, сурагчид үнэлсэн ньбайнга танилцуулга хийдэг үү? гэсэн асуултад 22% 18 диаграм 1-д илэрхийлснээр 51% нь ихэвчлэн хааяа, 21% нь ихэвчлэн, 22% нь байнга, 3% нь огт үгүй, 3% нь шаардлагагүй гэж 17 хааяа хариулсан нь сурагчдын хэрэгцээнд багшийн эрүүл мэндийн талаар явуулж 51% 21% 41 огт үгүй байгаа үйл ажиллагааг хүүхэд бүр 2 ойлгож, ухамсарлан хүлээж авдаггүйг харуулж байна. Багш өөрийн үйл ажиллагааг өөрийн зүгээс үнэлсэн байдлыг үзэхэд: 97 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Та удирдаж буй ангийн сурагчдад эрүүл мэндтэй холбоотой доорх үйл ажиллагаанаас алийг нь илүү зохион байгуулдаг вэ? гэсэн асуултад хариулснаар багш сурагчдын харилцаа болон хорт зуршлаас сэргийлэх үйлд анхаарлаа арай илүү хандуулж, анхны тусламж, сэтгэцийн эрүүл мэнд, биеийн өсөлт хөгжил, насны онцлогийн өөрчлөлтөнд ач холбогдол өгөхгүй байгаа нь харагдаж байна. Хүснэгт 3 Багшийн эрүүл мэндтэй холбоотой зохион байгуулдаг ажлууд Эрүүл мэндийн асуудлууд Тогтмол Хааяа Огт үгүй 1 Сэтгэцийн эрүүл мэнд 134 2 Биеийн өсөлт хөгжил, насны онцлогийн өөрчлөлт 2 5 4 3 Өвчин эмгэг, өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх 323 4 Хооллолт, хөдөлгөөн – эрүүл мэнд 323 620 5 Харилцааны соёл, ёсзүй 530 6 Өөртөө итгэх итгэл, ирээдүйгээ төлөвлөх 7 Хорт зуршил, түүнээс сэргийлэх 611 8 Анхны тусламж 035 • Та даасан ангийн сурагчдын эрүүл мэндийн талаарх мэдлэг боловсрол болон бие махбодын эрүүл мэндийн байдлын талаар сургуулийн эмч эсвэл эрүүл мэндийн багштай зөвлөлддөг үү? гэсэн асуултанд тийм гэж 3, хааяа гэж 4, үгүй гэж 3 багш хариулсан нь эрүүл мэндийн асуудалд багш санаа тавьдаг нь сайшаалтай байдал харагдаж байна. • Ангийн хүүхдүүдийн хувийн хэрэг дээрх эрүүл мэндийг хянах картыг хэрхэн тэмдэглэдэг вэ? гэсэн асуултанд өөрөө хэмжилт хийдэг багш байхгүй, биеийн тамирын багш эмчээс мэдээлэл авдаг гэж 7 багш, ойролцоогоор харж байгаад тэмдэглэдэг гэж 1 багш хариулснаас харахад хувийн хэргийн хөтлөлт болон хүүхдийн өсөлт хөгжлийн талаарх багшийн ойлголт тааруу, судалгаа, хэмжилтийг хийгддэггүй гэж хэлж болохоор байна. 98 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Багшийн эрүүл мэндийн талаарх үйл График 3 Багшийн голчлон ажиллагаанд сурагчийн сэтгэл ханамж ярьдаг эрүүл мэндийн асуудал дундуур байгаа нь харагдаж байна. Ангийн багш чинь ангийн ажлын үед юуг 40 голчлон ярьдаг вэ? гэхэд голчлон сурлага 20 хооллолт - хүмүүжил, анги цэвэрлэгээний талаар ярьдаг гэсэн байсан ба эрүүл мэндийн 0 эрүүл мэнд талаас харилцаа, хооллолтын талаар ярихаас хэтэрдэггүй байна. • Эрүүл мэндийн талаарх ойлголтыг График 4 сурагчийн эрүүл ихэвчлэн хаанаас авдаг вэ? /Эрүүл мэндийн багшаас гадна/ гэсэн мэндийн ойлголт авдаг эх асуултад давхардсан тоогоор Ангийн ихэнх буюу 29 % нь гэр бүлээсээ сурвалж багш 13 эрүүл мэндийн ойлголтыг авдаг байна. 17% 4% 11% 8% Найз нөхөд 29% 19% 9 12% Интерне т 22 • Сургуулийн орчинд таны, танай График 5: Ангийн багш ангийн хүүхдийн бие өвдсөн сурагчдад тусалдаг байдал болон эрүүл мэндтэй холбоотой асуудал гарахад анги удирдсан 14% 6% Байнга Энэ багшаас тусламж, зөвөлгөө 5 огт авах тохиолдол байдаг уу? 26% Ихэвчлэ гэсэн асуултад 54% буюу 45 54% н 21 хүүхэд хааяа гэж хариулсан. Хааяа нь чамлалтгүй үзүүлэлт боловч 43 үгүй гэж 11 хүүхэд буюу 14 % нь хариулжээ. Дүгнэлт: Судалгааны үр дүнг нэгтгэн үзэхэд анги удирдсан багш өөрийн үйл ажиллагааг арай өндрөөр үнэлж байгаа ч сурагчдын үнэлгээтэй нилээд зөрүүтэй байгаа нь анхаарал татаж байна. Мөн анги удирдсан багш нарыг ажилласан жилээс нь хамаарч сурагчдын эрүүл мэндийн талаар хийдэг ажил нь өөр буюу ялгаатай байдаггүй нь харагдлаа. Түүнчлэн анги удирдаж байгаа багш тухайн ангийн сурагчдын биемахбодын хөгжил, өсөлт, биеийн жингийн индекс зэрэгт ач холбогдол өгөхгүй бичиг баримтаа хөтлөх төдийд авч үзэж байгаа, бусад эрүүл мэндийн талаарх хэмжилтүүдийг ч өөрөө хийдэг багш байхгүй байгаа нь эмэгнэлтэй санагдаж байна. 99 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС - 2015” Оюутны эрдэм шинжилгээний хурал Өөрийн хийсэн судалгаанд тулгууралвал анги удирдсан багш нар анхны тусламжийн талаар мэдээлэл хийдэггүй гэсэн дүгнэлтэнд хүрч болохоор харагдаж байна. Энэ нь Багдадийн дунд сургуульд хийгдсэн нэгэн судалгаатай адил түвшинд байгаа болов уу? гэсэн айдсыг төрүүлж байна3. Монгол улсын хүн ам 3 саяд хүрч томоохон тэмдэглэлт үйл явдал саяхан болсон билээ. 2014 оны эхэнд гаргасан хамгийн сүүлийн статистикийн мэдээгээр нийт 2930,300 хүн амтай байхад ЕБС-д 497000 суралцагч суралцаж байв. Мөн ЕБС –д 27205 багш ажиллаж байгаа судалгааны дүн гарчээ4. Ийн нийт хүн амын 17% нь ЕБС- д сурч байгаа тул тэднийг хөгжиж төлөвшин нийгэмшсэн, зөв монгол хүн болоход эрүүл байх нь чухал гэдгийг хэн бүр ухамсарлаж байгаа байх. “Эрүүл мэндийн боловсрол ба сургуульд эрүүл мэндийг дэмжих” чиглэлээр Коста Рикад болсон зөвлөлдөх уулзалтад 14 орон оролцож, эрүүл мэндийг дэмжих сургууль бий болсоор байна. Үүнтэй холбогдуулан Америкийн бүсийн явуулж буй стратеги : ➢ Хамтран ажиллах улс төрийн хүсэл, сонирхол бий болгох (ДЭМБ-ын Америкийн бүс болон Дэлхийн банк хамтын ажиллагаа; Сургуулийн эрүүл мэндийн чиглэлээр ДЭМБ-ын бүсийн зохицуулах төвүүдтэй хамтран ажиллаж байна) ➢ Агуулга, үйл ажиллагааны хүрээ болон гарын авлагыг түгээх, ➢ Эрүүл мэндийг дэмжих сургуулийг өргөжүүлэн хөгжүүлэх, ➢ ЭМД Сургууль санаачлага өрнөж буй орнуудыг дэмжих ➢ Латин Америкийн орнуудын эрүүл мэндийг дэмжигч сургуулиудын сүлжээг бэхжүүлэх юм байна. Эрүүл мэндийг дэмжигч сургууль байсны ач холбогдол нь сургуульд эрүүл мэндийг идэвхтэй дэмжсэнээр эрүүл мэндийн байдал сайжрахын зэрэгцээ болон боловсролын чанар сайжирна гэж үздэг байна5. Монгол улсад эрүүл мэндийг дэмждэг болон түүнд анхаарал хандуулдаг багш болон сургуулийг нэмэгдүүлэх бодлогыг дээрхээс санаа аван, Монгол орны нөхцөлд тохируулан хэрэгжүүлвэл улсын минь ирээдүйн хөгжил цэцэглэлтэнд сайнаар нөлөөлөх нь дамжиггүй гэж итгэж байна. Номзүй: 1. “Ангийн менежментийн загвар” УБ.,2003 / 5-р тал / 2. Бадамханд.С “Анги удирдсан багшийн гарын авлага” УБ.,2011/4, 19-р тал/ 3. “Монгол улсын үндэсний статистикийн хорооноос гаргасан 2013 оны статистикийн эмхтгэл” УБ.,2014 4. Оюуны хөтөч №4 (193-197 тал) 5. “Эрүүл мэндийн боловсролын стандарт” УБ.,2003 6. http://www.iasj.net/iasj?func=fulltext&aId=82415 7. www.ncdi.mn (Healthy Life is our choise) “Эрүүл мэндийг дэмжигч байгууллага Олон улсын хандлага” Монголын мянганы сорилтын сан эрүүл мэндийн төсөл 3 www.ncdi.mn (Healthy Life is our choise) “Эрүүл мэндийг дэмжигч байгууллага Олон улсын хандлага” Монголын мянганы сорилтын сан эрүүл мэндийн төсөл. Багдадийн дунд сургуульд багш нарын эрүүл мэндийн талаарх мэдлэгийг судлан үзсэн байдаг. Тэднээс цус алдалтын үед, болон яс хугарах үед анхны тусламжийг хэрхэн үзүүлэх талаарх мэдлэг хэр байгаа талаар судалгааг хийсэн байна. Нийт 100 багш оролцсоноос 4 % сайн мэдлэгтэй, 19% дунд зэргийн мэдлэгтэй байсан ба 77% мэдлэггүй байсан байна. 4 Монгол улсын үндэсний статистикийн хорооноос гаргасан 2013 оны статистикийн эмхтгэл УБ.,2014 5 www.ncdi.mn (Healthy Life is our choise) “Эрүүл мэндийг дэмжигч байгууллага Олон улсын хандлага” Монголын мянганы сорилтын сан эрүүл мэндийн төсөл 100 Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС