Оюунлаг залуус 2016

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Хүснэгт 4. Эцэг эхийн үнэлгээ график Дүгнэлт Дээрх судалгаанаас үзэхэд хүүхдийн тоглоомын талбайн шаардлага хангаагүйгээс болж бага насны хүүхэд осол аваарт өртөх эрсдэл нь элбэг байна. Аливаа барилга байгууламж, байшин болон гэр хороололд зориулалтын дагуу тоглоомын талбайг нас, насанд тохируулан тоглоомын талбай бариж байх нь зүйтэй гэж үзлээ. Түлхүүр үг Аюулгүй орчин, эрүүл хүүхэд, тоглоомын талбай Удиртгал Улс орон хөгжихийн нэг үндэс бол хүүхдүүдийн эрүүл өсөж торниж ирээдүйд сайн эрдэм боловсролтой хүн болж өсөх хэрэгтэй билээ. Үүний учир бид манай оронд хүүхдийн тоглоомын талбайг хэр чанарын шаардлага хангаж бариж тохижуулдаг вэ? гэдгийг сонирхон Улаанбаатар хотын БЗД,БГД,СХД- энэ дүүргүүдэд эхний удаад судалгаа хийхийг зорьсон билээ.Үүндээ 0-11 насны хүүхдийн нас, хүйс, өндөр, жинг, оролцуулан хүүхдүүд хөдөлгөөний дутагдалд ,таргалалт хэр өртдөг талаар судлахыг зорьсон. Судалгааны хэрэглэгдэхүүн,арга зүй Улаанбаатар хот БГД,БЗД,СХД-үүдээс асуумжийн аргаар эцэг эхчүүдээс авлаа. Excel дээр үр дүнг тооцож хүснэгт, графикаар илэрхийллээ. Хэлцэмж: Бусад судалгааг бодвол манай судалгаанд өмнө нь манай улсад төдийлөн авч үзэж байгаагүй тоглоомын талбайн аюулгүй байдлын талаар авч үзсэн нь энэ судалгааны давуу тал болно. Улаанбаатар хотоос алслагдсан дүүргүүд болон хотын төвд 51

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ байрлалтай шигүү баригдсан барилгуудын тоглоомын талбай болон түүний аюулгүй байдлын талаар эцэг эхчүүдын санал асуулга авах нь зүйтэй. Талархал Судалгаанд оролцсон бүх хүмүүс болон туслаж дэмжсэн бүх Багш нартаа талархал илэрхийлье. Ашигласан ном 1. НЭМС-ийн Эпидемиологи Биостатистик ном 2. ЭМЯ, ХСТ, НҮБ-ынХүүхдийнсанУлаанбаатархот 2004 3. Child and Development 2005 Survey Multiple Indicator Cluster Survey 3: Final Report. Mongolia NSO, UNICEF; Ulaanbaatar, 2007.X15-20 4. Safety on the Playground: Mechanisms Through Which Adult Supervision Might Prevent Child Playground Injury: David C.Schwebel ЦЭЦЭРЛЭГИЙН НАСНЫ ХҮҮХДИЙН ГАРЫН АРИУН ЦЭВРИЙНБАЙДАЛД ХИЙСЭН СУДАЛГАА А.Даваасүрэн1 С.Жанерке1 Д.Ишинхорол1 Э.Лхам-Янжин1 Б.Мөнхнаран1 Б.Мөнхзул1Ц.Ганцэцэг2П.Одонжил3 Я.Энхжаргал3 1АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль, ЭСАЗ 4-3 анги 2АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль, ЭХС тэнхим3АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль, НЭМС тэнхим И-мэйл: [email protected] Утас: 94430347; 99894723 Товч утга Бид судалгаагаар хүүхдийн гар угаах дадал,эцэг эхийн суулгалт өвчний талаарх мэдлэгийг харьцуулан судлахыг зорилоо. Гар бохирдсоноос үүсэх халдварт өвчлөл их байгаа нь энэхүү судалгааг хийх үндэслэл боллоо. Судалгааг нэг агшингийн судалгааны загвараар хийв.Бидний судалгаанд нийт 60 эцэг эх хамрагдсаны 12 эрэгтэй(20%),48 эмэгтэй(80%) байв.Судалгаанд хамрагдсан нийт эцэг эхчүүдийн насыг тодруулахад дунджаар 23-30 насны хүмүүс байв.Эцэг эхчүүдийн суулгалт өвчний талаарх мэдлэгийг настай нь харьцуулан судлахад статистик ач холбогдол бүхий хамааралтай байсан(p<0,001).Эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ гар угаах байдлыг тогтмол ажиглаж зөв угаах дадлыг хэвшүүлснээр хүүхэд гар угаах зөв дадалд суралцаж буй нь судалгаагаар нотлогддог. Түлхүүр үг:Гарын ариун цэвэр,суулгалт өвчин,эцэг эх,хүүхэд Удиртгал Судалгааны ажлын үндэслэл Дэлхий дахинд хүүхдийн нас баралтын гол шалтгаан болоод байгаа суулгалт болон амьсгалын замын халдвараас, гараа савандаж угааснаар сэргийлэх боломжтой.1 Манай оронд цочмог суулгалт өвчин бага насны хүүхдүүдийн дундах нэн тулгамдсан асуудал болоод байна. Улсын хэмжээнд 2015 оны 6-р сарын 4 дэх 7 хоногт цочмог суулгалттай хам шинжийн 149 тохиолдол бүртгэгдсэнээс Улаанбаатарт 143 буюу 96% нь бүртгэгдсэн байна. Цочмог суулгалттай хам шинж олон жилийн дунджаас 3.9дахин ихэссэн. Цэцэрлэгийн хүүхдийн байгууллагад гэдэсний халдварт өвчин гарахаас сэргийлэх арга хэмжээний зөвлөмжинд: 1.3 Гар угаах зөв дадал хэвшлийг цэцэрлэгийн хүүхэд, багш, туслах багш, үйлчилгээний ажиллагсадын дунд эзэмшүүлэх сургалт, сурталчилгааг зохион байгуулж үр дүнг тооцон ажиллах 52

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ 1.11 Гар угаалтуурын тоог стандартын хэмжээнд байлган эрүүл ахуйн шаардлагыг хангах.2Гараа савандаж угааснаар суулгалт өвчний 50%, усан хангамжийг сайжруулснаар 25%, ариун цэврийн нөхцөлийг сайжруулснаар 32% тус тус бууруулах боломжтой.32015 оны 9-р сарын 21-ны байдлаар нийт 9 төрлийн халдварт өвчний хам шинж, сэжигтэй 350 тохиолдол мэдээлэгдсэнээс 52.6%-ийг суулгалтын хам шинж эзлэж байна. Цочмог, цусархаг суулгалтын хам шинж цочмог усархаг суулгалтын хам шинж 1-4 насанд илүүтэй бүртгэгдсэн байна.4 Судалгааны ажлын зорилго, зорилт Нийслэлийн Баянгол дүүргийн 5-р хорооны 120-р цэцэрлэгийн 3-5насны хүүхдийн гар угаах стандартын хэрэгжилтэнд үнэлгээ өгөхөд оршино. Энэхүү зорилгыг хэрэгжүүлэхийн тулд дараах зорилтуудыг дэвшүүллээ. 1. Эцэг эхчүүдийн суулгалт өвчний талаарх мэдлэгийг үнэлэх 2. Багш, сурган хүмүүжүүлэгчнар хүүхдүүдэд хэрхэн гар угаах талаар зааж байгаа байдалд нь үнэлгээ өгөх 3. Цэцэрлэгийн насны хүүхдүүдийн зөв гар угаах чадварыг үнэлэх Судалгааны арга аргачлал Судалгааг нэг агшингийн судалгааны загвараар хийв.Цэцэрлэгийн хүүхдүүд болон эцэг эх,багш нараас асуумжийн болон ажиглалтын аргаар 2015-2016 оны хичээлийн жилд Баянгол дүүргийн 120-р цэцэрлэгийн 3-5 насны 60 хүүхдийг болон 60 эцэг эхийг санамсаргүй түүвэрлэлтийн аргаар судалгаанд хамруулсан.Судалгааны статистик боловсруулалтыг SPSS-16.0 программуудыг ашиглан гүйцэтгэсэн. Судалгааны ажлын хэрэглэгдэхүүн ба арга зүй Судалгааны ажлын загвар Цэцэрлэгийн насны хүүхдүүдийн дундах гар ариун цэврээс шалтгаалсан суулгалт өвчнийг илрүүлэх судалгааг нэг агшингийн судалгааны загвараар хийж гүйцэтгэлээ. Судалгааны ажлын хамрах хүрээ ба түүвэр Судалгааг 2016 оны 2 сарын 16-наас 2016 оны 2 сарын 19-ны хооронд Баянголдүүргийн 120-р цэцэрлэгийн ахлах А болон Б бүлгийг түшиглэн явуулсан. Судалгаанд хамрагдагсадыг санамсаргүй түүврийн аргаар сонгосон бөгөөд Баянголдүүргийн 120-р цэцэрлэгийн ахлах А болон Б бүлгийн 19-30 насны эцэг эхчүүдээс нийт 60 эцэг эхийг сонгон авсан. Мэдээ материал цуглуулсан арга Судалгаанд хамрагдагсдад таниулсан зөвшөөрлийн хуудсыг танилцуулж зөвшөөрөл авсны үндсэн дээр 14 асуумжаар эцэг эхчүүдийн нас, гар угаах дадал, суулгалт өвчний мэдлэгийг судлав. Судалгааны ажлын ѐс зүй Цэцэрлэгийн насны хүүхдүүдийн дундах гар ариун цэврээс шалтгаалсан суулгалт өвчнийг илрүүлэх судалгаа хийж буй судлаачдад тавидаг ѐс зүйн хэм хэмжээ, шаардлагын дагуу хувь хүнийг хүндэтгэн үзэх, үр ашигтай, хор аюулгүй үнэнч шударга байх зарчмыг баримтлан “судалгаанд хүнийг хамруулах тухай олон улсын ѐсзүйн удирдамж”-ийн дагуу судалгааг хийж гүйцэтгэв. 53

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ СУДАЛГААНЫ АЖЛЫН ҮР ДҮН Хүснэгт 1. Судалгаанд хамрагдсан эцэг эхчүүдийн насыг суулгалт өвчний мэдлэгтэй харьцуулсан үзүүлэлт Нас Мэднэ Хувь Мэдэхгүй Хувь 19-22 0 0% 14 37.8% 23-25 10 43.4% 15 40.6% 26-29 12 52.1% 8 21.6 % 30 дээш 14.5% 100% 0 0% 23 37 100% Нийт Судалгаанд хамрагдсан нийт 60 эцэг эхээс суулгалт өвчний талаарх мэдлэгийг настайнь харьцуулан судлахад, эцэг эхчүүдийн нас залуу байх тусам суулгалт өвчний талаарх мэдлэг бага гэсэн үр дүн гарсан (p=0.000). 14 15 мэднэ ЗУРАГ 1. Судалгаанд 12 хамрагдсан эцэг эхчүүдийн насны ангилал, мэдлэгийг 10 8 харьцуулсан зураглал 0 23-26 26-29 мэдэхгүй Хүснэгт 2. 19-22 10 Судалгаанд хамрагдсан эцэг эхчүүдийн насны 30 дээш үзүүлэлт Үзүүлэлтүүд Тоо Хувь 19-22 14 23,3% 23-25 24 40% 26-29 21 35% 30 дээш 1 1,7% Нийт 60 100% Судалгаанд хамрагдсан 60 эцэг эхийн нас, гар угаах зөв дараалал, мэдлэг хоорондын хамаарлыг үзүүлэв. Эцэг эхийн нас, гар угаах мэдлэг хоорондын статистик ач холбогдол бүхий ялгаа илрээгүй (p=0.944). 17 16 ЗУРАГ 2. Судалгаанд 11 хамрагдсан эцэг эхчүүдийн 8 насны ангилал, гар угаах зөв 34 үгүй дарааллыг харьцуулсан зураглал тийм 1 19-22 нас 23-26нас 26-29нас 30дээш 54

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Хүснэгт 3. Судалгаанд хамрагдсан эцэг эхчүүдийн нас болон сургалтанд хамрагдсан үзүүлэлт Үзүүлэлтүүд Үгүй Хувь Тийм Хувь 19-22 11 24.4% 3 20% 23-25 17 37.8% 8 53.3% 26-29 16 35.6% 4 26.7% 30 дээш 1 2.2% 0 0% Нийт 45 100% 15 100% Судалгаанд хамрагдсан 60 эцэг эхийн нас, гар угаах сургалтанд хамрагдсан хамаарал хооронд, статистик ач холбогдол бүхий ялгаа илрээгүй (p=0.674). 25 20 11 үгүЙ ЗУРАГ 3.Судалгаанд хамрагдсан 20 5 9 ТИЙМ эцэг эхчүүдийн насны ангилал, 15 12 гар угаах сургалтанд хамрагдсан 10 1 байдлын зураглал 52 Судалгаанд хамрагдсан 0 БГД-ийн 5-р хорооны 120-р цэцэрлэгийн ахлах болон дунд бүлгийн багш нарын гар угаалгах байдлыг үнэлэхэд Хийгдэх үйлдэл Үгүй Тийм Зөв Буруу Бэлтгэх зүйлс 1 Алчуур + 2 Гарын саван + 3 Нойтон сальфетка + Ажиглах 1 Хооллохын өмнө угаалгаж байгаа эсэх + 2 Ариун цэврийн өрөөнд орсны дараа + 3 Бохирдсон тухай бүрт угаалгаж байгаа + эсэх Үйлдэл 1 Усны халуун бүлээнийг тохируулах + 2 Ханцуйгаа тохой хүртэл шууж өгөх + 3 Усаар сайтар норгох + 4 Сайтар савандах + 5 2 гарын алга хурууны салааг үрж + угаалгах 6 Гарын арыг ээлжлэн угаалгах + 7 Хурууны ар хумсыг угаалгах + 8 Эрхий хурууг нь угаалгах + 9 Алганы ээлжлэн угаалгах + 10 Алчуураар гараа хаттал арчуулах + 55

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ СУДАЛГААНЫ АЖЛЫН ДҮГНЭЛТ 1. Судалгаанд хамрагдсан нийт эцэг эхчүүдийн 61.6% /38 хүн/ суулгалт өвчний талаар мэдлэг дутмаг байна. 2. Багшийн гар угаалгах байдалд үнэлгээ өгөхөд гар угаах орчин бүрдээгүй,гар угаалтуурын тоо стандарт хэмжээнээс бага байна. 3. Судалгаанд хамрагдсан нийт 30 хүүхдийн гар угаах чадварыг үнэлэхэд 60% нь стандартын дагуу угааж чадаж байна. Талархал Бидний судалгаа шинжилгээг хийхэд хамтран ажиллаж туслалцаа үзүүлсэн Баянгол дүүргийн 120-р цэцэрлэгийн багш сурган хүмүүжүүлэгч нарт талархал илэрхийлье. НОМ ЗҮЙ: 1. Opara P, Alex-Hart B, Okari T. Paediatr Int Child Health. Hand-washing practices amongst mothers of under-5 children in Port Harcourt, Nigeria 2015 Sep 24:vol …….pp 2. http://www.nccd.gov.mn/index.php?option=com_content&view=article&id=657:2015- 09-02-02-40-00&catid=21:2011-09-01-03-24-23&Itemid=42Сургууль, цэцэрлэг, хүүхдийн байгууллагад гэдэсний халдварт өвчин гарахаас арга хэмжээний зөвлөмж 3. https://dnn.mn/ Хүүхдийнхээ гарыг угаах нь гэдэсний халдвараас сэргийлнэ, 2014 оны 06-р сарын 12 4. http://www.nccd.gov.mn/index.php?option=com_content&view=category&layout=blo g&id=4&Itemid=41Халдвартөвчниймэдээ 5. БиоАнагаах ухааны судалгаанд хүнийг хамруулах ѐс зүйн удирдамж 2007 он СУВИЛАГЧ МЭРГЭЖЛЭЭР СУРАЛЦАГСДЫН СЭТГЭЛ ХАНАМЖИД ХИЙСЭН СУДАЛГАА Ч. Мөнхзул1, Р. Жазира1, П. Одонжил2 1. СД III7 анги 2. НЭМ-н Сувилахуйн тэнхим Судалгааны үндэслэл: Сувилахуйн тусламж үйлчилгээг чанартай сайн үзүүлэхэд орчин нөхцөл, мэргэжлийн өндөр мэдлэг, ур чадвар, зан харилцаа нөлөөлдөг байна. Эрүүл мэндийн байгууллагын чанар, аюулгүй байдалд 2012 онд хийсэн судалгаагаар тусламж үйлчилгээ авч буй нийт үйлчлүүлэгчдийн сэтгэл ханамж ерөнхийдөө өнөөгийн эрүүл мэндийн үйлчилгээнд сэтгэл хангалуун бус, сувилахуйн тусламж үйлчилгээ нь өргөн хүрээтэй хийгддэг хэдий ч үйлчлүүлэгчдийн сэтгэлд хүрэхгүй байх нь үйл ажиллагааны явцад харагдсаар байна. Иймээс сувилагч мэргэжлээр суралцаж буй оюутнуудаас сэтгэл ханамжийн судалгааг авсанаар гарч буй асуудал юунд байгааг тодорхойлох нь судалгааны ажлын үндэслэл болно. Зорилго: Сувилагч мэргэжлээр суралцаж буй оюутнуудаас сэтгэл ханамжийн судалгааг авсанаар гарч буй асуудал юунд байгааг тодорхойлоход оршино. Зорилт 1. Суралцагсдаас сэтгэл ханамжийн судалгаа авах Зорилт 2. Сэтгэл ханамжийн судалгааг авсанаар цаашид хийх үйл ажиллагааг тодорхойлох 56

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Судалгааны арга, аргачлал: Судалгааны зорилго, зорилтын хүрээнд мэдээ, мэдээлэл цуглуулахдаа, тоон ба чанарын аргыг хослуулан хэрэглэв. Судалгаанд 52 оюутнуудыг санамсаргүй түүврийн аргаар хамруулан, найман асуумжаар судалгааг авсан. Баримтын аргаар эрүүл мэндийн байгууллагын чанар, аюулгүй байдалд 2012 онд хийсэн судалгаатай харьцуулан судалсан. Судалгааны үр дүн: 9% Өөрийн 1.Та сувилагч мэргэжлийг 30% хүсэлтээр хэрхэн сонгосон бэ? 61% Эцэг эхийн Зураг 1 зөвлөснөөр 2.Сувилагч мэргэжлийг Аргагүй эзэмшихэд дараахь байдлаас хичээлүүдээс аль нь илүү хэрэгцээтэй гэж 60 үзэж байна вэ? Зураг 2 40 48 20 04 0 ЕрөнхийГасрудурань хүийчлэГдэаллдиүайүанддххиэчлэнэилйүүхдичээлүүд Series 1 3.Хэрэв сургалтын 30 хөтөлбөрийг өөрчлөх хэрэгтэй бол хэрхэн 20 яаж өөрчлөх нь Series 1 зүйтэй вэ? 10 Зураг 3 4.Эмнэлгийн дадлага 0 хичээлийг ямар багшаар 45 3 удирдуулбал үр дүнтэй гэж үзэж байна вэ? 50 4 0 Үндсэн мЭмэрнгээлжгиийлниймнэбрСагэгушшвисэлнгасаунвыилаалгбчаны дарга 57

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Зураг 4 40 Дүүргийн Төрөлжсөн 5.Та сургуулиа төгсөөд, 35 нэгдсэн нарийн 30 эмнэлэг аль шатлалын 25 мэргэжилийн эмнэлэгт 20 11 эмнэлэг ажиллах сонирхолтой 15 байна вэ? 10 3 Зураг 5 5 6.Та мнэлэг,сургуулийн 0 үйл ажиллагааны уялдаа холбоог хэрхэн Өрхийн эрүүл дүгнэж байна вэ? мэндийн төв Series 1 38 Үйл Үйл Үйл ажиллага ажиллага аны ажиллага аны аны уялдаа уялдаа уялдаа холбоог… холбоо… холбоо… Зураг 6 35 Series 1 7.Та сургуулиа төгсөөд 30 25 гарахдаа хэр зэрэг 20 мэдлэг, ур чадвар, 15 хандлагыг эзэмшсэн 10 гэж өөрийгөө дүгнэж байна вэ? 5 0 Зураг 7 8.Танд суралцах хугацаанд тохиолдож буй ямар бэрхшээл байсан бэ? Суралцах хугацаанд эдийг засаг нөлөөлдөг - 57 % Багш нарын харилцаа, хандлага хангалтгүй - 12 % Сурах бичиг, гарын авлага хүрэлцээгүй - 31 % нь хүрэлцээгүй гэж хариулжээ. 58

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Судалгаанаас сувилагч мэргэжлийг өөрийн хүсэлтээр сонгож байгаа нь сурах хүсэл эрмэлзлэлтэй, сувилагч мэргэжлийн үнэ цэнийг ойлгосон байгаа давуу тал ажиглагдаж байна.Сувилагч мэргэжлийг эзэмшихэд ур чадварын хичээл илүү түлхүү судлах хэрэгцээтэй байна.Сургалтын хөтөлбөрт зөвхөн агуулгын өөрчлөлт хийх нь тулгамдсан асуудлын нэг бөгөөд эмнэлэг сургуулийн уялдаа холбоо дунд гэсэн дүгнэлт өгсөн байгаад анхаарах хэрэгтэй. Сурах бичиг, гарын авлагын хүрэлцээ хангалтгүй байгаа нь суралцагсдын сэтгэл ханамж төдийлөн сайнгүй байна. Хэлцэмж: Судалгааны үр дүнг Д.Солонго /PhD/ эрдэмтний Эрүүл мэндийн байгууллагад ажиллаж буй сувилагчийн мэдлэг, чадвар, хандлагад хийсэн судалгаатай харьцуулан авч үзэхэд сургалтын хөтөлбөрийн агуулгыг шинэчлэх нь зүйтэй гэсэн дүгнэлттэй дүйцэж байна. Дүгнэлт: Сувилагч мэргэжлээр суралцаж буй оюутнуудаас сэтгэл ханамжийн судалгааг авсанаар тэдний сэтгэл ханамжийг дээшлүүлэхэд, сурах бичиг, гарын авлагын хүрэлцээг нэмэгдүүлэх, сургалтын хөтөлбөрийг зайлшгүй шинэчлэх шаардлагатай байгаа нь тулгамдсан асуудал болж байна. Ном зүй: 1. Пүрэвдорж Ч. Боловсролын тогтолцоо олон улсад.УБ1999 2. Батринчин П. Дээд боловсролын өөрчлөлт, шинэчлэл. “ Сувилахуйн боловсролын шинэчлэл” семинарын материал. УБ 2001 3. Солонго Д. Эрүүл мэндийн зарим байгууллагад ажиллаж буй сувилагчдын мэдлэг, чадвар, хандлагад хийсэн үнэлгээ “Сувилахуйн удирдлага манлайлал” сургалт семинарын материал. УБ 2014 ОЮУТНЫ БИЕИЙН ЖИНГИЙН БАЙДАЛД ХИЙСЭН СУДАЛГАА Б.Лхагвасүрэн1, Ж.Мөнхчулуун1, Орхон2, Я.Энхжаргал3 1АШУҮИС,Сувилахуйн сургууль,ЭСАЗ 4-2 анги 2АШУҮИС,Сувилахуйн сургууль,ЭСАЗ 2-1 3АШУҮИС,Сувилахуйн сургуулийн НЭМС-ийн багш Ph.D И-мэйл:[email protected] Утас:96989696 Товч утга Бид энэхүү судалгаагаар оюутнуудын хооллолтын байдлыг үнэлэж цагаан сарын өмнөх биеийн жин болон дараах биеийн жинг үзэж хооронд нь харьцуулалт хийх зорилготой. Таргалалт, илүүдэл жин нь өндөр орлоготой орнуудийн тулгамдсан асуудал байсан бол орчин үед дундаж болон бага орлоготой орнуудад ч, ялангуяа хотуудад илүүдэл жинтэй хүмүүс огцом өсч байна. 2014 онд, 39% нь 18 ба түүнээс дээш насныхан (38% нь эрэгтэй, 40% нь эмэгтэй) илүүдэл жинтэй байсан.таргалалтын тархалт нь 1980 аас 2014 оны хооронд 2 дахин нэмэгдсэн.2013 онд 50-аас доош насны 42 сая хүүхэд нь илүүдэл жинтэй эсвэл таргалалтай байна. Судалгаанд хамрагдсан нийт 40 оюутны цагаан сарын өмнөх болон цагаан сарын дараах биеийн жингийнсудалгааг хэмжилтийн аргаар “Karada Scan.701” маркийн биоцахилгаан эсэргүүцэлтаппаратыг ашиглан үзэхэд цагаан сарын өмнөх биеийн жин болон цагаан сарын дараах биеийн жингийн өөрчлөлтийг харьцуулж үзэхэд статистик ач холбогдол бүхий хамааралтай байсан (p<0.01). Өөхний хэмжээ нэмэгдэх тусам биологийн нас нэмэгддэг нь статистик ач холбогдол бүхий хамааралтай байсан (p<0.779). Түлхүүр үг: цагаан сар, биеийн жин Удиртгал 59

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Үндэслэл:Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага (ДЭМБ) нь илүүдэл жин ба таргалалт гэдгийг хэвийн биш өөхний хуримтлал буюу биед илүүдэл өөх хэт хуримтлагдсанаас эрүүл мэндийн байдлыг алдагдуулдаг хэмээн тодорхойлжээ. Биеийн жингийн индекс (БЖИ) гэдэг нь биеийн жинг өндөртэй харьцуулсан үзүүлэлт бөгөөд үүнийг хүн амын дунд таргалалт ба илүүдэл жинг тогтооход өргөн хэрэглэдэг байна. БЖИ-ийг биеийн жинг биеийн өндөрийн квадратад хувааж олдог (кг/м2).ДЭМБ-ийн урьдчилсан таамаглалаар 2015 он гэхэд ойролцоогоор 2,3 тэрбум насанд хүрэгчид илүүдэл жинтэй, 700 сая нь таргалалтай болно гэжээ. Урьд нь таргалалт, илүүдэл жин нь өндөр орлоготой орнуудийн тулгамдсан асуудал байсан бол орчин үед дундаж болон бага орлоготой орнуудад ч, ялангуяа хотуудад илүүдэл жинтэй хүмүүс огцом өсч байна1.Эрэгтэйчүүдийн биеийн нийт жингийн 10-20%, эмэгтэйчүүдийн биеийн нийт жингийн 25-30% - ийг өөх эзэлж байвал эрүүл хэвийн жинтэй гэж үздэг. Аль ч хүйсний хүмүүст нас ахих тутам өөхний биед эзлэх хувь ихсэж, харин булчин ба ясны жин багасдаг бөгөөд зарим тохиолдолд насан турш тогтвортой байдаг2.Таргалалт нь дэлхийн олон орны эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудлуудын нэг бөгөөд сүүлийн үед уг эмгэгийн тархалт ихсэж, үүнтэй холбоотой олон хүндрэлүүд - тахир дутуужилт, эрт нас баралт ихсэж байна. Таргалалттай хавсарсан өвчнүүдийн эмгэг жамыг судлахад биеийн жин ихэссэнтэй холбоотой элэгний дистрофи, зүрхэнд-миокардиодистрофи, бөөрний эмгэгүүд, артроз, артерийн гипертензи, нүүрс усны алдагдал гэх мэт нэлээд олон өөрчлөлтүүд үүсдэг. Таргалалттай холбоотой судасны болон бодисын солилцооны өөрчлөлтүүдийг «бодисын буюу эдийн солилцооны хам шинж- метаболийн синдром» гэдэг бөгөөд энэ нь зүрх судасны өвчнөөр нас барах эрсдлийг ихэсгэдэг3. Илүүдэл жин ба таргалалтын тухай баримтууд: 2014 онд 1,9 тэрбум гаруй насанд хүрэгчид,18 болон түүнээс дээш насныхан илүүдэл жинтэй байсан юм. Эдгээр нь 600 сая гаруй таргалалтай байна. Ер нь, дэлхийн насанд хүрсэн хүн амын (эрэгтэй11%,эмэгтэй 15%) нь ойролцоогоор 13% нь 2014 онд таргалалтай байна.2014 онд, 39% нь 18 ба түүнээс дээш насныхан (38% нь эрэгтэй, 40% нь эмэгтэй) илүүдэл жинтэй байсан.таргалалтын тархалт нь 1980 аас 2014 оны хооронд 2 дахин нэмэгдсэн.2013 онд 50- аас доош насны 42 сая хүүхэд нь илүүдэл жинтэй эсвэл таргалалтай байна4. Биеийн өөхний эзлэх хувь: Япон удсад үйлдвэрлэсэн “Karada Scan. 701” маркийн биоцахилгаан эсэргүүцэлт аппаратын тусламжтайгаар хэмжинэ. Уг арга нь хүний биеийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдээр урсан өнгөрч буй бага хэмжээний эсэргүүцэлт аппаратын тусламжтайгаар хэмжинэ. Уг арга нь хүний биеийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдээр урсан өнгөрч буй бага хэмжээний цахилгаан гүйдлийг арьсны гадаргууд байрлуулсан электродоор бүртгэн үнэлдэг. Биеийн өөхний хуримтлагдсан хэсгээр цахилгаан дамждаггүй чанарт үндэслэгдсэн5. Зорилго: Оюутнуудын хооллолтын байдлыг үнэлэж цагаан сарын өмнөх биеийн жин болон дараах биеийн жинг үзэж хооронд нь харьцуулалт хийхэд судалгааны зорилго оршино. Зорилт: 1. Оюутнуудад хэмжилт хийж цагаан сарын өмнөх биеийн жин болон дараах биеийн жинг үзэж үнэлэх. 2. Оюутнуудын цагаан сарын өмнөх биеийн жин ба дараах биеийн жинд харьцуулалт хийх. 1-р зорилтын хүрээнд: Оюутнуудад“Karada Scan.701” аппаратыг тайлбарлаж цагаан сарын өмнөх биеийн жинг үзэх 2-р зорилтын хүрээнд: Оюутнуудын цагаан сарын дараах биеийн жинг үзэх Судалгааны арга зүй:Судалгааг хэмжилтийн аргаар “Karada Scan.701” маркийн биоцахилгаан эсэргүүцэлтаппаратыг ашиглан АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургуулийн ЭСАЗ- ийн 4-р курсын 20 оюутан, 2-р курсын 10 оюутан, МҮИС-ийн Сувилахуйн ангийн 10 оюутан нийт 40 оюутанг хамруулж судалгааг хийсэн.Энэхүү судалгааны үндсэн мэдээллийн боловсруулалтыг Microsoft Excel, Word 2010 програм дээр мэдээ баримтыг оруулах шалгах, кодлох, алдааг засах статистикийн боловсруулалтыг SPSS-16.0 програм ашиглаж хийж гүйцэтгэсэн. 60

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Биеийн жин, өндөр, БЖИ: Биеийн өндрийг хэмжихдээ гутлыг тайлуулан, өндөр хэмжигчид хэмжүүлэгчийн дагз, дал, өгзөг, өсгий шүргэж байхаар цэх зогсоон 0.5 см-ийн нарийвчлалтай хэмжиж тэмдэглэсэн. Биеийн жинг 100 граммын нарийвчлалтай хэмжиж тэмдэглэнэ. Биеийн жингийн индексийг олохдоо биеийн жинг өндрийг метрээр илэрхийлсэн хэмжээний квадратад хуваан олох ба ДЭМБ-ын 1999 оны ангиллаар буюу доорхи хүснэгтийн дагуу үнэлнэ. Хүснэгт 1. Биеийн жингийн индексийн эрсдлийн үнэлгээ (ДЭМБ 1999) Үзүүлэлт Туран - Хэвийн Илүүдэл Таргалалт 3-р зэрэг (кг/м2) хай 18.5-24.9 жинтэй 1-р зэрэг 2-р зэрэг ≥40 БЖИ <18.5 25.0-29.9 30-34.9 35-39.9 Судалгааны үр дүн: Судалгаанд хамрагдсан нийт 40 оюутны насны байдлыг авч үзэхэд 18-20 насныхан 60% буюу 24 оюутан, 21-23 насныхан 35% буюу 14 оюутан, 24-27 насныхан 5% буюу 2 оюутан тус тус хамрагдсан байна (зураг 1). насны үзүүлэлт 100% 60% 50% 35% 5% 0% 21-23 24-27 18-20 Зураг 1. Судалгаанд хамрагдсан оюутнуудын насны үзүүлэлт Судалгаанд хамрагдсан нийт 40 оюутнуудын хүйсний ялгааг авч үзэхэд 22,5% буюу 9-н эрэгтэй оюутан, 77,5% буюу 31-н эмэгтэй оюутан тус тус хамрагдсан байна (Зураг 2). Зураг 2 хүйс 22.50% эр 77.50% эм Судалгаанд хамрагдсан нийт 40 оюутныцагаан сарын өмнөх биеийн жин болон цагаан сарын дараах биеийн жингийн өөрчлөлтийг харьцуулж үзэхэд статистик ач холбогдол бүхий хамааралтай байсан (p<0.01). Судалгаанд хамрагдсан нийт 40 оюутны цагаан сарын өмнөхбиеийн жингийн индекс 2,5% (1)-нь жингийн алдагдалтай, 87,5% (35)-нь хэвийн жинтэй, 10%-нь (4)-нь илүүдэл жинтэй байв. Харин цагаан сарын дараах биеийн жингийн индекс нь 2,5% (1)-нь жингийн 61

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ алдагдалтай, 82,5% (33)-нь хэвийн жинтэй, 15% (6)-нь илүүдэл жинтэй оюутны тоо нэмэгдсэн байв. Цагаан сарын өмнөх BMI болон дараах BMI өөрчлөлт нь статистик ач холбогдол бүхий хамааралтай байв(p<0.838). Зураг 3 Судалгаанд хамрагдсан нийт 40 оюутнуудын Өөхний хэмжээ нэмэгдэх тусам биологийн нас цагаан сарын өмнөх цагаан сарын дараах биеийн жингийн биеийн жингийн индекс индекс 10% 2.50% 18,5 туранхай 2.50% 18,5 туранхай 87.50% 15% 18,5-24,9 18,5-24,9 хэвийн 82.50% хэвийн 25,0-29,9 25,0-29,9 илүүдэл илүүдэл жинтэй жинтэй нэмэгддэг нь статистик ач холбогдол бүхий хамааралтай байсан (p<0.779). Зураг 4 цагаан сарын цагаан сарын өмнөх биологийн дараах биологийн нас нас 17.50% 18-20 20% 20% 18-20 20% 21-25 15% 21-25 26-30 26-30 15.00% 31-35 22.50% 31-35 36-45 36-45 27.50% 20.00% 22.50% 62

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ цагаан сарын өмнөх Зураг 5 өөхний хэмжээ цагаан сарын дараах өөхний хэмжээ 7.50% 5% 10% 0,5-1,5 2.50% 7.50% 12.50% 0,5-1,5 10% 2-2,5 2-2,5 17.50% 3-3,5 15% 20% 3-3,5 15% 22.50% 4-4,5 10% 10% 4-4,5 12.50% 5-5,5 5-5,5 6-6,5 22.50% 6-6,5 7-7,5 7-7,5 Дүгнэлт Судалгаанд хамрагдсан нийт 40 оюутны цагаан сарын өмнөх болон цагаан сарын дараах биеийн жингийнсудалгааг хэмжилтийн аргаар “Karada Scan.701” маркийн биоцахилгаан эсэргүүцэлтаппаратыг ашиглан үзэхэд цагаан сарын өмнөх биеийн жин болон цагаан сарын дараах биеийн жингийн өөрчлөлтийг харьцуулж үзэхэд статистик ач холбогдол бүхий хамааралтай байсан (p<0.01).Цагаан сарын өмнөх BMI болон дараах BMI өөрчлөлт нь статистик ач холбогдол бүхий хамааралтай байв(p<0.838). Өөхний хэмжээ нэмэгдэх тусам биологийн нас нэмэгддэг нь статистик ач холбогдол бүхий хамааралтай байсан (p<0.779). Ном зүй: 1.ВОЗ. Информационный бюллетень N°311, Сентябрь 2006 года. 2.Попова Ю.П., Федорцова Л.Н., Шевякова Л.В., Беюл Е.А. „‟Избыточнаямасса тела в молодом возрасте-фактор риска развитияболезней метаболизма‟‟. // Вопросы питания. - 1989.- № 1. - С. 1-15. 3.Кондратьева Л.В., Бигуаниды в лечении сахарного диабета 2 типа. Современный взгяд на проблему. // Русский медицинский журнал. Том.13.№6.2005.-С305-310. 4.www.who.int 5. WHO expert consultation, Appropriate body-mass index for Asian populations and its implications for policy and intervention strategies. The lancet, Vol 363, January 10, 2004. “СХД-ИЙН ЗАРИМ ХОРООДЫН ЭМ-ИЙН V БҮЛГИЙН НАСТНУУДЫН БИЕ, НИЙГЭМ, СЭТГЭЛЗҮЙН БАЙДЛЫГ ҮНЭЛСЭН ДҮН” Л. Солонгоо Б. Должин, Л.Одгэрэл1 АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль1 Үндэслэл Дэлхийн нийт хүн амын арван хүний хоѐр нь 60 ба түүнээс дээш насны хүн байгаа бол энэ тоо 2050 он гэхэд таван хүн тутмын нэг болох тооцоо гарч байна. Сүүлийн 5 жилийн байдлаар ЧД-ийн 12-р хорооны ахмад настны дундах III-V бүлгийн ахмад настны эзлэх хувь 2012 онд 66,9% байсан бол 2015 онд 74% буюу 7,1%-аар нэмэгдсэн, настанд үзүүлж буй сувилахуйн тусламж үйлчилгээний тоо ихэссэн нь настны амьдралын чанарын хэрэгцээ тулгамдсан асуудал болж буйг харуулж байна. Иймээс настны эрүүл мэнд, нийгэм, сэтгэл зүйн асуудал нь амьдралын шаардлагаас урган гарч байгаа, нийгмийн чухал ач холбогдолтой гэж үзэж байгаа тул энэхүү асуудлыг судлах шаардлагатай боллоо. Судалгааны зорилго 63

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ ЭМ-ийн III - V дугаар бүлгийн настнуудын бие, нийгэм, сэтгэлзүйн асуудлыг асран хамгааллын өнөөгийн байдал, асран хамгаалагчийн ачааллалтай уялдуулан олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн асуумж сорилын дагуу судлан тогтооход оршино. Судалгааны зорилт • Настны бие даах чадвар, өдөр тутмын бүтээлч үйл ажиллагаа, явганаас унах эрсдлийг үнэлэх. • Настны нийгмийн байдлыг судлах, асран хамгаалагчийн ачааллыг үнэлэн тогтоох. • Настны сэтгэц, сэтгэлзүйн байдлыг сэтгэцийн хураангуй сорил, сэтгэл гутрал, сэтгэл түгшилтын сорилоор үнэлэх. • Настныг өвчлөлөөс урьдчилан сэргийлэх болон асран хамгаалагчдад зориулсан практик зөвлөмж боловсруулах. Судалгааны ажлын шинэлэг тал • Настны бие, нийгэм, сэтгэл зүй, асран хамгаалагчийн ачаалал зэргийг олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн стандарт асуумжуудаар үнэлэн судалсан нь сувилагч нарын настны хэрэгцээ шаардлагад тулгууран ажиллах боломжийг нээн олгосоноороо шинэлэг болсон. Судалгааны ажлын таамаглал  ЧД-ийн 12-р хорооны ахмад настнуудын бие даах чадвар, өдөр тутмын бүтээлч үйл ажиллагаа, сэтгэлзүй, нийгмийн асуудлууд учир дутагдалтай, асран хамгаалагч нар ачаалал ихтэй байна. Судалгааны хүрээ ба түүвэр • Судалгааны түүвэр Бид судалгаандаа ЧД-ийн XII хорооны 55-аас дээш насны эмэгтэй, 60- аас дээш насны эрэгтэй ЭМ-ийн III-V бүлгийн ахмад настнуудыг түүврийн аргаар сонгон авч 110 ахмад настан, 42 асран хамгаалагчийг хамруулсан. • Судалгааг авсан хугацаа Судалгааг 2015 оны 3 сарын 1 өдрөөс 2016 оны 4 сарын 01-ны хооронд хийсэн Судалгааны арга зүй  Олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөн батлагдсан тусгай шалгуур сорилуудыг ашигласан: • Настны бие даах чадварыг үнэлэх Катзын сорил (1970 онд Katz S) • Өдөр тутмын бүтээлч ажиллагааг үнэлэх Лавтонысорил (1982 онд Lawton MP) • Явганаас унах эрсдэлийг үнэлэх Морсын сорил (1979 онд Mors M) • Сэтгэл гутралыг илрүүлэх Жавайд Шейх нарын сорил (1985 онд Sheild ) • Сэтгэцийг үнэлэх хураангуй сорил (1975 онд Folstein MF) • Сэтгэл түгшилтийг (1987 онд Спилбергер Ханин) сорилоор • Асран хамгаалагчийн ачааллыг Заритын үнэлгээний сорил (1983 онд Stiven Zarit ) Судалгааны ѐс зүй: • Судалгаанд хамрагдсан настнууд болон настны асран хамгаалагчдаас судалгааны ѐс зүйн зөвшөөрлийн хуудсын дагуу зөвшөөрөл авч баталгаажуулан судалгааг явуулсан. • Судалгааны ажлын ѐс зүйн дүгнэлтийг 2015 оны 03 дугаар сарын 28–ны өдрийн “Шэжиддүг” өрхийн эрүүл мэндийн төвийн ѐс зүйн багаар хэлэлцүүлэн ѐс зүйтэй судалгааны ажил болохыг тодорхойлуулан дүгнүүлсэн. 64

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Үр дүн Судалгаанд 55-59 насны эмэгтэй-6, 60-64 насны эмэгтэй-9 эрэгтэй-4, 65-69 насны эрэгтэй- 15 эмэгтэй-9 , 70-74 насны эрэгтэй-5 эмэгтэй-19, 75-79 насны эрэгтэй-3 эмэгтэй-9, 80-84 насны эрэгтэй- 11 эмэгтэй-12, 85-аас дээш насныхан эрэгтэй- 3 эмэгтэй-5 хамрагдсан байна. Зорилт 1 хүрээнд Бие даах чадварыг үнэлэхэд 64% нь бие даах чадвар алдагдсан 20% нь хэвийн, 16% нь бусдын хараат байдалд байна. Өдөр тутмын үйл ажиллагаанд бусдын тусламж шаардлагатай эсэхийг үнэлэхэд Хооллоход бусдын тусламж шаардлагагүй 73 буюу 66%, бусдын тусламж шаардлагатай 26 буюу 24%, бүрэн хараат 11 буюу 10%тай байна. Хувцаслахад бусдын тусламж шаардлагагүй 35 буюу 32%, бусдын тусламж шаардлагатай 50 буюу 46%, бүрэн хараат 25 буюу 22%тай байна. Усанд ороход бусдын тусламж шаардлагагүй 13 буюу 12%, бусдын тусламж шаардлагатай 68 буюу 62%, бүрэн хараат 29 буюу 26%тай байна. Хөдөлгөөн бусдын тусламж шаардлагагүй 15 буюу 14%, бусдын тусламж шаардлагатай 73 буюу 66%, бүрэн хараат 22 буюу 20%тай байна. Бие засах бусдын тусламж шаардлагагүй 42 буюу 38%, бусдын тусламж шаардлагатай 42 буюу 38%, бүрэн хараат 26 буюу 24%тай байна. Өтгөн шингэнээ гаргах бусдын тусламж шаардлагагүй 20 буюу 18%, бусдын тусламж шаардлагатай 55 буюу 50%, бүрэн хараат 35 буюу 32%тай байна. Өдөр тутмын бүтээлч үйл ажиллагаа Өдөр тутмын үйл ажиллагаанд тусламж шаардлагатай нь 24%, тусламж шаардлагагүй нь 28%, бүрэн бусдын хараат 48% байна. Өдөр тутмын бүтээлч үйл ажиллагааны Лавтоны үнэлгээ Гэрийн ажилд бусдын тусламж шаардлагагүй нь 44%, бусдын тусламж шардлагатай нь 16%, бүрэн хараат нь 40%байна. Хоолоо хийхэд бусдын тусламж шаардлагагүй нь 28%, бусдын тусламж шардлагатай нь 26%, бүрэн хараат нь 46% байна. Хувцасаа угаахад бусдын тусламж шаардлагагүй нь 28%, бусдын тусламж шардлагатай нь 24%, бүрэн хараат нь 48% байна. Эмээ уухад бусдын тусламж шаардлагагүй нь 34%, бусдын тусламж шардлагатай нь 62%, бүрэн хараат нь 4% байна. Утсаар ярихад бусдын тусламж шаардлагагүй нь 52%, бусдын тусламж шардлагатай нь 34%, бүрэн хараат нь 24% байна. Явганаас унах эрсдлийг үнэлэхэд эрсдэлтэй 36%, бага эрсдэлтэй 42%, эрсдэлгүй 22% байна Зорилт 2 хүрээнд Ахмад настаныг асаргаанд байдаг эсэхийг судалгахад асаргаанд байдаггүй нь 56%, асаргаанд байдаг нь 44, байна. Асран хамгаалагчийн ачаалал Асран хамгаалагчийн ачаалалтай байдаг эсэхийг судлахад огт ачаалалгүй-28,6%, бага зэрэг ачаалалтай-51,1%, заримдаа ачаалалтай 20,3%, маш бага ачаалалтай -0% байна. 65

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Настны нийгмийн байдлыг судалсан дүн (тоогоор) Нийгмийн байдлыг судлахад амьдралын баталгаажих түвшин доогуур-25, өрх толгойлсон- 38, ганц бие-14, орон гэргүй-1, амьдралын боломжтой-32 байна. Зорилт 3 хүрээнд Сэтгэл гутралын байдлыг үнэлэхэд сэтгэл гутралд ороогүй-32%, сэтгэл гутралтай-42%, сэтгэл гутралд орох магадлалтай нь- 26% байна. Настны сэтгэл түгшилтийг үнэлэх Настны сэтгэл түгшилтийг үнэлэхэд үргэлж сэтгэл түгшилттэй байдаг нь 44%, ихэнхдээ сэтгэл түгшилттэй байдаг нь24%, хааяа нэг сэтгэл түгшилттэй байдаг нь 12%, хэзээ ч түгшиж байгаагүй нь 20% байна. Настны танин мэдэхүйн чадвар Танин мэдэх чадварыг үнэлэхэд танин мэдэхүйн хүнд алдагдсан нь 25,4%-тай, танин мэдэхүйн чадвар алдагдсан нь 55%-тай, танин мэдэхүйн чадвар хэвийн нь 20%-тай байна. Дүгнэлт 1. Настны бие даах чадварын үнэлгээгээр 64% нь бие даах чадвар алдагдсан, өдөр тутмын бүтээлч үйл ажиллагааны үнэлгээгээр 48% нь хувцас угаах болон өөрөө хоолоо хийж чадахгүй, явганаас унах эрсдлийг үнэлгээгээр 42% бага зэрэг унах эрсдэлтэй байсан байна. 2. Настны нийгмийн байдлыг судлахад 57.2% (63) нь өрх толгойлсон, амьдралын баталгаажих түвшингээс доогуур орлоготой хүмүүс байсан ба асран хамгаалагчдын дийлэнх буюу 51.1% нь бага зэрэг ачаалалтай байна. 3. . Настны сэтгэцийн байдлыг үнэлсэн үнэлгээгээр 55% нь танин мэдэхүйн чадвар алдагдсан, сэтгэл гутралын үнэлгээгээр нь 68% сэтгэл гутралд өртөх магадлалтай буюу сэтгэл гутралтай, 44% нь сэтгэл түгшилтийн 1 зэрэг буюу үргэлж сэтгэл түгшдэг байна. 4. 4. Настныг өвчлөлөөс урьдчилан сэргийлэх болон асран хамгаалагчдад зориулсан настныг асарч сувилахад чиглэсэн практик зөвлөмж боловсруулсан. Санал Бид судалгаанаас гарсан үр дүнгээс ахмад настанд сувилахуйн тусламж үйлчилгээ үзүүлэхэд нэн шаардлагатай саналуудыг нэгтгэн дараах саналыг дэвшүүлж байна. Өрхийн эрүүл мэндийн төвийн түвшинд • Ахмад настан болон асран хамгаалагчдад зориулсан сургалтын өрөө тасалгаагаар хангаж, өөртөө туслах бүлэг нээж ажиллуулах. • Настнуудыг улиралд нэг удаа олон мэргэжлийн багийг урин авчирч урьдчилан сэргийлэх үзлэг шинжилгээнд хамруулах • Настны эрүүл мэндийн мэдлэгийг сайжруулах зорилгоор сайн дурын идэвхтэн, улаан загалмайн гишүүд, гэр бүлийн гишүүдийн оролцоог нэмэгдүүлэх үйл ажиллагааг зохион байгуулах. • Настны хэрэгцээнд тулгуурласан асуудлаар энгийн, ойлгомжтой хэллэг хэрэглэн ном, гарын авлага, зөвлөмж бэлтгэх, хэвлүүлэх ажлыг нэмэгдүүлэх. Чингэлтэйн Эрүүл Мэндийн Төвийн түвшинд • Өрхийн Эрүүл Мэндийн Төвийн сувилагч нарт ахмад настны асаргаа сувилгааны чиглэлээр онолын болон ур чадварын мэдлэг олгох арга зүйгээр ханган ажиллах. 66

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ • Өрхийн Эрүүл Мэндийн Төвөөс ЧЭМТ рүү илгээж байгаа ахмад настнуудад зориулсан гэрийн сувилахуйн цогц тусламж үйлчилгээг үзүүлэх багийг шинээр бий болгох үйл ажиллагааг нэвтрүүлэх. • Өрхийн сувилагчдыг настны мэргэшсэн сувилагчийн мэргэжил олгох сургалтанд хамруулах, мэргэшүүлэх. Шийдвэр гаргагчдын түвшинд • Ахмад настнуудад тохирсон ажлын байрыг бий болгож тэдний амжиргааг дээшлүүлж, санхүүгийн орлогыг нэмэгдүүлэх . • Ахмад настанд зориулсан асаргаа сувилгааны зориулалтын төвтэй болгох. • Ахмад настны ээлтэй орчин нөхцлийг бүрдүүлэх чиглэлээр үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх. • Төрийн болон төрийн бус байгууллагуудын үйл ажиллагаа, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн настны амьдалын чанарыг дээшлүүлэх чиглэлээр төсөлт ажлыг зохион байгуулах 3-5 НАСТАЙ ХҮҮХДИЙН ШҮД УГААХ ДАДАЛ М.Лхагвамаа1 О.Эрдэнэбулган1 Б.Билэгмэдэх1С.Оюунжаргал1Ч.Амаржаргал1Э.Алтанхорол1 Б.Пагам1 Я.Энхжаргал2(Ph.D)У.Баттогтох2(M.M.S)1АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль, ЭСАЗ 4-1 анги 2АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль, НЭМС тэнхим И-мэйл: [email protected] Утас: 99881394 Товч утга Бид энэхүү судалгаагаар хүүхдийн шүд угаах дадалд эцэг эхийн мэдлэгтэй уялдуулан судлахыг зорьлоо. Хүүхдийн шүдээ угаах дадалд эцэг эхчүүдийн хандлага хэрхэн нөлөөлж буй талаар судалсан судалгаа хараахан хийгдээгүй байгаа нь энэ ажлыг хийх үндэслэл болсон юм.Судалгааг нэг агшингийн судалгааны загвараар хийсэн. Бидний судалгаанд нийт 90 эцэг эхчүүд хамрагдсаны 39 нь эрэгтэй (43,3%), 51 нь эмэгтэй (56,7%) байв. Судалгаанд хамрагдсан эцэг эхчүүдийн насыг тодруулахад дунджаар 26-30 насны (30%) хүмүүс байв. Эцэг эхчүүдийн шүд угаах мэдлэг болон хүүхэддээ эзэмшүүлж буй байдал нь статистик ач холбогдол бүхий хамааралтай байсан (p<0.007).Эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ шүдийг эрт угаалгаж эхэлснээр хүүхдийн шүд угаах арга барилд дуртай хандах нь дадал эзэмшихэд нөлөөлдөг болох нь судалгаагаар нотлогдлоо (p=0.041). Түлхүүр үг: Шүд угаах дадал, эцэг эх, мэдлэг Үндэслэл: Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хотод хүн амын дийлэнх буюу 2/3 хэсэг нь төвлөрсөн, ундны усны фторын агууламж стандарт хэмжээнээс бага байдаг зэргээс шалтгаалан хотын хүн амын дундах шүд цоорох өвчний тархалт, эрчим нь хөдөө орон нутгийн хүн амынхаас статистик магадлал өндөр байсан нь тогтоогдсон байна1. Цэцэрлэгийн насны хүүхдийн дундах шүд цоорох өвчний тархалт өндөр байгаа төдийгүй өвчлөлийн түвшин буурахгүй, нэмэгдэх хандлагатай байгаа нь судлаачдын анхаарлыг татсаар байна. Шүд цоорох өвчний тархалт, эрчим 1993 онд 3-5 насанд 78.5%, 2005 онд 4-6 насанд 96.1%, 2007 онд 3-5 насанд 85.0%, 2007 онд 3- 5 насанд 94.3%, 2011онд 5-6 насанд 89% байсан. Өсөлт хөгжлийн эрчимтэй үе болох хүүхэд насанд шүд цоорох өвчин болон түүний хүндрэлээс шалтгаалсан олон төрлийн сөрөг үр дагавар хүүхдийн бие махбодид гардагийг эрдэмтэн, судлаачид дурдсан байдаг2. Шүдээ угаах дадалд хүүхдийг эрт суралцуулснаар эрүүл аж төрөх, эрүүл амьдрахад чухал ач холбогдолтой. Хүүхдийг бага насанд нь шүдээ зөв угаах дадалд сургаж, амны хөндийн эрүүл ахуйн талаар ойлголттой болгох нь чухал. Шүдээ зөв угаах дадалд суралцсанаар амны хөндийн өвчнүүд болох буйлны үрэвсэл, шүд цооролтоос урьдчилан сэргийлэх боломжтой. Эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ амны хөндийд хэрхэн анхаардаг, шүд угаах аргыг хэзээ, хэрхэн яаж сургасан тухай мэдээлэл цуглуулж, эцэг эхийн боловсролын түвшин хүүхдэд хэрхэн нөлөөлж байна3. 67

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Шүд цоорох өвчин нь нийгэмд газар авсаар байгаа тулгамдсан асуудал юм. Дэлхий даяар сургуулийн насныхны 60-90% нь, бараг бүх насанд хүрэгсэд шүд цооролттой бөгөөд энэ байдал ядуу, эмзэг бүлгийнхний дунд бүр их газар авсан байна. ДЭМБ-аас 21-р зуунд шүд цоорох өвчнөөс сэргийлэхэд фторыг хэрэглэх нь нэн чухал болохыг дэмжсэн. “Дэлхийн амны хөндийн эрүүл мэндийн тайлан – 2003 онд фтортой шүдний оог худалдан авах боломж бүрдүүлэх, фторыг хэрэглээнд нэвтрүүлэх хөтөлбөр зэрэг нь ДЭМБ-ын баримтлах тэргүүлэх чиглэл болохыг тэмдэглэжээ. Хүн төрөлхтөн нийтээрээ фторыг хэрэглэх нь маш үр дүнтэй довтолгоо болж, фтор агуулсан шүдний ооны зохистой хэрэглээ бий болсон юм. Вьетнам улсад усыг фторжуулснаар үлэмж хэмжээтэй байсан шүд цоорох өвчнийг багасгаж, олон нийт ч үүнийг маш өндрөөр хүлээн зөвшөөрчээ. Тайланд улсад 2000 оноос эхлэн сүүг фторжуулж эхэлсэн байна. ДЭМБ-аас амны хөндийн өвчлөлөөс урьдчилан сэргийлэх стратегийн дөрвөн чиглэлийг тодорхойлсон нь эрүүл хүн ам болон эрүүл нийгмийг бүтээн байгуулахын төлөө өвчний эсрэг тэмцэх зорилготой юм4. Хүүхэд зургаан нас хүртлээ үе мөчний хөгжил гүйцээгүй, хөдөлгөөний эвсэл суугаагүй байдаг учраас 6 нас хүртэл шүд угаах үүргийг эцэг эх, асран хамгаалагч нь гүйцэтгэж, шүд угаах дадалд хэвшүүлэх нь чухал5. Мөн хүүхдүүдийн шүдээ угаах зуршилд эцэг эхчүүдийн хандлага хэрхэн нөлөөлж буй талаар судалсан судалгаа хараахан хийгдээгүй байгаа нь энэ ажлыг хийх үндэслэл болсон юм. Зорилго: 3-5 настай хүүхдийн шүд угаах дадлыг судлах Зорилт: 1. 3-5 настай хүүхдүүдийн шүд угаах дадлыг эцэг эхийн мэдлэгтэй холбон судална. 2. Хүүхдийн шүд угаах дадалд нөлөөлдөг хүчин зүйлийг судална. Судалгааны хэрэглэгдэхүүн ба арга зүй Судалгааг нэг агшингийн судалгааны загвараар хийсэн. 1-р зорилтын хүрээнд 3-5 настай хүүхдийн эцэг эх, багш нараас нэг агшингийн судалгааны загварыг ашиглан асуумжийн аргаар судалгааг авлаа. УБТЗ-ын 185-р цэцэрлэгийн 3-5 насны хүүхдийн 3 бүлэг ангийг сонгон авч тэдгээрийн 90 эцэг, эхийг хамруулан судалгаа авж мэдлэг, боловсролд үнэлгээ өгсөн. 2-р зорилтын хүрээнд судалгааны дүн шинжилгээнд үндэслэн хүүхдийн шүд угаах дадлыг үнэлсэн. Үр дүн Бидний судалгаанд нийт 90 эцэг эхчүүд хамрагдсаны 39 нь эрэгтэй (43,3%), 51 нь эмэгтэй (56,7%) байв. Судалгаанд хамрагдсан эцэг эхчүүдийн насыг тодруулахад дунджаар 26-30 насны (30%) хүмүүс байв (Зураг 1). 3% 20-25 9% 26-30 31-35 13% 36-40 16% 30% 41-45 46-50 29% Зураг 1. Эцэг эхчүүдийн насны үзүүлэлт (%) 68

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Эцэг эхчүүдийн шүд угаах мэдлэг болон хүүхэддээ эзэмшүүлж буй байдал нь статистик ач холбогдол бүхий хамааралтай байв (p<0.007). Хүснэгт 1 Эцэг эхчүүдийн шүд угаах мэдлэгийн үзүүлэлтээр Үзүүлэлтүүд Тоо Хувь Хангалттай 66 73,30% Дунд 23 25,60% Хангалтгүй 1 1,10% Нийт 90 100% Хүснэгт 2 Үзүүлэлтүүд Эцэг эхчүүд хүүхэддээ шүд угаах талаар заадаг эсэх Тийм Тоо Хувь Үгүй Нийт 87 96,70% 3 3,30% 90 100% Эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ шүдийг эрт угаалгаж эхэлснээр хүүхдийн шүд угаах арга барилд дуртай хандах нь дадал суухад нөлөөлдөг болох нь судалгаагаар нотлогдсон (p=0.041). Хүснэгт 3 Хүүхдүүдийн шүд угааж эхэлсэн насны үзүүлэлт Үзүүлэлтүүд Тоо Хувь 6-10 сар 18 20% 11-18 сар 36 40% 19-26 сар 21 23,30% 27-36 сар 9 10% 37 дээш 6 6,70% Нийт 90 100% Хүснэгт 4 Үзүүлэлтүүд Хүүхдүүдийн шүд угаах сонирхолын үзүүлэлт Маших Тоо Хувь Дунд Дургүй 54 60% Нийт 33 36,70% 3 3,30% 90 100% Хэлцэмж: Бидний судалгаанд нийт 90 эцэг эхчүүд хамрагдсаны үр дүнд эцэг эхчүүдийн шүд угаах мэдлэгийг хүүхэддээ эзэмшүүлж буй байдлыг харьцуулахад (p<0.007) статистик ач холбогдол бүхий хамаарал илэрсэн. Хүүхдийн шүдийг эрт угаалгаж эхэлснээр хүүхэд шүд угаах арга барилдаа дуртай хандах нь (p=0.041) дадал эзэмшихэд нөлөөлдөг болох нь судалгаагаар нотлогдсон. Шүд угаах дадалд хүүхдийг эрт эзэмшүүлсэнээр эрүүл аж төрөх, эрүүл амьдрахад чухал ач холбогдолтой. Хүүхдийг бага насанд нь шүдээ зөв угаах дадалд сургаж, амны хөндийн эрүүл ахуйн талаар ойлголттой болгох нь чухал. Шүд зөв угаах дадалд суралцсанаар амны хөндийн өвчнүүд болох буйлны үрэвсэл, шүд цооролтоос урьдчилан сэргийлэх боломжтой. 69

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Дүгнэлт 1. Эцэг эхчүүдийн шүд угаах мэдлэгийг хүүхэддээ эзэмшүүлж буй байдлыг харьцуулахад(p<0.007) статистик ач холбогдол бүхий хамааралтай байна. 2. Хүүхдийн шүдийг эрт угаалгаж эхэлснээр хүүхэд шүд угаах арга барилдаа дуртай хандах нь(p=0.041)дадал эзэмшихэд нөлөөлдөг болох нь судалгаагаар нотлогдов. Талархал Бидний судалгаа шинжилгээг хийхэд хамтран ажиллаж туслалцаа үзүүлсэн УБТЗ-ын 185-р цэцэрлэг хамт олонд гүнээ талархсанаа илэрхийлж цаашдын ажил үйлс нь өөдрөг ариун байхын ерөөл дэвшүүлье. Ном зүй 1. Болормаа И. Нарантуяа Л. Ундны усны фторын агууламж, шүдний зарим өвчлөлд нөлөөлөх нь.Монголын АнагаахУхаан сэтгүүл; 2003. 2. Дэлгэрцэцэг Ж. Оюунцэцэг Б. Мөнх-Од Ш. Улаанбаатар хотын 3-5 настай ихэр хүүхдийн шүд цоорох өвчний байдал ба өсөлтийн зарим үзүүлэлт. Монголын Анагаах Ухаан сэтгүүл; 2013,4(166) 3. Fawaz Pullishery,corresponding author Ganesh Shenoy Panchmal, and Rekha Shenoy - Parental Attitudes and Tooth Brushing Habits in Preschool Children in Mangalore, Karnataka: 2013 Oct 14. doi: 10.5005/jp-journals-10005-1210 4. ДЭМБ-ын Монгол дахь Суурин төлөөлөгч Доктор Виватын Азийн Шүдний эмч нарын Академийн Чуулганы Олон улсын 10-р Чуулган дээр тавьсан илтгэл.http://www.wpro.who.int/mongolia/mediacentre/speeches/mn/ 5. http://www.mminfo.mn/content/72396.shtml?alias=health\\ СУВИЛАХУЙН СУРГУУЛИЙН ОЮУТНУУДИЙН НӨХӨН ҮРЖИХҮЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН АСУУДАЛД ХИЙСЭН СУДАЛГАА.... Г.Хатанбаатар1Т.Эрдэнэтуяа2 1 АШУҮИС, Сувилахуйн Сургууль Эх барихын 301 анги; 2, АШУҮИС, Сувилахуйн Сургууль хүүхдийн өвчний ахлах багш Erdenetuya.T@mnums edu.mn 99010945  Үндэслэл Эрүүл мэндийн яам 2009 оноос эхлэн нөхөн үржихүйн эрүүл мэндийн эм хэрэгсэл, тэдгээрийн дунд жирэмслэхээс сэргийлэх арга хэрэгслээр хангах хөрөнгийг жил бүрийн төсөвт суулган баталж шаардагдах эм хэрэгслийг захиалан авч байгаа билээ. Ингэснээр 2014 оноос эхлэн НҮБ-ын Хүн амын сангийн ханган нийлүүлэлт зогсоход Засгийн Газар алслагдсан хүн ам, эмзэг бүлгийнхний хэрэгцээг бүрэн хангах нөхцөл бүрдэж байна хэмээн ЭМЯ үзэж байна. Хүний бэлгийн хөгжил нь эхийн хэвлийд байхаас эхлэн насан эцэслэх хүртэл үргэлжилдэг бөгөөд үүнтэй холбоотой хүний бие сэтгэхүйд олон өөрчлөлт гардаг ажээ. Эдгээр өөрчлөлтийг хүн мэдэж байх нь өөртөө итгэлтэй амьдрах, элдэв өвчин эмгэгээс сэргийлэх чадвартай болно. Мөн хувь хүн нөхөн үржихүйн эрхтнүүдээ хайрлан хамгаалах нь ирээдүйд эрүүл саруул эцэг эх болж, аз жаргалтай, сэтгэл дүүрэн амьдрах нэгэн үндэс болно. Манай оюутан залуучууд нөхөн үржихүйн эрүүл мэндийн мэдлэг мэдээлэл хангалттай байдаг ч гэр бүл төлөвлөлтөд чиглэсэн эм хэрэгсэлийг 33.1 хувь нь л хэрэглэдэг гэсэн судалгаа гарсантай холбоотойгоор үүнийг судлан үзэхээр боллоо.  Судалгааны зорилго Бидний судалгааныгол стратеги нь оюутнуудын гэр бүл төлөвлөлт ба ДОХ-н талаарх асуудал юм .  Судалгааны материал, арга зүй Судалгаанд АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургуулийн 2-4 курсийн 145 оюутнуудын хоололтын байдал, холлолтын талаарх мэдлэгийг асуулга анкетийн аргыг ашиглав. Судалгааны материалыг SPSS-20 программ ашиглан боловсруулалт хийв. 70

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ  Үр дүн Судалгаанд 17-22 нас ба түүнээс дээш насны нийт 145 оюутан хамрагдсанаас 1,4 хувь (2) эрэгтэй, 98,4 хувь (143) эмэгтэй оюутан байв. Нийт оюутнуудын29 хувьнь гэр бүлтэй, 22,1хувь нь хүүхэдтэй ба 58,6 хувь нь бэлгийн харилцаанд орсон байна. Судалгаанд хамрагдсан оюутнуудын 53,9 хувь нь 17-21 насандаа бэлгийн харилцаанд орсон байна. Хэдэн хүнтэй бэлгийн харилцаанд орсон бэ гэсэн асуудлаар 36,9 хувь нь хэзээ ч бэлгийн харилцаанд ороогүй,44,8 хувьньнэг хүнтэй, 10,3 хувь нь хоѐр хүнтэй, 2,1 хувь нь 3 хүнтэй, 3,4 хувь нь 4 хүнтэй бэлгийн харилцаанд тус тус оржээ, Сүүлийн бэлгийн харьцаанд орохдоо бэлгэвч хэрэглэсэн үү гэсэн асуултанд 28,3хувьнь хэрэглэсэн, 29хувьнь хэрэглээгүй гэж хариулжээ. Сүүлийн бэлгийн харилцаанд орохдоо жирэмснээс хамгаалах хэрэгслэл хэрэглэсэн үү гэж асуухад 33,1хувь нь тийм, 26,9хувь нь үгүй гэж хариулжээ. ДОХ-н талаар сонсож байсан уу гэж асуухад 87,6 хувь нь тийм гэж хариулжээ. ДОХ-н халдвараас хэрхэн сэргийлэх талаар танай сургуульд хичээл болон яриа хийсэн үү гэж асуухад 71хувьнь тийм гэж хариулжээ. Эцэг эх асран хамгаалагчтайгаа ХДХВ/ДОХ-н талаар ярилцаж байсан уу гэсэн асуултанд 35,9хувь нь тийм, 63,4хувь нь үгүй гэж хариулжээ. Дүгнэлт Нийт судалгаанд орсон оюутнуудын талаас илүү хувь бэлгийн харьцаанд орсон байна. Эдгээр судалгаанд хамрагсан оюутнуудаас бэлгийн харицаанд орохдоо 29хувь нь бэлгэвч хэрэглээдэггүй ба31,1хувь нь жирэмснээс хамгаалах эм хэрэгслэл хэрэглэдэггүй байна. ДОХ-н тухай болон түүнийхалдвараас яаж сэргийлэх талаарх мэдлэг 80 орчим хувьтай байна. Ном зүй: 1. “Нөхөн үржихүйн эрүүл мэндийн судалгаа” 2008 он 2. “Улс орны байдлын тойм үнэлгээ” 2010 он 3. “Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийг 2010-2014 онд хөгжүүлэх бодлого” 4. “Нөхөн үржихүйн эрүүл мэндийн үзүүлэлт” 2009 5. “Эхийн эндэгдлийг буурулах асуудалд” баруун бүсийн эх нярайн эрүүл мэнд бага хурлын тайлан, Б. Жав 2008 он 6. “Эх нярайн эрүүл мэндийн стратеги” 2011-2015 он ГУЯНЫ УРД ТАЛЫН БУЛЧИНГИЙН ЧАНГАРАЛ НЬ НУРУУНЫ ӨВДӨЛТӨНД НӨЛӨӨЛӨХ НЬ А.Минжмаа1 , Г.Цэнд1 , З.Мөнхзул1, Б.Болортуяа1, Д.Батлхам2 1Сувилахуйн сургууль, Хөдөлгөөн засалч-4 2АШУҮИС,Сувилахуйн сургууль Судалгааныүндэслэл:Дэлхий дахинд нурууны өвдөлт нь хүн амын дунд ихээр тархаж байна.Манай оронд хийсэн судалгаанаас харахад нурууны өвдөлт нь хүн амын дунд өргөн тархсан бөгөөд 10 хүний 9 нь амьдарлынхаа туршид их болон бага хэмжээгээр нурууны өвдөлтөнд өртдөг байна.Нийт нурууны өвдөлтийн 85 орчим хувийг булчингийн чангарал хатуурал хэт ачааллын улмаас үүссэн өвдөлт эзэлдэг. Үүнээс үндэслэн гуяны урд талын булчингийн чангарал нь нурууны өвдөлтөнд нөлөөлж байгааг судлах. Түлхүүр үг:Quadriceps femoris tightness low back pain Судалгааны зорилго:Гуяны урд талын булчингийн (Quadriceps femoris) чангарал нь нурууны өвдөлтөнд нөлөөлж байгааг судлах. Судалгааны зорилт:Гуяны урд талын булчингийн чангарал нурууны өвдөлтөнд хэрхэн нөлөөлж байгааг олж илрүүлэх. Судалгааны арга зүй: Бид судалгаандаа нурууны өвдөлттэй эрэгтэй, эмэгтэй нийт 20 оюутанг хамруулсан.Дундаж наслалт 18-25 насны хүмүүсийг хамруулсан.Нурууны булчингийн чангарлаас үүдэлтэй өвдөлтийн шинж тэмдэг нь хэсэг газарт/бүсэлхийорчим/ чилж өвдөнө гэсэн зовиуртай оюутнуудыг судалгаандаа хамруулна.Судалгаанд оролцогчдыг 71

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ heel buttock сорилооргуяны урд талынбулчингийн чангарлыг хэмжсэн.Хэмжилтийг хийхдээ оролцогчийг доош нь харуулж хэвтсэн байрлалд өвдгөөр нугалан өсгийнөөс хөл өгзөг хүрэх зайг хэмжинэ.Мөн оролцогчдыг өвдөлтийг үнэлэх үнэлгээ (VAS)-аар үнэлсэн. Хэрэглэгдэх зүйлс:  Туузан метр  Гонометр  VAS хуудас Судалгааны үр дүн: Хүснэгт 1. Гуяны урд талын булчингийн чангарал нурууны өвдөлтөнд нөлөөлж буйг судалсан үр дүн. № Үзүүлэлт Баруун талын гуяны Зүүн талын гуяны урд талын булчингийн урд талын урт булчингийн урт 1 Өвдөлт (VAS) R=0.757* R=0.857* Тайлбар: *. Статистикийн ач холбогдол бүхий зөрүү р< 0.05 түвшин. Хэлцэмж: Гуяны урд талын булчин нь өвдөгний үеэр тэнийлгэх үүрэгтэй боловч аарцаг яснаас холбогдох тул түнхний үеэр нугалахад оролцоно.Иймээс гуяны урд талын булчин чангарч буруу төрх байдалд орсноор нурууны өвдөлт үүсч байна. Дүгнэлт: Нурууны өвдөлттэй оюутнуудад гуяны урд талын булчингийн чангаралгийн чангаралыг хэмжихэд гуяны урд талын (Quadriceps) булчингийн чангарал ихсэх тусам өвдөлтийн зэрэг өндөр гарч байна. Ном зүй: 1. Deyo RA, Weinstein JN. Low back pain. N Engl J Med. 2001 Feb 1;344:363–370. [PubMed] 2. Koes BW, van Tulder MW, Ostelo R, Kim Burton A, Waddell G. Clinical guidelines for the management of low back pain in primary care: an international comparison. Spine. 2001 Nov 15;26:2504–2513. [PubMed] ДӨНГӨЖ ТӨРСӨН НЯРАЙН ИХЭС ХҮЙН МОРФОМЕТРИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТИЙГ СУДАЛСАН НЬ 1 Х.Баасансүрэн 1Б.Ариунжаргал1Э.Нямжаргал1Ч.Оюунчимэг 2 Я.Оюунбилэг 1 АШУҮИС Сувилахуйн сургуулийн эх барихын бакалаврын ангийн оюутан 2 АШУҮИС Сувилахуйн сургуулийн Эх барихын тэнхимийн багш Судалгааны үндэслэл: Ихэс хүйньжирэмснийхугацаандураг- ихэсийнцусныэргэлтийгхангаж, ургийнхэвийнөсөлтхөгжилт, үйлажиллагаагдэмжин, эхийгурагтайхолбожбайдагжирэмсэн үеийн хамгийн чухал чухалэрхтэнюм. Ихэсэхийнбиеэсүрхөврөлдхүчилтөрөгч, шимтэжээл, даавар, эмийн бодисзэргийгдамжуулжхүргэх ба ялгаруулсанхаягдалбодисыгзайлуулах 72

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ зэргэр бодисын солилцоонд оролцдог байна.Мөн төрөл бүрийн дааварялгаруулж, үрхөврөлболонургийнхэвийн өсөлт хөгжилтөнд нөлөөлөхийн зэрэгцээ температурыгэхийнбиеийн халуунаасарайөндөрбайлгана. Ихэсурагтамьдрахадньшаардлагатайбиологийнбүхнөхцлийгхангажөгдөгньорчинүеийнсэхээн амьдруулахтасгийнбүхтөхөөрөмжөөсогтдутахгүй.Эхийнхэвлийдэххүүхэдхүйнсудсуудаардамж ууланихэстэйхарьцажбайдаг.Гүйцэдтээлттэйнярайнхүйнурт 55-65 см, голчнь 1 - 2 смбайхбөгөөдихэсийнурагталдихэвчлэнтөвдхэсэгтньбэхлэгдсэнбайдаг.Хүйньхүйнсудаснууд ыгмеханикгэмтлээсхамгаалан, умайдахьургийнхөдөлгөөнийгчөлөөтэйбайлгахынзэрэгцээурагихэсийнхоорондхүчилтөрөгч, нүүрсхүчил, стеройдуудболонбусаднэгдлүүдийгзөөвөрлөдөг.Эх,нярайнантропометрийнүзүүлэлт, ихэс ба хүйн морфометрийн үзүүлэлтийн хоорондын хамаарлыг судалж төрсөн нярайн өвчин эмгэгт өртөх эрсдлийг эрт илрүүлэх боломжтой талаар эрдэмтэд бичсэн байдаг. Түлхүүр үг: Ихэс хүй, морфометр, ихэс ургийн коэффициент, төрөлт Судалгааны зорилго: Нярай хүүхдийн ихэс хүйн морфометрийн үзүүлэлтэнд судалгаа хийж нярайн эмгэг байдлыг эрт илрүүлэх боломжийг судлах зорилготой. Судалгааны зорилт: 1. Дөнгөж төрсөн нярайн ихэс хүйн морфометрийн үзүүлэлтийг судлах 2. Хэвийн ба эмгэг төрөлт бүхий эхчүүдийн ихэс ургийн коэффициентийг харьцуулах 3. Дөнгөж төрсөн нярайн Апгарын баллын үнэлгээг ихэс хүйн морфометрийн үзүүлэлттэй харьцуулан судлах Судалгааны арга аргачлал: Нийслэлийн “Хүрээ” амаржих газарт төрсөн 98 эх, нярайд судалгаа хийв.Нийт 3 бүлэг бүхий 24 асуулттай асуумж боловсруулан мэдээллийг цуглуулан кодолсон. Төрсний дараа ихсийг бэлтгэсэн тавиур дээр авч ихсийн диаметрийн хамгийн их хэмжээ, ихсийн зузаан, ихсийн бүрэн бүтэн байдал, ихсийн өөрчлөлт, хүйн урт,диаметр, хүйн судасжилт, хүйн эмгэг зэргийг үнэлэн баталгаат жингээр ихсийг жинлэн мэдээллийг хөтлөн баримтжуулав. Дөнгөж төрсөн нярайг 1 минутын дотор Апгарын баллаар үнэлж тэмдэглэсэн. Нярайг төрсний 2 цагийн дараа жинлэн уртыг хэмжсэн. Ихэс, нярайн хэмжилтийн үзүүлэлтийг ашиглан ихэс ургийн Коэффициентийг тодорхойлон судалж судалгааны үр дүнг SPSS 21 программ, Windows Excel 2008 программыг ашиглан статистик боловсруулалт хийж дүгнэлт гаргасан болно. Судалгааны үр дүн: 1.Судалгаанд хамрагдсан нийт эхчүүдийн жирэмслэлтийн явцыг судлахад жирэмсний эрт үед зулбахаар завдах, ханиад томуу хүрэх, жирэмсэн үеийн үтрээний үрэвсэл, ургийн ус эрт гарсан зэрэг эмгэгүүд давамгайлан илэрч байна. 73

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ 35.00% 31.63% 30.00% 28.57% 25.00% 19.38% 20.00% 15.00% 11.22% 10.00% 8.16% 5.00% 3.06% 0.00% Зулбахаар Жирэмсэн Жирэмсэн Хүй нь УОШ гарсан Уош ногоон завдсан үед ханиад үеийн хүрсэн үтрээний хүзүүгээ гарсан үрэвсэл ороосон Төрөх үеийн нярайн антропометрийн үзүүлэлтийг авч үзэхэд : Descriptive Statistics N Minimum Maximum Mean Std. Deviation Huuhdiin_jin 98 2450.00 5400.00 3514.59 485.57155 18 jir_hugatsaa 98 35.00 41.00 1.27829 huuhed_undur 98 46.00 56.00 39.0714 1.83443 Valid N 98 51.2959 (listwise) Дөнгөж төрсөн хамгийн том жинтэй нярай 5400 г байсан ба түүний эхийн жин 146 кг байсан. Нярайн дундаж жин 3514.59 г байна.Хүүхдийн жинг эхийн биеийн жин, өндөртэй хэрхэн хамааралтай байгааг судлан үзэхэд сул хамааралтай буюу р<0.01 байна. Хүй ихсийн морфометрийн үзүүлэлтүүдийг судалж үзэхэд ихсийн дундаж хэмжээ 716 г, хүйн уртын дундаж нь 57.4 байгаа нь стандарт хэмжээнээс харьцангуй их байгаа ньанхаарал татаж байна. 74

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Descriptive Statistics N Minimum Maximu Mean Std. m Deviation ihsiin_jin 98 480.00 1340.00 716.1224 155.75975 ihsiin_zuzaan 98 1.00 3.40 2.3092 .53748 ihsiin_diametr 98 15.00 24.00 19.1224 1.68232 huin_urt 98 42.00 98.00 58.0122 8.54565 huin_diametr 98 1.00 2.00 1.4337 .18883 apgarn_bal 98 3.00 9.00 7.0204 .87319 Valid N (listwise) 98 Жирэмсний хожуу хордлоготой эхчүүдэд ихсийн жингийн өөрчлөлт илүү илэрч байгаагаас гадна жирэмсний хугацаа, жирэмсний хожуу хордлого 2-ын хамаарал р<0.082 буюу хүчтэй хамааралтай байна Correlations jir_hugats ihsiin_jin ihsiin_zuza ihsiin_diam hojuu_hordlo aa an etr go Pearson 1 -.052 .070 .087 .177 jir_hug Correlation atsaa Sig. (2-tailed) .608 .496 .394 .082 N 98 98 98 98 98 Pearson -.052 1 .510** .625** -.184 ihsiin_j Correlation .608 .000 .000 .070 in Sig. (2-tailed) N 98 98 98 98 98 .070 .510** 1 .391** .044 ihsiin_ Pearson zuzaa Correlation .496 .000 98 .000 .669 n Sig. (2-tailed) 98 98 .391** 98 98 N 1 .087 .625** .000 -.050 Pearson 98 98 ihsiin_ .394 .000 .624 98 98 98 Correlation diamet Sig. (2-tailed) r N Pearson .177 -.184 .044 -.050 1 hojuu_ Correlation 98 hordlo .082 .070 .669 .624 98 98 98 98 Sig. (2-tailed) go N **. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). Корреляцийнкоэффициентүүдийгхарахад,ихсийн жинхүйнурт хоѐрынхооронддундэерэг (r=0.46) P<0.01 хамааралтайбайна. 75

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Correlations ihsiin_jin huin_urt Pearson 1 .467** Correlation .000 ihsiin_jin Sig. (2-tailed) N 98 98 Pearson .467** 1 Correlation .000 huin_urt Sig. (2-tailed) N 98 98 **. Correlation is significant at the 0.01 level (2- tailed). Ихсийн жиннярайнжин хоѐрынхооронддундзэргийнэерэг (r=0.60) Р0<.01 хамааралтайбайна. Correlations ihsiin_jin Pearson ihsiin_jin Huuhdiin_ji Correlation n Sig. (2-tailed) 1 .608** .000 N 98 98 Pearson .608** 1 Correlation Huuhdiin_ji .000 n Sig. (2-tailed) N 98 98 **. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). Хүйн морфометрийн үзүүлэлтийг дөнгөж төрсөн нярайн Апгарын баллын үнэлгээнд харьцуулан судлахад хүйн диаметр хэдий чинээ өөрчлөлттэй байна төдий чинээ Апгарын баллын үнэлгээнд нөлөөлөх хандлагатай болохыг доорх үр дүнгээс харагдаж байна. ANOVA Sum of df Mean F Sig. Squares Square Between 345.200 6 57.533 .777 .590 Groups 6738.525 huin_urt Within Groups 91 74.050 Total 7083.725 97 .066 1.953 .081 Between .395 6 .034 huin_diamet Groups 3.064 91 r Within Groups 76

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Total 3.459 97 .479 1.219 .304 Between 2.873 6 .393 Groups huin_zangila 35.749 91 Within Groups 38.622 97 Total Ихсийн диаметрийг хүүхдийн жинтэй харьцуулахад Correlations ihsiin_diamet Huuhdiin_ji rn Pearson 1 .480** ihsiin_diamet Correlation .000 r Sig. (2-tailed) N 98 98 Pearson .480** 1 Correlation .000 Huuhdiin_jin Sig. (2-tailed) N 98 98 **. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). Жирэмсний хордлоготой эхчүүд болон жирэмсний хэвийн явцтай эхчүүдийн ихэс ургийн коэффициентийг харьцуулан судлахад: Ихэс ургийн коэфициентийг тодорхойлохдоо “ИУК= ихсийн жин / ургийн жин” томьѐогоор тодорхойлдог ба хэвийн үед гүйцэт тээгдсэн жирэмсэнд 0.11- 0.19 байх ѐстой. Жирэмсний хожуу хордлоготой эхчүүдийн ИУК нь хэвийн бус буюу 0.20 дээш тодорхойлогдож байгаа нь ихсийн жингийн өөрчлөлт, улмаар ихсийн цусны эргэлтийн хямралтай шууд хамааралтай юм. Жирэмсний явц Давтамж хэвийн ИУК 32 Хэвийн бус Жирэмсний эрт 19 19 / 13 / 40.65%/ хордлого 47 59.35%/ 12 / 63.1%/ Жирэмсний хожуу 7 / 36.9%/ хордлого 18 /38.2 %/ 29 / Хордлогогүй 61.8%/ Descriptive Statistics Mean Std. N Minimum Maximu Deviation UIK m .2041 .03431 Valid N 98 .14 .33 .1 (listwise) 98 77

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Судалгааны дүгнэлт: 1. Дөнгөж төрсөн нярайн ихэс хүйн морфометрийн үзүүлэлтийг судлахад нярайн жин болоод ихсийн жин, хүйн уртын хэмжээ ихсэх хандлагатай байна. 2. Хэвийн ба эмгэг төрөлт бүхий эхчүүдийн ихэс ургийн коэффициентийг харьцуулан судлахад жирэмсний хожуу хордлоготой жирэмсэн эхчүүдийн ИУК нь хэвийн бус тодорхойлогдож байгаа нь уг эмгэг нь ихсийн цусны эргэлт болон ихсийн морфометрийн өөрчлөлтөнд нөлөөлж байгаа нь харагдаж байна. 3. Хүйн диаметр болон хүйн уртын хэмжээ нь төрсөн нярайн Апгарын баллын үнэлгээтэй шууд хамааралтай байсан ба энэ нь ургийг хүчилтөрөгчийн дутагдалд хүргэх шатгаан болж болох юм. Ном зүй 1. Salafia, C. and Vintziloes, A. M. (1999) Why all placentae should be examined by a pathologist. American Journal of Obstetrics and Gynaecology 2. Н. М. Ташматова, Н. Т. Алексеева, С. В. Клочкова, МОРФОЛОГИЧЕСКИЕ ХАРАКТЕРИСТИКИ ПЛАЦЕНТЫ В УСЛОВИЯХ ВОЗДЕЙСТВИЯ ФОРМООБРАЗУЮЩИХ ФАКТОРОВ2015 3. Журналанатомии и гистопатологии. – 2015. 4. Т.Эрхэмбаатар нар, Эх барих, сурах бичиг.БСШУЯ.ЭМСЯ 2015 он ЖИРЭМСЭН ЭХИЙН АНТРОФОМЕТРИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТ БОЛОН УРГИЙН ЖИНГИЙН ХООРОНДЫН ХАМААРЛЫГ СУДЛАХ НЬ Айсулу1, Болормаа1, Хоролгарав1, Пүрэвдулам1 Я.Оюунбилэг2 1 АШУҮИС Сувилахуйн сургуулийн эх барихын бакалаврын ангийн оюутан 2 АШУҮИС Сувилахуйн сургуулийн Эх барихын тэнхимийн багш Судалгааны үндэслэл: Эхбарихуйнпрактиктжирэмсэнэхчүүдийнбиеийн өндөр, жинумайнѐроолынөндөр, хэвлийнэргэнтойронзэргийгхэмжиххэлбэрээрантропометрийнаргыгуламжлалболгонх эрэглэжирсэнанагаахухааныэмнэлзүйнсалбарюм.Антропометрийнүзүүлэлтбүрньжир эмсэн, төрөлтийнтавилангтодорхойлоходачхолбогдолтой.Хэвлэлдмэдээлснээрургийнжингур ьдчилантодорхойлохолонаргуудбайгааболовчөнөөгхүртэлэнэасуудалнэгэнмөрийнбо лжчадаагүйбайна. Ургийнжингурьдчилантодорхойлохаргуудындотроосхарьцангуйтүгээмэлхэрэгл эгддэгньИ.Ф.Жорданиа, З.И.Якубов, А.В.Рудаковзэрэгаргуудбайна.Сүүлийнжилүүдэдгадаадынзаримсудлаачидургийнжин гтодорхойлохаргаасгаднаургийнжин, эхийнантропометрийнүзүүлэлтүүдтухайлбалэхийнжин, өндөр, ургийнжингийнхоорондтодорхойхамааралбайгааэсэхэданхаарлаахандуулжбайна. В.В.Давидова /1967/ А.А.Добровольский /1970/, З.Б.Юдина, Н.А.Кавернинксий /1982/ нарынсудалгаагаарургийнжин, 78

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ жирэмсэнэмэгтэйнөндрийнхоорондтодорхойхамааралбайгааньажиглагдсан.Өөрөөрх элбэлэхийнөндөрнэмэгдэхтусамургийнжинөсчбайсанбайна.А.А.Добровольский /1970/ судалгаагаархэтөндөр /180см-ээс дээш/ эмэгтэйчүүдэдургийнжингийнөсөлтийнхарьцаабуурч, хэтнамхан /146 см-ээсдоош/ эмэгтэйчүүдэдургийнжингийнхарьцаанэмэгдэххандлагатайбайсанбайна. Судалгаанызорилго: Жирэмсэнэхчүүдийнжин, өндөрболонтөрсөннярайнжингийнхоорондхамааралбайгааэсэхийг тогтоох Судалгааны зорилт: 1. Жирэмсэн эхчүүдийн антропометрийн үзүүлэлтүүдийг тодорхойлох 2. Эхийн нас ургийн жин 2-ийн хоорондын хамаарлыг судлах 3. Анхан ба давтан төрөлтөөс ургийн жин хамаарах нь 4. Эхийн биеийн жин, өндрийн үзүүлэлтээс ургийн жин хэрхэн хамаарч байгааг тогтоох Судалгааны аргазүй: Нийслэлийн II амаржихгазарт төрсөнэхчүүдийгхамруулсан. Тээлтийнхугацаагүйцсэн, хэвийнявцтай, нэгурагтайанхан ба давтан төрөгчийг хамруулж, тэдгээрээстөрсөнэрхтэн тогтолцооны ямар нэг гажхөгжилгүй, ургийнбүтэлтгүй, өсөлтбаригдаххамшинжилрээгүй, толгойтүрүүлсэнбайрлалтай, хэвийнтөрсөн98нярайгсонголоо. Судалгаанд нэмэлт материал болгон төрөлтийн түүх, нярайнтүүхийг ашигласан. Судалгааны үр дүн: Судалгаанд оролцсон эхчүүдийн антропометрийн үзүүлэлтийг судалж үзэхэд :Нөхөн үржихүйн насны эмэгтэйчүүдийн дундаж биеийн жин 71.5 кг өндрийн дундаж үзүүлэлт нь 161.3 см, биеийн жингийн индекс нь 27.4 байв.Гадаадынсудлаачидтайхарьцуулахадманайэмэгтэйчүүдийндундажөндөрхарьца нгуйнамханбайгааньажиглагдлаа. Descriptive Statistics N Minimum Maximum Mean Std. Deviation jin 98 54.00 149.00 71.5612 12.64020 undur 98 146.00 180.00 161.3980 7.01212 BIM 98 .21 .04571 Valid N (listwise) 98 .55 .2748 Эхийн наснаас ургийн жин хамаарч болохыг судлахад : Жирэмсэн эхийн дундаж нас 28.8 байгаа ба эхийн нас, хүүхдийн жингийн хамаарал 0.377 буюу статистик ач холбогдол илэрсэнгүй. 79

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Descriptive Statistics Mean Std. Deviation N Minimum Maximum nas 28.8367 6.31590 Valid N (listwise) 98 17.00 44.00 98 Харин эхийн биеийн өндөрийн үзүүлэлтийг хүүхдийн биеийн жинтэй харьцуулахад р=0.021 буюу өндөр нь хүүхдийн биеийн жингээс хамаарч болох статистик ач холбогдол бүхий үр дүн гарсан байна. Эхийн биеийн жин хүүхдийн жин 2-ын хоорондын хамаарал нь р=0.01 статистик сул хамааралтай харагдаж байна .Correlations Pearson Correlation undur Huuhdiin_jin 1 .231* undur Sig. (2-tailed) .021 N 100 100 Pearson Correlation .231* 1 Huuhdiin_jin Sig. (2-tailed) .021 N 100 100 *. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed). Анхан төрөгчэхчүүдийнбиеийнжинөндрөөс, ургийнжинхэрхэнхамаарчболохыгрегрессийншинжилгээгээрдүгнэж, эдгээрүзүүлэлтүүдийнхамааралхэрхүчтэйгкорреляцийнкоэффициентээрньшалгажүзэ в. Судалгаандхамрагдсанэхчүүдийнөндрийг 146- 180смхоорондавчтухайнөндөртэйэхчүүдээстөрсөнхүүхдүүдийндундажжингтооцожүзэ хэдкорреляцийнкоэффициент 0,63396байна. Хэлцэмж: Судалгаанызаримүрдүнгээсдурдахадэхийннаснярайнжиндэерэгээрнөлөөлдөгб аугахиунөлөөньэхийннаснэмэгдэхийнхэрээрбуурдаг, төрөлтийнтоо (хэддэхтөрөлтболох) бахүүхдийнжинхоорондооэерэгхүчтэйкоррелиацихамааралтайболохньтогтоогдсон.19 99-2002 онд Massachusetts ба Connecticut мужидтөрсөн 358 мянганхүүхдийгхамруулансудалжээ.Нярайнжин, эхийноршинсуудагхаяг, эцэг, эхийнхньнас, арьсөнгө, гэрбүлтэйэсэх, боловсрол, архи, тамхижирэмсэнийхугацаандаахэрэглэсэнэсэх, тээсэндолоохоног, нярайнхүйс, хүндрэлтэйтасагттөрсөнэсэх, төрөлтийндугаарзэрэгтоонмэдээллийгашигланграфикшинжилгээ, харьцуулалтынаргаарсудалжээ. АНУ-ынКолумбынихсургуулийнсудлаачС.Маклеод, Ж.Кейллинар 1981 ондтөрсөн 36 мянганнярайнжинболонэхийннасныхоорондынхамаарлыгсудалсанбайдаг. Судалгааныүрдүндэхийннаснэгээрнэмэгдэхэдхүүхдийнжиндунджаар 45 80

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ граммаарнэмэгддэггэжгарсан.Мөнэхийнтөрөлтийнтообанасньхоорондооөндөркоррел яцхамааралтайболохыгтогтоосонбайна. Судалгааны дүгнэлт : 1. Ургийнжин, эхийнөндрөөсхамаарахкорреляцийнкоээффициент ч=0,58345байгааньэдгээрүзүүлэлтүүдхоорондоошуудхамааралтайбайна. 2. Ургийнжин, эхийндундажжингээсхамаарахкорреляцийнкоэффициент ч=0,51716байгааньэхийнжинургийнжингийн хоорондтодорхойшүтэлцээтэйбайгааньхарагдав. 3. Ургийнжинньэхийнжин, өндрөөсхамаарахболовчкорреляцийнкоэффициентээсхарахадэхийнөндрөөсха маараххамааралилүүхүчтэйбайна. Ном зүй: 1. http5//www.aafp.org/afp/ Ургийн жингийн өсөлтийн муруй 2. institute of Medicine. Weight gain during pregnancy Washing-ton, DC:National Academies Press; 2009 В.Е. 3. Т.Эрхэмбаатар нар, Эх барих, сурах бичиг.БСШУЯ.ЭМСЯ 2015 он 4. Э.К. Айламазяна, В.Н. Серова, Г.М. Савельевой, Раджинского.Акушерство, 2013 ОХИДЫН ЖИРЭМСЛЭЛТ БА ҮР ХӨНДӨЛТ Д.Аман1, Ж.Буяннэмэх1, П.Цэцэгмаа2 1АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургуулийн Эх барихуйн 304, 2АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургуулийн Эх барихын багш, E-mail: [email protected], Утас: 89915771 Түлхүүр үг: Үр хөндөлт, охид, жирэмслэлт Судалгааны үндэслэл: ДЭМБ-ын 2014 оны статистик үзүүлэлтээр жил бүр ойролцоогоор 16сая өсвөр насны охид төрдөг бөгөөд түүний 1сая орчим нь 15-аас доош насны охид байна. Тэдгээрийн ихэнхи нь хөгжил буурай болон хөгжиж байгаа орнуудад амьдарч байна. Жил бүр 15-19 насны 3сая охид аюултай үр хөндөлт хийлгэдэг гэсэн судалгаа байдаг. Харин Монгол оронд дотоодын Төрийн бус байгууллагаас 2013 онд явуулсан судалгааны үр дүнгээс үзэхэд өсвөр насны 2700 охид төрсний 50% нь боловсролгүй, 25% нь санхүүгийн чадавхгүй байсан гэжээ. 2008 оны Хүн амын НҮЭМ-ийн судалгаанд хамрагдсан эмэгтэйчүүдийн 1/3 нь 19 ба түүнээс доош насандаа бэлгийн харилцаанд орсон, 15-19 насны охидын анхны төрөлтийн дундаж нас 17.8 байжээ. Мөн 15-19 насны охид дор хаяж нэг удаа аргагүй байдлын улмаас үр хөндүүлж байсан гэж хариулсан байна.ЭМЯ-ны үзүүлэлтээр нийт үр хөндөлт хийлгэсэн эмэгтэйчүүдийн 7%-ийг 20-иос доош насны охид эзэлж байгаа бөгөөд 2007-2011 онуудад энэхүү үзүүлэлтийн түвшин тогтмол өссөн байна. Үр хөндүүлсэн эмэгтэйчүүдийн 40% нь үр хөндөлтийн өмнөх зөвлөх үйлчилгээг авсан бол 80% нь үр хөндөлтийн дараах зөвлөх үйлчилгээнд хамрагджээ. Гэвч үр 81

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ хөндөлтийн дараах ЖСАХ-ийн хэрэглээний түвшин өсвөр насны охидын (40%) хувьд бусад насны бүлгүүдтэй харьцуулахад харьцангуй доогуур үзүүлэлттэй (>70%)гарсан байна. Энэхүү судалгаа нь өсвөр насны охидын жирэмслэлт үр хөндөлтөөртөгссөн тохиолдлыг судлахад оршино. Судалгааны арга зүй: Бид энэхүү судалгааг бодит баримтанд тулгуурлан дескриптив аргаар хийсэн басудалгаанд хувийн хэвшлийн нэг эмнэлэгийг санамсаргүй түүврийн аргаар сонгон авч, тус эмнэлэгт хандан үр хөндөлт хийлгэсэн 16-19 насны охидын талаарх 19 баримтан дээр дүгнэлт хийсэн болно. Судалгааны үр дүнгийн тайлбар Манай судалгаанд 19 охин үр хөндүүлсэн байсан бөгөөд тэднийг нийгмийн байдлаар нь авч үзэхэд 73,6% нь оюутан байв. Нийгмийн байдал 0 10.5% 15.8% Сурагч 73.6% Оюутан Ямар нэг ажил эрхэлдэг Мөн тэдгээр охидын үр хүндүүлсэн шалтгааныг нь үнэлэхэд нийгмийн байдал, ар гэрийн гачигдлын шалтгаан зохилж байлаа. Үр хөндөлтийн шалтгаан |Давхардсан тоогоор| 20 15 10 5 0 Ар гэрийн Гэрлээгүй Тохиолдлын Бусад Нийгмийн байдал гачигдал 82

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Охидын дундаж нас нь18.4±0,1 байна. Мөн үр хөндөлтийн дараах үеийн зөвлөгөө тусламжийг зөвхөн “Зөвлөгөө өгөв” гэсэн үгээр тодорхойлох нь охидод бүрэн дүүрэн мэдээлэл зөвлөгөө өгч чадсан эсэх нь тодорхойгүй байна. Хэлцэмж: Манайулсынхүнамын 51.4 хувийгэмэгтэйчүүдэзэлдэг бөгөөдтэдний 17.4 хувийгөсвөрнасныохидэзэлдэгбайна.Тухайн жилд нөхөнүржихүйннасны 69853 эмэгтэйтөрсөн батэдний 2699(3.86%)нь 15-19 насныохидбайжээ. Жилд 5000 орчимөсвөрнасныохиджирэмсэлсний2000 орчимньүрхөндүүлж, үлдсэнньхүүхдээтөрүүлдэггэсэнхамгийнсүүлийнүеийнсудалгааныдүнбайгаа ба харин бидний судалгаагаар тус эмнэлэгт хандсан 19 өсвөр насны жирэмсэн охид 100% үр хөндүүлсэн байлаа. Өсвөр насны охид жирэмсэлж, төрөх нь сөрөг үр дагавар ихтэй байдаг.Тухайлбал: Сургууль завсардах, боловсролгүй болох, ажилгүйдэл гэх мэт. Нэгэн судалгаанд жирэмслэж, төрсөн охидын 95% нь ажилгүй байсан гэжээ. Мөн түүнчлэн өсвөр насны охид нөхөн үржихүйн эрүүл мэндийн талаар мэдлэггүйгээсээ болоод хүсээгүй жирэмслэлтэд өртөж, үр хөндүүлэх байдал нэмэгдсэн гэсэн байна. Гэтэл бидний судалгаанд охидод үр хөндөлтийн дараах зөвлөгөө мэдээлэлийг хэр үр дүнтэй өгсөн эсэх нь тодорхойгүй байна. Дүгнэлт Өсвөр насны охид НҮЭМ-ийн талаар тодорхой ойлголт мэдлэг дутмаг, гэр бүл болон нийгмийн байдал нөлөөлж, хүсээгүй жирэмслэлтэнд өртөснөөс тэдний дийлэнх хувь нь үр хөндөлтөөр төгсөж байна. Иймээс бид охидын үр хөндөлт түүний зөвлөгөө мэдээллийн асуудал дээр дараах зөвлөмжийг санал болгож байна. Зөвлөмж  Их дээд сургуулийн оюутнуудынНҮЭМ-ийн боловсрол мэдлэгийг нэмэгдүүлэх, НҮЭМ-ийн хичээлийг сонгон суралцах хичээлээр оруулах;  Сургууль дээрх эрүүл мэндийн үйлчилгээг сайжруулах, сургуулийн эмч нарыг тусгайлан бэлтгэх;  Өсвөр насандаа бэлгийн харьцаанд орсон болон хүсээгүй жирэмслэлтэнд өртсөн охидын бие махбоди, сэтгэл зүйд үзүүлэх дэмжлэгийн талаар багш, эмч, нийгмийн ажилтнуудад сургалт явуулах; 83

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ  Эмнэлэг, Эрүүл мэндийн байгууллагын эмч, эмнэлгийн ажилтны зөвлөгөө өгөх ур чадварыг нэмэгдүүлж, үйлчлүүлэгчдэд өгч байгаа зөвлөгөө өгөлтийн үр дүнг судалж, бодитой тооцдог болох; Ном зүй 1. http://www.legalinfo.mn/annex/details/ 2. http://www.chd.mohs.mn/ 3. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/ 4. http://webcache.googleusercontent.com/ 5. http://uyerhel.com/ 6. Судалгааны арга зүйн гарын авлага 2014 он ХӨХНИЙ ӨМӨНГИЙН ЭРСДЭЛТ ХҮЧИН ЗҮЙЛИЙГ ТОДОРХОЙЛОХ СУДАЛГАА 1 Ж.Энхмаа. АШУҮИС-ийн СС 2Э.Мөнхтуул, 3С.Чимэдмаа. 4Д.Оролжав.АШУҮИС-ийн СС.СБ-31 Үндэслэл: Хөхний өмөн нь дэлхийд төдийгүй манай орны хувьд ч тохиолдол өндөртэй хавдрын тоонд орсоор байна. Монгол Улсын хувьд 1975 онд хөхний өмөн жилд 100000 хүн амд 25-28 тохиолдол бүртгэгдэж байсан бол 2006 оны байдлаар шинээр 76-83 тохиолдол, 2010 онд 101, 2013 онд 126 болж 4.5 дахин өссөн байна. Хөхний өмөн нь хожуу буюу 3 шатанд оношлогдож байгаа улмаас нас баралт өндөр байна. Иймээс бид хөхний өмөнг үүсгэж буй эрсдэлт хүчин зүйлийг судалж илрүүлснээр эрт оношлох, хавдраас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг хөгжүүлэх, хүн амын дунд эрүүл мэндийн боловсрол олгоход дөхөм болох үүднээс энэхүү судалгааг хийлээ. Зорилго: Хөхний өмөнгийн эрсдлийн хүчин зүйлийг тодорхойлох Зорилт: 1. Хөхний өмөнг үүсгэхэд буй хамгийн түгээмэл тохиолдох эрсдэлт хүчин зүйлийг илрүүлэх 2. Хөхний өмөнгийн эрсдэлт насны бүлгийг тодорхойлох Таамаглал:  Манай улсад жилээс жилд хөхний өмөнгийн тохиолдол буурахгүй өсөн нэмэгдсээр байна.  Эмэгтэйчүүдийн дунд өмөнгөөр нас баралтын эхний 5-р орж байна.  Хүн амын дунд хөхний өмөнгийн талаарх мэдлэг хомс байгаа нь өмөнгийн үүсгэх шалтгаан их байгаа гэж таамагласан. 84

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Ач холбогдол: Хөхний өмөнг үүсгэж буй гол шалтгаануудыг мэдсэнээр өмөнгөөс урьдчилан сэргийлж чадах төдийгүй, эрт оношилж, нас баралтыг бууруулна. Судалгааныхэрэглэгдэхүүн, арга зүй: Уг судалгааг агшингийн загварыг ашиглан 2016.03.10-наас 2016.03.17-ны хооронд Хавдар Судлалын Үндэсний Төвийн Мэс засал, хими,туяа эмчилгээний тасагт хэвтэн эмчлүүлж буй 29-77 насны 16 эмэгтэйн дунд судалгаанд хамрууллаа. асуумжийн аргаар авсан. Мэдээмэдээллийгтоонаргаарцуглуулж, статистикболовсруулалтыг “SPSS 18.0” программболонагуулгаарньмэдээллийгнэгтгэхаргуудыгтустусашиглангүйцэтгэв. Судалгааны үр дүн: Судалгааны үр дүнгээс үзэхэд 45-54 насны хүмүүст хөхний өмөн зонхилон тохиолдож байна. Нийт эмэгтэйчүүдийн дунд хөхний өмөнгөөр оношлогдохоос өмнө 13 эмэгтэй нь илүүдэл жинтэй тарган байна. Судалгаанд хамрагдсан 16 эмэгтэйн жирэмслэлт болон үр хөндөлтийг харьцуулан харахад 2 буюу түүнээс дээш үр хөндүүлсэн эмэгтэй 8 байна. Судалгаанд хамрагдагсдын 81% нь жирэмслэхээс хамгаалах эмийг хэрэглэдэг байна. Эмэгтэйчүүдийн 25% нь хөхний идээт үрэвслээр өвчилж байсан байна. Нийт эмэгтэйчүүдийн 75% нь Хавдар Судлалын Үндэсний Төвд оношлогдсон байна. Оношлуулах явцад 7 эмэгтэй эмнэлгийн чирэгдэл ихтэйгээс оношлогоо оройтсон гэж үзэж байна. Дүгнэлт : 1. Манай Улсын хувьд хөхний идээт үрэвсэлт өвчнөөр өвдөж байсан, илүүдэл жинтэй буюу тарган эмэгтэйчүүд, урьд нь үр хөндөлт 2 буюу түүнээс дээш удаа хийлгэж байсан, жирэмсэнээс хамгаалах эмийг хэрэглэсэн эмэгтэйчүүд хөхний өмөнд өртөх эрсдэл өндөр байна. 2. 35-54 насны эмэгтэйчүүдэд зонхилон хөхний өмөн тохиолдож байна. Түлхүүр үг: Улсын Хавдар Судлалын Үндэсний Төв, хөхний өмөн, эрсдэлт хүчин зүйл 85

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ 86