หน่วยการเรียนรู้ที่ 01_2 พืชสวนครัว

๑๔ งานเกษตร รหสั วิชา ง๓๐๑๐๒ หนวยการเรียนรูท่ี ๑ ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี ง เรื่องท่ี ๒ พชื ผกั สวนครวั นวัตกรรมในการปลกู พืชผกั ผักเปนอาหารประจาํ วนั ของมนุษย เปนแหลง อาหารใหแ รธ าตวุ ติ ามนิ ทีม่ คี ุณคา ทางอาหารสงู มีราคาถกู เม่อื เปรียบเทียบกบั เนอ้ื สตั วจากขอ มลู วจิ ยั กลา ววา มนุษยเราควรบริโภคผกั วันละประมาณ 200 กรมั เพ่ือใหรางกายไดร บั แรธ าตแุ ละวติ ามินอยา งเพียงพอ ผลการวจิ ัยของศนู ยว จิ ยั และพฒั นาพชื ผกั แหง เอเซยี ชใ้ี หเหน็ วา ประชากรของประเทศไทย โดยเฉพาะสตรมี ี ครรภแ ละพวกเด็ก ๆ มกั ขาดแคลนแรธ าตวุ ิตามินกันมาก ประกอบกับปญ หาดา นเศรษฐกิจท่ีสง ผลกระทบทาํ ใหม คี า ครองชพี สงู ชนึ้ ดงั นั้นกรมสง เสรมิ การเกษตรจงึ ไดมกี ารรณรงคใหมีการปลกู ผกั สวนครวั ไวรบั ประทานเองในครอบครวั โดยมีวตั ถุประสงคเ พื่อใหม ีพืชผกั เพียงพอแกการบริโภคในครวั เรอื น ทาํ ใหไ ดร ับสารอาหารครบตามความตอ งการของ รางกายและชว ยลดภาวะคา ครองชพี การปลกู ผักแบบใหมๆ ทส่ี ามารถนาํ ไปทาํ เองทบ่ี า น ยกตัวอยา งเชน การปลกู ผักกลับหวั การปลกู ผกั ในลอ ยาง และ การปลกู บนตน กลวย 1. การปลกู ผกั กลบั หัว “การปลูกพืชกลบั หวั ” เปนอกี ทางเลอื กหนงึ่ ของเกษตรกรและผทู ่สี นใจปลูกผกั ไวบ ริโภคในครวั เรือน ซงึ่ วธิ ีดังกลา ว พบวา พชื มกี ารเจริญเติบโตไดดี และยงั นําพืชท่ีปลูกแบบกลบั หวั มาตกแตงจัดสวนภายในบา นหรือสถานทีต่ า ง ๆ ทาํ ให เกดิ ความแปลกแกผ พู บเหน็ สาํ หรบั บา นจัดสรรและคอนโดมิเนียม การปลกู ผกั กลบั หวั นาํ ไปแขวนดานบน สว นพน้ื ที่ดา นลา งยงั ใชป ระโยชนไดอ กี นอกจากจะชวยประหยดั พน้ื ท่ปี ลูกแลว ยังสามารถมผี ักตา ง ๆ เก็บไวท านดว ยฝมอื ตัวเอง ในตา งประเทศทาํ เปน ชดุ ผลติ ภัณฑการปลูกผกั กลับหวั แบบ สาํ เรจ็ รูปออกมาขาย บรรจกุ ลอ งสวยงาม เพียงผซู ื้อนาํ ชดุ ทดลองปลกู ทมี่ ีอยใู นกลอ งมารดนาํ้ ดแู ลตามคาํ แนะนาํ กจ็ ะ ไดผ ักกลบั หวั ปลกู ไวท บี่ า นหรือประดบั ตามสวน วธิ ีการปลกู ผกั กลบั หวั เริ่มจากการนาํ วสั ดปุ ลูก เชน ขยุ มะพรา วหรอื ดนิ (หากตองการปลกู พชื ที่มขี นาดใหญเ ชน มะเขอื เทศควรเลอื กใช วัสดปุ ลกู ท่มี นี ้าํ หนักเบา เชน ขุยมะพรา ว) ใสลงในกระถางใหเ ตม็ แลวนาํ แผน กระเบอื้ งสี่เหลีย่ มมาปดดา นบนของ กระถาง ใชน ว้ิ หนบี กระเบือ้ งไวก บั กระถางเพ่ือปอ งกันวสั ดปุ ลูกรว งหลน แลว ควาํ่ กระถางเพ่ือใหกน กระถางหนั ข้นึ ดา นบน

๑๕ งานเกษตร รหสั วิชา ง๓๐๑๐๒ นําตนกลา พชื ลงปลกู ในรกู น กระถาง รดนาํ้ ใหป ุยตามปกติ รอจนตนโตสงู อยา งนอ ย 1 ฟตุ แลว จงึ พลกิ กระถางเพอื่ ใหต น พืชกลับหวั เจาะรูทขี่ อบกระถางสาํ หรับรอ ยลวดแลว จงึ นาํ ไปแขวน นอกจากน้ดี า นบนของกระถางยังสามารถปลกู ผัก ขนาดเลก็ ชนิดอน่ื เชน ผกั สลัดไดอ ีกดว ย

๑๖ งานเกษตร รหสั วชิ า ง๓๐๑๐๒ การปลกู ผักกลับหวั 1. การเจรญิ เตบิ โตของพชื ตามปกตแิ ลว สว นยอดของตน พชื ทกุ ชนดิ จะเจริญเตบิ โตในทศิ ทางตรงกันขา มกบั แรง โนมถว ง ในขณะทส่ี ว นรากจะชอนไชลงดินตามแรงโนม ถว ง การเจรญิ เติบโตในลกั ษณะเชน นท้ี าํ ใหใ บของพชื สามารถ ไดร ับแสงอยา งเต็มท่แี ละรากก็สามารถดูดซมึ นา้ํ และแรธาตตุ า งๆจากดนิ เพ่อื นาํ ไปใชเปน วตั ถุดบิ ในการสังเคราะหแ สง และหลอเลย้ี งตน พชื 2. พชื ลาํ เลยี งนา้ํ จากดินข้ึนไปเลีย้ งสว นยอด คือ ในกระบวนการลาํ เลยี งนา้ํ และสารอาหารจากดนิ ขึน้ สสู ว นยอด นัน้ พชื ตอ งอาศัยการคายนาํ้ ออกจากใบซึ่งจะกอ ใหเกดิ แรงดงึ นํา้ จากดา นลา งเขา มาแทนท่ีนาํ้ สว นทหี่ ายไปในทอ ลาํ เลียง นํา้ ทเี่ รียกวา ไซเลม (Xylem) กระบวนการเชน นท้ี ําใหนาํ้ และธาตอุ าหารซ่งึ ถูกดูดซึมโดยรากสามารถเคลื่อนทจี่ ากดิน ผา นทางไซเลมข้ึนไปเลย้ี งสว นยอดได อยางไรก็ ตามหากเกดิ ความไมส มดลุ กันระหวา งการคายนาํ้ และปรมิ าณนาํ้ ในดนิ เชน หากสภาพอากาศรอ น จดั ทาํ ใหม กี ารระเหยของนา้ํ มาก แตป รมิ าณนํา้ ใน ดนิ มีนอย กอ็ าจทาํ ใหเ กดิ ชอ งวา งในไซเลม สง ผล ใหการลาํ เลยี งนาํ้ และธาตอุ าหารหยุดชะงกั ได 3. ขอ ดีในการปลกู พืชกลบั หวั การปลกู พชื กลับหวั ชว ยทาํ ใหนาํ้ และธาตุอาหารไหลไปเลี้ยง สว นยอดไดมปี ระสทิ ธภิ าพมากกวา ปกตแิ ละ สามารถบรรเทาปญหาการหยดุ ชะงกั ของการ ลาํ เลียงนาํ้ และธาตุอาหารอันมสี าเหตมุ าจากการ เกิดชองวา งในไซเลมได เพราะในสภาพทีต่ นพืช

๑๗ งานเกษตร รหัสวชิ า ง๓๐๑๐๒ กลับหวั แรงโนม ถว งจะสามารถชว ยผลกั น้าํ ใหไ หลลงไปเล้ียงสว นยอด นอกจากนก้ี ารปลูกพชื แบบกลับหวั ยงั ชวยลด ปญหาเรอื่ งวชั พืชและการเขา ทาํ ลายของโรคและแมลงไดด ีอกี ดวย 4. ปลกู ผกั กลับหวั ดกี วา ปลกู แบบปกติ โดยในประเทศสหรัฐอเมรกิ านน้ั การปลูกผกั กลบั หัวไดร บั ความนยิ มอยู พอสมควร บริษทั บางแหง ถงึ กบั มีการทาํ ชุดการปลกู มะเขอื เทศแบบกลบั หวั ออกวางจาํ หนา ย ชาวสวนหลายคนทีท่ ดลอง ปลกู ผกั กลบั หวั ระบวุ า การปลกู พชื บางชนิด เชน มะเขือเทศ กะเพรา ในสภาพกลบั หวั ใหผ ลผลติ ดีกวา การปลกู ในแนว ปกติ อยางไรกต็ ามนักวิชาการหลายคนยงั ตงั้ ขอ สงสัยเกย่ี วกบั การปลกู พืชในลักษณะกลบั หวั เนอื่ งจากยงั ไมมงี านวจิ ัย ใดๆยนื ยันวา การปลกู พชื ในลกั ษณะนจี้ ะทาํ ใหพ ชื เจรญิ เติบโตและใหผ ลผลติ ไดดีกวา ปกติ การตอบสนองตอ แรงโนมถวงของพืช 1. กลไกในการรับรแู รงโนม ถว ง ทศิ ทางของแรงโนมถว งมอี ทิ ธิพลอยา งยง่ิ ในการกาํ หนดทศิ ทางการเจรญิ เติบโต ของเซลลพ ืชบางชนิดในตน พืชสามารถรบั รทู ิศทางของแรงโนม ถว งไดเน่อื งจากมอี วยั วะทเ่ี รยี กวา สตาโทลทิ (statolith) ซึ่งเปนพลาสติดชนดิ หนึง่ ทม่ี ีการเก็บสะสมแปง ไว สตาโทลทิ ท่ีอยูภายในเซลลจ ะมกี ารทง้ิ ตวั ลงดา นลา งของ เซลลตามแรงโนม ถว ง และสามารถชักนาํ ใหเ กิดการเปลี่ยนแปลงทางสรรี วทิ ยาของพชื เพ่ือตอบสนองตอแรงโนมถว งได 2. ตน พืชตอบสนองตอแรงโนมถวง โดยธรรมชาตแิ ลวลาํ ตน ของพชื จะมกี ารเจริญเตบิ โตในทิศทางตรงกนั ขา ม กับแรงโนมถว ง ในกรณที ีต่ นพชื มีการเปลีย่ นแปลงตาํ แหนง การเจรญิ เติบโต เชน ตน มีการหักลมลงไปราบกบั พน้ื สตาโท ลิท ทอี่ ยใุ นเซลลเ อนโดเดอมิส (endodermis) ของลาํ ตนจะมีการเปลยี่ นตาํ แหนงการวางตวั ในเซลล และจะชกั นาํ ให เเกิดการเปลี่ยนแปลงการกระจายตวั ของฮอรโมนออกซนิ (Auxin) ในลาํ ตน โดยทาํ ใหด า นลา งของลาํ ตน มกี ารสะสมของ ออกซนิ มากกวา ปกติ เซลลดา นลา งจงึ มกี ารยืดตวั มากกวา เซลลดา นบน ลาํ ตน จงึ เจรญิ เตบิ โตในทศิ ทางตรงกนั ขา มแรง โนมถวงไดอ กี ครงั้ 3. รากพืชตอบสนองตอ แรงโนมถว ง รากพชื มีการเจรญิ เตบิ โตตามแรงโนม ถว งเนือ่ งจากกลมุ เซลลท ่บี ริเวณ หมวกรากมีการสะสม สตาโทลทิ ซ่ึงทาํ หนา ทีใ่ นการรับรูทศิ ทางของแรงโนมถว ง โดย สตาโทลทิ ภายในเซลลจ ะตกลง ตามทิศทางของแรงโนมถว งและสง สญั ญาณควบคมุ การกระจายตวั ของฮอรโ มนออกซนิ ภายในรากเพ่อื ใหร ากมกี าร เจรญิ เตบิ โตตามแรงโนมถว ง ดว ยเหตนุ ้ีเองรากพืชทงี่ อกใหมอ อกจากเมลด็ จงึ งอกลงดนิ เสมอ 4. พืชในสภาวะไรแ รงโนมถว ง นักวทิ ยาศาสตรขององคการบรหิ ารการบนิ และอวกาศแหง ชาติ (NASA) ของ ประเทศสหรฐั อเมริกาไดทาํ การทดลองปลูกตนมอสในอวกาศซง่ึ เปน สภาวะทีไ่ มม แี รงโนม ถวง โดยไดต้ังสมมุติฐานวา ตน มอสนา จะมีการเจรญิ เติบโตแบบสมุ แตผ ลการทดลองแสดงใหเ หน็ วา ตน มอสมกี ารเจริญเตบิ โตในลกั ษณะเกลยี วกนหอย นอกจากนีย้ งั พบวา อวยั วะตา งๆภายในเซลลร วมถงึ สตาโทลทิ มีการจบั กลุมกนั ในรูปแบบเฉพาะ ผลการทดลองนี้บง ช้วี า กลไกการตอบสนองตอ แรงโนม ถวงในพชื น้ันอาจมคี วามซับซอ นมากกวา ทน่ี กั วทิ ยาศาสตรไ ดเคยคาดการณ

๑๘ งานเกษตร รหสั วิชา ง๓๐๑๐๒ 2.การปลกู ผกั ในลอยาง ขั้นตอนการเตรยี มลอ ยาง ขน้ั ตอนการตัดลอ ยาง * ใชล อ ยางรถยนตไดทกุ ขนาด ขนาดของลอยางจะเปน ตวั กาํ หนดวา ปลกู ผกั ไดม ากนอ ยเพยี งใด * ทําการตัดลอยาง โดยใชม ดี คดั เตอรและมีดทวั่ ไป ใชม ือกดดา นเวา ขา งในของลอ ยางดา นบนไว กรดี คัดเตอรท ี่ มุมลอขา งนอกของดานบนลอ ยางหลายๆครั้งใหเ กดิ แผล ใชม ดื พรา ลากยาวเปด ปากแผลไปจนครบวง ลอ ยางทกี่ รีดจะมี ลักษณะถกู เปดขา ง 1 ดา น เพื่อใหส ามารถโรยดินลงไปได * วางลอ ยางใหห งาย จากนนั้ ใชไ มไผท ี่เปน ซกี ๆ หรอื ไมอ ะไรก็ไดม าทาํ การปพู ้นื ยางดา นลาง แลว ใชก ระสอบ พลาสตกิ วางปด อกี ชนั้ หนึง่

๑๙ งานเกษตร รหัสวชิ า ง๓๐๑๐๒

๒๐ งานเกษตร รหสั วิชา ง๓๐๑๐๒ 3. การปลกู ผกั บนตน กลว ย วธิ กี ารปลกู ผกั บนตน กลว ย: มดี ังน้ี วสั ดุ - อปุ กรณ : 1. เมล็ดพนั ธผุ ัก ประเภท กินใบ อายุการเกบ็ เก่ียวส้ัน เชน ผักกาดหอม(ไมหอ หวั ) จาํ พวกผกั สลดั 2. กระบะเพาะกลา หรอื ตะกรา ส่เี หล่ยี มผนื ผา 3. ถาดหลมุ พลาสตกิ 4. กระดาษหนงั สอื พมิ พ 5. ขี้เถา แกลบ,ทราย 6. ปุยคอก/ปยุ หมกั วิธกี ารปลกู ผักบนตนกลวย : 1. การเพาะกลา - ปูประดาษหนงั สือพมิ พ(แผน เดย่ี ว)บนตะกรา พลาสติก แลว จัดกระดาษใหเขารปู กบั ตะกรา - ใสท รายลงไปในตะกราท่ีเตรียมไวใหไดค วามสูงประมาณ 2 ใน 3 ของความสงู - ขีดทรายตามแนวยาวของตะกรา ใหเปน รอ งลึกประมาณ 1 ซม. 2-3 แถว โรยเมล็ดพันธผุ ักลงไปบางๆ แลว กลบเบาๆ ดว ยทราย จากน้ันนาํ กระดาษหนังสอื พมิ พ(แผนเด่ยี ว)วางปด ทับดา นบน พรอ มจัดกระดาษใหเขา รปู กบั ตะกรา - ใชบัวรดนา้ํ ลงบนกระดาษหนงั สอื พมิ พ (พอใหม นี า้ํ ขงั บนผิวหนา เล็กนอย) จดั วางตะกรา ไวในทร่ี ม หม่ันรดนาํ้ เชา -เย็น - เมอ่ื กลา ผักเร่ิมงอก ใหเ อากระดาษหนังสือพมิ พทป่ี ด ทบั ดานหนาออก แลว รดนา้ํ เชา - เยน็ - เม่ือตนกลาเรมิ่ มใี บจริงใบแรก หรือ เมือ่ มอี ายปุ ระมาณ 10-14 วนั ใหยา ยกลา ในกระบะเพาะลงปลูกในถาดหลมุ พลาสตกิ

๒๑ งานเกษตร รหัสวิชา ง๓๐๑๐๒ 2.การยา ยกลา ผกั ลงปลกู ในถาดหลมุ : - นําขเี้ ถา แกลบผสมเขา กบั ปุยคอกหรือปุยหมกั พอใสล งถาดหลุมใหเ ตม็ ทกุ หลมุ จากนั้นรดนา้ํ ใหช ุม - ใชไ มแทงนาํ ในขเ้ี ถา แกลบใหเ ปน รู เพือ่ นาํ ตนกลา ลงปลูก - ใชม อื จับยอดตน กลา ผักเบาๆ แลว นาํ ไมข ดุ แซะรากกลา ผกั ขน้ึ มาจากกระบะเพาะ จากน้นั แยกกลา ลงปลูกในหลมุ ถาด ท่ีเตรยี มไว กดปด บริเวณรูเบา ๆ ทาํ จนครบทุกหลมุ แลว จัดเรียงถาดหลมุ ที่ยา ยกลา เสร็จแลวไวใ นทรี่ มรําไร พอมแี สงสอง ถงึ จัดวางไวบนชน้ั ใหนาํ้ ไหลผา นไดโดยสะดวก - เมอื่ ตน กลามีใบจรงิ 2-3 ใบหรือประมาณ 2-3 สัปดาหหลงั ปลูก กส็ ามารถยา ยกลา ผกั ไปปลกู บนตนกลว ยไดแ ลว 3. การปลกู ผกั ลงบนตนกลว ย : - เจาะรบู นตน กลว ยท่ตี ัดเครือแลว โดยกะจาํ นวนรูทจี่ ะปลกู ผกั ใหเ หมาะสมกบั ขนาดของตนกลว ย ในลักษณะทแยงลง ใหรมู ขี นาดเทา กับแทงดนิ ท่ียึดรากตน กลา ผกั - จากนนั้ จงึ เอาตน กลา ผักยดั ใสล งไปในรขู องตน กลว ยท่ีเจาะไว - คอยคาํ้ ยนั ไมใหตนกลว ยลม - ประมาณ 30 วันกส็ ามารถเกบ็ ผกั ทป่ี ลกู บนตน กลวยมารบั ประทานได (ท้ังนขี้ ้ึนอยูกบั อายขุ องผกั ทปี่ ลกู ) ผักท่นี าํ มาปลกู ไดแ ก ผกั สลดั ผักบงุ ผกั กาดขาวหรือผักอะไรกไ็ ดท่ีใชเวลาประมาณ 30-40 วนั ถา เกินจากนไี้ ป ตน กลว ยจะโทรมและเหยี่ วแหง ตายกอ น ใบงานที่ ๒ หนวยการเรียนรทู ่ี ๑ ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง เร่อื ง พืชผกั สวนครวั 1. นกั เรียนปลกู ผักในลอยางรถยนต คนละ 1 ลอ 1.1 สาํ รวจลอยางอยตู รงไหน 1.2 นาํ หนา ดินทก่ี องทางเขาอาคารเกษตรใสใ หเ ต็มลอ 1.3 ปลกู ผกั สวนครวั 2. ดูแลรกั ษา เปดสปริงเกอลร 2.1 ถอนหญา 2.2 ใสปุยหมกั นาํ้ ขวี ภาพ อัตราสวน 1:300 ใส 5 วัน ตอครัง้ 3. ครบอายุ 45 – วนั ตดั บริโภค/จาํ หนา ย/แจก 3.1 ตัดโคนตน 3.2 ใบเสีย ใบเนา ตดั ออก เหลือตน สมบรู ณน าํ มาชง่ั นา้ํ หนกั 3.3 น้าํ หนัก 3 กก. คะแนนเตม็