test

มหาวิทยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลลา้ นนา พษิ ณโุ ลก รว่ มกับภักดีฟาร์ม จังหวดั พิษณุโลก โครงการวิจยั ย่อยท่ี 5 การพฒั นาส่อื การเรยี นรู้รปู แบบการ์ตูนแอนิเมช่ัน 3 ภาษา สาหรับการเลี้ยงกวางเชิงพาณชิ ย์ กรณศี กึ ษาภกั ดีฟารม์ ก หนังสอื สง่ เสรมิ การเรียนรู้ เชิงพาณิชย์



บทนา กวางเป็นสัตว์เศรษฐกิจตัวใหม่ที่น่าจับตามองอีกชนิดหนึ่ง ท่ีเกษตรกรไทยให้ความสนใจ เพาะเลี้ยงและขยายพันธ์ุในเชิงพาณิชย์กันมากขึ้น เน่ืองจากเป็นสัตว์เศรษฐกิจที่เล้ียงง่าย มี มูลค่าสูง สามารถให้ผลผลิตท่ีหลากหลาย เชน่ การขายพ่อพันธุ์ แม่พันธ์ุ ลูกพันธ์ุ เน้ือกวาง เขา กวางอ่อนสด เขากวางอ่อนอบแห้ง เขากวางแก่ หนังกวาง เลือด รก เอ็น หาง เครื่องใน ตลอดจนกระดูกกวางกส็ ามารถนามาจาหน่ายในเชิงพาณชิ ย์ได้ ในอดีตการเลยี้ งกวาง ไม่สามารถนามาเพาะเลย้ี งขยายพนั ธุ์ไดอ้ ย่างเปิดเผย เพราะกวางเป็น สัตว์ป่าท่ีได้รับความคุ้มครองตามกฎหมาย จึงทาให้การเล้ียงกวางเป็นเพียงการเล้ียงเพ่ือ อนรุ กั ษ์พนั ธุส์ ตั ว์ป่าให้มจี านวนมากขน้ึ อย่างไรก็ตามในปี พ.ศ. 2535 กวางได้รับการบรรจุไว้ใน แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับท่ี 7 ให้เป็นสัตว์เศรษฐกิจ ที่สามารถเพาะเล้ียง เพอื่ ขยายพันธใ์ุ นเชงิ พาณชิ ย์ได้ แต่ต้องทาการขอและไดร้ บั อนญุ าตจากกรมป่าไมก้ ่อน คณุ ภกั ดี พานุรตั น์ เจา้ ของฟาร์มเล้ยี งกวางแห่งแรกและแห่งเดียวในจังหวัดพิษณุโลก เป็น เกษตรกรท่ีเล้ียงกวางเป็นอาชีพหลัก ซึ่งมีการเลี้ยงกวางสายพันธุ์ฟลอโล่ว์ สายพันธุ์รูซ่า สาย พันธ์ุซีก้า และสายพันธุ์ดาวินเดียร์ (กวางดาว) รวมแล้วกว่า 120 ตัว โดยดาเนินการต่อยอด ธุรกิจในรูปแบบการเลี้ยงกวางที่ครบวงจร เร่ิมต้ังแต่การทาฟาร์มกวาง ร้านอาหาร ร้านกาแฟ ร้านขายสินคา้ ที่ระลกึ รีสอร์ท อกี ท้ังเปิดเป็นแหล่งท่องเท่ียวให้กับนักท่องเท่ียวทั้งชาวไทยและ ชาวต่างชาติ มูลค่าธุรกิจ โดยรวมกว่า 10 ล้านบาท ท้ังยังมีแรงบันดาลใจที่จะส่งต่อความรู้ เกี่ยวกับการเล้ียงกวางในเชิงพาณิชย์ รวมไปถึงเพ่ือเป็นช่องทางในการสร้างรายได้ให้กับ เกษตรกร หรอื บุคคลท่ีสนใจ จากประสบการณ์และความสาเร็จของคุณภักดี พานุรัตน์ ในการ ทาธุรกิจเก่ียวกับการเพาะเล้ียงกวางเชิงพาณิชย์นี้ คณะผู้จัดทา จึงได้ศึกษาและรวบรวมองค์ ความรู้ ตลอดจนทาการวจิ ัย เพื่อเปน็ ประโยชนแ์ กผ่ ูท้ ี่สนใจต่อไป คณะผ้จู ดั ทา พฤศจิกายน 2562

ความรู้ทัว่ ไป 4 ภักดีฟาร์มกบั การเลย้ี งกวาง รู้จักกวาง วงจรชวี ติ ของกวาง ระบบการเลยี้ งกวาง พนั ธุ์กวางทเ่ี ล้ยี งในภักดีฟาร์ม ลองทาดู : เลยี้ ง ลักษณะพืน้ ที่ในการทาฟาร์ม แผนผงั คอกจัดการฟาร์ม อปุ กรณ์ทจี่ าเป็นสาหรบั เตรียมบ้านใหก้ วาง ถงึ เวลาผสมพนั ธก์ุ วางแล้ว การตงั้ ทอ้ งและคลอดของแม่กวาง การดูแลลูกกวาง

สารบัญ ลองทาดู : เลยี้ ง พืชอาหารสัตว์และการจดั ทาแปลงหญา้ กระบวนการผลติ อาหารหญา้ แหง้ ปลอดภัยสาหรบั กวาง การพัฒนาสตู รและกระบวนการผลิตอาหารกวางผสมเสรจ็ (Total Mixed Ration: TMR) เครอ่ื งชง่ั น้าหนักและเครอื่ งให้อาหารกวางอัตโนมัติ ระบบสารสนเทศเพื่อการจดั การงานฟาร์ม โรคและพยาธทิ เ่ี กิดกบั กวาง การปอ้ งกนั โรคที่เกดิ ข้ึนกับกวาง ลองทาดู: แปรรูป ผลิตภัณฑแ์ ปรรปู ทีไ่ ด้จากกวาง

ภกั ดฟี าร์มกบั การเลยี้ งกวาง เมื่อปี พ.ศ.2546 คณุ ภักดี พานรุ ตั น์ ได้ซอ้ื ท่ีดินจานวน 39 ไร่ ใน ต.วังนกแอ่น อ.วังทอง จ.พิษณุโลก เพื่อทดลองเลี้ยงกวาง โดยนากวางสายพันธุ์รูซ่าจากประเทศออสเตรเลีย จานวน 17 ตวั เขา้ มาเลีย้ งเป็นชนิดแรก เน่ืองจากการเล้ียงกวางสายพันธ์ุนี้ ไม่ต้องมีการขอนุญาต ใด ๆ เพราะเป็นสัตว์เลี้ยงเศรษฐกิจ (สัตว์ควบคุม) ไม่ใช่สัตว์ป่าคุ้มครอง สามารถซื้อขาย แลกเปล่ียน หรือเพื่อใชใ้ นการบริโภคได้ โดยไม่ตอ้ งขออนญุ าตจากกรมปา่ ไม้ และในเวลาต่อมาก็ได้ มีการนากวางสายพันธ์ุฟอลโล่ พันธ์ุซิกก้า และพันธุ์ดาวอินเดียเข้ามาเลี้ยง ทาให้ปริมาณกวางมี จานวนเพิม่ มากข้ึน จึงไดป้ รบั เปล่ียนรูปแบบการเล้ียงกวางเพือ่ เพาะขยายพนั ธุ์ และใชช้ ่ือว่า ถึงแมว้ า่ กวางจะเป็นสตั วท์ ี่เลีย้ งง่าย แตก่ ารท่จี ะเลย้ี งกวางใหม้ ีคณุ ภาพดีและคุ้มค่าต่อการลงทุน นน้ั เป็นเร่ืองทยี่ ากมาก เพราะธรุ กิจนใี้ ช้เงินลงทุนค่อนข้างสูง เนื่องจากพ่อพันธุ์และแม่พันธ์ุมีราคา สูง ประกอบกับต้องมีการสร้างโรงเรือนและวางระบบการเลี้ยงที่ดีและเหมาะสม ดังนั้น การทา ฟารม์ กวางจงึ ถอื เป็นการลงทุนเชิงพาณิชย์จรงิ ๆ

“….สาหรับนักธุรกิจหน้าใหมท่ ีต่ ้องการทาธุรกิจนี้ อันดบั แรก เงนิ ทุน ตอ้ งพรอ้ ม เพ่อื ชว่ ยให้ธุรกจิ มีทุนหมุนเวียน อนั ดับสอง ที่ดนิ คุณควรมีทีด่ นิ เป็นของตนเอง เพอ่ื ลดตน้ ทุนในการลงทนุ เพราะการเลย้ี งกวางจาเป็นตอ้ งใชพ้ ื้นท่ีมาก อนั ดับสาม ใจ คุณตอ้ งมีใจรักสัตว์ชนิดนี้กอ่ น อยา่ มองเค้าเปน็ แค่สตั ว์ ท่ีขายเพอื่ การคา้ อย่างเดยี ว การเล้ยี งสตั ว์ ควรมีคณุ ธรรม และจรยิ ธรรม ซึ่งผมไม่เหน็ ด้วยกบั คนทม่ี ีทุน แต่ไมม่ เี วลาเลย้ี ง คดิ ว่าเลย้ี งง่ายกาไรดี ซอื้ กวางมาแล้วจา้ งคนเล้ยี ง เจา้ ของฟารม์ รอเก็บเก่ียวผลผลติ อยา่ งเดียว ถือว่าเป็นการทาฟาร์มทีไ่ ม่ถูกตอ้ ง จะทาให้ฟาร์มขาดคณุ ภาพ ไมไ่ ด้มาตรฐาน ธรุ กจิ เสย่ี งที่จะล้มเหลวสงู …” บทสมั ภาษณ์ คุณภักดี พานุรัตน์ ภักดฟี ารม์ ฟารม์ กวางแห่งแรกในจงั หวัดพิษณโุ ลก วันท่ี 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2562

ร้จู ักกวาง

กวาง เปน็ สตั ว์เลย้ี งเค้ยี วเอ้อี ง มีส่กี ระเพาะ กบี คู่ กวางส่วนใหญจ่ ะไม่มีถุงน้าดี ยกเวน้ กวางมซู สาหรบั พนั ธ์กุ วางที่นิยมเลย้ี งในเชิง พาณิชยม์ ากที่สดุ ในขณะน้ี ได้แก่ กวางสาย พันธ์ุรซู า่ ซึง่ มลี กั ษณะรปู ร่าง ดงั ภาพน้ี

กวางรูซา่ (เพศเมีย) คอยาว ต่อม ทใี่ ต้ตาของกวางจะมีตอ่ ม ประมาณ นา้ ตา น้าตาท่ีชดั เจน โดยกวางจะ ครง่ึ หน่ึงของ เอาใบหนา้ ถูต้นไม้ และใช้ ลาตวั สารคัดหลง่ั จากตอ่ มใตต้ าถู บริเวณตน้ ไม้ เพอื่ เปน็ การ คอ สื่อสารและบ่งบอกถงึ อาณา เขตทอ่ี ยขู่ องตน มสี ีแตกตางกัน สะโพกมขี นาด ตามสายพันธุ ใหญกวาสวนอก ขนตามลาตวั จะ มันเงา เรยี บ ไม่ สะโพก กระด้างและตงั้ ชัน ขน

กวางรซู า่ (เพศผ)ู้ กวางมเี ขาเฉพาะตัวผู้ ยกเวน้ เขา ปลายจมกู แหลม ดา กวางเรนเดียร์ทต่ี ัวเมยี และมคี วามช่มุ ช้นื จะมเี ขาดว้ ย ลกั ษณะเปน็ กระดกู งอกออกมา จมูก จากตอที่กระดกู ตา ตาโต ตาใส หน้า (ปมุ่ เขา) โดยเขากวางจะ ผลัดและงอกข้นึ ใหม่ทกุ ปี หาง กวางมี 4 นิ้ว สอง นวิ้ คกู่ ลางในจะ ขนาดความ ตดิ กนั กลายเป็นกบี ยาวของหาง แตกตางกัน กบี ตามสายพันธุ

วงจรชวี ิตของกวาง ลกู กวางแรกเกิด ลูกกวางแรกเกิดหลังคลอดออกมา ประมาณ 20-30 นาที ลกู กวางจะสามารถยืน ขึ้นได้เอง จากนั้นจะเริ่มใช้จมูกถูบริเวณ ซี่โครงแม่กวางเพื่อหาหัวนมและดูดนมแม่ หลังจากกินนมแม่แล้วก็จะแยกตัวออกไป นอนนง่ิ ในพงหญา้ ลกู กวางสามารถลกุ ว่งิ และ เดินตามแม่กวางได้เมื่อมีอายุ 1-2 สัปดาห์ และจะหยา่ นมเม่ืออายุ 4-6 เดือนขึ้นไป ทั้งนี้ ขึน้ อย่กู บั ความสมบรู ณ์ของลกู กวางดว้ ย การผสมพัน ธุ์ของกวางเพศผู้จะมี ความสัมพันธ์กับการงอกของเขา เมื่อเขา กวางในเพศผู้แข็งตวั เต็มท่บี ง่ บอกถึงเวลาที่ กวางตัวผู้พร้อมผสมพันธุ์ โดยกวางเพศผู้ เริ่มผสมพันธุ์เมื่ออายุ 2 ปี และสมบูรณ์ เตม็ ท่ีเมื่ออายุ 3 ปี

ลูกกวาง อายุ 14-18 เดอื น ลูกกวางช่วงอายุ 14-18 เดือน หลังจากหย่า นมแลว้ ลูกกวางจะถกู จับแยกเล้ียงตามเพศ ความแข็งแรงทางร่างกาย และขนาดของ รูปร่าง กวางโตเต็มวัยตัวผูแ้ ละตัวเมยี การผสมพนั ธขุ์ องกวางเพศเมยี จะเรม่ิ เม่ือกวางเพศเมยี มอี ายุไมต่ ่ากวา่ 18 เดือน มนี ้าหนกั ตวั ไม่ต่ากวา่ 80 กิโลกรัม โดยมวี งรอบการเป็นสัด 17 วัน โดยกวาง เพศเมียจะตั้งท้องประมาณ 8-10 เดอื น และออกลูกครง้ั ละ 1 ตวั

ระบบการเล้ียงกวาง การเล้ยี งกวางในแต่ละพ้ืนทจี่ ะมีระบบในการเลี้ยงทีแ่ ตกตา่ งกนั ออกไป ข้ึนอยกู่ ับปจั จยั ด้านการควบคุม การจดั การฟาร์ม ขนาดของพื้นที่ เงนิ ลงทุน และสภาพแวดลอ้ ม ระบบการเลย้ี งกวางโดยทัว่ ไป แบง่ ออกเป็น 3 ระบบ ดงั น้ี 1 2 ระบบการเลี้ยงแบบธรรมชาติหรือการเลี้ยง ระบบการเล้ียงแบบกึ่งธรรมชาติหรือการ แบบปล่อยแปลง เป็นวิธีการเลี้ยงเลียนแบบ เล้ยี งแบบก่ึงปล่อยแปลง เป็นการเล้ยี งท่ีใช้พื้นท่ี ธรรมชาติท่ีไม่ทาให้กวางเกิดความเครียด ใช้พื้นท่ี น้อยกว่าระบบแรก จานวนกวางต่อพ้ืนท่ี ในการเลย้ี งขนาดใหญ่ โดยผ้เู ล้ียงจะปล่อยกวางลง ประมาณ 6-7 ตัวต่อ 1 ไร่ เป็นการเล้ียงโดยการ ในพื้นที่และให้กวางแทะเล็มหญ้าไปตามแปลง ปล่อยให้สัตว์แทะเล็มหญ้าไปตาม แปลงหญ้า หญ้าธรรมชาตหิ รอื หญ้าปลกู จานวนกวางต่อพ้ืนท่ี ธรรมชาติหรือหญ้าปลูก และมีการให้อาหารใน ประมาณ 2-3 ตัวตอ่ 2 ไร่ คอกเพิ่มเตมิ ระบบการเล้ียงแบบธรรมชาติน้ีจะใช้ต้นทุนใน ระบบการเลี้ยงแบบกึ่งธรรมชาติจะใช้ต้นทุน ด้านการจัดการดูแลเลี้ยงต่า แต่การควบคุมการ ในด้านการจดั การดูแลเล้ียงสงู กว่าระบบแรก แต่ จัดการกวางมีประสทิ ธิภาพนอ้ ยกว่าระบบอ่ืน การควบคุมการจัดการกวางมีประสิทธิภาพ ดกี ว่าการเลย้ี งแบบธรรมชาติ

3 ระบบการเล้ียงแบบขังคอก เป็นการเลี้ยงกวางในพื้นท่ีจากัด จานวน กวางต่อพื้นท่ีประมาณ 15 ตัวต่อ 1 ไร่ การจัดการภายในคอกมีการ แบ่งแยกตามขนาดและเพศ การให้อาหารใช้วิธีการตัดหญ้าจากแปลง หญา้ ธรรมชาตหิ รือหญ้าปลูกมาใหก้ ิน และเสรมิ อาหารขน้ เปน็ ชว่ ง ๆ ระบบการเลย้ี งแบบขังคอกจะใช้ตน้ ทนุ ในดา้ นการจัดการดูแลเล้ียงสูง กว่า 2 ระบบแรก แต่สามารถควบคุมจดั การกวางได้ดที สี่ ดุ ภกั ดีฟาร์ม ระบบการเลี้ยงกวางของภักดีฟาร์ม คือ การเล้ียงแบบก่ึงธรรมชาติหรือการเลี้ยงแบบกึ่งปล่อย แปลง จานวนกวางต่อพ้ืนท่ีประมาณ 15-20 ตัวต่อ 2 ไร่ ใช้ระบบหมุนเวียนแปลงหญ้า โดยแต่ละ แปลงอาจจะปล่อยกวางไว้ประมาณ 15 -20 วัน จากน้ันก็หมุนเวียนให้ไปอยู่แปลงอื่นและมีการให้ อาหารเสริมในคอกควบคไู่ ปด้วย ภักดีฟาร์ม

พันธุก์ วางทเ่ี ลย้ี งในภกั ดีฟาร์ม กวางทีเ่ ลย้ี งในภกั ดีฟาร์มมีท้งั หมด 4 สายพันธุ์ ไดแ้ ก่ สายพันธุ์ฟลอโลว่ ์ สายพันธุ์รซู า่ สายพนั ธุ์ซีก้า และสายพนั ธุด์ าวินเดียร์ (กวางดาว) กวางฟอลโล่ว์ ชอ่ื สามัญ: Fallow deer ช่ือวทิ ยาศาสตร์: Dama dama ความยาวขนาดลาตัว: 130-160 ซม. ความสงู วัดถงึ หัวไหล่: 75-95 ซม. ความยาวของหาง: 14-21 ซม. นา้ หนกั : 50-100 กก. ระยะอุ้มทอ้ ง: 226-230 วัน ฤดูกาลผสมพนั ธุ์: กันยายน-พฤศจกิ ายน กวางรูซ่า หรอื กวางชวา ชือ่ สามญั : Rusa deer ชือ่ วิทยาศาสตร์: Cervus timorensis ความยาวขนาดลาตัว: 142-185 ซม. ความสงู วัดถึงหวั ไหล่: 110-130 ซม. ความยาวของหาง: 10-12 ซม. น้าหนัก: 65-100 กก. ระยะอมุ้ ทอง: 251 วัน ฤดกู าลผสมพันธุ์: ตลอดปี

ถิ่นกาเนิด : ยุโรปตอนใต้ และเอเชยี ไมเนอร์ ลกั ษณะรูปรา่ ง : เปน็ กวางขนาดกลาง ขนตามลาตวั จะมสี ีเทาแกมเหลอื งสด มีจดุ สขี าวตามลาตวั ใน หนา้ รอ้ นขนตามลาตวั จะมสี ีเทาแกมเหลืองสด มีจุดสขี าวตามลาตวั ท่ีสนั หลังมี แถบสีนา้ ตาลเขม้ หนา้ หนาวขนจะมีสนี า้ ตาลเทา จุดสีขาวตามลาตัวจะเลือนไปเห็น ไมช่ ัด และมีขนหยาบกร้านกว่าหนา้ รอ้ น เขาตัวผูป้ ลายลาเขาจะเป็นแผ่นแบนกวา้ ง คล้ายพลวั่ ขุดดนิ อปุ นิสัย : ขี้ขลาดตื่นกลวั อยตู่ ลอดเวลา มีการระวังภัยสงู มาก ชอบอาศยั อยูต่ ามท่งุ หญา้ และปา่ โปร่งอยรู่ วมกนั เป็นฝูง กนิ หญ้าและใบไมเ้ ป็นอาหาร ถ่นิ กาเนดิ : ชวา บาหลี ติมอร์ ลักษณะรูปร่าง : เปน็ กวางขนาดกลาง หวั หูมีขนาดเลก็ ตาโต ขายาว กีบเล็ก ขนสน้ั หยาบ โดยขน ตามลาตวั จะมีสนี า้ ตาลเทา ขนบรเิ วณใตค้ อและใตท้ อ้ งจะมีสขี าว ตัวผู้มีเขา เขาตวั ผูม้ ี 2 กงิ่ โดยกง่ิ บนด้านหนา้ จะสนั้ กว่าด้านหลงั มาก อปุ นิสยั : ปราดเปรียว ตนื่ ตกใจงา่ ย เมือ่ ตกใจจะวงิ่ หนีและสามารถกระโดดไดส้ ูงมาก ประมาณ 2 เมตร ชอบเล่นน้า วา่ ยนา้ เกง่ ชอบอาศยั อยตู่ ามทุ่งหญา้ และทร่ี าบ หา กนิ เป็นฝูง กนิ หญา้ และใบไมเ้ ปน็ อาหาร

กวางซีกา้ ชอ่ื สามญั : Sika deer ชือ่ วิทยาศาสตร์: Cervus nippon ความยาวขนาดลาตวั : 138-18 ซม. ความสงู วัดถึงหวั ไหล่: 65-110 ซม. ความยาวของหาง: 14-21 ซม. นา้ หนัก: 50-110 กก. ระยะอุม้ ทอ้ ง: 222-240 วนั ฤดกู าลผสมพันธ์ุ: มกราคม-มิถุนายน กวางดาวินเดยี ร์ หรือกวางดาว ช่ือสามัญ: Chital deer ช่ือวิทยาศาสตร์: Axis axis ความยาวขนาดลาตวั : 110-140 ซม. ความสูงวดั ถึงหัวไหล่: 75-95 ซม. ความยาวของหาง: 20-30 ซม. น้าหนกั : 75-100 กก. ระยะอุ้มทอ้ ง: 234 วนั ฤดูกาลผสมพนั ธุ์: เมษายน-พฤษภาคม

ถิ่นกาเนิด : ทางตะวันออกและทางใตข้ องประเทศจีน เกาหลี ญ่ปี นุ่ ไต้หวนั และเวียดนาม ลกั ษณะรปู ร่าง : เปน็ กวางขนาดกลาง ขนตามลาตัวจะมสี ีเหลอื งอมน้าตาล มีจุดสขี าวกระจายอยทู่ ั่ว บริเวณลาตวั ท่สี นั หลงั มแี ถบสีน้าตาลเข้ม หางสนั้ สีนา้ ตาลออ่ น สขี นบริเวณทอ้ ง และด้านในของขา รวมไปถึงขนบรเิ วณดา้ นล่างของหางจะมีสขี าว บรเิ วณบั้นทา้ ยมี จุดสีขาวขนาดใหญ่ เขาตวั ผู้มีกงิ่ ก้านแผ่ออกมาข้างละ 4 กา้ น อปุ นสิ ยั : รกั สงบ ไมด่ รุ า้ ย ชอบอาศัยอยู่ตามทุ่งหญา้ และป่าเบญจพรรณ อยู่รวมกันเป็นฝงู กนิ หญ้า ใบไม้และเมลด็ พชื เป็นอาหาร ถ่นิ กาเนดิ : ประเทศอนิ เดีย ศรลี ังกา และเนปาล ลักษณะรปู รา่ ง : เปน็ กวางขนาดเล็ก ขนสีน้าตาลแกมแดง มจี ุดสีขาวตามลาตวั ขนบรเิ วณใตล้ าคอ และสว่ นทอ้ งมีสีขาวท่ีสนั หลังขนจะมีสคี ่อนข้างเข้ม เขาตวั ผูม้ ีสามก่ิงโค้งคล้ายพณิ อุปนิสัย : นิสัยดี เลยี้ งง่าย ชอบอาศัยอยู่ตามทุง่ หญ้า ปา่ ละเมาะ และป่าหญา้ ริมฝง่ั นา้ อยู่รวมกันเปน็ ฝงู กนิ หญา้ และใบไม้เป็นอาหาร

ลักษณะพน้ื ท่ีในฟาร์ม กวางถงึ แม้จะเป็นสัตว์ทอี่ ยู่งา่ ยและเลย้ี งง่าย แตล่ ักษณะพ้ืนทใี่ นการอยู่อาศัยก็มคี วามจาเปน็ เชน่ เดียวกนั ภักดีฟาร์ม ตัง้ อยทู่ ี่ ต.วังนกแอ่น อ.วงั ทอง จ.พิษณุโลก บนเน้อื ท่ี 39 ไร่ ซงึ่ ลักษณะทางภมู ปิ ระเทศโดยรอบเปน็ ที่ ราบสงู ไม่มีนา้ ทว่ มขงั ในช่วงฤดูฝน และมอี ากาศเยน็ สบายตลอดทั้งปี เหมาะกบั ลกั ษณะนิสยั ของกวางทช่ี อบภูมิ ประเทศสงู ๆตา่ ๆ เพราะถา้ พ้นื ท่เี ปน็ ทีล่ มุ่ และมีนา้ ท่วมขัง จะทาให้กวางอ่อนแอและเป็นโรคไดง้ ่าย ซึ่งการสรา้ ง ฟาร์มบนเนื้อท่ีขนาดใหญ่จะทาในรูปแบบของการก้นั ร้วั ที่ดนิ ให้เป็นแปลงขนาดใหญ่ แลว้ นากวางปลอ่ ยเข้าไป โดยภายในจะมีการแบ่งพน้ื ทใี่ ชส้ อยอยา่ งเปน็ สัดส่วน

แผนผงั คอกจัดการฟารม์ ภักดฟี ารม์ ออกแบบแผนผงั ฟารม์ เปน็ รูปส่เี หลย่ี มผืนผา้ แตล่ ะแปลงมขี นาดพ้ืนท่ี 2 ไร่ แบง่ ออกเป็น แปลงทางด้านซา้ ยมือ 4 แปลงแรก เป็นคอกสาหรับกวาง ถัดไปแปลงท่ี 5 เปน็ โรงเรอื นจัดการกวาง แปลงท่ี 6 เปน็ โรงเก็บหญา้ แหง้ ส่วนแปลงทางด้านขวามอื จะเป็นแปลง สาหรบั ปลกู หญ้าสดหรอื พชื อาหาร จานวน 4 แปลง พืน้ ท่ใี นส่วนบริเวณตรงกลางทาเปน็ ช่องทาง เดินระหวา่ งคอกตอ่ คอก เพือ่ ให้รถและผเู้ ลยี้ งสามารถเดินทางเขา้ ออกได้สะดวก และยังเป็นทางสาหรับวงิ่ ของกวางไปยังโรงเรอื นจดั การกวาง ทางเดิน ทางเดิน คอก A คอก B คอก C คอก D โรงเรอื น โรงเกบ็ กวางดาว กวางรูซ่า กวางรซู ่า กวางรูซ่า จัดการกวาง หญ้าแห้ง กวางซิกก้า เพศเมยี กวางฟอลโล่ว เพศผู้ เพศผู้ (ตดั เขาออ่ น) ทาง Raceway--- to ---- deer yard เขา้ -ออก แปลงหญา้ แปลงหญ้า แปลงหญ้า แปลงหญ้า ทางเดนิ ทางเดนิ

อปุ กรณท์ ่ีจาเป็นสาหรบั เตรยี มบ้านให้กวาง 1 ร้วั คอกกวาง รว้ั คอกกวางมีความสาคญั สาหรบั ผู้ทตี่ อ้ งการเรมิ่ เลี้ยงกวางเนื่องจากกวางเป็นสัตว์ที่มีความ ปราดเปรยี ว ตืน่ ตกใจงา่ ย ครัน้ เม่อื กวางตกใจ กวางสามารถกระโดดไดส้ ูงถึง 2 เมตร และอาจว่ิงพุ่งชนสิง่ กีดขวางต่าง ๆ รวมถึงร้ัวรอบนอกฟาร์ม จนทาใหเ้ กดิ การบาดเจบ็ ได้

วัสดใุ นการทารั้วที่ทางฟาร์มเลือกใช้ คือ รั้วกวางพี พีเฟ้นซ์ เป็นลวดระบบกึ่งสปริงซึ่งสานกันด้วยปมน็อต แบบ Tight lock เป็นวสั ดทุ ่ีมคี วามยดื หยุ่นสูง ไม่หย่อน เหนียว ทนสนิม ทนทานแข็งแรงต่อการชนของกวาง และไม่เปน็ อันตรายต่อสตั ว์เลี้ยง รว้ั กน้ั รอบนอกฟาร์ม มีความสงู ของรว้ั อยทู่ ่ี 1.90 เมตร และ 2.40 เมตร ความถี่ของจานวนเส้นลวดอยู่ ที่ 17 เสน้ และ 19 เส้นตามลาดับ รั้วเขตนอกมีไว้เพอ่ื ปอ้ งกนั สัตว์เล้ยี งหนอี อกไปภายนอกและป้องกันศัตรู ที่เปน็ อันตรายเลด็ ลอดเข้ามาทาร้ายกวาง โดยเฉพาะอย่างยงิ่ สุนขั รั้วกั้นคอกภายในฟาร์ม ความสูงของรั้วอยู่ที่ 1.50 เมตร ความถี่ของจานวนเส้นลวดอยู่ที่ 15 เส้น รั้วกั้นคอกภายในมีไว้เพื่อให้กวางพักอาศัย และกินหญ้า

2 เสา ใชเ้ สาคอนกรีตเสรมิ เหลก็ ขนาด 4 นิ้ว หรือ เสาแปป๊ เหล็กขนาดเส้นผา่ นศูนยก์ ลาง 3 นิว้ และอุดหัวเสาด้วยปูน ความสงู ของเสาจาก ระดบั พื้นดนิ อยทู่ ่ีประมาณ 2-2.5 เมตร และ ลงพ้นื ดนิ ประมาณ 50 เซนติเมตร โดยเทปนู รองกน้ หลุม 10 เซนติเมตร เมือ่ นาเสาลงหลมุ แล้วใหเ้ ทปูนอกี ชนั้ หน่งึ 3 ประตูคอก ทาแบบประตูบานพับดันเข้าไปในคอก เพื่อช่วยกัน สัตว์ไม่ให้สวนออกมาเวลาเปิด-ปิดประตู วัสดุที่ใช้ เป็นแป๊บเหล็กขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 1.5 นิ้ว กรุ ด้วยตาข่ายกึ่งสปริงซึ่งสานกันด้วยปมน็อตแน่นหนา (Tight lock) ขนาดกว้าง 2 เมตร สูง 2 เมตร

4 โรงเรอื นหรอื คอกภายใน สร้างข้ึนเพื่อช่วยกันความร้อนจากแสงแดด กันฝนและ ละอองน้าฝนที่จะเข้ามาในพื้นที่แห้งซึ่งเป็นที่พักของ กวาง โรงเรือนควรมีขนาดประมาณ 1 ต่อ 12 เท่าของ พืน้ ท่คี อกท้งั หมด ยกพื้นสูงจากระดับพ้นื ดนิ ประมาณ 3 – 3.5 เมตร ใช้กระเบื้องมุงหลังคา สร้างลักษณะเป็น เพงิ หมาแหงน สูงประมาณ 2.5 – 3 เมตร พื้นที่ส่วนใต้ หลังคาเป็นวสั ดทุ ี่สามารถถา่ ยเทของเหลวได้ เช่น ทราย กรวด โดยจะถมหินกรวด หรือทรายหยาบ โดยทาการ บดชัน้ ดินใหแ้ น่นให้พืน้ มีความลาดเอียง 5-6 องศา 5 รางอาหารหยาบ ทาด้วยยางล้อรถยนต์ หรือจะใช้โครงเหล็กทาเป็น กระบะสามเหลยี่ ม แขวนไว้บริเวณส่วนหน้าภายใน คอก เพ่อื สะดวกเวลาใหอ้ าหารหยาบ นอกจากนี้ยัง มกี ารเสริมหญา้ แห้งบรเิ วณโคนตน้ ไม้ดว้ ย 6 ชอ่ งทางเดินตรงกลาง มไี ว้เพ่ือใช้ต้อนกวางเปลีย่ นสลบั แปลง หรอื การจัดการ ตา่ ง ๆ ภายในฟาร์ม เรียกวา่ ทางวงิ่ ช่องทางน้ีควรมี ความกวา้ งประมาณ 4 – 4.5 เมตร

7 โรงเรือนจดั การกวางและซองหนบี สิง่ ท่จี าเปน็ ท่ีขาดไมไ่ ด้ของฟาร์มกวางอกี อยา่ งหนงึ่ นั้นก็คือ โรงเรือนจัดการและซอง หนีบ เพราะเป็นสถานทส่ี าหรบั คดั เลอื ก แยกฝูง ตรวจสอบ ติดเบอร์ ช่ังนา้ หนกั ตัดเขากวาง และเคลือ่ นย้ายกวาง ขนาดของคอกจดั การมีตั้งแต่ 3 - 5เมตร และ 10 -15เมตร ขึ้นอยู่กับจานวนของกวางที่เลี้ยงภายในฟาร์ม โดยหลักการแล้วคอก จัดการฟาร์มควรเป็นห้องทึบแสง ไม่ควรมีช่องที่แสงลอดผ่านได้ เนื่องจากถ้าเกิด เหตุการณ์ที่ทาให้กวางตกใจ กวางจะกระโดดไปยังทิศที่มีแสงส่องผ่าน ทาให้เกิด อนั ตรายต่อกวางได้

ภายในโรงเรือนจัดการจะแบ่งเป็นหอ้ งๆโดยมีประตเู ปิด-ปิดได้ง่าย และเชื่อมต่อถึงกันได้ หมด ส่วนกลางของโรงเรือนจัดการจะเป็นห้องลักษณะเป็นรูปหกเหลี่ยม หรือรูปวงกลม ดา้ นบนของโรงเรือนก็จะมที างเดินเพอื่ ใชส้ าหรบั ดูสัตว์ในการควบคุมจัดการ หากเลี้ยงกวาง จานวนน้อย ก็เพียงแค่ทาคอกจัดการขนาดเล็กภายในคอกเลี้ยง โดยใช้รั้วด้านใดด้านหนึ่ง ทาทางวิ่งขนาดความกว้าง 0.80-1.00 เมตร ความยาวของทางวิ่ง ประมาณ 100 เมตร มี หลงั คาคลุม และมีการแบง่ เปน็ หอ้ งมีประตเู ลอ่ื นก้นั ระหวา่ งห้องโดยให้ห้องสุดท้ายยาว 1.5- 2.0 เมตรห้องต่อไปขนาดความยาว 2.0-4.0 เมตร ทุกหอ้ งมีประตูดา้ นขา้ งเพื่อเปิดให้กวางที่ เราไม่ต้องการหรอื จัดการแลว้ ออก เพอ่ื วง่ิ กลบั เขา้ ฝงู ซองหนีบ ท าจากไม้อัดและแป๊ปเหล็ก ประกอบด้วย ผนังโค้งเข้าหากัน 2 ด้าน เมื่อผนังทั้ง 2 ด้าน หนีบเข้าหากันจะมีลักษณะคล้ายกรวย ขนาดความกว้างของ ซองหนบี สว่ นบน มีขนาดความกว้างอยู่ที่ 75 ซม. ส่วนกลางมี ขนาดความกวา้ งอยู่ที่ 30 ซม. และสว่ นท่แี คบสุด มีขนาดความ กวา้ งอยู่ที่ 25 ซม. ซึ่งจะอุ้มกระชับตัวกวางพอดี ส่วนพื้นซอง หนีบสามารถพลิกลงได้ เมื่อกวางเข้าไปอยู่ในซองหนีบแล้ว กวางไมส่ ามารถขยับตัวได้ ขาลอย ซึ่งสะดวกในการจัดการกับ ตวั กวาง

ถึงเวลาผสมพนั ธก์ุ วางแลว้ การผสมพนั ธุก์ วางให้ไดผ้ ลดแี ละมีประสิทธิภาพ นอกจากต้องดูแลเอาใจใส่เรื่อง ความสมบรู ณ์ของกวางแล้ว ยังต้องพิถพี ถิ ันเรอ่ื งการคดั เลือกพอ่ พันธแ์ุ ม่พันธุ์ที่พร้อม จะผสมพนั ธดุ์ ว้ ย ลกั ษณะพ่อพันธทุ์ ่ีดี กวางเพศผู้ • สีขนเขม้ มนั วาว รูปรา่ งใหญ่ สวยงาม ไหล่กว้าง สะโพกใหญแ่ ข็งแรง กล้ามเนื้อแน่น หน้าอกกว้างและลกึ • อัณฑะมีขนาดใหญ่และเท่ากนั • เขาพ่อพนั ธุ์มขี นาดใหญแ่ ละยาว • มีน้าหนกั มากกวา่ 100 กโิ ลกรมั การเจรญิ เตบิ โตดี • มีการเล้าโลมและการผสมพันธทุ์ ่ีดไี มร่ นุ แรงหรือทาร้าย • ผสมติดดีใหล้ กู แขง็ แรงและโตเร็ว • เริ่มผสมพันธ์ุ เมอ่ื อายุ 2 ปแี ละสมบูรณเ์ ตม็ ที่เมือ่ อายุ 3 ปี ลกั ษณะแมพ่ นั ธ์ุท่ีดี กวางเพศเมีย • สขี นเข้มมันวาว รปู ร่างแข็งแรง สวยงาม ลาตวั ยาว • มีน้าหนักมากกวา่ 80 กิโลกรมั การเจริญเติบโตดี • ผสมติดดีให้ลูกทกุ ปลี ูกแข็งแรงและโตเร็ว • นิสยั อ่อนโยน มคี วามเป็นแม่สูง

การผสมพันธุ์กวาง ตามธรรมชาติกวางที่เลี้ยงใน เขตร้อนจะผสมพันธุ์กันได้ตลอดทั้งปี อัตราส่วนของ พ่อพันธุ์แม่พันธุ์ในฟาร์มจะใช้ตัวผู้ 1-2 ตัวต่อตัวเมีย 20-25 ตัว โดยปล่อยพ่อพันธุ์ลงคุมฝูงแม่พันธุ์ กวาง ตัวผู้จะทาหน้าที่ตรวจการเป็นสัดของตัวเมียโดยการ ดมที่อวัยวะสืบพันธุ์ หากตัวเมียพร้อมที่จะผสมพันธ์ุ กวางตัวผู้ก็จะโดดขึ้นคร่อมเพื่อผสมพันธุ์ทันที ระยะเวลาเป็นสัดของกวางตัวเมียมีเพียง 3-4 ชั่วโมง เท่านั้น ดังนั้น กวางตัวผู้จึงต้องคอยติดตามอย่าง ใกล้ชิดจนกว่าจะผสมพันธุ์เสร็จ จากนั้นก็ติดตามตัว อื่นในฝูงต่อไป เปน็ เช่นนี้ไปเรื่อยๆจนกว่าจะสิ้นสุดฤดู ผสมพนั ธ์ุ Question : กวางตวั เมียทีเ่ ป็นสัด จะแสดงพฤติกรรมอยา่ งไรค่ะ ? Answer : กวางตัวเมยี ท่เี ปน็ สดั จะแสดงอาการกระวนกระวาย วิ่งเข้า ใกล้กวางตัวผู้ พร้อมกับทาหัวตกและแสดงอาการยอมรับการผสมพันธุ์ โดยการปัสสาวะบอ่ ย ๆ

การตงั้ ทอ้ งและคลอดของแม่กวาง กวางตวั เมยี ทผี่ สมตดิ จะมรี ะยะเวลาตัง้ ท้องประมาณ 8-10 เดอื น ชว่ งระยะ 3 เดือนแรก จะเป็นระยะที่กวางตั้งท้องอ่อน สังเกตได้จากกวางเริ่มกิน อาหารมากขึ้น ไม่วิ่ง ไม่ตื่น ความเปรียวน้อยลง ขนเป็นมัน ผิวพรรณมีน้ามีนวลเปลง่ ปลัง่ ในระยะแรกจะปล่อยใหอ้ ยูก่ บั ฝูง สิ่งที่ต้องระวังในช่วงนี้ คือ ไม่ควรให้ยาใดๆทั้งสิ้นและไม่ ควรทาให้กวางตนื่ ตกใจ เพราะจะทาให้แม่กวางแท้งลูกได้ สิ่งที่ควรปฏิบัติในช่วงนี้ คือ ให้อาหารข้นที่มีแร่ธาตุครบ สมบูรณ์ เช่น แคลเซี่ยม คอปเปอร์ไอออน และอาหารที่มี โปรตีน 21 % กวางทอ้ งแก่ สังเกตไดจ้ ากท้องที่ขยายใหญ่ขึ้นผิดปกติ น้าหนักตัวเพิ่มขึ้น จากเดิม กินอาหารตลอดเวลาและกินในปริมาณมาก เมื่อ ท้องแกจ่ ัด ทอ้ งจะเรม่ิ ยุบและห้อยลง แมก่ วางจะนอนพักเป็น เวลานาน ระยะนคี้ วรดแู ลอย่างใกล้ชิด สิ่งที่ควรปฏิบัติในช่วงนี้ คือ ให้อาหารเสริมที่มีคุณค่า ทางแร่ธาตุเพิ่มเตมิ เพ่ือเสริมสร้างรา่ งกายของลกู ในทอ้ ง

ช่วงหลังคลอด แม่กวางจะนอนพกั ประมาณ 2-5 นาที แล้วกจ็ ะลกุ ขนึ้ มาเลียทาความสะอาดตวั ลูก น้อย เพื่อเอาน้าคร่าออก ในขณะเดียวกันก็จะกลืนกินรกเข้าไปด้วย หลังจากทาความสะอาด ประมาณ 30 นาที ลกู กวางก็สามารถยนื ได้ และเร่ิมใช้จมูกถูบรเิ วณซโ่ี ครงแมก่ วางเพื่อหาหัวนมและ ดูดนมแม่ ช่วงคลอด สังเกตได้จากแม่กวางจะเข้าไปซุกตัวอยู่ ใต้พุ่มไม้ หรือรังคลอด ที่อวัยวะเพศจะบวมขยาย และมีน้าเมอื กไหล ขณะท่ีคลอดแม่กวางจะล้มนอน แล้วลุกขึ้นสลับไปมา จนถึงเวลาคลอดแม่กวางจะ กลิ้งตัวไปมาแล้วยืดตัวอย่างแรงจนสามารถเบ่งลูก ออกมาได้ ช่วงก่อนคลอดประมาณ 2-3 วนั สังเกตได้จากทอ้ งของแมก่ วางจะเริ่มย้อยเคล่ือนลงไปดา้ นหลัง ขาหนบี เต้านมเริ่มขยายตัวมากขึ้น แมก่ วางจะแสดงอาการกระวนกระวาย หงุดหงิด เครียด ดรุ ้าย มักเอยี งคอ และยกเท้าหน้ากระทืบ ดิน พรอ้ มกบั สง่ เสยี งคารามบ่อยๆ ระยะนี้ควรแยกแม่กวางให้อยใู่ นคอกตวั เดยี ว จัดหาหญ้าอาหาร ใหเ้ พยี งพอ และมีพมุ่ ไมเ้ ตีย้ ๆสาหรบั ให้แมก่ วางซกุ ตวั เวลาคลอดลูก

การดูแลกวาง หลงั จากท่ีลูกกวางคลอดออกมา ประมาณ 20-30 นาที ลูกกวางจะสามารถยืนขึ้นได้ เอง จากนั้นจะเริ่มใช้จมูกถูบริเวณซี่โครงแม่กวางเพื่อหาหัวนมและดูดนมแม่ การดูดนมครั้งแรก ของลกู กวางเปน็ สัญญาณสาคญั ท่ีบอกถึงพลังของชีวิต ขณะเดียวกัน แม่กวางที่ดีหลังจากที่คลอด ลูกแล้วแม่กวางจะไม่ยอมห่างจากลูกน้อยเลย จะคอยเลียทาความสะอาดตัวลูกน้อย กระทั่งลูก น้อยยืนขนึ้ และกินนมได้ น้านมแรกคลอดหรือน้านมเหลือง มีลักษณะสี เหลืองขน้ รสชาตขิ มและมกี ลิ่นแรง น้านมแรกคลอด มีสารภูมิต้านทานโรค (Antibodies) หรืออิมมิวโน โกลบูลิน (Immunoglobulins) เป็นโปรตีนที่สาคัญ ที่สุดที่ช่วยตรวจจับและท าลายฤทธิ์ของสิ่ง แปลกปลอมที่เข้ามาในร่างกาย อีกทั้งมีคุณสมบัติ เป็นยาถา่ ยเพื่อลา้ งเอาสิง่ ที่มีอยู่ในลาไส้ หรือเรียกว่า ขี้เทา (Muconium) ในลูกแรกเกิด น้านมแรกคลอด น้จี ะมีอย่รู าว 1-2 วนั คณุ คา่ ทางสารอาหารของนมแมก่ วาง ประกอบดว้ ย ไขมัน 9.5 % แลคโตส 4.5 % โปรตนี 7 % และนา้ 78 %

ในกรณีทค่ี นเล้ยี งพยายามช่วยเหลือแม่กวางและลูกอ่อนแรกเกิดขณะคลอดมากเกินไปอาจ ทาใหแ้ มก่ วางไมย่ อมใหน้ มลูกกวาง เนอื่ งจากมีกลิ่นคนติดที่ตัวลูกกวาง จึงจาเป็นต้องแยกลูกกวาง ออกมาเล้ยี งเอง การดูแลลกู กวางแรกเกิดจะต้องมีการจัดเตรียมสถานที่ให้ร่มเงา ไม่มีความชื้น มีที่กาบังลม และฝน เพื่อให้ความอบอุ่นแก่ร่างกาย และป้องกันการตายของลูกกวางแรกเกิด ควรทาความ สะอาดคอกกวางทกุ วัน และถ้าพบว่าลกู กวางปว่ ยควรรบี รักษา อุปกรณใ์ ห้นมสาหรับลกู กวางอ่อนแรกเกิด การใหอ้ าหารลูกกวางอ่อนแรกเกิด อา่ งให้น้า หวั นมยาง • 1 เดอื นแรก ให้กินนมแม่หรอื นมผง ขวดนม สาหรบั เล้ียงทารกสตั ว์ โดยนมท่ีชงใหล้ กู ขนาด 5 ซม. กวางกินควรมีอณุ หภูมิอยทู่ ี่ 37-38 °C สว่ นปลายของหัวนม การให้นมลูกกวางจะใหว้ ันละ 3 เวลา มีรูยาว 1 ซม. • เดอื นท่ี 2 ให้กนิ หญา้ กล้วย อาหารข้น สลบั กับการกนิ นม เพ่ือเร่งการ นมผงสาหรบั เจริญเตบิ โต เลยี้ งทารก • กอ่ นหย่านม 1 เดือน ควรเร่ิมใหก้ ิน สัตว์ อาหารขน้ ท่ีมโี ปรตีน 21 เปอรเ์ ซน็ ต์ และหญา้ สดในปริมาณท่มี ากขน้ึ เม่ือลูกกวางถึงอายุหย่านม การให้อาหารสาหรับลูกกวางนอกเหนือจากหญ้า อาหารเสริม และ อาหารอัดเม็ดแล้ว ยังจะต้องเตรยี มพร้อมในเรื่องของน้าสะอาดและที่พัก สาหรับหลบแดดและฝน ไวด้ ้วย

พืชอาหารสตั วแ์ ละการจัดทาแปลงหญ้า หญ้าสดเปน็ พชื อาหาร ซึ่งเป็นอาหารหลักที่ใช้ในการเลี้ยงกวาง และเป็นสิ่งที่ฟาร์มกวาง ควรใหค้ วามสาคญั เปน็ อนั ดับต้น ๆ โดยพิจารณาจาก 1) ขนาดพื้นที่ของแปลงหญ้า 2) แหล่ง น้าภายในฟาร์มและบริเวณใกล้เคียง 3) ชนิดของพันธุ์หญ้าที่ปลูกเหมาะสมกับสภาพพื้นท่ี และใหผ้ ลผลิตสม่าเสมอตลอดทง้ั ปี และ 4) ปริมาณผลผลิตของหญ้าสดต่อไร่ เป็นต้น ซึ่งโดย ปกตแิ ล้ว กวางตอ้ งการกินหญ้าสดประมาณ 8-10 กิโลกรัม/ตัว/วัน ซึ่งพื้นที่ 1 ไร่สามารถให้ ผลผลิตได้ 4,000-5,000 กิโลกรัม ทั้งนี้ต้องขึ้นอยู่กับการเตรียมพื้นที่ การเตรียมดิน การ เตรียมเมล็ดพันธุ์และมีระบบน้าที่ดี รวมถึงปริมาณการให้ปุ๋ยต่อแปลงหญ้าในอัตราส่วนที่ เหมาะสม ชนดิ ของพันธ์ุหญ้าท่ภี ักดีฟาร์มเลอื กปลกู ได้แก่ หญ้ารูซี่ กินนี และพืชตระกูลถั่วฮามาต้า เพราะพืชเหล่านี้ ทนทานต่อสภาพแห้งแล้ง ทนทานต่อการแทะเล็มเหยียบย่าของสัตว์ได้ดี และสามารถเจรญิ เตบิ โตในดินทม่ี คี วามอุดมสมบรู ณ์ต่าได้ ซง่ึ ในการทาแปลงหญ้าภายในคอก จดั การจะแบ่งพื้นที่ในการปลูกหญ้าสด ทั้งหมด 8 ไร่ แบ่งออกเป็น 4 แปลง แปลงละ 2 ไร่ หญ้าหลักที่ปลูก คือ หญ้ารูซี่ผสมกับพืชตระกูลถั่วฮามาต้าในอัตราส่วน 5 : 1 เพื่อเสริม โปรตีนให้กบั กวาง และปลูกหญ้ากินนีในบริเวณพื้นที่รอบนอกคอกจัดการกวาง ซึ่งในการทา แปลงหญ้าทางฟาร์มจะมกี ารสลับหมุนเวียนแปลงหญ้า เพื่อให้มผี ลผลิตไดต้ ลอดท้งั ปี รหู้ รอื ไม่ ? กวางสามารถกนิ อาหารหยาบได้ทุกชนิด ทั้งใบ ยอดอ่อน ยอดไม้ และผลไม้ แต่อาหาร หยาบดังกล่าวมีคุณค่าทางอาหารไม่เพียงพอ ดังนั้นจึงจาเป็นต้องเสริมอาหารข้นและ เกลอื แร่ เพื่อชว่ ยให้กวางมอี ัตราการเจริญเตบิ โตทดี่ ีขนึ้

หญา้ รซู ่หี รือหญา้ คองโก เป็นหญ้าพน้ื เมอื งของแอฟรกิ า สูงประมาณ 90 ซม. ลักษณะใบนิ่มสีเขียวใบตอง มีขนที่ใบกาบ ใบ และลาต้น ลาต้นแตกกอและเติบโตได้เร็ว ทนต่อการเหยียบ ยา่ และการแทะเล็มของสัตว์ได้ดีทนต่อสภาพแห้งแล้งได้ดี แต่ไม่ ทนต่อสภาพพื้นที่น้าขัง เติบโตได้ทุกสภาพดิน นิยมปลูกด้วย เมลด็ มีโปรตีน 10-11% หญ้ากินนี ลาต้นเปน็ กอ สงู ประมาณ 1.5-2.5 เมตร ระบบ รากเป็นรากฝอย เจริญเติบโตได้ดีในสภาพที่มีร่มเงาทนทานต่อ สภาพแหง้ แลง้ และทนทานต่อการแทะเล็มของสัตว์ได้ดีกว่าหญ้า รซู ี่ ชอบดินทราย ไมท่ นตอ่ สภาพพื้นที่น้าขัง มโี ปรตีน 14-20% ถัว่ ฮามาตา้ ทรงพุ่มเตี้ยตั้งตรง สูงประมาณ 50 ซม. แตก กิ่งก้านคลุมพื้นที่ได้เป็นวงกว้าง ชอบขึ้นบนดินร่วนปนทราย ทนทานต่อสภาพแห้งแล้ง ทนทานต่อการแทะเล็มและเหยียบย่า ของสตั วไ์ ดด้ ี ไมท่ นต่อสภาพพนื้ ทน่ี ้าขงั มีโปรตนี 16-20%