Багшийн хөгжил сэтгүүл

Áàãøèéíitpd.mn 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë Õºãæèë ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ ÌÝÐÃÝÆÈË, ÀÐÃÀ ǯÉ, ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ÓËÈÐÀË ÒÓÒÌÛÍ ÑÝÒï¯Ë 09 Îíöãîé íºõöºë áàéäëûí ¿åä õ¿¿õýäòýé 2021-2022 îíû õè÷ýýëèéí æèë àæèëëàõàä àíõààðàõ ç¿éë ÀÐÃÀ ǯÉÍ ÒÓÐØËÀÃÀ 15 Ñóðàëöàã÷äûí ñóðëàãûí õîöðîãäëûã áîãèíî õóãàöààíä àðèëãàõ, ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã á¿ðýí õýðýãæ¿¿ëæ òåëå áîëîí öàõèì õè÷ýýëèéí ¿ð ä¿íã ñàéæèðóóëàõ ÖÀÕÈÌ ÑÓÐÃÀËÒ 30 Öàõèì ñóðãàëòûí ÷èã õàíäëàãà Öýöýðëýã, åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí õºãæìèéí áàãø íàðûã ÷àäàâõæóóëàõ ñóðãàëòàä õàìðóóëëàà. Äóãààð 12

2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë ÃÀÐ×Èà Áàãøèéíitpd.mn 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë Õºãæèë 04 ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ ÌÝÐÃÝÆÈË, ÀÐÃÀ ǯÉ, ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ÓËÈÐÀË ÒÓÒÌÛÍ ÑÝÒï¯Ë STEAM ñóðãàëòûí àðãà ç¿éí òóðøèëò ÝÐÃÝÖ¯¯ËÝË ÍÈÉÒËÝË 07 Öàõèì ñóðãàëòûí áýëýí áàéäëûã ýðãýö¿¿ëýõ¿é 21 ÀÐÃÀ ǯÉÍ ÒÓÐØËÀÃÀ Õ¿¿õäèéí õýë ÿðèàã õºãæ¿¿ëæ áóé àâèà çàñëûí àðãà òóðøëàãààñ ßäóóðëûã ªëñãºëºíã Ýð¿¿ë ìýíäèéã ×àíàðòàé Æåíäåðèéí ýðõ Áàòàëãààò óíäíû óñ Ñýðãýýãäýõ ýð÷èì Çîõèñòîé õºäºëìºð óñòãàõ çîãñîîõ äýìæèõ áîëîâñðîëûã òýãø áàéäëûã àðèóí öýâðèéí õ¿÷èéã íýâòð¿¿ëýõ áà ýäèéí çàñãèéí äýìæèõ äýìæèõ áàéãóóëàìæààð ºñºëòèéã äýìæèõ õàíãàõ ÁÑØÓÑ-ûí ñàéä ¨.ÁÀÀÒÀÐÁÈËÝà 48 047 Èííîâàöè áîëîí äýä Òýãø áóñ áàéäëûã Ýýëòýé õîò, èðãýäèéí Õàðèóöëàãàòàé Óóð àìüñãàëèéí Äàëàé òýíãèñèéí Õóóðàé ãàçðûí ýêî Ýíõ òàéâàí, øóäàðãà Õºãæëèéí òºëººõ á¿òöèéã õºãæ¿¿ëýõ áóóðóóëàõ îðîëöîîã äýìæèõ õýðýãëýýã äýìæèõ ººð÷ëºëòèéí ¿ð íººöèéã õàìãààëàõ ñèñòåìèéã ¸ñûã öîãöëîîõ ò¿íøëýëèéã íºëººã áàãàñãàõ õàìãààëàõ áýõæ¿¿ëýõ Äóãààð 11 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë 03 Ðåäàêöèéí çóðâàñ ÌÝÄÝÝ, ÌÝÄÝÝËÝË Áàãøèéí Õºãæèë ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ 42 Ìýðãýæèë, àðãà ç¿é, ìýäýýëëèéí 04 Áàãøèéí ìýðãýæëèéí õºãæëèéí 43 óëèðàë òóòìûí ñýòã¿¿ë á¿ëãèéã õºãæ¿¿ëýõ çàðèì àñóóäàëä Ñýòã¿¿ëèéí çºâëºõ ÁÌÄÈ-èéí çàõèðàë Æ.Áîëîðìàà 09 Îíöãîé íºõöºë áàéäëûí ¿åä õ¿¿õýäòýé ÁÌÄÈ-èéí äýä çàõèðàë Ð.Çîëçàÿà Áýëòãýñýí: àæèëëàõàä àíõààðàõ ç¿éë Á.Ëõàãâàáàÿð 12 Ìýðãýæèë ñîíãîëòûã áîëîâñðîíãóé À.Öýíã¿¿íæàðãàë Ë.Íîìèíäàðü áîëãîõ àñóóäàë Ö.Àðèóíàà ÀÐÃÀ ǯÉÍ ÒÓÐØËÀÃÀ 15 Ñóðàëöàã÷äûí ñóðëàãûí õîöðîãäëûã áîãèíî õóãàöààíä àðèëãàõ, ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã á¿ðýí õýðýãæ¿¿ëæ òåëå áîëîí öàõèì õè÷ýýëèéí ÷àíàð, ¿ð ä¿íã ñàéæðóóëàõ” ÷èãëýëýýð àæèëëàæ áóé òóðøëàãààñ” 17 Õ¿¿õýä á¿ð ººð ººðèéí åðòºíöèéã á¿òýýäýã ÖÀÕÈÌ ÑÓÐÃÀËÒ 22 Öàõèì ñóðãàëòààð ñóðàã÷äûí èäýâõ 40 îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ áîëîìæ 27 “Ìîíãîë õàäðàí” áýëãýäýë 30 Öàõèì ñóðãàëòûí ÷èã õàíäëàãà: “ÁÌÄÈ-ýýñ öàõèìààð çîõèîí áàéãóóëæ áàéãàà ñóðãàëòóóäûí îíöëîã 35 Äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí ôîðóìààñ ãàðãàæ 42 Öýöýðëýã, åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí áóé øèíý ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí èðýýä¿éí õºãæìèéí áàãø íàðûã ÷àäàâõæóóëàõ òºëºâ áàéäëûã òîäîðõîéëîõ ïëàòôîðì ñóðãàëòûã 9 ä¿ãýýð ñàðä çîõèîí áàéãóóëëàà 36 1, 2 óëèðëûí ìýäýý, ìýäýýëë¿¿ä 17 Ñýòã¿¿ëèéã ÁÌÄÈ-èéí Äýýä áîëîâñðîëûí áàãøèéí õºãæèë 2 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë õàðèóöñàí àëáàíààñ ýðõëýí ãàðãàâ. Óëààíáààòàð õîò 2021 îí



ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ ÁÀÃØÈÉÍ ÌÝÐÃÝÆËÈÉÍ ÕªÃÆËÈÉÍ Á¯ËÃÈÉà ժÃƯ¯ËÝÕ ÇÀÐÈÌ ÀÑÓÓÄÀËÄ Ä. Îòãîíòóÿà Ph.D Áàãøèéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ èíñòèòóòèéí Ìàòåìàòèêèéí áàãøèéí õºãæèë õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ / [email protected] / Õóðààíãóé: Ýíýõ¿¿ ñóäàëãààãààð áàãø á¿ðä íýýëòòýé, õàìðàãäàõ àðãà çàìàà𠺺ðèéí ¿éë àæèëëàãààã áàãøèéí òàñðàëòã¿é õºãæèëä áîëîìæ á¿ðä¿¿ëñýí íºõöºëä èë¿¿ á¿òýýë÷ýýð ýðãýö¿¿ëýí ýðýë õàéãóóë ìýðãýæëèéí õºãæëèéí á¿ëãèéí ¿ð ä¿íòýé áîëäîã [1] ãýæýý. Èéìýýñ õèéõ á¿ëýã õ¿ì¿¿ñ” ãýæ òîäîðõîéëñîí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéí òàëààð áóñàä áàãøèéí õºãæèõ îð÷íûã òóõàéí áàãø áàéíà. ̺í Øèðëè Ì.Õîðä [5], Ðè÷àðä îðíû òóðøëàãûã ñóäàëæ ìàíàé óëñàä àæèëëàæ áóé ñóðãàëòûí áàéãóóëëàãà ÄóÔîð, Ðîáåðò Ý.Ýýéêåð [6] íàðûí õºãæ¿¿ëýõ õóâèëáàð áîëîâñðóóëàõûã ãýæ ¿çýõ áºãººä òýäýíä àæëûí ñóäàëãààíû ä¿ãíýëò¿¿äèéã õàðãàëçàí çîðüñîí. Óã çîðèëãûí õ¿ðýýíä áèä áàéðàíäàà õàìò îëíîîðîî òàñðàëòã¿é ¿çýæ, áàãøèéí ìýðãýæëèéí õºãæëèéí áàãøèéí ìýðãýæëèéí õºãæëèéí á¿ëýã õºãæèõ øèíý àðãà õýëáýð¿¿äèéã ñàíàë á¿ëýã õýìýýõ îéëãîëòûã á¿õ ãèø¿¿ä íü ãýæ þó âý? Äýëõèéí áóñàä óëñ îðíóóäàä áîëãîõ íü ÷óõàëä òàâèãäàæ áàéíà. øèíý îéëãîëò áóþó òóëãàìäñàí òóõàéí áàãøèéí ìýðãýæëèéí õºãæëèéí á¿ëýã Áèä ýíýõ¿¿ ñóäàëãààãààð äýëõèéí íýã àñóóäàëä òºâëºð÷, øèéäëèéã õýðõýí õºãæèæ áàéíà âý? Ìîíãîë îëîí óëñ îðíóóäàä áàãø àæëûí õàìòäàà ýðýëõèéëæ, íýýëòòýé óëñàä áàãøèéí ìýðãýæëèéí õºãæëèéí áàéðàíäàà òàñðàëòã¿é õºãæèõºä õýëýëöýæ, øèéäýëä õ¿ðýõ àðãà çàìûã á¿ëýã õºãæèõ îð÷èí á¿ðäñýí ¿¿? íºëººëºõ õàìãèéí îíîâ÷òîé ñòðàòåãè áîëîâñðóóëæ, õ¿ðýõ ¿ð ä¿íã òºñººëºí Ìîíãîë óëñàä áàãø àæëûí áàéðàíäàà ãýæ õ¿ëýýí çºâøººðºãäºõ áîëñîí õàðèëöàí áèå áèåý äýìæèí àæèëëàñíû òàñðàëòã¿é õºãæèõ ÿìàð øèéäýë áàéæ Ìýðãýæëèéí õºãæëèéí á¿ëýã (Profes - ýöýñò ïðàêòèê ¿ð ä¿íä õ¿ðäýã ºíäºð áîëîõ âý? ãýñýí àñóóëòóóäàä òºâëºð÷ sional learning community PLC)”-èéí õàðèóöëàãàòàé á¿ëýã ãýæ îéëãîæ õàðüöóóëàí ñóäàëæ, ä¿ãíýñýí áîëíî. òàëààð ñóäàëæ, ò¿¿íèéã ìàíàé óëñûí áîëîõîîð áàéíà. áîëîâñðîëûí ñàëáàðò õºãæ¿¿ëýõ Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã: Áàãøèéí òàñðàëòã¿é õóâèëáàð áîëîâñðóóëàõûã õè÷ýýñýí. 2. ÁÀÃØÈÉÍ ÌÝÐÃÝÆËÈÉÍ õºãæèë, ìýðãýæëèéí õºãæëèéí á¿ëýã, Ìýðãýæëèéí õºãæëèéí á¿ëýã (ÌÕÁ) ÕªÃÆËÈÉÍ Á¯ËÃÈÉÍ õàìòûí àæèëëàãàà, áàãøèéí õºãæëèéí õýìýýõ îéëãîëòûã àíõ ñóäëàà÷ Ïåòåð ÒÀËÀÀÐ ÃÀÄÀÀÄ ÓËÑ Ñåíãý [2] á¿òýýëäýý õýðýãëýñýí áºãººä ñòðàòåãè ÎÐÍÓÓÄÀÄ ÕÈÉÃÄÑÝÍ 1991 îíä Äîíàëüä Øîí [3] ýíý ¿çýë ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ ÒÎÉÌ 1. ÓÄÈÐÒÃÀË ñàíààã òîäðóóëàí õºãæ¿¿ëæýý. 1990-ýýä Áàãø íàð áóñàä áàãø íàðûí îíû ñ¿¿ë ¿åýñ ýõëýí ÌÕÁ-èéí òàëààðõè Áàãøèéí õºãæëèéí àñóóäàë òîìîîõîí çîõèîëóóä õýâëýãäýí ãàðñàí ¿éë àæèëëàãààã àæèãëàõ, õàìòðàí íü “ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ”-ýýñ áàéíà. Îäîîãèéí áàéäëààð “Profession- àæèëëàõ, ñàíàë áîäëîî õóâààëöàõ “ìýðãýæëèéí òàñðàëòã¿é õºãæèë” al learning community” õýëëý㠓Goo - ÿâöäàà ººðñäèéí ìýðãýæëèéí õºãæèëä ð¿¿ õóâèð÷ ººð÷ëºãäºõ çàéëøã¿é gle” õàéëòààð 0.57 ñåêóíäèéí äîòîð õàìààðàëòàé àðâèí èõ ìýäëýã îëæ àâäàã øààðäëàãàòàé áàéãààã ñ¿¿ëèéí 2.440.000.000 ¿ð ä¿í èëýð÷ áàéãàà íü áàéíà. Ñ¿¿ëèéí 20 æèëèéí õóãàöààíä æèë¿¿äýä áîëîâñðîëûí ñàëáàðò àñóóäëûí ò¿ãýýìýë áàéäàë áîëîí íýí áîëîâñðîëûí îð÷èíä ÌÕÁ-èéí ¿ð õèéãäñýí òîìîîõîí ñóäàëãààíû ÷óõëûã èëòãýõ íýãýí áàðèìò ãýæ ¿çýæ àøãèéí òàëààð òàéëáàðëàñàí íýëýýä èõ ñóäàëãàà ÿâóóëñàí áàéãààãààñ çàðèìûã òàéëàíãóóä áîëîí ñóäëàà÷äûí áàéíà. àâ÷ ¿çëýý. á¿òýýë¿¿äýýñ õàðæ áîëîõîîð áàéíà. ÌÕÁ-èéã õºãæ¿¿ëñýí òóðøëàãóóä Òóõàéëáàë: Áàãøèéí ìýðãýæëèéí îëîí ÿíç áàéãàà òóë íýãäñýí Ñóäëàà÷ Âåííåò ñóäàëãààíû òàñðàëòã¿é õºãæèë íü öýöýðëýã, òîäîðõîéëîëò ãàðãàõ áîëîìæã¿é ñóðãóóëüä ñóóðèëñàí ¿éë àæèëëàãààã þì. Ãýâ÷ Ñòîëë íàð [4] “áàéíãûí àæëààðàà ÌÕÁ íü ñóðãàí äýìæñýí, áàãø, öýöýðëýã, ñóðãóóëèàñ òàñðàëòã¿é ÿâàãäàõ, á¿ãäèéã ýðõ òýãø ãàðñàí ñàíàà÷èëãûã äýìæñýí, õàìðóóëñàí, õàìòûí îðîëöîî áà õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷äèéí ìýðãýæëèéí øèíýýð ñóð÷ ìýäñýí ç¿éëýý òóðøèõ, ýðãýö¿¿ëýëä ñóóðèëñàí, ñóðàëöàõóé õýðýãæ¿¿ëýõýä õàíãàëòòàé õóãàöàà áîëîí ìýðãýæëèéí ºñºëòèéã äýìæñýí ò¿âøíèé õàìòûí àæèëëàãàà, õàðèëöàí ºãºõ, òóñëàëöàà äýìæëýã ¿ç¿¿ëñýí, õàìààðàë, ìýäýýëýë ñîëèëöîõ áîëîìæèéã íýìýãä¿¿ëäýã áºãººä ýíý íü ñóðàëöàã÷èéí ñóðëàãûí áîëîí õ¿ì¿¿æèë òºëºâøëèéí õóâüä 4 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë

itpd.mn àõèö, àìæèëòàä õ¿ðýõ ìàãàäëàëûã ñóäàëãààíäàà íü ÌÕÁ-èéãõºãæ¿¿ëñíýýð Ýíý ìýòýýð áàãøèéí ÌÕÁ, íýìýãä¿¿ëäýã ãýýä áàãøèéí ÌÕÁ-èéí ñóðàëöàã÷äûí ñóðàõ ÷àäâàðûã ò¿¿íèé õºãæèë, ¿ð ºãººæòýé áàéäëûí ¿éë àæèëëàãàà íü ñóðàã÷äûí ñóðëàãûí ñàéæðóóëäàã áîëîõûã òîãòîîãîîä, òàëààð òîäðóóëàí ñóäàëñàí íýã ñýäýâò àìæèëòàä íºëººëºõ íºëººëëèéã ÌÕÁ-èéí õýðýãæèëòèéã ñóðàëöàã÷äûí ñóäàëãààíû á¿òýýë¿¿ä îëîí áàéíà. ñóäàëæ, ìýäýãäýõ¿éö ÿëãààòàé àìæèëòûã ñàéæðóóëàõ õàìãèéí Ñóðãóóëèéí áàãøèéí ÌÕÁ-èéí ººð÷ëºëò áàéãààã ñòàòèñòèê òîî èðýýä¿éòýé ñòðàòåãè ãýæ ä¿ãíýñýí õºãæëèéí òóõàé àñóóäàë íü õèëèéí áàðèìòààð íîòîëñîí áàéíà. [7] áàéíà. [10] ÷àíàäàä íàðèéâ÷ëàí ñóäëàãäàæ, Ñóäëàà÷ Òóðíåð á¿òýýëýýðýý ñóðãóóëèéí øèíý÷ëýëèéí íýãýí Ñóäëàà÷ Õóäñîí ñóäàëãààíû õóâèëáàð ãýæ õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí ÌÕÁ íü áàãøëàõ ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõ, òºñºë人 ÌÕÁ-èéã ¿ð ä¿íòýé áàéõààð áàéõ òºäèéã¿é öààøèä ÷ õýëýëö¿¿ëãèéã óëìààð ñóðàã÷äûí àìæèëòûã õýðõýí òºëºâëºæ õýðýãæ¿¿ëýõèéã áàãø ºðí¿¿ëñýýð áóé àñóóäàë áîëîõ íü ñàéæðóóëàõ õýðýãñýë áîëîõûã íàð ìýääýã áàéõ íü íèéãýìä ýåðýã õàðàãäàæ áàéíà. ñóäëààä, ìýðãýæëèéí ñóðãàëòûí ººð÷ëºëò õèéõ õàìãèéí ñàéí øèéäýë á¿ëã¿¿äèéã õýðýãæ¿¿ëýõ, õàìòûí áàéæ áîëîõ þì ãýæýý. [11] àæèëëàãààíû ñî¸ëûã áèé áîëãîõîä Ñóäëàà÷ Õðèñòîôåð á¿òýýëäýý 3. ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ ÀÐÃÀ öàã õóãàöàà øààðäàãäàíà. Ýõíèé Ç¯É æèë áèä õóâààðèéí äàãóó õàìòûí èæèë òºñòýé àñóóäàëä òºâëºðñºí, íýã Áèä ýíýõ¿¿ ñóäàëãààíû àæèëëàãààíû òºëºâëºãººã çîõèîæ, èä ÷èãë¿¿ëýã÷òýé ººð ººð ñóðãóóëü äýýð àæëûã ã¿éöýòãýõäýý äàðààõ àðãóóäûã øèä áîëîõûã õ¿ëýýãýýä ÿìàð ÷ ¿ð ä¿íä õýðýãæ¿¿ëñýí ÌÕÁ-¿¿äèéí ¿ð ä¿íãèéí àøèãëàñàí áîëíî. õ¿ðýýã¿é. Öàã õóãàöààã àëäàõã¿éãýýð ò¿âøèí ººð ººð áàéíà, ó÷èð íü ÌÕÁ á¿ð íü ãèø¿¿äèéí îíöëîãò ñóóðèëñàí õýí íýãýí ÿìàð íýãýí áàéäëààð çîõèîí ºâºðìºö äèíàìèêòàé áàéõ áºãººä à. Ýìïèðèê ñóäàëãààíû àðãà: áàéãóóëàõ ¸ñòîé ãýäãèéã áèä õóðäàí õàðèëöàí èòãýëöýë, õàìòðàí àæèëëàõ Ñóäàëãààíû ÷èãëýë, ñýäâèéã ñîíãîõûí îéëãîñîí. Òýð ¿åýñ ë ìàíàé ä¿¿ðýã íýýëòòýé áàéäëààñ õàìààðàëòàéã òóëä àæèãëàëò õèéñýí, ìºí 198 ñóðãàã÷ áàãø àæèëëóóëæ ýõýëñýí. õàðóóëæýý.[12] ñóðãóóëüä áàãø íàðûí õàìòûí ¯¿íýýñ õîéø ä¿¿ðãèéí áîëîâñðîëûí àæèëëàãààíû òóðøëàãà ÿìàð áàéãàà áàéãóóëëàãóóäûí çàõèðëóóä, Ñòàìïåðèéí á¿òýýëä òàëààð òàíäàëò õèéñýí. ñóðãàëòûí ìåíåæåð¿¿ä, áóñàä Õîðäûí òîäîðõîéëñîí ÌÕÁ-èéí ÷èãë¿¿ëýã÷äýä ìýðãýæëèéí áîëîâñðîë òàâàí ýëåìåíòèéí òàëààðõ áàãø, á. Îíîëûí ñóäàëãààíû àðãà: îëãîõ îëîí íèéòèéí ñóðãàëòûã óäèðäàõ àæèëòíû ¿íäñýí îéëãîëòûí Ñóäëàãäñàí áàéäëûã ãàðãàõûí òóëä ÿâóóëñàí íü õàìãèéí èõ òóñ áîëñîí. çºð¿¿ãèëð¿¿ëñýí. [13] áàãøèéí ìýðãýæëèéí õºãæëèéí Õàìòûí àæèëëàãààíû ñî¸ëûã áèé á¿ëýãòýé õîëáîãäóóëàí ã¿éöýòãýñýí áîëãîõ íü áàãø, ñóðàã÷, ñóðãóóëüä ¿ð Ñóäëàà÷ Õåëä á¿òýýëäýý ÌÕÁ ÀÍÓ, Àâñòðàëè , Àíãëè, Êàíàä, Ôðàíö, ºãººæòýé áàéäàã, ãýõäýý ýíý íü çºâõºí íü ñóðãóóëüä ñóðãàëòûí øèíý÷ëýë Òàéëàíä, Õîðâàòò çýðýã óëñ îðíóóäûí óäèðäëàãûí øèéäâýð, ìàíëàéëàõ óð õèéõ ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éë áîëîõûã ñóäëàà÷äûí ñóäàëãààíû çàðèì ÷àäâàð, á¿òýýë÷ ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð õàðóóëñàí òºäèéã¿é ÌÕÁ-¿¿äèéã á¿òýýë¿¿äèéã ýõ ñóðâàëæ áîëãîí àìæèëòòàé õºãæ¿¿ëýõ àðãà çàìûã àøèãëàæ, óíøèæ ñóäàëñàí. ä¿íä áèé áîëäîã ãýæýý.[8] ñàíàë áîëãîñîí. ÌÕÁ- èéã õºãæ¿¿ëýõ Õàðèí ñóäëàà÷ Ãîëäåí ¿ð ä¿íã îéëãîõ íü õóðäàí áèø, õÿëáàð Ìàíàé óëñàä ÌÕÁ-èéí õºãæèõ ñóóðü ñóäàëãààíû àæèëäàà áàãà ñóðãóóëüä ÷ áèø áîëîâ÷ áàãø, ñóðàëöàã÷äûí íºõöºë á¿ðäñýí ýñýõèéã òîäðóóëàõûí õýðýãæ¿¿ëñýí ÌÕÁ-èéí ¿éë àæèëëàãàà ñóðàëöàõ ÷àäâàðûã ñàéæðóóëàõûí òóëä õîëáîãäîõ ýðõ ç¿éí áàðèìò íü ñóðãàëòûí á¿õèé ¿éë ÿâö, ¿ð ä¿íã òóëä öàã õóãàöàà, õºðºí㺠ìºí㺠áè÷èã, ñóäëàà÷äûí á¿òýýë, ñóäàëãààíû ººð÷èëñºí áîëîõûã õàðóóëñàí. ÌÕÁ- áóñàä øààðäëàãàòàé õ¿÷èí ÷àðìàéëò òàéëàíãóóäûã óíøèæ ñóäàëñàí. èéí õºãæëèéí ¿ð ä¿í íü ñóðàã÷äûí ãàðãàõ íü ç¿éòýé. Á¿õ áàãø íàðò áàéäàã ñóðëàãûí àìæèëòàä ýåðýãýýð õàìãèéí ¿íý öýíýòýé íººö áîë áèå â. Áîëîâñðóóëàëò õèéõ àðãà: Óíøèæ íºëººëñºí, ñóðãóóëèéí óäèðäëàãûí áèåýñýý ñóðàëöàõ, õàìòðàí àæèëëàõ óð ñóäàëñàí ìàòåðèàëóóä áîëîí àæèãëàëò èòãýë ¿íýìøèë, äýìæëýãèéí à÷ààð ÷àäâàð þì. Õàìòðàí àæèëëàõã¿éãýýð òàíäàëòûí ñóäàëãààíä ¿íäýñëýí ÌÕÁ-èéí ìàíëàéëàë àìæèëòûí ¿íäýñ áèäíèé ºñºëò çºâõºí ººðñäèéí õýòèéí õàðüöóóëàëò õèéñíèé ¿íäñýí äýýð áîëñîí ãýäãèéã íîòîëñîí áàéíà.[9] òºëºâººð õÿçãààðëàãäàõ áîëíî[14] ÌÕÁ-èéã ìîíãîë óëñàä õýðýãæ¿¿ëýõ Ñóäëàà÷ Äóôî𠺺ðèéí ãýæýý. õóâèëáàðûã áîëîâñðóóëñàí. Áàãøèéí õºãæèë 5

ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ 4. ¯Ð Ä¯Í Ìîíãîëûí áîëîâñðîëûí áóþó àðãà ç¿é÷, ñóðãàëòûí ìåíåæåð Áàãøèéí ìýðãýæëèéí áîäëîãûí òîéì øèíæèëãýýíä áîëîí áàãø ìºí ÁÑÓÃ, ÍÁÃ, ÁÕ-èéí õºãæëèéí á¿ëýã ºíºº ¿åä áîëîâñðîëûí “Áàãøèéí ìýðãýæëèéí õºãæèëä ìýðãýæèëòýí áýëòãýõ, äàäëàãàæóóëàõ, õºãæèëä õóâü íýìýð îðóóëæ áóé àæëûí áàéðíààñ ãàäóóð õàìðàãäñàí ¿éë àæèëëàãààã æèãäýðòýë çºâëºãºº øèíýëýã ñàíààíóóäûí íýã áîëæ, ñóðãàëòààñ èë¿¿ ñóðãóóëü, öýöýðëýã äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ”[18] ãýæýý. íü ìýðãýæèëòí¿¿äèéí óóëçàí öóãëàæ, äýëõèéí îëîí óëñ îðîíä áàãøèéí õàìòðàí ñóðàëöäàã òàëáàð (profession- Ýäãýýðèéã õàðãàëçàí ¿çâýë òàñðàëòã¿é õºãæëèéí ¿ðæèë øèìò al learning communities) ãýäýã òàëààñ áàãøèéí ìýðãýæëèéí õºãæëèéí á¿ëýã õºðñ ãýæ õ¿ëýýí çºâøººðºãäºæ íü õàðæ, ýíýõ¿¿ õàíäëàãûí ¿íý öýíèéã õºãæèõ ýðõ ç¿éí îð÷èí á¿ðäñýí áàéíà. Øèðëè Ì.Õîðä, Ðè÷àðä Äóôoð îéëãîõ ïàðàäèãìûí ººð÷ëºëò õèéõ ãýæ ¿çýæ áîëîõîîð áàéãàà þì. ÌÕÁ çýðýã ñóäëàà÷äûí á¿òýýë¿¿ä áîëîí øààðäëàãàòàé” [16] ãýæýý. íü ñóðãóóëü, öýöýðëýã, ñóðãàëòûí áóñàä ñóäàëãààíû áàðèìòóóäàä áàéãóóëëàãûí áàãø íà𠺺ðñäèéí ¿íäýñëýí ÌÕÁ-èéí õºãæëèéí ÷óõàë 2021-2024 îíä õýðýãæèõ ìýðãýæëèéí õýðýãöýýã òîäîðõîéëæ, íºõöºë¿¿äèéã äàðààõ7 ç¿éëýýð “×àäâàðëàã áàãø” ¿éë àæèëëàãààíû ò¿¿íèéã õàìòðàí øèéäâýðëýõ, òîìü¸îëæ áîëîõîîð áàéíà. ¯¿íä: õºòºëáºð, òºëºâëºãººíä “Áàãø àæëûí õàðèëöàí ñóðàëöàõ ïðàêòèêò áàéðàíäàà õàìòðàí, õàðèëöàí áèå áèåý ñóóðèëñàí ¿éë àæèëëàãààã ìýðãýøñýí, ● Àñóóäàëä ñóóðèëñàí áàéõ õºãæ¿¿ëýõ ìýðãýæëèéí òàñðàëòã¿é çºâëºí òóñëàõ ÷àäâàðòàé ìåíòîðûí ● Õàìòûí èòãýë ¿íýìøèë, ¿íý õºãæëèéí á¿ëýã (Professional learn- ÷èãë¿¿ëýãòýéãýýð òàñðàëòã¿é õºãæèõ öýíý (àëñûí õàðàà, çîðèëãî) òîäîðõîé ing communities), ìåíòîðèíã çýðýã áîëîìæ íýýãäýõ þì. áàéõ øèíýëýã õýëáýðèéã íýâòð¿¿ëýõ, ● Ñóðàëöàõàä, øèíèéã ìåíòîð, ÷èãë¿¿ëýã÷ áàãøèéã áýëòãýõ, 2. ¯éëèéí îð÷íû òàëààð: ýðýëõèéëýõýä áàãèéí ãèø¿¿ä ýíý ÷èãëýëýýð áèé áîëñîí òóðøëàãûã ò¿ãýýõýä àíõààðíà. Èíãýñíýýð õàìò Òàíäàëò ñóäàëãààíû òàéëáàð: òºâëºðäºã áàéõ ● Õàìòûí õ¿÷èí ÷àðìàéëòûã îëíû ººðñäèéí ìýðãýæëèéí õýðýãöýýã Ñóäàëãààíä ÓÁ õîò áîëîí äýìæèõ ìàòåðèàëëàã îð÷èí áîëîí òîäîðõîéëæ, ò¿¿íèéãýý õàìòðàí Áàÿíõîíãîð, Áàÿí-ºëãèé, Ãîâü-àëòàé, ¿éëèéí îð÷èí á¿ðäñýí áàéõ øèéäâýðëýõ, õàðèëöàí ñóðàëöàõ Ãîâü-ñ¿ìáýð, Äàðõàí óóë, Äîðíîä, ● Áîäèò ¿éëä òºâëºðñºí, ïðàêòèê ¿éë àæèëëàãàà íü ìýðãýøñýí, Äîðíîãîâü, Çàâõàí, Îðõîí, Òºâ, ãèø¿¿í á¿ðèéí ¿¿ðãèéã òîäîðõîé çºâëºí òóñëàõ ÷àäâàðòàé ìåíòîð, Õîâä, Õºâñãºë, Õýíòèé, ÑýëýíãýÓâñ õàðóóëñàí òºëºâëºëòòýé áàéõ ÷èãë¿¿ëýã÷èéí çºâëºãºº, ÷èãë¿¿ëýã, 15 àéìãèéí Åðºíõèé áîëîâñðîëûí ● Òàñðàëòã¿é ñàéæðóóëàëò äýìæëýãòýéãýýð òàñðàëòã¿é õºãæèõ 198 ñóðãóóëèéí óäèðäàõ àæèëòàí õèéäýã òîãòîëöîî á¿ðäñýí áàéõ áîëîìæ íýýãäýíý” ãýæýý. îíëàéíààð îðîëöñîí. ● ¯ð ä¿íãèéí íýãäìýë Ìîíãîë óëñûí áîëîâñðîëûí à. Ò¿¿âðèéí òàëààð: Ñóäàëãààíä òºñººëºëòýé áàéõ ñóóðü ìýäýýëëèéí òàéëàíä ÅÁÑ-èéí îðîëöîã÷äûã ñàíàìñàðã¿é ò¿¿âðèéí áàãøèéí òàñðàëòã¿é õºãæëèéã õàíãàõ Ìàíàé óëñàä ÷ ýíý ñàíààã ¿¿äíýýñ àæëûí áàéðàí äýýðýý õºãæèõ àðãààð á¿ðä¿¿ëñýí. Ýõ îëîíëîã õºãæ¿¿ëýõ îð÷èí òîäîðõîé õýìæýýãýýð íºõöºë áîëîìæîîð õàíãàõ òóñãàéëñàí 839 ñóðãóóëü, ò¿¿âýðò õàìðàãäñàí á¿ðäñýí ãýæ ¿çýæ áîëîõîîð áàéíà. áîäëîãî, õºòºëáºð, òºëºâëºãºº 198(23.5%, èòãýëöëèéí ò¿âøèí 95%) Òóõàéëáàë, áîëîâñðóóëàõ, øààðäëàãàòàé àðãà á. Ñóäàëãààíäîðîëöîã÷äûí ìýäýýëëèéã õýìæýýã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ õýðýãòýé [17] íýãòãýâýë: Ñóäàëãààíä 28-55 íàñíû 1. Ýðõ ç¿éí îð÷íû òàëààð: ãýæýý. 198 îðîëöîã÷ õàìðàãäñàíààñ 6(3%) Àëñûí õàðàà 2050-ä Áîëîâñðîëûí íü ñóðãóóëèéí çàõèðàë, 175(88.3%) ÷àíàð, íü ñóðãàëòûí ìåíåæåð, 17(8.5%) íü “Áàãøèéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ ò¿¿íä íºëººëæ áóé õ¿÷èí ç¿éëñèéí íèéãìèéí àæèëòàí áàéñàí. ¯¿íýýñ ¿éë àæèëëàãààã çºâõºí òàíõèìûí áîäëîãûí ñóäàëãààíû òàéëàíä “ Áàãø ýðýãòýé 46(23.2%), ýìýãòýé 152(76.8%) ñóðãàëòààð õÿçãààðëàí îéëãîæ áàéãàà íàð àæëûí áàéðàíäàà õàìò îëíîîðîî áàéñàí. áà áàãøèéã àæëûí áàéðíààñ íü òàñðàëòã¿é õºãæèõ øèíý àðãà õýëáýð õºíäèéð¿¿ëýõã¿éãýýð îðîí íóòãèéí, áóþó “Ìýðãýæëèéí õºãæëèéí á¿ëýã â. Áàãø íàð ñóðãóóëü äýýðýý õàìðàí ñóðãàëòûí áàéãóóëëàãûí îíöëîã, (Professional learning community)”- èéã àæèëëàæ áàéñàí áà îäîî àæèëëàæ õýðýãöýýíä íèéöñýí ìýðãýæëèéí õºãæ¿¿ëýõ, ò¿¿íèé ¿éë àæèëëàãààíû áàéãàà áàãóóäûí òàëààðõ ìýäýýëëèéã òàñðàëòã¿é õºãæëèéã äýìæèõ ÷àíàðòàé, çààâàð, çºâëºìæ á¿õèé ãàðûí àâëàãà íýãòãýâýë: ÇÀÍ-¿¿ä, Õè÷ýýëèéí øèíý àðãà õýëáýð¿¿ä äóòàãäàëòàé áîëîâñðóóëàõ, ¿éë àæèëëàãààíû ñóäàëãààíû áàãóóä, Äýìæëýãèéí áàã áàéíà” ãýæýý. [15] ÷èãë¿¿ëýã÷äèéã 1 öýöýðëýã, ÅÁÑ-ä 2õ¿í íèéòëýã àæèãëàãäàæ áàéãàà áºãººä 6 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë

itpd.mn ● Îõèäûí êëóáèéã ÷èãë¿¿ëýã÷ áàãø íàðûí áàã áîëãîí àæëûí òºëºâëºãººòýé, 7 õîíîãò 1 óäàà õºãæëèéí ● “Ñîíèðõîëòîé ìàòåìàòèê÷èä” áàãø íàðûí áàã öàãòàé, ñóðãóóëü áàãø íàðûí õýðýãöýýíä òóëãóóðëàñàí ● Õàìòûí ñóäàëãààíû áà㠓Áàãø õºãæëèéí íýãäñýí òºëºâëºãººòýé”. Ýíý õýëáýð íü ● Ñóäëàãäàõóóíû áàã ( Áàãà, äóíä ãýæ ÿëãàëã¿é èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéäàã. Ë.Ñàðàíãýðýë çàëãàìæ õîëáîîã ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð õîëüæ õóâààñàí) ● Òýðã¿¿ëýõ áàãø íàðûí áàã ( Òýðã¿¿ëýõ çýðýãòýé Êåéñ 2: Áàãàíóóð ä¿¿ðãèéí Îþóíû ýðèí öîãöîëáîð áàãø íàð áàã áîëæ àæèëëàæ, òóðøëàãàà ò¿ãýýõèéí çýðýãöýý ñóðãóóëü 106 áàãø àæèëòàíòàé. 5 áàãò õóâààãäàæ øèíýýð çýðãýý àõèóëàõ áàãø íàðò çºâëºí òóñàëäàã) àæèëëàäàã: Çàõèðãàà àæ àõóé áàã, Ýð¿¿ë ìýíä áàã, ● Çàëóó áàãø íàðûí áàã ( ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè, Áàéãàëèéí óõààíû áàã, Áàãà àíãèéí ñóäëàãäàõóóíû áàã, øèíèéã ñàíàà÷ëàõ, áàãø íàðûí ìýäëýãèéã äýýøë¿¿ëýõ Íèéãìèéí óõààíû áàã ãýæ 5 á¿ëýãò õóâààãäàí àæèëëàæ ñóðãàëò ÿâóóëàõ) áàéíà. Òàñðàëòã¿é õºãæèõ áîëîìæèä ñóóðèëàí ñîíèðõëûí ● Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí áàã á¿ëýãò õóâààãäàí áàãø àæèë÷èä íýãýýñ õî¸ð áàãò îðæ ● Ýëåãàíò – ñóðàëöàã÷äûí òºëºâøèë, ñî¸ë, ýð¿¿ë áîëíî. Áàã áîëîõäîî àñóóäàëä ñóóðèëàí øèíèéã ýðýë ìýíäèéí ÷èãëýë õèéõýä òºâëºðäºã. Æ.Ýíõòóóë ● Á¿òýýë÷ ñýòãýëãýý – õ¿¿õäèéí îðîëöîî, ìàíëàéëëûí ÷èãëýë ªìíºõ áàãóóäûí æèøýý áîëîí êåéñ¿¿äýýñ ● Äîëîîí îä – ñóðàëöàã÷äûí ñóóðü ÷àäâàðûã õàðàõàä ìàíàé óëñàäÌÕÁõºãæèõ ¿éëèéí îð÷èí òîäîðõîé õºãæ¿¿ëýõ ÷èãëýë õýìæýýãýýð á¿ðäñýí ãýæ ¿çýæ áîëîõîîð áàéíà. ● Ýð¿¿ë ìýíä áàã ● “Õàìòäàà õºãæüå” áàã 5. ÕÝËÝËÖ¯¯ËÝà ● “Áàãø áàãøààñàà ñóðàëöúÿ” ãýñýí áàãø íàðûí õºãæèë, àðãà ç¿éí áàã Ìàíàé ñóðãóóëèóä äàõü áàãø íàðûí õàìòûí ● “Ǻâëºí òóñàëúÿ-ºâëºí ñóðàëöúÿ” ãýõ çýðýã áàãóóä àæèëëàãààíû áàãóóä íü ÌÕÁ-èéí 7 ÷óõàë íºõöºëèéã á¿ðýí õºãæèæ, ÿíç á¿ðèéí ò¿âøèíä àæèëëàæ áàéíà. ä¿¿ðýí õàíãàæ ÷àäàõã¿é áàéãàà íü ç¿éí õýðýã þì. Ó÷èð íü áàãøèéí ÌÕÁ õºãæèõºä äàðààõ øààðäëàãóóä òàâèãäàæ ̺í çàðèì ñóðãóóëèéí áàãø íàðûí áàãèéí ¿éë áàéíà. ¯¿íä: àæèëëàãààã êåéñ áîëãîí àâñíûã òîëèëóóëáàë: ● Ìàíàé ñóðãóóëèóäàä áàãøèéí ÌÕÁ õºãæèæ òºëºâøèõ õýðýãöýý ¿¿ññýí áàéãààã ìýðãýæëèéí ò¿âøíèé Êåéñ 1: Áàÿíõîíãîð àéìàã ÅÁ-ûí Íîìãîí ñóðãóóëü íü 111 áàéãóóëëàãóóä õ¿ëýýí çºâøººðºõ, àðãà ç¿é÷, ìýðãýæèëòí¿¿ä áàãø, 37 óäèðäàõ ã¿éöýòãýõ àæèëòàíòàé. Òóñ ñóðãóóëèéí ýíý ÷èãëýëýýð ìýðãýøèõ, ÷àäâàðæèõ õóâüä îäîîãîîð 12 Ìýðãýæëèéí çºâëºëä õóâààãäàí ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéíà. Ìýðãýæëèéí çºâëºë íü ● Äýýðõ õýðýãöýýã õàíãàõ ¿¿äíýýñ ìýðãýæëèéí õóó÷íààð ñåêö, òýíõèì ãýñýí ¿ã ë äýý. Ìýðãýæëèéí çºâëºëä Çóðàã 1: Áàãøèéí ìýðãýæëèéí õºãæëèéí á¿ëãèéã õºãæ¿¿ëýõ çàãâàð Áàãøèéí õºãæèë 7

ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ áàéãóóëëàãóóäûí àðãà ç¿é÷, ìýðãýæèëòí¿¿ä ÁÑÓÃ-òàé ● ¯ð ä¿íãèéí íýãäìýë òºñººëºëòýé áàéõ ( Àñóóäëûã õàìòðàí àæèëëàæ ñóðãóóëèóäûí ÌÕÁ-èéã ÷èãë¿¿ëýõ, øèéäâýðëýõ ÿâöûí òºãñãºëä ÿìàð ¿ð ä¿íä õ¿ðñýí õºãæ¿¿ëýõýä õóâü íýìýð îðóóëàõ áàéõ òàëààð áàãèéí ãèø¿¿ä íýãäìýë òºñººëºëòýé áàéíà) ● Õºãæèæ áóé ÌÕÁ-¿¿äèéã ÁÑÓà á¿ðòãýëæ¿¿ëýõ , ÁÌÄÈ-ä íýãòãýí àëáàæóóëæ, ÌÕÁ-èéí ãèø¿¿äýä òóëãàìäñàí 6. įÃÍÝËÒ àñóóäëàà øèéäýõýä íü òóñëàõ ìýðãýæèë àðãà ç¿éí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ. Áàãøèéí ìýðãýæëèéí õºãæëèéí á¿ëýã íü áàãø àæëûí áàéðàíäàà òàñðàëòã¿é õºãæèõ îíîâ÷òîé øèéäýë Áàãøèéí ÌÕÁ-èéã ìàíàé óëñûí ñóðãóóëèóäàä áîëæ 1990-ýýä îíîîñ õîéø äýëõèéí îëîí óëñ îðíóóäàä áîëîí ñóðãàëòûí áàéãóóëëàãóóäàä õºãæ¿¿ëýõ íýãýí ýð÷èìòýé õºãæèæ áàéíà. çàãâàðûã ñàíàë áîëãîæ áàéíà. Áàãø àæëûí áàéðàíäàà òàñðàëòã¿é õºãæèõ ¿éëèéí ÌÕÁ-èéí õºãæëèéí ÷óõàë íºõöºë¿¿ä áîëîõ îð÷èí á¿ðäñýí ýñýõèéã òîäðóóëàõûí òóëä 198 ñóðãóóëèéí 7 ç¿éëèéã ýíýõ¿¿ çàãâàðò õýðõýí òóñãàæ áîëîõûã óäèðäàõ àæèëòíóóäûã ñàíàìñàðã¿é ò¿¿âðèéí àðãààð òàéëáàðëàâàë: ñóäàëãààíä õàìðóóëàí òàíäàëò õèéñýí. Ýíýõ¿¿ òàíäàëò ñóäàëãààíû ¿ð ä¿í áîëîí õîëáîãäîõ áàðèìò áè÷ãèéí ● Àñóóäàëä ñóóðèëñàí áàéõ ( Ìýðãýæëèéí øèíæèëãýýíä ¿íäýñëýí ¿çâýë ìàíàé óëñàä áàãøèéí áàéãóóëëàãóóä, ÍÁÃ, ÁÑÓÃ, ÁÕ, ÁÁÈÄÑ- èéí àðãà ç¿é÷, ìýðãýæëèéí õºãæëèéí á¿ëýã õºãæèõ ýðõ ç¿éí áîëîí ¿éëèéí ìýðãýæèëòýí, áàãø íàð áîëîí ñóðãóóëèéí óäèðäàõ îð÷èí òîäîðõîé õýìæýýãýýð á¿ðäñýí áàéíà. àæèëòíóóä ÁÌÕÁ-èéã ÷èãë¿¿ëýõèéí òóëä òóõàéí ñóðãóóëèéí áàãøèéí õºãæèëä òóëãàìäàæ áóé àñóóäëóóäûã Áèä ýíýõ¿¿ ñóäàëãààãààð ìàíàé óëñûí ñóðãàëòûí ñóäàëãààíä ñóóðèëàí èëð¿¿ëíý) áàéãóóëëàãóóäàä ÁÌÕÁ-èéã ÿìàð çàãâàðààð õºãæ¿¿ëæ áîëîõ òàëààð øèéäëèéí õóâèëáàðûã áîëîâñðóóëàí ñàíàë ● Àëñûí õàðàà, çîðèëãî òîäîðõîé áàéõ ( Èëð¿¿ëñýí áîëãîñîí. àñóóäëûã øèéäâýðëýõèéí òóëä ÁÌÕÁ-èéí ãèø¿¿äèéã á¿ðä¿¿ëýõ, ãèø¿¿äèéí îðîëöîîòîéãîîð àëñûí õàðàà, çîðèëãûã òîäîðõîéëíî) ● Ñóðàëöàõàä, øèíèéã ýðýëõèéëýõýä áàãèéí ãèø¿¿ä òºâëºðäºã áàéõ ( Áàãèéí ãèø¿¿ä àñóóäëûã øèéäâýðëýõ, çîðèëãîä õ¿ðýõèéí òóëä ñàíàà÷èëãàòàé, óÿí õàòàí íºõöºëèéã õ¿ëýýí çºâøººðäºã áàéíà) ● Õàìòûí õ¿÷èí ÷àðìàéëòûã äýìæèõ ìàòåðèàëëàã îð÷èí áîëîí ¿éëèéí îð÷èí á¿ðäñýí áàéõ (ÁÌÕÁ- èéí õºãæëèéã îéëãîõ, ÷èãë¿¿ëýõ, á¿õèé ë òàëààð äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ ¿¿ðãèéã ñóðãóóëèéí óäèðäàõ àæèëòíóóä, òýð äóíäàà çàõèðàë õ¿ëýýíý) ● Áîäèò ¿éëä òºâëºðñºí, ãèø¿¿í á¿ðèéí ¿¿ðãèéã òîäîðõîé õàðóóëñàí òºëºâëºëòòýé áàéõ (ÁÌÕÁ-èéí ãèø¿¿íèé ¿¿ðýã íü “îðîëöîî ñàíàà÷èëãà ìàíëàéëàë” äàðààëëààð õºãæèíº) ● Òàñðàëòã¿é ñàéæðóóëàëò õèéäýã òîãòîëöîî á¿ðäñýí áàéõ (ÁÌÕÁ- èéí õºãæèëä òàñðàëòã¿é ñàéæðóóëàõ PDCA çàð÷ìûã áàðèìòàëíà) 8 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë

itpd.mn ÎÍÖÃÎÉ ÍªÕÖªË ÁÀÉÄËÛÍ ¯ÅÄ Õ¯¯ÕÝÄÒÝÉ ÀÆÈËËÀÕÀÄ ÀÍÕÀÀÐÀÕ Ç¯ÉË Í.ÍßÌÄÎÐÆ ØÓÒÈÑ-èéí Áèçíåñèéí óäèðäëàãà, Õ¿ì¿¿íëýãèéí ñóðãóóëèéí Íèéãìèéí àæëûí õºòºëáºð õàðèóöñàí äýä ïðîôåññîð, äîêòîð (Ph.D) Õ¿¿õýä õàìãààëëûí áàéæ, ãýðýýñýý àæèëëàæ áàéãàà ýíý ãýð á¿ëäýý ºíäºð áàéð ñóóðü ýçëýõ àñóóäàë áîë õ¿í á¿ðèéí èäýâõòýé ¿åèéã ñýòãýë ò¿ãøèõ áèø õàðèí õýðýãöýý áàéäàã. Ìºí ººðèé㺺 îðîëöîîòîéãîîð øèéäâýðëýãäýõ ãýð á¿ëýýðýý àç æàðãàëòàé öàãèéã áàòàëæ, íîòîëæ õàðóóëàõ õýðýãöýý ìàø àñóóäàë þì. Ãýâ÷ òåõíèê, òåõíîëîãèéí ºíãºð¿¿ëæ áàéõ õýðýãòýé. ÷óõàë áàéð ñóóðüòàé áàéäàã. ×óõàì ºíäºð õóðäàöòàé õºãæëèéí ¿åä èéì ë ó÷ðààñ çàðèì òîõèîëäîëä ºñâºð äýëõèéí óëñ îðíóóäàä òîõèîëäñîí Ýöýã ýõ á¿ð õ¿¿õäýý ýð¿¿ë ¿åèéíõýí ìààíü ººðèé㺺 îéëãîõã¿é Êîâèäûí öàð òàõàë áèä á¿õýíä ÿìàð ñàðóóë, àç æàðãàëòàé, äàñàí çîõèöîõ ìºí ýöýã ýõ, áàãø íàð ÷ îéëãîõã¿é àþóë ýðñäýë ó÷ðóóëæ, õàëäâàðò ºðòºæ ÷àäâàðòàé áîëãîí ºñãºõèéã õ¿ñäýã. ÿâñààð øèëæèëòèéí ¿åèéí õÿìðàëä áîëîõûã õýëæ ÷àäàõã¿é áàéíà. Ýäãýýð Õ¿¿õäèéã õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõäýý ýð¿¿ë ìýíä, ñàíàà ñýòãýë òîãòâîðã¿éòýõ, ààø çàí ýðñäýëýýñ õ¿¿õä¿¿äýý õýðõýí õàìãààëæ, õîîë òýæýýë, õ¿¿õäèéí õºãæèë, ñýòãýë íü õóâèðàõ çýðýã øèíæ òýìäã¿¿ä òàéâàí öàãò ÷, öàð òàõëûí îíöãîé ç¿é, áîëîâñðîëûí òàëààðõè ìýäýý èëýðäýã áàéíà. Ýíý íàñàíä õ¿íèé áàéäëûí ¿åä ÷ ýð¿¿ë àþóëã¿é ºñºí ìýäýýëëèéã ýöýã ýõ÷¿¿äýä ºãºõººñ õ¿ì¿¿æëèéí ñóóðü òàâèãääàã ãýæ áàñ áîéæèæ, ºíäºð áîëîâñðîëòîé, óð ýõëýí àæèëëàõ íü ç¿éòýé. Õ¿¿õýä çàðèì ñóäëàà÷èä ¿çäýã. ªñâºð íàñàíä ÷àäâàðòàé õ¿í áîëæ õºãæèí òºëºâøèõ òºðñºí öàãààñàà ýõëýí íàñàíä õ¿ðýõ ãàðàõ ñýòãýë ç¿éí õÿìðàë ººð÷ëºëòèéã îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ íü ýöýã ýõ÷¿¿ä, áàãø õ¿ðòýë ýöýã ýõèéí àíõààðàë, õàëàìæèíä õýðõýí äàâàí òóóëñíààð òóõàéí õ¿¿õýä íàð, íèéãìèéí àæèëòíóóäûí ¿¿ðýã þì. ºñºõ ¸ñòîé ãýäãèéã áàéíãà ñàíàæ ÿâàõ ººðèéí õóâèéí çàí ÷àíàðûã áèé ¸ñòîé. Çàðèìäàà ýöýã ýõ÷¿¿ä õ¿¿õäýý áîëãîíî. ªºðººð õýëáýë ýíý íàñíû 2019 îíû ñ¿¿ë ¿åýñ ýõýëñýí õýðõýí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ òàë äýýð èõ ñàíàà çºð÷èë õÿìðàë íü òóõàéí õ¿¿õäèéí Êîâèäûí öàð òàõàë íü ìàíàé óëñûí çîâäîã õýäèé ÷ á¿ãäèéã ñóðãóóëü, ýñâýë õóâèéí ÷àíàðûã á¿ðä¿¿ëíý ãýæ ñýòãýë òºäèéã¿é äýëõèé, á¿ñ íóòãèéí õýí íýãýíä äààòãàæ, ººðñäèé㺺 òýäíèé ç¿é÷èä òîäîðõîéëäîã. õýìæýýíä õàëäâàð àâñàí õ¿íèé òºëºº àæèëëàæ, öàã çàâ ¿íýõýýð áàãà òîî, íàñ áàðàëò íýìýãäýæ, õ¿íèé çàðöóóëäàã ãýäãýý çºâòãºäºã. Èéìýýñ ªºð íýã îíöëîã íü ýíý ¿åäýý ýð¿¿ë ìýíä, ýäèéí çàñàã, áîëîâñðîë, õ¿¿õýäòýéãýý õàðèëöàõ, àæèëëàõ ìàø èõ îðãèëñîí ýð÷ õ¿÷òýé, àëèâàà íèéãìèéí õàìãààëëûí ñàëáàðò èõýýõýí öàãèéã ààâóóä, ýýæ¿¿ä ¿ðãýëæ ãàðãàæ þìàíä ñàíàà÷èëãàòàé õàíääàã ÷àíàð õýìæýýíèé õîõèðîë ó÷ðóóëàõ áîëëîî. áàéãààðàé. ¯¿íèé à÷ õîëáîãäîë íü ìàø þì. Çàðèì òîõèîëäîëä ýíý ìàø èõ ýð÷ Êîðîíà âèðóñ äýãäýæ, õºë õîðèî èõ áèëýý. õ¿÷òýé áàéäàë íü çºð÷èëäºìòãèé, ò¿ð òîãòîîñîí ýíý ¿åä õ¿í àìûí äóíä ñòðåññ çàí ÷àíàðóóäààð èëðýõ íü áèé. Ýíý áîë òºäèéã¿é ò¿ãø¿¿ðèéã áèé áîëãîæ Îíöãîé áàéäëûí ¿åèéí õ¿¿õäèéí ìýäðýëèéí òîãòîëöîî ìàø áàéíà. Òýð äóíäàà ìàíàé îðíû íèéò õ¿¿õýä õàìãààëëûí àñóóäàë áîë õººðºìòãèé áîëäîãòîé õîëáîîòîé. õ¿í àìûí 30 ãàðóé õóâèéã õ¿¿õýä ýçýëæ õ¿¿õäèéí îíöëîãèéã ñóäëàõààñ ªñâºð íàñíû îõèä õºâã¿¿äòýé ýöýã áàéãàà ýíý ¿åä òýäíèé õàìãààëëûí ýõýëíý. Èéìýýñ ºñâºð íàñíû õ¿¿õäèéí ýõ, áàãø áîëîí õ¿¿õýä õàìãààëëûí àñóóäàë íü àíõààðàë õàíäàõóéö ñýòãýë ç¿éí îíöëîã áîë õ¿¿õýä íàñíû àæèëòàí íàðò äàðààõ çºâëºìæèéã õýìæýýíèé àñóóäëûí íýã ÿàõ àðãàã¿é õºãæëèéí ¿å íü òýäíèé áèå õ¿í áîëæ ñàíàë áîëãîæ áàéíà. ¯¿íä: áîëîîä áàéíà. Èéìýýñ îíöãîé áàéäëûí òºëºâøèõ ñóóðü íü áîëäîã. ßã ýíý ¿åä ¿å äýõ õ¿¿õýä õàìãààëëûí àñóóäàë íü ë õ¿¿õäýä áèå ôèçèîëîãèéí áîëîí ● Ò¿¿íèé àíä íºõºð, äîòíû íàéç, íèéãìèéí á¿õèé ë ò¿âøèíä óðüä÷èëàí ñýòãýë ç¿éí õóâüä àñàð èõ ººð÷ëºëò¿¿ä çºâëºã÷ íü áàé. ñýðãèéëýõ, õàìãààëàõ, íºõºí ñýðãýýõ áèé áîëäîã. Ó÷èð íü ýíý ¿å õ¿¿õäýýñ öîãö ¿éë÷èëãýýã õºãæ¿¿ëýõ àñóóäëûã íàñàíä õ¿ðýã÷ áîëîõ õàìãèéí òºâºãòýé ● Òýäýíä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýí, àâ÷ ¿çýõ ¸ñòîé. ¿å áºãººä ººðèé㺺 òîì õ¿í ìýòýýð òóñëàìæ, óðàì, ñàéøààë ¿ç¿¿ëæ ìýäýðäýã. Íàñàíä õ¿ðýã÷äèéí ç¿ãýýñ áàé. Õºë õîðèî òîãòîîñîí ¿åä àëèâàà ç¿éëä õàíäàõûã ýðìýëçäýã õ¿¿õä¿¿ä ãýðòýý ààâ, ýýæòýéãýý õàìò áà òýä ¿å òýíãèéõýí, õàìò îëîí, ● Øààðäëàãàà îéëãóóëæ, õ¿íäëýõ õàðèëöààòàé õîñëóóëàõ. 9 ● Òýäýíòýé á¿òýýë÷, èë¿¿ Áàãøèéí õºãæèë

ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ ñîíèðõîëòîé õýëáýðýýð áàéíà. ¯¿íä: ● Àëäààã íü ø¿¿ìæëýëã¿é, àæèëëàæ àíõààðëûã íü ººðòºº ● COVID-19 ºâ÷íèé íºõöºë õàðèí àõèö àìæèëòûã íü óðàìøóóëàõ õàíäóóë. áàéäëûí òàëààð õ¿¿õýäòýéãýý ● Ãýðèéí ýíãèéí äýãëýìäýý ● ¯çýë áîäëîî ÷ºëººòýé ÿðèëöàõ õýðýãòýé. Õ¿¿õäýäýý ýðãýí îðîõîä íü òóñëàõ èëýðõèéëýõ áîëîìæèéã îëãî. àéäàñ ò¿ãø¿¿ð ¿¿ñãýõã¿é áàéõ. ● Òîãòñîí öàãòàà ñóðàëöàõàä íü ● Òýäíèé ñºðºã ¿çýãäë¿¿äýä / ● Ãàðûí ýð¿¿ë àõóéí àíõààðàõ ìàíñóóðóóëàõ áîäèñûí òàëààðõè çºâëºãººã ºã÷ áàéãààðàé. ● ªíãºðñºí áîëîîä îéðûí õýðýãëýý, çàëóóñûí ñºðºã çàí ● Ýíý ºâ÷íººð õýí ÷ íºõöºë áàéäëûã òîäîðõîé áà ¿íýíýýð ¿éë ãýõ ìýò/ ø¿¿ìæëýëòýé õàëäâàðëàæ áîëîõ òàëààð ÿðèàðàé. òàéëáàðëàæ ºãºõ / òîäîðõîéã¿é õàíäàõäàà òîãëîîì, ñýòãýë ç¿éí ¯¿íýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òààìàãëàë õèéõýýñ çàéëñõèéãýýðýé/ äàñãàëûí àðãûã àøèãëà. òàëààð áèä ººðñ人 þó õèéæ ● Õ¿¿õýäòýé õàìòðàí òîäîðõîé ● Òýäíèé õ¿ñýë ñîíèðõëûã ÷àäàõ âý ãýäãèéã ÿðèëöàõ. àðãà òåõíèê¿¿äèéã òóðøèõ /àìüñãàëûí õºãæ¿¿ëýõ, áèå äààñàí áàéäëûã ● ªºðèé㺺 õýðõýí õàìãààëàõ àðãà òåõíèê, äàñãàë õºäºë㺺í, á¿æèã íü äýìæ. âý ãýäýã àðãóóäûã çààæ ºãºõ ãýõ ìýò/ Õ¿¿õýäòýéãýý õîðèî öýýð ● Õ¿¿õä¿¿äòýéãýý ºäºðò äîð ● ªºðèé㺺 õÿíàõ òàëààð áîëîí ºâ÷íèé òàðõàëòûí òàëààðõ õàÿæ 15 ìèí ÿðèëöàæ áàéõ, õàìò ¿ëãýðëýí õàðóóëàõ ñàíàà çîâíèë, ñýòãýë õºäëºëèéí òîãëîõ, õàìòäàà ãýðýý öýâýðëýõ, ● Áóñàä ðóó äàéðàõ íü áóðóó òàëààð õóâààëöàæ áàéõûã óðèàëæ õîîë õèéõ ãýõ ìýò öàã ãàðãàæ áàéõ áàéõ áîëíî ãýäãèéã òîäîðõîé áàéíà. Õ¿¿õä¿¿ä ãýðòýý õºë õîðèîíä ● Õ¿¿õä¿¿äýý ìàø ñàéí ñîíñîõ, îéëãóóëàõ óäààí áàéõ íü íèéãìèéí õàðèëöààíààñ ÿìàð ñýòãýë õºäëºë èëýð÷ áàéíà ãýäãèéã ● Áóõèìäñàí ¿åä ãàíöààðàíã òóñãààðëàãäàæ ãàíöààðäàõ, äýëãýöèéí íü ñîíñîîðîé. Òóõàéëáàë: õè÷ýýëäýý íü õýñýã îðõèæ, òàéâøèðñíû äàðàà õýðýãëýý íýìýãäýõ, àéäàñ ò¿ãø¿¿ðò óäààí õóãàöààíä ÿâàõã¿é áàéõààð ÷àìä ÿðèëöàõ àâòàõ ÿâäàë íýìýãäýæ áàéíà. Èéìýýñ ÿìàð ñàíàãäàæ áàéíà? ßìàð ìýäðýìæ ● Áàéâàë çîõèõ çàí ¿éëèéã ýöýã ýõ÷¿¿ä, õ¿¿õýä õàìãààëëûí òºðæ áàéíà ãýäãèéã àñóóãààðàé. õ¿¿õäýä îéëãóóëàõ àæèëòíóóä õ¿¿õäèéí ñýòãýë õºäëºë, ● Õ¿¿õýä òàíü àéäàñ ● ªºðèé㺺 õÿíàæ ÷àäñàí òàíèí ìýäýõ¿é áîëîí çàí ¿éëä ò¿ãø¿¿ðòýé áàéãàà áîë ýíý íü àìæèëòûã íü øàãíàõ / òýâðýëò, çóðãàí ÿìàð íºëºº ó÷èð÷ áîëîõûã ñàéòàð õýâèéí õýìæýýíä áàéõ ¸ñòîé ñýòãýë êàðò, òàëàðõëûí çàõèäàë ãýõ ìýò/ àíõààðààðàé. ¯¿íä: õºäëºë ãýäãèéã òàéëáàðëààä òýäíèéã ● Òýâ÷ýýðòýé õ¿ëýýöòýé áàéõ Õ¿¿õýä ñýòãýë ñàíààíû òàéâøðóóëæ òýâðýõ, ýíý ¿åèéã áèä ● Ѻðºã çàí ¿éë áîëîí õîðò õóâüä: Óóð óöààðòàé, àéäàñ õàìòäàà äàâàí òóóëæ ÷àäíà ãýñýí çóðøëààñ òàòãàëçäàã áàéõ ò¿ãø¿¿ðòýé, ãóíèã ãóòðàëòàé èòãýë ¿íýìøëèéã òºð¿¿ëýõ íü ç¿éòýé. ● Øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä áàéõ, óéäàæ áàéãàà ýñýõ ● Õýò èõ ÷èõýðëýã õ¿íñ, ýìíýëãèéí àíõíû òóñëàìæ àâàõ àðãà Òàíèí ìýäýõ¿éí õóâüä: ãàçòàé óíäàà ãýõ ìýò ç¿éëñèéã àëü çàìûã çààõ Àíõààðàë òºâëºðºõã¿é áàéõ, áîëîõ èä¿¿ëýõã¿é áàéõ, ýäãýýð ● Ñýòãýë ç¿éí ºâäºëòèéã þìàà ñàíàõã¿é ìàðòàõ, õè÷ýýëýý õ¿íñ íü õýò õºäºë㺺íòýé áàéõ, áèåèéí ºâäºëò áîëîõîîñ ñýðãèéëýõ ñàéí îéëãîõã¿é áàéõ, ñýòãýë ò¿ãø¿¿ð, ãóòðàëòàé áîëîõîä ● Õ¿¿õäýä ººðèéí ìýäðýìæ, Çàí ¿éëèéí õóâüä: Óíòàæ íºëººëäºã áîëîõûã àíõààðàõ õýðýãòýé. äóðñàìæàà ãýð á¿ëäýý ÷ºëººòýé ÷àäàõã¿é áàéõ, õýò èõ èäýõ, ýñâýë Îíöãîé áàéäëûí ¿åä èëýðõèéëýõ áîëîìæ îëãîõ / óé õýò áàãà èäýõ, õè÷ýýëýý õèéõã¿é ýöýã, ýõ÷¿¿ä, áàãø, íèéãìèéí ãàøóó, óóð áóõèìäàë, ãýìøèë áàéõ, ºðººíººñºº ãàðàõã¿é àæèëòíóóäàä õ¿¿õä¿¿äýä ñàíàà õàðàìñàë/ áàéõ, þì ÿðèõààñ çàéëñõèéõ, òàâèõ õàðèëöàà, ýíãèéí ñýòãýë ● Áîäèò áàéäëûã íóóöëàõã¿é áàéõ ñóëáàéõ, ýð÷ õ¿÷ã¿é áîëîõ, àëü ç¿éí çºâëºìæ¿¿äèéã õ¿ðãýæ áàéíà. Áàãø, íèéãìèéí àæèëòàíä ºãºõ íýã ãàçàð íü ºâäºõ òóõàéëáàë: Ýöýã ýõ÷¿¿äýä ºãºõ çºâëºìæ: çºâëºìæ: òîëãîé, ãýäýñ, õîîëîé äýýð ● Õ¿¿õäèéã òàéâøðóóëàõ ● Àñóóäëûã îëæ òîãòîîõ / þì òýýãëýõ, õàð äàðæ ç¿¿äëýõ, ● Òîãòìîë öàãò óíòóóëæ õýâøèõ æèøýý íü, õ¿¿õýä èõ ÿäàðñàí õóìñàà ìýðýõ, í¿äýý öàâ÷ëàõ, ● Òýâðýõ, õ¿ðýõ áàéäëààð òóéëäñàí øèíæòýé àæèãëàãäàõ õîîëîéãîî áàéíãà çàñàõ óðàìøóóëàõ òîõèîëäîë/ Äýýðõ àñóóäëóóä õ¿¿õäýä ● Øèéòãýæ çýìëýõã¿éãýýð ● Àíõàí øàòíû ñýòãýë ç¿éí èëðýõ ¿åä, ìºí ¿¿íýýñ óðüä÷èëàí îéëãóóëàõ òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ ñýðãèéëýõèéí òóëä äàðààõ õ¿¿õýä ● Õè÷ýýë¿¿äýý ÿàðàëòàé íºõºí ● Áóñàä õ¿¿õä¿¿äèéí ç¿ãýýñ 10 õàìãààëëûí ¿éë àæèëëàãààã çºâëºæ ñóðàëöàõàä íü àíõààðàõ äàðàìò, äýýðýëõýëò, ãàäóóðõàë

áîëîí òîõóóðõàë ¿ç¿¿ëýõã¿é áàéëãàõ itpd.mn ● Õ¿¿õäèéã ñóðàõ ¿éë àæèëëàãààíä íü àëü áîëîõ Áàãøèéí õºãæèë 11 õóðäàí ýðãýí õýâýíä îðóóëàõ çîðèëò òàâèõ ● Õè÷ýýë¿¿äýý ÿàðàëòàé íºõºí ñóðàëöàõàä íü àíõààðàõ ● Ààâ ýýæ¿¿äèéã çàðèì òîõèîëäîëä áàéëãàõ /õ¿¿õäèéí íàñíû áàéäëààñ íü õàìààðóóëààä/ ●● ßëãàâàðëàõ ¿çëýýñ çàéëñõèéõ, ñýðãèéëýõ ●● Ò¿ðýìãèéëñýí çàí àâèðûã ¿ë çºâøººðºõ ●● Ýâ ýåòýé áàéäëûã äýìæèõ ●● Çàí ¿éëèéí ¿ëãýð äóóðèàëàë ¿ç¿¿ëýõ, áàéâàë çîõèõ çàí ¿éëèéã õ¿¿õäýä òàéëáàðëàõ ● Îëîëò àìæèëòûã íü óðàìøóóëàõ ● Ýöýã ýõ÷¿¿ä áîëîí ýìíýëãèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé àæèëòíóóäàä óðüäààñ ñàíóóëàõ Ñýòãýë õºäëºëèéí òàë äýýð äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ Õ¿¿õäýä öàã ãàðãàí õóâü÷ëàí óóëçàõ, ãýâ÷ òóõàéí õ¿¿õäýä á¿õ àíõààðëàà õýò òºâëºð¿¿ëýõã¿é áàéõàä àíõààðàõ ● Õºã溺íò ¿éë àæèëëàãààíä òîãòìîë îðîëöîõîä çîðèãæóóëàõ ● Õ¿¿õäèéí íºõöºë áàéäëûã ¿íýëýõ áà àþóë ºíäºðòýé áàéäëûã òîãòîîõ /óé ãàøóó íýìýãäýõ, àìèà õîðëîõ òàëààð áîäîõ ãýõ ìýò/ ● Ãýð á¿ëä íü ýíãèéí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, ãýð á¿ëèéíõýíòýé íü õîëáîîòîé áàéõ Êîâèäûí öàð òàõëûí ¿åä õ¿¿õä¿¿äòýéãýý õýðõýí àæèëëàõ òàëààðõè ýíýõ¿¿ çºâëºìæ¿¿ä Òà á¿õíèé ìýäëýãò áàãà ÷ ãýñýí òóñ õ¿ðãýíý ãýäýãò èòãýæ áàéíà. Íàñàíä õ¿ðýã÷ Òàíû ìýäëýã, ÷àäâàð, õàíäëàãà òàíü ¿ð õ¿¿õäýý ÿìàð íýãýí àþóë îñîë, ýðñäëýýñ õàìãààëàõ ÷óõàë õýñýã áîëîõûã õýçýý÷ áèòãèé ìàðòààðàé. Õ¿¿õýä õàìãààëëûí òºëººõ ¿éëñ íü ¿ðãýëæ ººäðºã, àðèóí áàéã. Ýõ ñóðâàëæ: 1. PAHO, Practical guide of mental health in disaster situ - ations. Washington D.C., 2006 2. Î.Ìÿãìàð. Áèå õ¿íèé ñýòãýë ç¿éí îíîëóóä. ÓÁ õîò, 2010 3. Ð.Ãàíáàò íàðûí, “ Îíöãîé áàéäëûí ¿å äýõ õ¿¿õýä õàìãààëëûí ãàðûí àâëàãà. ÓÁ õîò, 2017 4. ÕÍÕßàì, Ãàìøãèéí ¿å äýõ ñýòãýë ç¿éí àíõàí øàòíû òóñëàìæ. ÓÁ õîò, 2020

ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ ÌÝÐÃÝÆÈË ÑÎÍÃÎËÒÛà ÁÎËÎÂÑÐÎÍÃÓÉ ÁÎËÃÎÕ ÀÑÓÓÄÀË À.Öýíã¿¿íæàðãàë ÁÌÄÈ-èéí Äýýä áîëîâñðîëûí áàãøèéí õºãæëèéí àëáàíû Õÿíàëò ¿íýëãýý õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷, äîêòîðàíò /[email protected] / Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã: ìýðãýæèë ñîíãîëò, ñóóðü áîëîâñðîë, õ¿¿õäèéí ÿâäàë çîíõèëæ áàéãàà íü äàðààõ ñóäàëãààíààñ õàðàãäàæ õºãæèë, õ¿ì¿¿æèë, íºëººëºë, ÷èã õàíäëàãà, òóëãàìäñàí áàéãàà þì. àñóóäàë, ñýòãýë õàíàìæ, á¿òýýìæ Òîâ÷ àãóóëãà: ªíººãèéí áàéäëààð Ìîíãîëûí çàëóó÷óóäûí áîëîâñðîëûí ò¿âøèí, ò¿¿íèé ÷àíàðûí àñóóäàë óëàì á¿ð ÷óõëààð òàâèãäàõûí õàìòààð á¿ðýí äóíä áîëîâñðîë ýçýìøèí, êîëëåæ ,èõ äýýä ñóðãóóëü, òºãññºí çàëóóñûí õóâüä àæèëã¿éäýë õàìãèéí íîöòîé àñóóäàë áîëæ áàéíà. Çàëóóñûí àìüäðàë òºäèéã¿é óëñ îðíû õºãæëèéã ÷ºäºðëºæ áóé ýíý àñóóäàë ñóäëàà÷äûí àíõààðëûí òºâä áàéñààð èðñýí ÷ øèéäëýý îëîîã¿é õýâýýð áàéíà. ¯¿íèé øàëòãààíûã ýðäýìòýí ñóäëàà÷èä íü ÿíç á¿ðýýð òàéëáàðëàäàã õýäèé ÷ ãàðààíû øàò áóþó õàìãèéí ò¿ð¿¿íä àíõààðàõ ¸ñòîé ç¿éë íü çàëóóñûí ìýðãýæèë ñîíãîëò þì ãýæ ¿çñýíèé ¿íäñýí äýýð óã ñóäàëãààã õèéëýý. Òýäíèé ìýðãýæèë ñîíãîëòîä íèéãýì,ýäèéí çàñàã, óëñ òºðèéí ìàêðî îð÷èí òºäèéã¿é ãýð á¿ë,íèéãìèéí ñýòãýë ç¿é ãýýä îëîí õ¿÷èí ç¿éë íºëººëæ áàéãàà ÷ àëü íü õàìãèéí ÷óõàë áîëîõûã òîäðóóëàõûí òóëä Ìîíãîëûí áîëîí ãàäààäûí (ÀÍÓ, Èõ Áðèòàíè) ýðäýìòýí, ñóäëàà÷äûí ýíý ñýäâýýð õèéñýí ñóäàëãààíû ìàòåðèàëòàé òàíèëöñàíû äýýð Ìîíãîëûí ¯íäýñíèé Ñòàòèñòèêèéí õîðîîíîîñ ãàðãàñàí çàëóó÷óóäûí áîëîâñðîëûí ò¿âøèí, àæèëã¿éäëèéí ò¿âøèíãèéí ñóäàëãààã ýõíèé ñóðâàëæ áîëãîí àâ÷ ¿çëýý. Ò¿¿íèé äýýð ãàäààäûí óëñ îðíóóä çàëóóñûí ìýðãýæèë ñîíãîëòûí òàëààð áàðèìòàëäàã òºðèéí áîäëîãî, íèéãìèéí ¯¿íèé øàëòãààí íü äóíä, àõëàõ àíãèäàà ñóðàëöàæ áàéõäàà äýìæëýã, òóñëàëöààíû öîãö ¿éë àæèëëàãààã òîäðóóëàí àâ÷ àæèë ìýðãýæèë, êàðüåðèéí òàëààð ìýäýýëýë ìóóòàé áàéäàã ¿çñýíèé ¿íäñýí äýýð ÌÓÁÈÑ áîëîí ÕÈÑ-èéí 3-ð äàìæààíû ÿâäàë þì. Ñîíãîëòîî îíîâ÷òîé õèéãýýã¿é, ýöýã ýõ, íàéç îþóòíóóäûã õàìðóóëàí ìýðãýæèë ñîíãîëòòîé õîëáîîòîé íºõäèéí àëáàäëàãà, áóñàä íºëººëëèéí óëìààñ ÿàðàí èõ, äýýä ñóäàëãàà àâñàí áîëíî. ñóðãóóëüä äóðûí ìýðãýæëèéí àíãèä îðñîí îþóòíóóäûí Ìýðãýæèë ñîíãîëòûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ àñóóäàë èäýâõ-îðîëöîî, ñóðàõ õ¿ñýë ýðìýëçýë íü ñîíèðõñîí ìýðãýæëèéíõýý àíãèä îðñîí îþóòíóóäòàé õàðüöóóëàõàä Ìýðãýæèë ñîíãîëò ãýäýã áîë íàñàí òóðøèéí àìüäðàëûí áàãà áàéäàã. ó÷èð óòãà, ñàíàñàí áîäñîíîî õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæ, àæèëòàé, îðëîãîòîé áàéõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ àíõíû õàðèóöëàãàòàé Ñóäëàà÷ Ð.Ñýëýíãèéí “Ìýðãýæèë ñîíãîëòûí àëõàì ó÷ðààñ ñàéòàð ñóäàëæ, áîäèò áàéäàëä íèéöñýí, àëñûã ñîöèîëîãèéí àñóóäàë” ñóäàëãààíä õîò, õºäººãèéí íèéò 8, õàðñàí ñîíãîëò õèéõ õýðýãòýé àòàë ñýòãýëèéí õººð뺺ð þì 10-ð àíãèéí 200 ñóðàã÷ õàìðàãäñàíààñ ¿çâýë ñóäàëãààíä óó áóñäûí íºëººíä àâòàæ, ¿íäýñëýëã¿é, ñóäàëãààã¿é ººðèéí îðîëöîã÷äûí 53.3% íü ñóðàã÷äàä ººðñäèéí õ¿ññýí 12 ìºí ÷àíàð, ÷àäâàð áîëîìæäîî òîõèðîîã¿é ñîíãîëò õèéõ ìýðãýæëýý ñîíãîí ýçýìøèõ áîëîìæ áàãà áàéäàã õýìýýãýýä

itpd.mn 13

ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ àãóóëãûí øèíý÷ëýëòýé ÷ õîëáîõ íü ç¿éòýé.Òóõàéëáàë, quality of disparity. This study is conducted due to UNESCO is ìàòåìàòèê áîë øèíæëýõ óõààíû õààí. Ñýòãýí áîäîõ to eliminate children disparity in education by 2030. ÷àäâàðûã íü áóþó ìàòåìàòèê ñýòãýëãýýã íü õºãæ¿¿ëýýã¿éãýýñ This study was conducted among Mongolian State íèéãìèéí óõààíû õè÷ýýë¿¿äýýð ñóóðèëäàã ìýðãýæë¿¿ä ñîíãîäîã, òýð ìýðãýæëýýðýý ÷ àìæèëòòàé ñóð÷ òýð áîëãîí National University’s and University of Humanities’ students ÷àääàãã¿é íü áîäèò áàéäàë áîëîîä áàéãàà íü ïðàêòèêààñ of Ulaanbaatar city. Three hundred twenty three school stu - dents participated in this study. The cross sectional study was õàðàãäàæ áàéíà. Ìàòåìàòèê ñýòãýëãýý íü õºãæèæ, ñóóðü áîëîâñðîë ÷àíàðòàé ñàéí ýçýìøñýí õ¿¿õýä íèéãìèéí conducted with 187 high school students. Fifty high school óõààíû ìýðãýæëýýð ÷, åð íü àëü ÷ ìýðãýæëýýð àìæèëòòàé students participated in focus group interview. This study was used qualitative and quantities design. ñóðàëöàõ ¿íäýñ áîëäîã òºäèéã¿é ìýðãýæèë ñîíãîëòîä ÷ ýåðýãýýð íºëººäºã áàéíà. Íîì ç¿é. Ä¿ãíýëò Ìýðãýæèë ñîíãîëòûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ àñóóäëûã ýöýñò íü ä¿ãíýæ ¿çýõýä : 1. ¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí õîðîî, “Áîëîâñðîë Ìýðãýæèë ñîíãîëòîä õàíäàõ íèéãìèéí ñýòãýë ç¿éã áè÷èã ¿ñãèéí ìýäëý㔠ñýäýâ÷èëñýí ººð÷ëºí,óëàìæëàëò õàíäëàãààñ çàéëñõèéõ Äýëõèéí óëñ îðíóóäûí æèøèã,ñóäëàà÷äûí îð÷èí ñóäëàãàà, Óëààíáààòàð, 2013 ¿åèéí ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íã õàðãàëçàí ¿çñýíèé 2. Íýýëòòýé íèéãýì ôîðóì, “Çàëóó÷óóäûí áîäëîãî” ¿íäñýí äýýð Õ¯Í ÒªÂÒ áàéð ñóóðèíààñ ìýðãýæèë ñóäàëãààíû òîéì, Óëààíáààòàð, 2010 ñîíãîëòûí àñóóäàëä õàíäàõ ÅÁÑ-èéí ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã øèíý÷ëýí 3. ÌÇÕ-íû Çàëóó÷óóäûí õºãæëèéí Ïîëèñè òºâ., áîëîâñðóóëàõäàà ìýðãýæèë ñîíãîëòîä ñóóðü Ìîíãîëûí çàëóó÷óóäûí õºãæëèéí õýðýãöýý, ÷àäàìæ,ñýòãýë ç¿éí áîëîí áèõåâèîð îíöëîã 2002-2003”, Óëààíáààòàð, 2003 çýðýã õ¿íèé õ¿÷èí ç¿éëèéã ãîë øàëãóóð áîëãîí ýðòíýýñ ìýðãýæèë ñîíãîëòûí ÷èã áàðèìæàà îëãîõ 4. Ãîìáî Ä., Ìýðãýæëýý ñîíãîõ íü. Óëààíáààòàð, àãóóëãûã òóñãàõàä àíõààðàõ çýðýã áîëíî. 2013 5. Îþóíãýðýë Ö.,Îþóí÷èìýã Ö., Àæèë , ìýðãýæèë. Óëààíáààòàð, 2010 Àãâààíöýðýíãèéí Öýíã¿¿íæàðãàë íü 2001 îíä ÌÓÁÈÑ- 6. Ýðýëòòýé àæèë ìýðãýæèë. Ãàðûí àâëàãà, ÎÓÕÁ, èéã îðîñ-ìîíãîë õýëíèé áàãø ìýðãýæëýýð òºãññºí. Óëààíáààòàð, 2009 2020 îíîîñ ÁÌÄÈ-èéí Äýýä áîëîâñðîëûí áàãøèéí õºãæëèéí àëáàíä Õÿíàëò ¿íýëãýý õàðèóöñàí àðãà 7. Ëè÷íîñòü è ïðîôåññèÿ: ïñèõîëîãè÷åñêàÿ ç¿é÷ýýð àæèëëàæ áàéíà. 2003 îíä ÌÓÁÈÑ-ä áîëîâñðîë ïîääåðæêà è ñîïðîâîæäåíèå. Ïîä.ðåä. Ìèòèíîé ñóäëàëûí ìàãèñòðûí çýðýã õàìãààëñàí, 2017 îíîîñ Ë.Ì., Ìîñêâà, 2005. ÌÓÁÈÑ-èéí áîëîâñðîëûí óäèðäëàãûí äîêòîðàíòóðò ñóðàëöàæ áàéíà. ÝØ-íèé ºã¿¿ëýë 12, íýã ñýäýâò çîõèîë 8. Ýëëåí Õàíñåí, ÎÓÕÁ, Àæèë ìýðãýæëèéí ÷èã áàðèìæàà. Áàãà áîëîí äóíä îðëîãîòîé îðîíä çîðèóëñàí ãàðûí àâëàãà. Óëààíáààòàð, 2010 1, ñóðàõ áè÷èã 1, ãàðûí àâëàãà 2-ûã áè÷èæ íèéòë¿¿ëñýí, áîëîâñðîë ñóäëàëààð äàãíàí ñóäàëãàà ÿâóóëäàã. ABSTRACT A child’s career aspirations are based on a number of external factors such as ethnicity, gender, age, income, family influence and socioeconomic status. These factors are interre - lated and given varying degrees of importance culturally, for example, in Mongolia, white Mongolian parents tend to have high aspirations for their children whereas, in kinder garden and at home of families, children are expected to develop, ex - cel in their education or career. High school students of sec - ondary education in terms of gender, many students enrolled in high schools who are studying in 45.4% of men and women 14 are 54.5% of the high school, there are changes in the ages and

itpd.mn “ÑÓÐÀËÖÀÃ×ÄÛÍ ÑÓÐËÀÃÛÍ ÕÎÖÐÎÃÄËÛà ÁÎÃÈÍÎ ÕÓÃÀÖÀÀÍÄ ÀÐÈËÃÀÕ, ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÕªÒªËÁªÐÈÉà Á¯ÐÝÍ ÕÝÐÝÃƯ¯ËÆ ÒÅËÅ ÁÎËÎÍ ÖÀÕÈÌ ÕÈ×ÝÝËÈÉÍ ×ÀÍÀÐ, ¯Ð įÍà ÑÀÉÆÐÓÓËÀÕ” ×ÈÃËÝËÝÝÐ ÀÆÈËËÀÆ ÁÓÉ ÒÓÐØËÀÃÀÀÑ ÁØÓß-íû ñàéäûí 2021 îíû 01 ä¿ãýýð ñàðûí 26-íû ÁØÓ-íû õàðüÿà ëàáîðàòîðè, ÑÕÄ-èéí 12-ð ñóðãóóëü ºäðèéí “Õè÷ýýë, ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãààíä çîõèöóóëàëò 2. Çààõ àðãûí íýãäëèéí ñàðûí àæëûí òºëºâëºëò õèéõ òóõàé” À/24 ä¿ãýýð òóøààë, ÁÑØÓÑ- ûí ñàéäûí 2020 îíû 03 äóãààð ñàðûí 20-íû “ Òºëºâëºãºº óäèðäàìæ áàòëàõ Ñóðãóóëèéí õýìæýýíä school12.mn áîëîí moo - òóõàé” À/140 ä¿ãýýð òóøààëä ¿íäýñëýí ÍÁÃ-ààñ ãàðãàñàí dle ñèñòåì àøèãëàí á¿õ áàãø íàð èíòåðàêòèâ õè÷ýýë ¿ëãýð÷èëñýí òºëºâëºãººíèé äàãóó ñóðàã÷äûí õè÷ýýë, áîëîâñðóóëàí ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõààñ ãàäíà ñóðãàëòûí õîöðîãäëûã àðèëãàõ÷èãëýëýýð àæèëëàæ áàéíà. Googlå meeting, Zoom çýðýã àïëåéêåøí àøèãëàí ñóðëàãûí õîöðîãäëûã àðèëãàõ öàõèì ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëæ 1. Õîöðîãäëûí øàëòãààíûã òîäîðõîéëîõ áàéíà. Ò¿¿íýýñ ãàäíà áàãø á¿õýí ñóðãàëòûí õºòºëáºðºº ñàéæðóóëæ, ýðýë õàéãóóë õèéæ, àðãà ç¿é, ìåíåæìåíò, òåõíîëîãèéí ÷àäâàðàà õºãæ¿¿ëýõèéí çýðýãöýý ñóðàã÷äûí õîöðîãäëûã àðèëãàõ òàëààð íèéãìèéí àæèëòíû õàìòàðñàí áàã ýðñäýëèéí ¿íýëãýý õèéæ, ºíäºð ýðñäýëòýé òîãòîîãäñîí 60 ñóðàã÷äûí ãýðýýð çî÷ëîõ ¿éë÷èëãýýã 2 óäàà ¿ç¿¿ëæ, “Ýðäìèéí áîãö” öàõèì õè÷ýýëèéí äààëãàâàð áîëîí óíøèõ íîì, õè÷ýýëèéí õýðýãñýë õ¿ðãýæ ºã÷ õè÷ýýëèéí õîöðîãäîëä ºðòºõ ýðñäýëýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýí àæèëëàæ áàéíà. 2. Öàõèì îð÷èí äàõü áàãøèéí õºãæèë, òºëºâëºëò, õàðèóöëàãà Òóñ ñóðãóóëèéí õóâüä ñóðàã÷äûí õîöðîãäëûã îíîøëîõ Áàãø õè÷ýýëýý òºëºâëºõ, áîëîâñðóóëàõ îëîí òàëò ñóäàëãàà õèéñýí áºãººä õîöðîãäëûã äàðààõ 4 òºðëèéí ¿éë àæèëëàãààã ÷àíàðòàé õèéõ çîðèëãîîð “ÈÍÒÅÐÀÊÒÈÂ- øàëòãààíààð ¿¿ññýí ãýæ ¿çýæ îíîøèëæ áàéíà. SOLS12”, “ÈÍÒÅÃÐÀÖÈ ÕÈ×ÝÝËÈÉÍ ÁÀÔ “ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ ÇªÂ˪ËÄªÕ ÁÀÔ-óóä àæèëëóóëæ ýõýëñýí íü ¿ð ä¿íãýý ● 2019 - 2020 îíû õè÷ýýëèéí æèëèéí òàíõèìûí ºã÷ ýõëýýä áàéíà. ¿åèéí ñóóðü õîöðîãäîë Áàãø öàõèì õè÷ýýëèéí áýëòãýë, àðãà ç¿éãýý ● 2020 – 2021 îíû õè÷ýýëèéí æèëä òåëå õè÷ýýëèéí ñàéæðóóëàõ, ïðîãðàì õàíãàìæóóäûã àøèãëàæ õ¿¿õäýä õîöðîãäîë ñîíèðõîëòîé ¿ð ä¿íòýé öàõèì õè÷ýýë áýëòãýõ, óð ÷àäâàðàà ñàéæðóóëàõ, øèíý àðãà ç¿é, øèíý òóðøëàãàà áèå áèåäýý ● 2020- 2021 îíû òàíõèìûí ñóðãàëòûí õîöðîãäîë ò¿ãýýæ, õàìòðàí ñóðàëöàõ ÷èãëýëýýð “ Öàõèì îð÷èí áà /1 ñàð õè÷ýýëëýõ ¿åä ºìíºõ õîöðîãäëîî íºõºæ ñóðãàëòûí àðãà ç¿é òóðøëàãà” ñýäâýýð àðãà ç¿éí ñàíààãàà ÷àäààã¿é/ õóâààëöàõ, ò¿ãýýõ, ñîëèëöîõ ¿éë àæèëëàãààã òîãòìîë çîõèîí áàéãóóëæ áàéíà. ● 2020-2021 îíû öàõèì ñóðãàëò áóþó òåëåõè÷ýýëèéí õîöðîãäîë Öàõèì õè÷ýýëèéí òàíäàëò ñóäàëãààíû ¿ð ä¿í, ìýäýýã ñàð á¿ðýýð õàðüöóóëàí ¿çýõýä çàðèì àíãèóäàä áóóðàõ õàíäëàãàòàé áàéíà. Òåëå õè÷ýýëèéí ã¿éöýòãýë, öàõèì õè÷ýýëèéí îðîëöîî áàãàñàõ òóñàì òóõàéí õè÷ýýëèéí àãóóëãà ýçýìøèëòèéí õóâüä ñºð㺺ð íºëººëæ áàéíà. Èéìýýñ òåëå áîëîí öàõèì õè÷ýýëèéí ÷àíàð, ¿ð ä¿íã ñàéæðóóëàõ, ñóðàëöàã÷äûí ñóðëàãûí õîöðîãäëûã áîãèíî õóãàöààíä àðèëãàõ, ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã á¿ðýí õýðýãæ¿¿ëæ àæèëëàõàä ÷èãëýñýí òºëºâëºãºº ãàðãàí ¿ð ä¿íã òîîöîí àæèëëàæ áàéíà. 1. Áàãø íàðûí ñàðûí àæëûí òºëºâëºëò 15

ÀÐÃÀ ǯÉ, ÒÓÐØËÀÃÀ õàðèóöëàãûã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîîð “Ýöýã ýõèéí ¿¿ðýã îðîëöîî, ìàíëàéëàë”-ûí àÿí çîõèîí áàéãóóëæ 71 àíãè á¿ëãýýñ òýðã¿¿íèé ýöýã ýõèéã øàëãàðóóëàí òýäãýýðèéã îðîëöóóëñàí öàõèì óóëçàëò õèéæ öàõèì ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãàà, òåëå õè÷ýýëèéí õàìðàãäàëò, áýðõøýýëòýé àñóóäàë, ñàéæðóóëàõ ç¿éëèéí òàëààð íýýëòòýé õýëýëöýæ çàðèì ¿éë àæèëëàãààã õýðýãæ¿¿ëæ ýõë¿¿ëýýä áàéíà. 3. Ñóðàã÷äàä ñýòãýë ç¿éí áîëîâñðîë îëãîõ, ýåðýã õàíäëàãà òºëºâø¿¿ëýõ Öàõèì ñóðãàëòûí ÿâöàä ñóðàã÷äàä ñýòãýë ç¿éí áîëîâñðîë îëãîõ, öàõèì îð÷èíä õýðõýí ººðèé㺺 õºãæ¿¿ëýõ òàëààð ● Îíëàéí îð÷èíä íàéðñàã áàéõ 14 àðãà ● Õ¿¿õäýý îíëàéí îð÷èíä àþóëã¿é áàéëãàõ 10 çºâëºìæ ● Õ¿¿õäèéí îíîøèëãîî ñóäàëãààíä ñóóðèëñàí õ¿¿õäèéí ñýòãýë ç¿éí áîëîâñðîë îëãîõ ÷èãëýë ● Õè÷ýýëèéí õîöðîãäîë àðèëãàõàä ÀÓÁ íàðûí¿¿ðýã ÷èãëýë çýðãèéã òîäîðõîé áîëãîæ áàéíà. 4. Ýöýã ýõ, áàãø, ñóðàã÷äûí ýðãýõ õîëáîîã íýìýãä¿¿ëýõ Öàõèì ñóðãàëòûí ¿åä ãýð á¿ëèéí îð÷èíä õ¿¿õäèéíõýý áèå äààí ñóðàëöàõ, ýð¿¿ë àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ, îíöãîé íºõöºëä ñóðãóóëü áàãø íàðòàé õàìòðàí áîäëîãî øèéäâýðèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä ýöýã ýõèéí ¿¿ðýã 16

itpd.mn Õ¯¯ÕÝÄ Á¯Ð ªªÐ ªªÐÈÉÍ ÅÐÒªÍÖÈÉà Á¯ÒÝÝÄÝà Ï. Æàðãàëòóÿà Áàãøèéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ èíñòèòóò Áîëîâñðîëûí ñîöèîëîãè, ñýòãýë ñóäëàë õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ Õ¿¿õýä á¿ð þóãààð ÷ ¿íýëýõ áîëîìæã¿é ýíý äýëõèéä ñóäàñ (corpus callosum)-aap äàìæóóëæ ººð õîîðîíäîî ìýäýýëýë íýã õ¿âü á¿òýýãäñýí äàõèí äàâòàãäàøã¿é åðòºíö áºãººä òýðýýð ñîëèëöäîã, òóñ òóñäàà ººð ººð ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõ òóë, ººðòºº àñàð èõ íººö áîëîìæèéã àãóóëæ áàéäàã. Õ¿¿õäèéí ñýòãýæ áîäîõ íü, äóð ñîíèðõîë ÷ òóñäàà. Õ¿¿õýä 0-2.5 íàñàíä õºãæèë áîë íýã òàëààðàà ñýòãýë õºäëºëèéí èëýðõèéëýìæòýé áàðóóí òàðõè çºâõºí EQ áóþó ñýòãýë õºäëºë äýýð òóëãóóðëàí õàðèëöàà. Õºãæèë ãýäýã íü õ¿¿õäèéí ñýòãýö áà çàí ¿éëä õºãæäºã áîë ç¿¿í òàðõè ëîãèê ìàòåìàòèê ñýòãýëãýý, íèéãìèéí ÷àíàðûí áà á¿òöèéí øèíý÷ëýë àâ÷èðäàã ýðãýëò, áóöàëòã¿é, ÷èã õàðèëöàà, õýë ÿðèà, IQ çýðýã õàìààðíà. Èéìýýñ áàãø ñóðãàí çîðèëãîòîé, ç¿é òîãòîë á¿õèé ººð÷ëºëò ÿâàãäàõ ¿éë ÿâö. ªºðººð õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷, ýöýã ýõ÷¿¿äèéí õ¿¿õäèéíõýý àâüÿàñ ÷àäâàðûã ýíý íü ýðñ ÿëãààòàé, ºâºðìºö øèíæ á¿õèé íàñíû ¿å¿ä õàðèëöàí îëæ íýýí ò¿¿íäýý òóëãóóðëàí öààøäàà áàðóóí òàðõè íü èë¿¿ ñîëèãäîæ áàéíà ãýñýí ¿ã. Æèøýý íü áàë÷èð íàñíû õ¿¿õýä áóñàä õºãæñºí áóþó ñýòãýë õºäëºë èõòýé, òºñººëºí ñýòãýõ äóðòàé, òîì÷óóäûí ¿íýëãýý, õàíäëàãûã òºäèéëºí òîîäîãã¿é áàéñàí áîë óðëàãèéí ìýäðýìæ, ñïîðò ÷àäâàð íü èë¿¿ áàéíà óó, ãýäãèéã õýñýã õóãààíû äàðàà òýä òàíû óóðëàõ, çýìëýõ, áàÿðëàõàä ÷èíü àíõààðàí õî¸ð òàðõèéã çýðýã àæèëëóóëñíààð õ¿íèé òàðõèí õàðèó ¿éëäýë ¿ç¿¿ëæ ãîìäîæ äóóãàà õóðààæ, óóðëàæ, áàÿðëàæ äîòîð áàéäàã 100 òýðáóì ýñèéí õîîðîíäûí õîëáîîñ ¿¿ñ÷ áàéäàã. ¿íñäýã. Ýíý íü õ¿¿õäèéí ñýòãýë ç¿éä íèéãýì, àìüäðàëä õàíäàõ Ýíý õîëáîîñóóä ¿¿ññýíýýð õ¿íèé îþóíû ÷àäàìæ ñàéæèðäàã. õàíäàëàãàä ýõíèé ººð÷ëºëò, àõèö ãàð÷ áàéãààã íîòîëæ áàéíà. Õî¸ð òàðõèíû õîîðîíäûí õîëáîîñûã áèé áîëãîõûí òóëä Ýðò ¿åýñ Ìîíãîë óëàìæëàëò ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ óõààíä áîäîõ, ñóäëàõ, òîãòîîõ, ýðãýö¿¿ëýõ, òºñººëºõ, äóðñàõ ãýñýí õ¿¿õäèéã ãóðâàí íàñ õ¿ðòýë “Áóðõàí ìýò ºðãºìæèë”, 3-5 íàñàíä ç¿éë¿¿äèéã õèéõ íü õ¿¿õäèéí õºãæèëä èõýýõýí íºëººëíº. “Áóÿíòàí ìýò àñàð”, 6-12 íàñàíä “Àëáàò ìýò ç¿òã¿¿ë”, 13 íàñíààñ Õ¿íèé ç¿¿í òàðõè áîë øèíý ìýäýýëëèéã õ¿ëýýí àâäàã, “Àíä ìýò äîòíîñ” ãýæ õì¿¿æ¿¿ëäýã áàéñàí. Òýãâýë ñ¿¿ëèéí ¿åèéí áàðóóí òàðõè øèíý-õóó÷èí ìýäýýëëèéã õîëáîæ áàéäàã. ñóäàëãààãààð õ¿¿õäèéí ººðèé㺺 óõàìñàðëàõ ò¿âøèíä 0-3 íàñ Øèíý ìýäýýëëèéã óíøààä, ñîíñîîä, õàðààä îéëãîëîî ãýæ ãîë íºëºº ¿ç¿¿ëäýã ¿å øàò áîëäîã áà õ¿¿õýä ÿìàð õ¿í áîëæ áîäîõîä ò¿¿íèéãýý õóó÷èí ìýäýýëýëòýéãýý õîëáîæ ºãñíººð ºñºõ íü ýíý íàñàíä øèéäâýðëýãääýã áàéíà. Ýíý íàñàíä òîì÷óóä óäààí ñàíàõ îé ðóó õ¿ðäýã. Õàðèí àéëãàõ, öî÷îîõ, è÷ýýõ, áîëîí íèéãìèéí íºëººëºë áàãà áàéñíààð õ¿¿õäèéí áèåý äààõ çàãíàõ, èòãýë àëäàõ, ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ, öîõèëò, óóð ÷àäâàð, ººðèé㺺 èëýðõèéëýõ ÷àäâàðò ñàéí íºëººòýéã ñýòãýë áóõèìäàë, ñòðåññ çýðýã íü áàðóóí ç¿¿í òàðõèíû õîîðîíäûí ñóäëàà÷èä ñóäàëæ ãàðãàñàí. Áàðóóí, ç¿¿í òàðõè íü õî¸ð òóñäàà ýñèéí õîëáîîñûã òàñàëäàã áºãººä ýíý ¿åä îþóíû ÷àäâàð 10 ñèñòåì áºãººä òýä ñàÿ ñàÿ ìýäðýëèéí ýñýýñ òîãòîõ äàìíóóð äàõèí áóóðäàã ãýñýí ñóäàëãàà áàéäàã. Èíãýñíýýð îé ñàíàìæ Áàãøèéí õºãæèë 17

ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ ìóóäàõ, õè÷ýýë ñóðëàãàäàà èäýâõã¿é áîëîõã¿é, ¿íýõýýð òºãñ áàéõ ¸ñòîé äóðã¿éöýõ ¿åä õ¿¿õäýä ººðèéã íü áîëîõ çýðýã îëîí äîãîäëóóä ¿¿ñíý. îéëãîäã¿é ãýñýí ìýäðýìæ òºðäºã\\ Õ¿¿õäèéí öîãö õºãæèë ãýäýã áèå ãýæ ¿çýæ õ¿¿õäèéã áóðóóòãàäàã. Èéì · ¯íý öýíýòýéãýý ìýäðýõ, áÿëäàð, îþóí óõààí, íèéãýì ñýòãýë ìýäð¿¿ëýõ õýðýãöýý \\àëäñàí àëäààí ç¿é ãýñýí ãóðâàí ÷àäâàðûã õàìòàä íü ¿åä õ¿¿õýä àéìõàé, äîòîãøîî, àëäñàí äýýð áóñ õàíäëàãàä íü àíõààðàõ\\ ãýõ ìýò õºãæ¿¿ëýõèéã õýëíý. Äàí ãàíö îþóí Ýäãýýð õýðýãöýýíýýñ õ¿¿õýä ººðòºº óõààíûã íü õºãæ¿¿ëæ áàéíà ãýýä òîî, àëäààãàà íóóäàã, ººðòºº èòãýëã¿é èòãýõ èòãýë, çºâ òºëºâøèõºä íºëººëäºã ¿ñýã ãýñýýð áàéãààä áèå áÿëäðûí áºãººä õàíãàãäàõã¿é áàéñíààð õîæèì õóâüä ñóë äîðîé, ñýòãýë ç¿éí õóâüä áîëæ ñýòãýë ãóòðàë ¿¿ñíý. Òýãýõýýð óóð óöààðòàé, äóóã¿é íîîìîé, àëèâààã òîãòâîðã¿é, ººðèé㺺 áîëîîä áóñäûã äàãàí äóóðàéñàí, èòãýëã¿é, öààøëààä îéëãîäîãã¿é, àëèâààã äàâàí òóóëàõ àëäàæ áîëíî ãýõäýý àëäñàí àëäààãàà ñýòãýöèéí ýìãýãòýé áîëîõ ÷ ìàãàäëàëòàé. ÷àäâàðã¿é íýãýí áîëãîæ áîëîõã¿é. Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí îíöëîã äàâòàõã¿é áàéõ íü èë¿¿ ñàéí ãýäãèéã òà áà ñýòãýë ç¿éí àñóóäëóóä Ñýòãýë ç¿é ãýõýýð õ¿í áîëãîíû ìýääýã Áàë÷èð íàñíààñ ºñºæ òîì áîëîõ ÿâö íü õýðíýý òºäèéí ñàéí ìýääýãã¿é ñýäýâ ÷, õ¿¿õýä ÷ îéëãîõ õýðýãòýé. Ýöýã ýõ, öàã õóãàöààíû ýðõýýð ÿâàãääàã åð áóñûí õýâýýð áàéäàã. Òýãýõýýð õ¿¿õäèéíõýý ººð÷ëºëò. Áàãà íàñàíä õ¿¿õýä àñàð õýëýõ ãýýä áàéãààã îéëãîæ, ñýòãýë ç¿éã áàãø íàð ìààíü õ¿¿õäèéã õýò íóãà÷èí îëîí øèíý ç¿éë ñóð÷, ººð ººð îð÷èí, íü ìýäðýõèéí òóëä íàñàíä õ¿ðýã÷èä õ¿íä äàñàí çîõèöîõ øààðäëàãàòàé í¿¿ð ýõëýýä ººðèéíõºº õàíäëàãà, õàðüöààíä äàðñíààð õ¿¿õýä ººðòºº õóäëàà “ÁȔ-ã òóëäàã. Õýäèéãýýð øèíý óð ÷àäâàðò àíõààðàõ õýðýãòýé. Áèä õ¿¿õýäòýéãýý áàãà áàãààð ñóðàëöàæ, ýçýìøèæ áàéãàà ºäºð òóòàì õàðèëöàõäàà äýýðýýñ äîîø ¿ç¿¿ëäýã òàëòàé. Õ¿¿õýä òºð¿¿ëýõ íü ºì÷ ÷ òîäîðõîé ººð÷ëºëò á¿ð õ¿¿õäèéí ÷èãëýñýí áèåèéí áàéðëàëòàéãààð “èíãý, ñýòãýëç¿éä õ¿÷òýé íºëºº ¿ç¿¿ëäýã. òý㔠ãýæ ÿðèàãàà ýõëýõ íü õ¿¿õýä ººðèéí õºðºí㺺 áýëäýæ áàéãàà ãýñýí ¿ã áèø Òóõàéëáàë áàãà íàñàíäàà õ¿¿õýä àëõàæ ìýäýëã¿é àâòîìàòààð àéäàñò àâòäàã. ñóðäàã áîë ñóðãóóëèéí ºìíºõ íàñàíä Ýíý ¿åä õ¿¿õäèéí óõàìñàðòàé õàðüöàà õàðèí “õ¿¿õýä ãýäýã ººðºº ýíý åðòºíöºä øààðäëàãàòàé ìýäýýëë¿¿äèéã õàíãàëòòàé ò¿ãæèãäýæ, çºí㺺𺺠áèåý õàìãààëàõ òîãòîîæ ñóðíà. Óëìààð ýäãýýð õºãæëèéí øààðäëàãà ¿¿ññýíýýð àéäñààð áàãø, õ¿í áàéõ õóâü òàâèëàíãàà ýäëýõýýð ¿å¿äýä õ¿¿õýä àëèâàà øèíý ººð÷ëºëòºä ýöýã ýõòýéãýý õîëáîãäîæ ýõýëäýã áàéíà. ìýäðýã õàíäàæ, ñýòãýë ñàíààíû õÿìðàëä Èíãýýä ë ýöýã ýõ÷¿¿äèéí “ìèíèé õ¿¿õýä òºðæ áàéãàà” ó÷ðààñ òóõàéí õ¿¿õäèéí îðæ, ýðãýýä óäàëã¿é õýâèéí áàéäàëäàà ìèíèé õýëñíèéã îéëãîõã¿é”, “õ¿ëýýæ îðîõ çýðãýýð ñýòãýëç¿éí õóâüä ÷ àâàõã¿é”, “íàäòàé íóóöàà ÿðèõã¿é áàéíà” ¿íäñýí õýðýãöýýã õàíãàæ, ýðõèéã íü îëîí øàòûã äàìæèí õºãæäºã. Ýíý ¿åä ãýõ ìýò ¿ë îéëãîëöîëóóä àð àðààñàà õ¿¿õýä ìàø õóðäòàé õºãæèæ, òýäãýýð óíäàðäàã. Òèéìýýñ íàñàíä õ¿ðýã÷äèéí ýäë¿¿ëýõ íü ÷óõàë. Õ¿¿õýä á¿ð ººð ººð ººð÷ëºëò¿¿ä íü áèäíèé í¿äýí äýýð õóâüä õ¿¿õýäòýéãýý ÿðèëöàõäàà í¿äíèé ºðíºäºã. Õºãæëèéí øàò àõèõ á¿ðäýý ò¿âøèíä õàðüöàõ íü àíõíû öàãààí òîëãîé çàí ààø, ñýòãýë õºäëºë, óð ÷àäâàðòàé õ¿¿õýä ýõýíäýý òààã¿é õ¿ëýýæ àâäàã ÷ áîëæ àìæèëòòàé, ¿ð ä¿íòýé áàéíà. àÿíäàà äàñàí çîõèöäîã áàéíà. ̺í íàñíû Äàðààãèéí íýã ç¿éë íü õ¿¿õäèéí àëäàõ áàéäàã òóë õ¿¿õä¿¿äèéã õîîðîíä õÿìðàëóóä ¿¿ñýõã¿éãýýð õ¿¿õäýä ýð¿¿ë ýðõèéã õààäàã. Áèä á¿ãä àíõ óäàà õºãæèë ÿâàãääàãã¿é íü õà÷èðõàëòàé. àìüäàð÷ àëèâààã äàõèí äàõèí õèéñíýýð íü õàðüöóóëàõ íü õàìãèéí áóðóó. Îðîñûí íýðò ñýòãýë ç¿é÷ òóðøëàãà õóðèìòëóóëæ áàéäàã. Ãýòýë Ä.Á.Ýëüêîíèí õ¿¿õäèéí õºãæëèéã ýöýã ýõ, áàãø íàð ìààíü õ¿¿õäèéã àëäàæ Õ¿¿õäèéí ñýòãýë ç¿éí õýðýãöýý ãýæ þó âý? äàðààõ áàéäëààð àíãèëñàí áàéäàã. Õ¿¿õäýä õî¸ð òºðëèéí õýðýãöýý áàéäàã. Íýãä¿ãýýðò ìàòåðèàëëàã õýðýãöýý ýíý íü 100% õàíãàãäàõ áîëîìæã¿é áóþó õÿçãààðã¿é, õî¸ðäóãààðò ñýòãýë ç¿éí õýðýãöýý íü 100% á¿ðýí õàíãàãäàõ áîëîìæòîé þì. ¯¿íä: · Àþóëã¿é áàéäëûí õýðýãöýý \\àéäàñ ò¿ãø¿¿ðã¿é, õ¿÷èðõèéëýëã¿é îð÷èíä àìàð òàéâàí áàéõ\\ · Õàéðëàõ õàéðëóóëàõ õýðýãöýý \\ õ¿í áàéãàëèàñàà õýí íýãýíä õàéðëóóëæ, õàéðëàõ õýðýãöýýòýé\\ · Õ¿ëýýí çºâøººðºãäºõ õýðýãöýý \\àíõààðàëòàé õàðæ, ñîíñîæ îéëãîí, àëèâàà ãýð á¿ëèéí øèéäâýðò îðîëöóóëàí, ñýòãýãäýë ìýäðýìæ, ñàíàë áîäëûã íü òóñãàí õ¿íäëýõ\\ · ªºðèé㺺 áóñäàä îéëãóóëàõ õýðýãöýý \\ñàíàà òàâüæ, àíõààðàõ. Õýí íýãýí öààðãàëàí Íàñíû ¯íäñýí çºð÷èë Õ¿¿õäýä Ýåðýã Ѻðºã àíãèëàë òóëãàðäàã ãîë Õ¿¿õäèéã õýðõýí õàëàìæèëæ, àñóóëò -Õàðèëöààíààñ àíõààð÷, õàëóóí äóëààí áàéäëûã Ìèíèé ýðãýí - Õ à ð è ë ö à à í ä çóãòàíà òîéðîí àþóëã¿é ìýäð¿¿ëæ áàéãààãààñ ýíý íàñíû íýýëòòýé õàíäàíà -Àëü áîëîõ ýýæýýñ þó? õºãæèë èõýýõýí øàëòãààëäàã. - Ø à à ð ä ë à ã à ò à é õîëäîõã¿é áàéõûã Íÿëõ íàñ (0-18 Õ¿¿õäýä õýäèé ÷èíýý õàëàìæ, ¿åä ýýæ äýðãýä íü õè÷ýýíý ñàð) Èòãýõ àíõààðàë òàâèíà, òºäèé ÷èíýý õ¿¿õäýä îð÷èí òîéðîí íü áàéõã¿é áàéñàí ÷ -Õ¿íèé í¿ä ð¿¿ õàðæ ýñâýë ¯ë èòãýõ àþóëã¿é ãýñýí ìýäðýìæ òºðæ ãàíöààðàà áàéæ ÷àäíà õàðèëöàõ íü áàãà -Áóñàäòàé ººðèéíõºº -Áóñàäòàé áàéäàã. Ýñðýãýýðýý ýíý áàéäàë òîãëîîìûã ººðèéíõºº ç¿éëñèéã àëäàãäâàë õ¿¿õýä àëèâààä õóâààëöàíà. õóâààëöäàãã¿é ò¿ãøèæ, ¿ë èòãýñýí áàéäëààð õàíäàæ ýõýëäýã. 18 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë

itpd.mn -Õèéõ ç¿éëýý -Áèåý äààíà. ¿ðãýëæ Ýíý ¿åä õ¿¿õýä ººðèéí -ªºðèéíõººðºº õîéøëóóëíà õºäºë㺺íèéã óäèðäàæ ñóðäàã. Òèéìýýñ õîîëîî èäýõ, õóâöñàà øèéäýõ ãýæ ç¿òãýíý. -Áèå äààí ºìñºõ çýðãèéã áèå äààí õèéæ, îðîëäîæ ¿çñýíýý𠺺ðòºº èòãýõ -Õî¸ð õºë äýýðýý àëõàõàä èòãýë íü íýìýãääýã. Õàðèí àëèâààã õèéõ ¿åä õýí íýãýí çîãñîæ, áèå äààí õ¿íäðýëòýé ºìíººñ íü õèéæ ºãºõ, ò¿¿í÷ëýí Áàãà áàë÷èð õèéæ ÷àäàõã¿é áàéõ ¿åä íü Áè ººðºº õèéæ àëõàæ ÷àäíà. -Áèå -Áóñäûí çààâàð, íàñ (2-3 íàñ) çàãíàæ, øèéòãýäýã áîë õ¿¿õäýä ÷àäàõ óó? ýñâýë Áèåäààõ, ýñâýë è÷èõ ìýäðýìæ òºðæ, ººðèéí áè ¿ðãýëæ áóñäàä äààí þì õèéæ, ìºí äýìæëýã è÷èõ ýðãýëçýõ ÷àäâàðòàà ýðãýëçýæ ýõýëäýã. íàéäàõ óó? áóñàäòàé õàìòàð÷ õýðýãòýé àëèâàà ç¿éëèéã -Áèå äààí øèéäâýð õèéæ ÷àääàã áîëíî. ãàðãàõàä õýö¿¿ -Õýðýãòýé ¿åä íü -Áóñäûí ÿòãàëãàä áóñäàä òóñàëäàã àìàðõàí îðíî áîëíî. -Áóñäààñ íàéðñàã ¿ã ñîíñîõäîî è÷íý Ýíý ¿åä õ¿¿õýäòýé õýðõýí -Àìàðõàí õÿìàðíà õàðèëöñàíààñ çîðèëãî -Øèíý ç¿éë ýõë¿¿ëíý -ªºðèé㺺 äóòóó -Áýðõøýýëèéã ¿íýëíý Òîãëîîìûí ÷èãëýëòýé áîëîõ ýñýõ íü -Áèå áÿëäðûí õóâüä íàñ (3-5 íàñ) õ¿ëýýæ àâíà -Áóñäûã õ¿÷ã¿é, ¿ëáýãýð Ñàíàà÷èëãà øàëòãààëäàã. Õýðýâ ýíý íàñàíä óäèðäàíà -Çîðèëãî -Ýð÷ õ¿÷ã¿é, èäýâõã¿é ãàðãàõ ýñâýë òàâüæ, ò¿¿íèéõýý -Õ¿íèé í¿ä ð¿¿ ýãöëýí íü õ¿¿õýäòýé çºâ õàðèëöàà Áè ñàéí õ¿¿õýä ¿¿? õàðàõ, õàðèëöàõààñ ãýì ìóó õ¿¿õýä òºëºº ÿâíà çàéëñõèéíý. áóðóóòàéãààð ¿¿ñãýñýí áîë õ¿¿õýä àëèâààä ¿¿? -Õºäºë㺺íèé õóâüä ìýäðýõ èäýâõòýé, ñàíàà÷èëãàòàé õàíäàæ á¿ðýí áèå äààíà. ñóðäàã. ¯ã¿é áîë õ¿¿õýä àëèâààä ººðèé㺺 áóðóóòãàæ, ãýìøèõ, ººðèé㺺 äîîãóóð ¿íýëýõ õàíäëàãàòàé áîëíî. - À ë è â à à Õÿçãààðëàãäìàë, Ñóðãóóëèéí Íèéãìèéí øèíý øààðäëàãàä Áè ÿàæ ñàéí áàéõ þìñûí õýðõýí ÿìàð íýã ç¿éëýýñ íàñ (6-11 íàñ) äàñàí çîõèöîõûí ñàöóó âý? ºðíºæ áàéãààã çàëõñàí ìýò àÿãëàíà. Á¿òýýë÷ ýñâýë àìæèëò ãàðãàñíààð õ¿¿õäèéí ñîíèó÷èðõàíà. -Õýò ¿íý öýíýã¿é á¿òýýë÷, ø¿¿ìæëýëò ñýòãýõ¿é -Ýõë¿¿ëñýí äóóëãàâàðòàé -Õèéõ õºãæèæ, ººðèéí äàâóó ç¿éëýý äóóñãàíà ç¿éëýý ¿ðãýëæ òàëàà îéëãîæ, ¿çýë áîäîë -Ñóðàëöàõàä õîéøëóóëíà íü òºëºâøèæ ýõýëäýã. ¯ã¿é äóðëàíà. -Àëèâààã õèéõýýñ áîë ººðèé㺺 ¿íý öýíýã¿é -Øèíý ç¿éë òóðøèæ èë¿¿ àæèãëàõ íü èõ íýãíýýð ìýäýðíý. ¿çýõ ñîíèðõîëòîé -ªºðèéí ÷àäâàðò áàéíà ýðãýëçýíý. -ªºðèéí ñîíèðõîë, õóâèéí îíöëîã, -ªºðèéí ãàäààä Ýíý ¿åä õ¿¿õýä áóñäààñ äàâóó áîëîí ñóë ¿çýìæ, õóâèéí þóãààðàà ÿëãààòàé, þóãààðàà àäèëõàí áîëîõîî ýðãýö¿¿ëýí òàëäàà ñýòãýë îíöëîãòîî ñýòãýë áîäîæ, íýã áîë ººðòºº ªñâºð íàñ ¿íýí÷ áàéõàä ñóðàëöàíà, ýñ Áè õýí áý? Áè õàíãàëóóí áàéíà. õàíãàëóóí áóñ. (12-18 íàñ) áºãººñ õóâèéí îðîí çàé, “Áè” õààøàà ÿâæ áàéíà Àäèëòãàë áà ìýäðýìæýý àëääàã. -¯å -ßëàíãóÿà ¿å áóäëèàí âý? òýíãèéíõýíòýéãýý òýíãèéíõýíòýéãýý õàðèëöàõ õàðèëöàõäàà õàðèëöààíäàà ººðòºº èòãýëã¿é ñýòãýë õàíãàëóóí áàéíà. áàéíà. Áàãøèéí õºãæèë 19

ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ Èéíõ¿¿ íýã ¿å øàòààñ íºãººä äàìæèí õýëáýð ä¿ðñòýéã àñóóäàã áîë ñóðãóóëèéí 1. Õàéð õàëàìæ. 0-6 íàñíû õºãæèæ áóé õ¿¿õäèéí ñýòãýö íü òóõàéí ºìíºõ 4-6 íàñàíäàà “ÿàãààä èíãýäýã”, õ¿¿õäèéí õºãæèë õàìãèéí ýð÷èìòýé ¿å øàòàíä ÷ òýð, äàðààãèéí øàòàíä “ÿìàð ó÷èðòàé” “ÿìàð çîðèóëàëòàé” áàñ ýãçýãòýé ¿å áàéäàã. Õ¿¿õäýä øèëæèõäýý ÷ òýð íýã öóë áàéäàã òóë ãýæ àñóóæ þìñûí äîòîîä á¿òöèéã äóòóóãèéí ìýäðýìæ òºð¿¿ëæ áîëîõã¿é õ¿¿õäèéí ñýòãýë ç¿éã àëü íýã ¿å øàòàíä èë¿¿ ñîíèðõäîã. Ýíý íàñíû õ¿¿õäèéí ¯ë õàéõðàõ, õàéðëàõã¿é, õàëàìæëàõã¿é íü òóñãààðëàí áîäîõ áîëîìæã¿é. òàñðàëòã¿é “ßàãààä” ãýæ àñóóäàã ¿¿íä áàéõ íü òýäíèéã ñòðåññä¿¿ëæ Ñîíèðõîëòîé íýã ñóäàëãàà áàéäàã íü õ¿¿õäèéã õ¿ì¿¿æ¿¿ë÷ áàéãàà ãýð á¿ë, ñýòãýë ç¿éí äàðàìòàíä îðóóëäàã. õ¿¿õäèéí ñýòãýë ç¿é÷ \\Ä.Ï¿ðýâñ¿ðýí\\ áàãøèéí õóâüä áîãèíîõîí ÷ õàìààã¿é 2. Õýë ÿðèà, ñýòãýõ¿é, ä¿ðñëýí Ìîíãîë Õÿòàä õ¿¿õýä õàìðàãäñàí áàéíà. õàðèóëæ áàéæ õ¿¿õäèéí ñýòãýë õàíàäàã. áîäîõóé çýðýã ñýòãýöèéí á¿õ ¿éë¿¿ä Æèøýý íü ñóäàëãààíû íýã àñóóëò áîëîõ Õàðèí öààðãàëæ, áóõàìäàæ, õàðèóëàõã¿é äýýä õýìæýýãýýð õºãæäºã. ßëàíãóÿà 3 íàñ “òà ñàéí õ¿¿õýä ìºí ¿¿” ãýñýí àñóóëòàä áàéõ íü õ¿¿õäèéí íºãºº ñîíèó÷ çàíã õ¿ðòýë õ¿¿õäèéí õýë ÿðèàíû õºãæëèéã Õÿòàä õ¿¿õä¿¿äèéí äèéëýíõ íü “òèéì” óñòãàõ, äîòîãøîî, äóóãàé íîîìîé, àâ÷ ¿çâýë õ¿¿õýä ýõèéí õýâëèéä ãýæ õàðèóëñàí áîë Ìîíãîë õ¿¿õäèéí ñóðãóóëüä îðîõîîðîî áàãøààñàà ÷ àñóóëò áàéõäàà ÷ ñîíñîæ îéëãîæ áàéäàã. Ýíý 54.7 õóâü íü “¿ã¿é” ãýæ õàðèóëñàí. àñóóõàà áîëü÷èõäîã ñºðºã òàëòàé. ªºð ¿åä àñðàí õàìãààëàã÷èä õàíãàëòòàé ¯¿íä þó íºëººëñºí áàéõ ìàãàäëàë íü íýã îíöëîã íü ÿìàðâàà íýã þìûã äóóðàéæ ÿðèõã¿é, ÷àãààä ãýäýã àñóóëòàíä Õÿòàä ýöýã ýõ÷¿¿ä õ¿¿õäýý óðàìøóóëàí õèéõ äóðòàé áàéäàã ó÷ðààñ òîì÷óóä õàðèóëàõã¿é, þìíû ó÷ðûã òàéëáàðëàæ õ¿ì¿¿æ¿¿ëäýã, õýð áàðàãòàé áîë õ¿¿õýäòýé õºðüöàæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñ çºâ ºãºõã¿é áàéõ íü øóóä òàðõèíû ãýìòýë çàãíààä áàéäàãã¿é. Õ¿¿õäýä ººðºº ¿ëãýð äóóðàéëàë ¿ç¿¿ëæ, ó÷ðûã ýåëäýã ó÷ðóóëàõã¿é ÷ õ¿¿õäèéí õýë ÿðèàíû õàìãèéí øèëäýã ìýò ñàíàãääàã, áàéíãà 纺ëíººð òàéëáàðëàí ºã÷ òýäíèé ¿ãèéã ÷àäâàðûí õîöðîãäîëä îðóóëäàã ó÷ðààñ óðìûí ¿ãýýð òýòãýæ õ¿ì¿¿æ¿¿ëäýã áàéõ ñîíñîæ, í¿¿ð öàðàéíû õóâèðàëûã õ¿¿õýäòýéãýý ºäºð á¿ð, öàã òóòàìä ìàãàäëàëòàé. Õàðèí Ìîíãîë ýöýã ýõ÷¿¿ä àæèãëàæ áàéõ íü ÷óõàë. Õ¿¿õýä òàíü àìüä õàðèëöàà ¿¿ñãýæ áàéõ íü ÷óõàë. õ¿¿õäýý õýð áàðàã óðàìøóóëäàãã¿é, àíãèäàà ãýðòýý òîãëîîìîîðîî ÿàæ 3. Õ¿¿õýääýý ÷àíàðòàé öàã ãàðãàõ. ãàâüÿà áàéãóóëñàí ÷ à÷ õîëáîãäîë òîãëîæ, ñóðàõ ¿éë õýðõýí øàìäàæ áàéãàà Ìýäýýæ áèä àæèëòàé çàâã¿é áàéãàà áàãà ºã÷ áàéãàà ìýò õàðàãääàã, õàðèí õàíäëàãûã íü ÷ õàðàõ õýðýãòýé áàéíà. òýãñýí ÷ ãýðòýý èðýýä õ¿¿õäýý òýâðýýä, ýñðýãýýðýý àëäàà ãàðãàõ á¿ðò íü Æèøýý íü 2-4 íàñíû õ¿¿õýä ìàøèíààð ¿íñýõ, òîëãîéã íü èëýõ ÷ õ¿¿õäèéí øèéòãýæ ýñâýë ø¿¿ìæèëæ çàãíàäàã íü òîãëîæ áàéõäàà äóó àâèà ãàðãàæ òàðõèíû ýä ýñèéã ñýðãýýæ õàìãèéí íºëººëñºí áàéõ ãýñýí òààìàãëàë ¿¿ññýí. ºíõð¿¿ëæ áàéõàä 4 íàñíû òºãñãºëººñ ýíãèéíýýð îþóí óõààíûã íü äýìæèæ Ãóòðàíãè ¿ãñ íü õ¿¿õäèéã îãò èäýâõã¿é, 6 íàñíû õ¿¿õýä ººðºº æîëîî÷ íü áîëæ ýåðýã ñýòãýë õºäëºëòýé õàðèëöàæ áàéíà ººò𺺠èòãýõ èòãýëã¿é áîëãîäîãîîñ ýçýí íü õàíäëàãààð òîãëîäîã. Çàðèì ãýñýí ¿ã. Õàìòäàà òîãëîõ ãýõäýý çàãèíàæ, ãàäíà õ¿¿õýä òà áèäíèé ÿëàíãóÿà ººðò ñîíèó÷ õ¿¿õäèéí õóâüä ýíý ìàøèí áóðóóòãàæ, òóøààõã¿éãýýð ç¿ãýýð ë õàìãèéí èõ õàìààðàëòàé ýöýã ýõ, ãýð ÿàãààä èíãýæ äóãàðààä, ÿâààä áàéíà ãýæ õàðèëöàí ÿðüæ, íàéç øèã íü áàéõ. á¿ë, áàãø ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷èéíõýý áîäîîæ äîòðîõûã íü ¿çýõ ãýæ ìàøèíàà 4. Õ¿¿õäèéíõýý õèéæ áóé õýëñýí ¿ã á¿ðò èòãýæ áàéäàã. Òà õèéñýí ýâäýõ òîõèîëäîë öººíã¿é áàéäàã. Ýíý æèæèã ç¿éëä ÷ óðàì õàéðëà. Öýöãýý ç¿éëèéã íü ìàãòàí ñàéøààæ, óðàìøóóëæ, ¿åä ýöýã ýõ îéëãîõã¿é “÷è ýâä÷èõëýý”, óñëàõ, òîãëîîìîî õóðààõ, õóâöàñàà õàðààõàí ÷àäàõã¿é áàéãàà ç¿éëèé㠓òîãëîæ ÷àäàõã¿é áàéíà” ãýõ ìýò÷èëýí ººðºº ºìñºõºä íü õ¿ðòýë óðàìøóóëàõ. íü çààæ òóñëàí äýìæèæ, “×è ÷àäíà” áóðóóòãàõààñàà ºìíº õ¿¿õäèéí ººðèéí Ãýõäýý õóäëàà ìóíäàã, îíö, øèëäýã ãýäýã èòãýëèéã òºð¿¿ëñýíýý𠺺ðòºº íàñíû îíöëîãèéã òàíüæ ìýäýýä, àþóëã¿é ãýõã¿éãýýð “ìèíèé õ¿¿ ºíººäºð õàäãàëæ áàéãàà àñàð èõ íººö ÷àäâàðàà áàéäëûã õàíãàí õ¿¿õýääýý îéëãóóëàõ íü èë¿¿ ñàéí õèéëýý” ãýäýã áàéäëààð. àøèãëàõ õ¿ñýë ýðìýëçýëòýé áîëîõ þì. ç¿éòýé. Àëèâààã ìýäýõ ãýæ òýì¿¿ëæ ýöýñ 5. Àìëàëòàà áèåë¿¿ëýõ-Òýä 2-4 íàñíû õ¿¿õäèéí îíöëîã íü “ñîíèó÷” òºãñãºëã¿é îëîí àñóóëò àñóóæ áàéãààã ìàðòäàãã¿é. Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí áàéäàã ýíý íàñàíäàà á¿õ þìûã áàðüæ, ìèíèé õ¿¿õäèéí îþóí óõààí òýëæ îé ñàíàæ, òîãòîîõ ÷àäâàð ìàø ñàéí, àòãàæ, øèäýæ, àìàíäàà õèéæ ¿çýõ áàéíà, ñýòãýí áîäîõ ¿éë àæèëëàãàà íü òåëåâèçîðîîð ãàð÷ áàéãàà äóó, ðåêëàìûã õ¿ñýëòýé. Õýë ÿðèàíû ÷àäâàð àðàé ºðãºæèæ áàéíà ãýæ áàÿðëàõ õýðýãòýé. ÷ öýýæèë÷èõñýí áàéäàã ø¿¿ äýý. ñóë áàéãààòàé õîëáîîòîéãîîð þìñûí Áàãà íàñíû õ¿¿õýäòýé ýöýã ýõ, ñóðãàí ãàäààäøèíæ ÷àíàð òºðõ, ÿìàð ºíãºòýé, õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷ áàãø íàðò ºãºõ çºâëºãºº 20 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë

ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ ÖÀÕÈÌ ÑÓÐÃÀËÒÀÀÐ ÑÓÐÀÃ×ÄÛÍ ÈÄÝÂÕ ÎÐÎËÖÎÎà ÍÝÌÝÃį¯ËÝÕ ÁÎËÎÌÆ Ë.Íàìóóöýöýã Íèéñëýëèéí ÑÁÄ –èéí 1 ä¿ãýýð ñóðãóóëèéí Áàãà àíãèéí áàãø Òýðã¿¿ëýõ çýðýãòýé Òóðøëàãûí ãîë ¿çýë ñàíàà : àøèãëàõ õýðýãòýé. Öàãèéã õàéðëàõ õýðýãòýé, âèäåî õè÷ýýë õèéñýí ÷ õàà õààíàà öàãàà õàéðëàõ õýðýãòýé. Òýíä á¿òýýæ Øèíý òºðëèéí êîðîíàâèðóñûí äýãäýëò äýëõèéí óëñ áóé ¿íý öýí, äàìæóóëàëòûí ºðòºã, õ¿íèé çàðöóóëæ îðíóóäàä õóðäòàé òàðõàæ áàéãààòàé õîëáîãäóóëàí õ¿í áàéãàà öàãèéã áîäîõ õýðýãòýé. Ñ¿¿ëèéí ¿åä àëü áîëîõ àìûã êîðîíàâèðóñûí õàëäâàðààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, áîãèíî õóãàöààíä ñóðãàëò ÿâóóëàõûã çºâëºæ áàéíà. õàìãààëàõ ÷èãëýëýýð àâàõ àðãà õýìæýýíèé õ¿ðýýíä ºì÷èéí Ýõëýë ìàø ñîíèðõîëòîé áºãººä þóíû òóõàé ÿðèõàà òîâ÷, õýëáýð õàðãàëçàõã¿éãýýð öýöýðëýã, åðºíõèé áîëîâñðîëûí òîäîðõîé ºã¿¿ëñýí áàéõ õýðýãòýé. Öàõèì ñóðãàëòûã ñóðãóóëèéí òàíõèìûí ñóðãàëò, ¿éë àæèëëàãàà, ñóðãàëòûí ÿâóóëàõàä õàìãèéí ò¿ð¿¿íä çîðèëãî ÷óõàë. Çîðèëãî õºòºëáºðèéí àãóóëãûã òåëå áîëîí öàõèì õè÷ýýëýýð ¿çýæ òîäîðõîé áàéæ õèéõ ç¿éë òîäîðõîé áîëíî. ßàâàë õàìãèéí ñóäàëæ áàéíà. õÿëáàð áîëîõ âý ãýäãýý òºëºâëºõ íü ÷óõàë. ªíººãèéí øèíæëýõ óõààí, ìýäýýëýë òåõíîëîãèéí Öàõèì ñóðãàëòûã ñóðàëöàã÷äàä õ¿ðãýõäýý á¿õ àñàð õóðäàöòàé õºãæèë íü ñóðãàëòûí àðãà õýëáýð, çààõ àðãà òºðëèéí öàõèì äàìæóóëàõ òºõººðºìæ, ò¿¿íèé äîòîð ç¿é øèíý÷ëýõýä õàìãèéí ãîë ò¿ëõýö áîëæ áàéíà. Èéìýýñ èíòåðíåò, õèéìýë äàãóóëûí ñèñòåì, àóäèî, âèäåî ñèñòåì áàãø òàñðàëòã¿é ñóðàëöàã÷, øèíèéã ýðýëõèéëýã÷, ¿¿ðýã çýðãèéã àøèãëàäàã. Ñóðãàëòûã ÿâóóëàõäàà: õàðèóöëàãà, õºðâºõ ÷àäâàð õàìãààñ ÷óõàë òóë õ¿¿õäèéã õºãæ¿¿ëýõ øèíý àðãà áàðèëä ñóðàëöàæ áàéíà. 1.Ò¿ëõ¿¿ð áóþó ãîë îéëãîëòîî îíîâ÷òîé òîäîðõîéëîõ Ñóðãàëòûí àðãà çvéí ìýäýýëýëæñýí ýðèí çóóíä ñóðàëöàõ óëàì àìàð õÿëáàð áîëæ áàéãàà ãýäýãòýé òà ñàíàë 2.ªíãºíèé çîõèöîëòîé áàéõ íèéëýõ áèçýý. Ìýäýýëýë õàðèëöààíû òåõíîëîãè, ýëåêòðîí ñóðãàëò, èíòåðíýò áîëîí âýáýä ñóóðèëñàí ñóðãàëò, îíëàéí 3.Õºäºë㺺íèé ýôôåêò á¿õèé çóðàã, ñõåì ºðãºíººð ñóðãàëò ãýõ ìýò. àøèãëàõ Öàõèì ñóðãàëòûí ìàòåðèàëûã áîëîâñðóóëàõ íü 4.Ñóðàëöàã÷èéí èäýâõ îðîëöîîã òîîöîæ òàíõèìûí ñóðãàëòûí ìàòåðèàë áîëîâñðóóëàõààñ ¿íýòýé, áîëîâñðóóëàõ öàã õóãàöàà, õ¿í õ¿÷, õºäºëìºð èõ øààðääàã áîëîâ÷ õàðèí áîëîâñðóóëñíû äàðàà öàõèì ñóðãàëòûã ÿâóóëàõ íü àíãèä 5.Õè÷ýýëýý íýãòãýí ä¿ãíýäýã áàéõ ñóðãàëòûã ÿâóóëàõààñ îëîí òàëààðàà äàâóóòàé áàéäàã. Ñóðãàëòûí öàõèì õýðýãëýãäýõ¿¿í áîëîâñðóóëàõàä Õ¿íèé õàðàõ ìýäðýõ¿éãýýðýý õ¿ëýýæ àâñàí ºðãºí àøèãëàãäàæ áàéãàà ïðîãðàììóóä íü Movie ìýäýýëýë ñîíñîõ ìýäðýõ¿éãýýð õ¿ëýýí àâñàí ìýäýýëëýýñ maker,Power point, Flash, AudaCity, Camtasia, Snaglt, Spring, èë¿¿ ¿íýìøèëòýé áàéäãèéí çýðýãöýý áàò òîãòîæ, óäààí Articulate studio ¾ãýõ ìýò ìàðòàãääàãòóëñóðãàëòàä ÌÕÕÒ-èéãòýðäóíäààìóëüòèìåäèà òåõíîëîãèéã àøèãëàõ íü õèéñâýð óõàãäàõóóíóóä áîëîí Ýíýõ¿¿ ñóäàëãààãàà õ¿¿õäèéí áèå äààõ òºñººëæ, õàðàõàä òºâºãòýé ç¿éëñèéã áîäèò þì øèã ÷àäâàð õèéãýýä áóñäààñ ñóðàëöàõ, ¿¿ðãýý óõàìñàðëàõ, õàðàãäóóëæ àìüäðóóëäãààðàà õè÷ýýëèéã îéëãîìæòîé, õàðèóöëàãàòàé áàéõ õýðýãë¿¿ð áîëñíûã õàðóóëàõààð èë¿¿ ñîíèðõîëòîé áîëãîîä çîãñîõã¿é îíîëûí õýñãèéã ººðèéí òóðøëàãà, áàãø íàðûíõàà àìæèëò äýýð ä¿ãíýí çààõ õóãàöààã áàãàñãàæ ñóðàëöàã÷äûí äàäëàãà õèéõ öàãèéã òóñãàñàí áà ñàíàë áîäëîî õóâààëöàõûã çîðèëîî. íýìýãä¿¿ëäýã. Öàõèì ñóðãàëòààð ñóðàã÷äûã õºãæ¿¿ëýõ áîëîìæ Öàõèì ñóðãàëò õèéõ ãýæ áàéãàà áîë õ¿íèé ¿íýò öàãèéã äýëãýöèéí àðä àëü áîëîõá¿òýýìæòýé , á¿òýýë÷ýýð áàéãàà ýñýõèéã ýöýã ýõ, áàãø, ñóðàã÷äààñ ñóäàëãàà àâ÷ òóëãàìäñàí àñóóäëûã ãàðãàæ, ò¿¿íèéã øèéäâýðëýõ àðãà çàìûã õàéæ ïðàêòèêò õýðýãëýí òóðøèæ ¿çëýý. 21

itpd.mn Àëõàì 1 Ñóðãàëòûí õºòºëáºðºº ñóäëàí õè÷ýýë, ñýäýâ õîîðîíäûí èíòåãðàöè õèéæ òóðøñàí 22 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë

ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ Ñýäâèéã èíòåãðàöèëæ çààñíààð ñóðàã÷ óíøèæ Àëõàì 3 áàéãàà ñýäâèéíõýý àãóóëãûã á¿ðýí îéëãîæ ñóðàëöàõààñ ãàäíà áóñäûã ñîíñîõ, õàðèóöëàãàòàé áàéäàëä ñóðàëöàæ Óíøñàí çîõèîëûí òàëààð ñýòãýãäëýý èëýðõèéëýí áàéëàà. ÿðèõ: ×è ÿìàð íîì óíøñàí, ñîíèðõîëòîé õýñýã íü þó áàéâ, çîõèîëûí áààòðóóäûí àëü íü òààëàãäñàí ÿàãààä, ÷è ò¿¿íèé Àëõàì 2 îðîíä áàéñàí áîë ÿàõ áàéñàí áý? ãýõ ìýò áîäîæ ñýòãýæ õàðèóëàõ àñóóëò òàâüæ, õàðèëöàí ÿðèëöàõ, õýëýëöýõ çýðãýýð Ìàòåìàòèê, ä¿ðñëýõ óðëàãèéí èíòåãðàöè ñóðàã÷äûí õýë ÿðèàíû áàÿëãèéã õºãæ¿¿ëýõ, ÿðèõ, áóñäàä õè÷ýýëä ýöýã ýõ¿¿äèéã õàìòðàí îðîëöóóëñàí. Èíãýñíýý𠺺ðèé㺺 èëýðõèéëýõ, áóñäûã ñîíñîõ çýðýã ÷àäâàðóóäûã õ¿¿õäèéíõýý ñóðàõ àðãà áàðèë, èäýâõ îðîëöîî ìýäýð÷, õºãæ¿¿ëýõ áîëîìæòîé þì. áàãøèéí àæëûí îíöëîã, à÷ààëëûã îéëãîæ áàéãàà íü àæèãëàãäàæ áàéëàà. Àëõàì 4 Õ¿¿õäèéí îðîëöîîã äýìæñýí, ñîíèðõîëòîé, æèøèã êîíòåíò õè÷ýýë¿¿äýýñ ñàíàà àâ÷ õè÷ýýëäýý àøèãëàæ òóðøèæ ¿çëýý. Ýíý íü õ¿¿õýä áàãà÷óóäûí õóâüä öàõèì îð÷íîîð äàìæóóëæ, ºí㺠áóäàã õîñîëñîí õºäºë㺺íò çóðàãëàë, ñîíèðõîëòîé ä¿ðèéí õàìòààð ìýäëýã áîëîâñðîë, òàíèí ìýäýõ¿éí îëîí øèíý ç¿éëèéã ñóðàõ áîëîìæòîé áàéãààãààñ ãàäíà áàãø õè÷ýýëä õýðýãëýõ, íýìæ áàÿæóóëàí çààõ áîëîìæòîé áèé áîëæ áàéíà. Áàãøèéí õºãæèë 23

itpd.mn 24 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë

ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ -Õè÷ýýëèéã èíòåãðàöèëæ çààñíààð áàãøèéí à÷ààëàë áàãàñàõ - Ýäèéí çàñãèéí õóâüä õýìíýëòòýé - Áàãø ººðºº õºãæèõ - Áóñäààñ ñóðàëöàõ Òóðøèëòûí ¿ð ä¿í: Ñóðàã÷äûí õóâüä -Ýöýã ýõ÷¿¿ä ¿¿ðýã õàðèóöëàãàà óõàìñàðëàõ - Õ¿¿õýäòýéãýý îéð áàéõ - Õ¿¿õäèéíõýý òºâøèíã òîäîðõîéëîõ - Õè÷ýýëä òóñëàõ · Öàõèì îð÷èíä ñî¸ëòîé õàíäàõ - Áàãøèéí àðãà ç¿éãýýñ ñóðàëöàõ · Ñóðàã÷äûí ñóðàõ èäýâõ íýìýãäýõ · Á¿òýýë÷ õàíäëàãà èäýâõæèõ - Ìýäýýëýë òåõíîëîãèä ñóðàëöàõ çýðýã äàâóó òàëóóä õºãæèõ áîëîìæ áàéãàà íü àæèãëàãäñàí. · Ìýäýýëýë òåõíîëîãèòîé õàðèëöàõ · Áóñäààñ ñóðàëöàõ · Áèå äààí ñóðàëöàõ · ¯¿ðãýý óõàìñàðëàõ · Áóñäûã õ¿íäýòãýõ, ñîíñîõ çýðýã ñóðàã÷äûí ÷àäâàð õºãæèõ áîëîìæòîé þì Áàãøèéí õºãæèë 25

ÀÐÃÀ ǯÉÍ ÒÓÐØËÀÃÀ “ÌÎÍÃÎË ÕÀÄÐÀÍ” ÁÝËÃÝÄÝË Äýëýãèéí Äýëãýðæàðãàë Õîâä àéìãèéí Æàðãàëàíò ñóìûí Åðºíõèé áîëîâñðîëûí Ïðîãðåññ ñóðãóóëèéí áàãø Ýõ áîëñîí áàéãàëèà õàìãààëàõ íü Ìîíãîë óëñûí Òèéìýýñ Õàð-Óñ íóóðûí èðãýí á¿ðèéí õ¿ëýýõ ¿¿ðýã þì. Õóâü õ¿íèé õóâüä ÷ ºâºðìºö ýêî ñèñòåìèéã õàìãààëàí “Ãàçàðç¿éí áàãø”-èéí õóâüä ÷ îðîí íóòàãò òóëãàìäàæ õàéðëàõ íü õ¿í á¿ðèéí ¿¿ðýã áàéãàà áàéãàëü îð÷íû àñóóäàëä ñýòãýë ýìçýãëýæ, ººðèéí õàðèóöëàãà áîëîõûã òàíèóëàõ, õóâü íýìðýý îðóóëæ, øàâü íàðòàà ¿ëãýð äóóðàéëàë õàäðàí çàãàñíû òîî òîëãîé áîëîõûã õè÷ýýí, çààæ ñóðãàñààð èðñýí áèëýý. Ñóðàã÷äûã ýðñ áàãàñ÷ áàéãààã ìýä¿¿ëýõ, áàãààñ íü íóòàã óñààðàà áàõàðõäàã, áàéãàëüä õàéðòàé, ýõ òîãòâîðòîé õºãæëèéí çîðèëòûã îðîí÷ ñýòãýëãýýòýé õ¿ì¿¿í áîëãîí òºëºâø¿¿ëýõ àðãàç¿é, õýðýãæ¿¿ëýõýä õóâü íýìýð áîëîìæèéã ýðæ õàéí “Ã¿çýýëçãýíý” ýêî êëóáûã 2004 îíä îðóóëàõ çîðèëãîîð “Ìîíãîë õàäðàí ” çàãàñûã ñóðãóóëèéí áàéãóóëàí õàìòðàí àæèëëàñíààð ýä¿ãýýã õ¿ðòýë êëóáýýñ áýëãýäýë áîëãîõ òºñ뺺 Ïðîãðåññ ñóðãóóëèéí õàìò óëñûí øèëäýã áàéãàëü õàìãààëàã÷ ñóðàã÷ 1, àéìãèéí øèëäýã îëîíäîî òàíèëöóóëñíààð äýìæèãäñýí þì. áàéãàëü õàìãààëàã÷ ñóðàã÷ 5 óäàà øàëãàð÷ áàéñàí íü àæëûí Òèéìýýñ ÁÓÇÀÍ-ýýð õàìòðàí òºëºâëºãºº ¿ð ä¿í õýìýýí óðàìøèæ áàéâ. ãàðãàí 7 õîíîãèéí ¿éë àæèëëàãàà òºëºâëºí, 2018.05.21- “Áàéãàëèà õàéðëàí õàìãààëààðàé” ãýýä õýëæ ÿðèàä íä íèéò ñóðàã÷èä, ñóðãóóëèéí õàìò îëîí, ýöýã ýõèéí ë ºíãºðºõ áèø “Îðîí íóòãèéí òóëãàìäñàí íýã àñóóäàë”- õ¿ðýýíä “Ìîíãîë õàäðàí” ýêî ºäºðëºã çîõèîí áàéãóóëàí ûã ñîíãîí õàìò îëîí, á¿ëãèéã íýã ñàíàà çîðèëãûí äîð áýëãýäýëòýé áîëñíîî òàíèëöóóëñàí. https://youtu.be/VPT- íýãòãýæ, àñóóäëûã øèéäýõ ãàðöûã õàìòäàà õàéí áîäèò beN5uXpU ¿éë àæèëëàãàà çîõèîí áàéãóóëæ àæèë õýðýã áîëãîñíîîð ò¿¿íä îðîëöîã÷äûí á¿òýýë÷ ñýòãýëãýý, àìüäðàõ àðãà óõààí, 2019-2020 îíû áàéãàëèà ãýñýí ñýòãýëä ñóðãàí, õºãæ¿¿ëæ áàéäàã. õè÷ýýëèéí æèëýýñ ñóðãóóëèéí åðºíõèé àæëûí òºëºâëºãººíä Ìîíãîë îðíû áàðóóí õýñýãò îðøèõ Èõ “Ìîíãîë õàäðàí” ¿éë àæèëëàãàà íóóðóóäûí ñàâ ãàçàð áîë óñíû øóâóóä îëíîîð í¿¿äýëëýí îðñíîîð áàãø íà𠺺ðèéí èðäýã ¿çýñãýëýíòýé, óëñûí òóñãàé õàìãààëàëòòàé á¿ñ íóòàã õè÷ýýëèéí òºëºâëºãºº, àíãèéí þì. Ãýòýë ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ÿíç á¿ðèéí ó÷èð øàëòãààíû àæëûí òºëºâëºãººí人 óëìààñ ýíý ¿çýñãýëýíòýé íóòàãò áàéãàëèéí òýíöâýðò áàéäàë òîãòâîðòîé õºãæëèéí çîðèëòûã àëäàãäàõ áîëæýý. Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòººñ íóóðûí óñíû õýðýãæ¿¿ëýõ, Õàð-Óñ íóóðûí ºâºðìºö ýêî ñèñòåìèéã ò¿âøèí ýðñ áàãàññàí. Õàð óñ íóóðààñ ãàðàõ ×îíî Õàðàéõ õàìãààëàõ, õàäðàí çàãàñíû òîî òîëãîé öººð÷ áàéãàà ãîëä ĺðãºíèé óñàí öàõèëãààí ñòàíö áàðèãäñàíààð çàãàñ çýðýã àñóóäëóóäûã òàíèóëàõ ¿éë àæèëëàãààíóóäûã òóñãàæ ò¿ðñýý øàõàæ ¿ðæèõ íü àñóóäàëòàé áîëñîí. ñóðãóóëèéí 1250 ñóðàã÷, 70 áàãø àæèë÷äààð äàìæóóëàí îëîí íèéòýä õ¿ðãýæ ýõëýýä áàéíà. https://youtu.be/tMud- Ìîíãîëûí ãóðàâäàã÷ ãàëàâûí ðåëèêò áºãººä 5HyShJI ñýð¿¿í á¿ñèéí óóëûí áýëèéí ãàäàãø óðñãàëã¿é àé ñàâààð òàðõñàí “äýëõèéä õîâîð Ìîíãîë õàäðàí” çàãàñûã íóóðààñ Òóõàéëáàë: Ïðîãðåññ ñóðãóóëü íü ñ àð á¿ðèéí òîðîîð àãíàõ õóëãàéí àí÷èí èõýñ÷, óòàæ, íººøëºí çàõ ñ¿¿ëèéí äîëîî õîíîãèéí 5 äàõü ºäðèéã ìàøèíã¿é ºäºð äýëã¿¿ðýýð õàà ñàéã¿é áîðëóóëæ òîî òîëãîé íü ýðñ áàãàñ÷ áîëãîí òýìäýãëýæ ýõýëñíýýð ñóðãóóëèéí îéðîëöîî áàéäàã áàéíà. Ìýäýýæ çàãàñûã äàãàæ óñíû øóâóóä èäýø òýæýýëã¿é XII, XIV, Ýíõæ-Îä öýöýðëýã¿¿ä äýìæèí õàìòðàí àæèëëàæ áîëîõ çýðãýýð õîîðîíäîî íÿãò óÿëäààòàé Õàð-Óñ íóóðûí òýìäýãëýñýí íü îëîí íèé òèéí àíõààðëûã òàòñàí ¿ð ä¿íòýé ýêî ñèñòåìä àþóë ó÷èð÷ ýõëýýä áàéíà. àæèë áîëñîí. 26 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë

itpd.mn àâ÷ ýõýëñýí íü ñóðàã÷äûí áèçíåñ ñýòãýëãýýã õºãæ¿¿ëæ îëîí íèéòèéí àíõààðëû㠓Ìîíãîë õàäðàí” çàãàñûã õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààíä õàíäóóëæ ÷àäñàí. ̺í ñóðãóóëèéí ñàãñàí áºìáºãèéí áàãàà “Ìîíãîë õàäðàí” Öààøèä Õàð-Óñ íóóðûí ýêî ñèñòåìèéã õàìãààëàõ, ãýæ íýðëýñýí íü ñïîðòîîð äàìæóóëàí áàéãàëü õàìãààëàõ Ìîíãîë õàäðàí çàãàñíû òîî òîëãîé öººð÷ áàéãààã àíõààðóóëàõ, áóñàä áàéãàëü õàìãààëàõòàé õîëáîîòîé ¿éë àæèëëàãààãààð îëæ ìýäñýí ìýäëýã ÷àäâàð, õàíäëàãàà ñóðãóóëèéí 1 õ¿í 5 õ¿íä ë ò¿ãýýõýä 6600 õ¿íä ìýäýýëýë äàìæèí õ¿ðñíýýð Ïðîãðåññ ñóðãóóëèà ñóðòàë÷ëàõ òºäèéã¿é Õàð-Óñ íóóðûí ýêî ñèñòåì, Ìîíãîë õàäðàí çàãàñûã ¿éë àæèëëàãààãàà îëîí íèéòýä òàíèëöóóëæ ñóðòàë÷èëñàí õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãàà ¿ð ä¿íä õ¿ðíý õýìýýí èòãýæ áàéíà. áîäèò àæèë áîëñîí. Òåõíîëîãè, ä¿ðñëýõ óðëàãèéí õè÷ýýëýýð ýðýãòýé ¯¿íèé íýãýí àäèë ñóðãóóëü á¿ð ººðèéí îðîí ñóðàã÷èä ìîäîîð “Ìîíãîë õàäðàí ò¿ëõ¿¿ðèéí îîñîð”, íóòãèéí îíöëîã þì óó õîâîðäñîí õàìãààëàõ øààðäëàãàòàé ýìýãòýé ñóðàã÷èä õàÿãäàë äààâóóãààð çàãàñíû ÷èõìýë, óðãàìàë, àìüòäûã áýëãýäëýý áîëãîí ñîíãîæ ò¿¿ãýýð äààâóóí òîð, áýëýã äóðñãàëûí á¿òýýë õèéæ ñóðãóóëü äàìæóóëàí ñóðãóóëèéí õàìò îëîí, ýöýã ýõ, îëîí íèéòèéã ñóðòàë÷ëàõ ¿éë àæèëëàãààíä àøèãëàæ, áîðëóóëàõ çàõèàëãà áàéãàëü õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààíä òàòàí îðîëöóóëæ îðîí Áàãøèéí õºãæèë 27

ÀÐÃÀ ǯÉÍ ÒÓÐØËÀÃÀ íóòãèéí õºãæèëä õºðºí㺠îðóóëàëò õèéæ áîëîõ þì. Çóðàãç¿éí áàø Í. Îäáàÿðûí õèéñýí “Ìîíãîë õàäðàíãàà õàéðëàí õàìãààëöãààÿ” ìàøèíû öîíõîí äýýð íààñàí ñóðòàë÷èëãààíû íààëò Áàãà àíãèéí ñóðàã÷äûí õè÷ýýë äýýðýý õèéñýí á¿òýýë¿¿ä Ñóðãóóëèéí ñóðàã÷ áàãø íàð, õàìò îëîíä “Ìîíãîë õàäðàí” Òåõíîëîãèéí áàãø Ä.×îéæîîãèéí õèéñýí áýëýã äóðñãàëûí ñóðãóóëèéí áýëãýäëèéã òàíèëöóóëàõ ºäºðëºãò áýëäñýí ç¿éëñ. Óòàñíû òàâèóð, êàðòíû ñàâ, ò¿ëõ¿¿ðèéí îîñîð ìýäýýëýë 2021 îí 28 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë

itpd.mn ÖÀÕÈÌ ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ×Èà ÕÀÍÄËÀÃÀ: “ÁÌÄÈ- ÝÝÑ ÖÀÕÈÌÀÀÐ ÇÎÕÈÎÍ ÁÀÉÃÓÓËÆ ÁÀÉÃÀÀ ÑÓÐÃÀËÒÓÓÄÛÍ ÎÍÖËÎÔ Í.Áóëãàíòàìèð Áàãøèéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ èíñòèòóò Ñóðãàëòûí öàõèì õýðýãëýãäýõ¿¿íèé õºãæ¿¿ëýëò õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ Ï.Áÿìáàäîðæ Áàãøèéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ èíñòèòóò Ïðîãðàìì õàíãàìæèéí àøèãëàëò, öàõèì ñóðãàëòûí äèçàéí õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëèéí îðíóóä íèéòëýã áàéäëààð ¿çýí öàõèì óäèðäëàãà áîëãîí áàãø íàðûí îíëàéí 40.8 äàõü çààëòûã õýðýãæ¿¿ëýõýýð, ñóðãàëòàà çîõèîí áàéãóóëæ áóéí àäèë ÁÌÄÈ íü 2012 îíîîñ Ñóðãóóëèéí ÁÌÄÈ ÷ õîëáîãäîõ ñóðãàëòóóäàà îð÷èíä ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãàà, ºìíºõ áîëîâñðîë (ѪÁ), Åðºíõèé ÿâóóëæ áàéíà. áîëîâñðîëûí ñóðãóóëü (ÅÁÑ), õè÷ýýëèéã óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõ Ìýðãýæëèéí ñóðãàëò ¿éëäâýðëýëèéí 2019 îíîîñ öàð òàõàëòàé òºâ (ÌѯÒ-èéí åðºíõèé ýðäìèéí õîëáîîòîéãîîð ¿ðãýëæèëæ áóé õºë ÷àäàâõè, õýðýãöýýã ñóäàëñàí. ÁÕÑÒÀ õè÷ýýëèéí áàãø íàð), Íàñàí òóðøèéí õîðèîíû íºõöºë áàéäàë íü öàõèì áîëîâñðîë (ÍÒÁ) çýðýã ñóðãàëòûí ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãààíä èõýýõýí íü õîëáîãäîõ àñóóëãà áîëîâñðóóëàí áàéãóóëëàãàä 1, 5, 10 äàõ æèëäýý ñîðèëòûã áèé áîëãîæ ñóðãàëòûí àðãà àæèëëàæ áóé áàãø, àæèëòíóóäàä õýëáýð, çààõ àðãà ç¿éã øèíý÷èëýõ àøèãëàõ, ìºí ÷àíàðëàã ºãºãäºë, Ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ ¿íäñýí, õýðýãöýýã ¿¿ñãýëýý. ÁÌÄÈ íü öàõèì ñîíãîëòîò ñóðãàëòóóäûã òàíõèìààð ñóðãàëòûí õè÷ýýë¿¿äèéã óëàìæëàëò ñóäàëãàà íü àëèâ àñóóäëûí ìºí ìºíMoodle LMS ñèñòåìèéã àøèãëàí ñóðãàëòûí õè÷ýýë¿¿ä øèã ÿâóóëáàë öàõèì õýëáýðýýð ÿâóóëæ ýõýëñýí. èõýâ÷ëýí àìæèëòã¿é áîëîõ (Smith, ÷àíàðûã èëð¿¿ëýõýä ÷óõàë ¿¿ðýãòýé2... 1996) òàëààð õèéãäñýí ñóäàëãààíû Çàéí õýëáýðèéí ñóðãàëòûã ¿ð ä¿íòýé ñàíàë íýãäýí áàãø íàðò õàíäëàãàä ñóóðèëàíñóäàëãààãàà îíëàéí, öàõèì, íýýëòòýé, óÿí õàòàí, öàõèì ñóðãàëòûí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí å-ñóðãàëò ãýõ ìýòýýð îëîí íýð òîìü¸îã ÷èã õàíäëàãà áîëîí öàõèì ñóðãàëò ÿâóóëæ ºíººãèéí áàéäàë, õýðýãöýýã àøèãëàí íýðëýæ áàéíà. Ñ¿¿ëèéí 30 ÿâóóëàõ ñèñòåì, õîëáîëò õèéõ òåõíèê ãàðóé æèëèéí õóãàöààíä (1988-2018 àðãà÷ëàëóóäòàé òàíèëöóóëàõ,îð÷èí òîäîðõîéëæ áàéíà. îíóóäàä) îíëàéí ñóðãàëòûí 37 áàðèìò á¿ðä¿¿ëýõ, öàõèìààð ñóðàëöàõóéí áè÷ãèéí àãóóëãà, òîäîðõîéëîëòîä äèçàéí, îíîë, àðãà ç¿é, ¿íýëãýýíèé ÖÀÕÈÌ ÑÓÐÃÀËÒ ÁÀ ÇÀÀÕ õèéñýí òîéì ñóäàëãààíû ä¿íãýýñ òàëààðõ îéëãîëòûã íýìýãä¿¿ëýõ, ÀÐÃÀ ǯÉÍ ÎÐ×ÈÍ õàðàõàä ººð õîîðîíäîî îéðîëöîî óòãà öàõèì õýðýãëýãäýõ¿¿í áîëîâñðóóëàõ á¿õèé 46 òîäîðõîéëîëò áàéãàà òàëààð çýðýã ÷èãëýëä ò¿ëõ¿¿ àíõààðàí ÁÕÑÒÀ-ààñ ÿâóóëñàí ñóäàëãààíû ýõ ¿¿ñâýðò äóðäæýý1. ñóðãàëòàà ÿâóóëæ áàéíà. 2020-2021 Ýäãýýð òîäîðõîéëîëòóóäûí íèéòëýã îíû õè÷ýýëèéí æèëä Ò õè÷ýýëòýé ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãýýñ õàðàõàä îíëàéí áàéäëûã àâ÷ ¿çýõýä öàõèì ñóðãàëò õàìò öàõèì ñóðãàëòûã óäèðäàí çîõèîí ãýæ ÌÕÕÒ-ä ñóóðèëàí á¿õ òºðëèéí áàéãóóëàõ øààðäëàãà ¿¿ñ÷ ÁÑØÓ-íû îð÷èíä õè÷ýýë çààõ ãýæ áóé áàãø áîëîí öàõèì òºõººðºìæ áîëîõ êîìïüþòåð, ñàéäûí “Îíöãîé áàéäëûí ¿åä õè÷ýýë ïðîåêòîð, èíòåðíåò, òåëåâèç, àóäèî, çîõèîí áàéãóóëàõ òóõàé” À/17 òîîò õè÷ýýëä îðîëöîã÷, ñóðàã÷äûí ñýòãýë âèäåî ñèñòåì çýðãèéã àøèãëàí áàãø, òóøààëûã õýðýãæ¿¿ëýõ àæëûí õ¿ðýýíä ÷èãë¿¿ëýã÷ ñóðàëöàã÷èä íü ººð ÁÌÄÈ-èéí ç¿ãýýñ òîäîðõîé àæëóóäûã ç¿éí áýëòãýëèéã áàãø ººðºº ñàéòàð õîîðîíäîî í¿¿ð òóëñàí áàéäëààð çîõèîí áàéãóóëëàà.ÁÕÑÒÀ-íû àðãà óóëçàõã¿é, óëàìæëàëò òàíõèìûí áóñ ç¿é÷èä 2020 îíû 3 äóãààð óëèðàëä õàíãàõ õýðýãöýý èë¿¿òýé ¿¿ñ÷ áàéíà. õýëáýðýýð çàéíààñ õýðýãöýýò öàãò, á¿õ ñóäëàãäàõóóíû õè÷ýýëèéã îíöãîé ãàçàðç¿éí áàéðøèë õàìààðàõã¿éãýýð íºõöºëä õýðõýí ÿâóóëàõ, ò¿¿íèé Èõýíõ áàãø, ñóðàã÷, ýöýã ýõ÷¿¿äýä ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ ¿éë ÿâöûí áîëîí õýðýãæèëòèéã ¿íýëýõýä àæèëëàãàà þì ãýæ èõýíõè óëñ ÷èãëýñýí ÁØÓß-íû çºâëºìæèéã îíëàéí, çàéíû ñóðãàëòûí ºìíºõ òóðøëàãà áàéõã¿é ýñâýë òààðóóõàí áàéãààòàé õîëáîîòîéãîîð áàãø íàð öàõèì õè÷ýýëèéí õýðýãëýãäýõ¿¿íýý õýðõýí áýëòãýõ, çààõ, ñóðàã÷äàä çààæ áóé õè÷ýýëèéí àãóóëãà íü õ¿ð÷ áóé ýñýõýä ýðãýëçýí òîäîðõîéã¿é áàéäàëä (ñèòóàöèä îðîõ, öóõàëäìàë áàéäàëòàé áîëîõ) îðîõ, ñóðàã÷ õ¿¿õä¿¿ä áàãøèéí õè÷ýýëèéã ã¿éöýæ îéëãîõã¿é, ìºí ñîíñîæ àìæèõã¿é ÷ äàõèí äàâòàí ¿çýõ òåõíîëîãèéí áîëîìæ áàéãààã ìýäýõã¿é áàéõ çýðýã àñóóäàëòàé òóëãàð÷ýý. Èéìä ñóðàã÷ õàéëòûí ñèñòåì àøèãëàí áàãøèéíõàà òóõàéí õè÷ýýë, àãóóëãàä õýðýãëýñýí ò¿ëõ¿¿ð ¿ãñýýð õàéëò õèéí àãóóëãûã èë¿¿ äýëãýð¿¿ëýí ¿çýõ áîëîìæèéã ÁÕÑÒÀ-íààñ ºíãºðñºí îíû 1 October 2019, American Journal of Distance Education 33(4):289-306. Áàãøèéí õºãæèë 29 2 Byambadorj, Purvee, 2010, VDM, 978-3-639-238113-6, Amazon.com : byambadorj purvee

ÖÀÕÈÌ ÑÓÐÃÀËÒ 3 äóãààð óëèðëààñ öàõèì, îíëàéíèíòåðàêòèâ õè÷ýýë áýëòãýí îð÷èíä õè÷ýýë, ñóðãàëò ÿâóóëàõ, ñóðãóóëèéí äîòîîä ¿éë çààõäàà àíõààð÷ áàãøèéí ñóðãàëòûí çààâàð÷èëãààíû àæèëëàãààã îíëàéíààð ( õýðõýí çîõèîí áàéãóóëàõ àðãà äèçàéíä òóñãàñàí. Çàðèì àéìãèéí õîëáîãäîõ ìýðãýæèëòýí, òåõíîëîãèä ñóðàëöñàí. áàãø íàðò “Google classroom -âåáèíàð áà ñèíõðîí(Live) Ñóðãàëòàä õàìðàãäñàí íèéò áàãø, àæèëòàíã ñóäëàãäàõóóí õè÷ýýë çîõèîí áàéãóóëàõ àðãà, àðãà÷ëàë”, “Îíëàéí îð÷èíä áîëîí òîîãîîð õàðóóëáàë: ¿íýëãýýíèé àñóóäëûã øèéäýõ Google Form”, “Õè÷ýýëèéí ¿íýëãýýã èíòåðàêòèâ îð÷èíä øèéäýõ àðãà, àðãà÷ëàë” ¹ Áàãø, àæèëòàí Òîî ñýäâ¿¿äýýð âåáèíàðóóäûã óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëñààð áàéíà. 1 Ìîíãîë õýë áà áóñàä õýë 873 Òóõàéëáàë, çàðèì áàãøèä õè÷ýýëèéí àãóóëãàà 2 Ãàäààä õýë 1085 îíîâ÷òîé çàãâàð÷èëæ, îéëãîìæòîé õ¿ðãýõ ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí àðãàä ñóðàëöàõ õýðýãöýý ¿¿ññýí ó÷èð 3 Ìàòåìàòèê 579 “Google”-í ¿íýã¿é àøèãëàõ áîëîìæòîé “Öàõèì ñóðãàëòûí îíëàéí òàëáàð”-ûí òàëààð ñóðãàëò ÿâóóëñàí. “Google”-í 4 Áàéãàëèéí óõààí 959 òàëáàðûí “Google Classroom for Education”, “Google Meet Integrated in Classroom”, Google drive áà ò¿¿íèé îôôèñûí 5 Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè 231 áîëîí áóñàä òóñëàõ ïðîãðàììóóä íü ÅÁÑ-èéí áàãø íàðûí õè÷ýýë ñóðãàëòàà õºòëºí ÿâóóëàõ, äààñàí àíãèéíõàà 6 Áàãà àíãè 2170 ñóðàã÷èä, ýöýã, ýõòýé àæèëëàõ, ñóðãóóëèéí óäèðäàõ àæèëòíóóä áàãøèéí ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãààã çàéíààñ 7 Äèçàéí òåõíîëîãè, çóðàã, õºãæèì 608 õÿíàõ çýðýã ºðãºí áîëîìæèéã áèé áîëãîäîã. Õàðèí èõýíõè áàãø íàðò ýäãýýð ïðîãðàìóóäûã àøèãëàõàä àíãëè õýëíèé 8 ѪÁ-í áàãø 2867 ìýäëýã äóòìàã áàéãààã õàðãàëçàí èíòåðíåò, êîìïüþòåðèéí ò¿ãýýìýë õýðýãëýãäýõ àíãëè ¿ãñèéã àøèãëàõ ÷àäâàðûã 9 Ò¿¿õ, íèéãìèéí óõààí 512 õºãæ¿¿ëýõ ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã áîëîâñðóóëàí “Öàõèì ñóðãàëòûí îíëàéí òàëáàð” õºòºëáºðèéí äýä 10 Áèåèéí òàìèð 233 ñýäâ¿¿äòýé íýãòãýí áàãöñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëëàà. 11 Òóñãàé õýðýãöýýò áîëîâñðîë 51 12 Íèéãìèéí àæèëòàí, íîìûí ñàí÷, äîòóóð áàéðíû 191 áàãø 13 Ñóðãàëòûí ìåíåæåð, çàõèðàë, ýðõëýã÷, àðãà ç¿é÷ 873 Íèéò 11232 ÁÕÑÒÀ-íû “Öàõèì ñóðãàëòûí îíëàéí òàëáàð”-ûí ñîíãîõ ñóðãàëòàä õàìðàãäàãñàä(õàìàðñàí õóãàöàà: 2020.12.25- 2021.03.05) 3500 3000 2500 Сургалтын менежер, захирал, эрхлэгч, арга зүйч , Оролцогч, 873 2000 Нийгмийн ажилтан, номын санч, дотуур байрны багш , 1500 Оролцогч, 191 1000 Тусгай хэрэгцээт боловсрол , Оролцогч, 51 500 Биеийн тамир , Оролцогч, 233 Түүх, нийгмийн ухаан , Оролцогч, 512 СӨБ-н багш , Оролцогч, 2867 Дизайн технологи, зураг, хөгжим , Оролцогч, 608 Бага анги , Оролцогч, 2170 Мэдээллийн технологи , Оролцогч, 231 Байгалийн ухаан , Оролцогч, 959 Математик , Оролцогч, 579 Гадаад хэл , Оролцогч, 1085 Монгол хэл ба бусад хэл , Оролцогч, 873 0 Оролцогч Монгол хэл ба бусад хэл Гадаад хэл Математик Байгалийн ухаан Мэдээллийн технологи Бага анги Дизайн технологи, зураг, хөгжим СӨБ-н багш Түүх, нийгмийн ухаан Биеийн тамир Тусгай хэрэгцээт боловсрол Нийгмийн ажилтан, номын санч, дотуур байрны багш Сургалтын менежер, захирал, эрхлэгч, арга зүйч Òóñ áàãö ñóðãàëòàä íèéò 11232 áàãø, ñóðãàëòûí ìåíåæåð, ÁÕÑÒÀ íü öàõèì ñóðãàëòûí çààõ îð÷èí, òàëáàðûí öýöýðëýãèéí àðãà ç¿é÷, ýðõëýã÷ õàìðàãäàí îíëàéí öàõèì 30 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë

itpd.mn òàëààð áàãø íàðûí ìýäëýã, ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýõ ñóðãàëò ÿâóóëñíû çýðýãöýý2021 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðààñ ýõëýí öàõèì ñóðãàëò áà ñóðàëöàõóéí äèçàéí, áèå äààí ñóðàëöàõ àðãà ç¿é, ñóðàëöàã÷äûã èäýâõæ¿¿ëýõ, ¿íýëãýýíèé ñèñòåì çýðýã ñýäâ¿¿äèéã îíöëîí ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëæ áàéíà. Áàãø íàð öàõèì ñóðãàëò ÿâóóëàõäàà íýí òýðã¿¿íä äàðààõ îíîë, àðãà ç¿éí àñóóäëóóäàä àíõààðàë õàíäóóëàõ íü õè÷ýýëèéã èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áîëãîõ þì. ¯¿íä: 1. ÖÀÕÈÌ ÑÓÐÃÀËÒ ÁÀ ÑÓÐÀËÖÀÕÓÉÍ ÄÈÇÀÉÍ Îð÷èí ¿åèéí áîëîâñðîëûí ñèñòåìä ñóðàëöàõóéí http://surgaltiin-design.blogspot.com/2014/03/9.html ,posted äèçàéí áóþó çàãâàð ãýäýã øèíý îéëãîëò áèé áîëîîä óäààã¿é by Tsogbh áàéãàà áºãººä íýýëòòýé, îíëàéí, öàõèì ñóðãàëò ÿâóóëàõàä Ãàãíåãèéí 9 àëõàìò çàãâàðûã õ¿ðõðýý çàãâàð ãýäýã. ÷óõàë ¿¿ðýãòýé òàëààð íèëýýäã¿é ñóäàëãààíû ýõ ¿¿ñâýðò äóðäæýý. Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí ¿ñðýíã¿é õºãæèë, òàðõè ñóäëàëûí øèíæëýõ óõààíû àìæèëò íü õ¿ì¿¿íèé áîäëûã îþóí óõààíäíü õ¿ðãýæ óëìààð õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæèéãíýýæ, ñóðãàëò íü åðºíõèé人 áàãøëàõóéí ïàðàäèãìààñ ñóðàëöàõóéí ïàðàäèãìä øèëæèõ ¿éë ÿâö õýðýãæèæ ýõëýýä áàéíà (Ä.Áàäàð÷ íàð,2019). Ñóðàëöàõóéí äèçàéíû òàëààðõ íèëýýä îëîí Øàð äýâñãýðòýé õýñýã íü õè÷ýýëèéí ýõëýë õýñýã. òîäîðõîéëîëòóóä áàéäàã áà òýäãýýðèéã íýãòãýí äàðààõ áàéäëààð òîäîðõîéëîâ.Ñóðàëöàõóéí äèçàéí íü Óëáàð äýâñãýðòýé õýñýã íü ñóðàëöàã÷ ìýäëýãýý á¿òýýõ ïðîöåññ(process),áîäèò áàéäàë (reality), øèíæëýõ óõààí õýñýã. (science), ìýðãýæëèéí ÷èãëýë,õè÷ýýë (discipline)äýýð òóëãóóðëàí õºãæèõ ¸ñòîé áºãººä ñóðãàëòûí õýðýãëýãäýõ¿¿í Õºõ äýâñãýðòýé õýñýã íü ñóðàëöàã÷ ìýäëýã, ÷àäâàðàà áîëîí ñóðãàëòûí ¿å øàòóóäûã äèçàéí÷ëàíòºëºâ뺺ä (de - äàäàë áîëãîõ ¿íýëýõ õýñýãþì. signed), á¿òýýæ ñàéæðóóëààä (developed), ñóðàëöàã÷äààð àæèëëóóëàí(implemented), ¿íýëýëò ä¿ãíýëò (evaluated) ºã÷, ADDIE çàãâàð (Analyze, Design, Develop, Implement, øèíæèëãýý (analyzed) õèéí ýãýí ñàéæðóóëàõ(improved) Evaluate) ñèñòåì÷ëýãäñýí ¿éë àæèëëàãàà þì3. Ñóðãàëòàä îðîëöñîí á¿õ áàãø-ñóðàëöàã÷èä 2021 îíû 1-2 äóãààð ñàðóóäàä 10 äàõü æèëäýý ñóðãàëòûí à/ ä¿í øèíæèëãýý, á/ äèçàéí â/ õºãæ¿¿ëýëò, ã/ àæèëëàæ áóé 20 ãàðóé ñóäëàãäàõóóíû 140 îð÷èì áàãø íàðò íýâòð¿¿ëýëò, ä/ ¿íýëãýý ãýñýí 5 ¿å øàò á¿õèé ADDIE áóþó çàéí ñóðãàëòûí îíîë, àðãà ç¿éí õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä ÄÄÕͯ çàãâàðûã àøèãëàõ íü õàìãèéí òîõèðîìæòîé ãýæ çîõèîí áàéãóóëñàí ñóðãàëòûí ¿ð ä¿íä ä¿í øèíæèëãýý ¿çñýí áàéíà. õèéæ ¿çýõýä èõýíõè áàãø íàð öàõèì ñóðãàëòûí äèçàéíàà áîëîâñðóóëàõäàà ñóðãàëòûí çàí ¿éëèéí (behaviorism), Òàâàí àëõàì á¿õèé ïðîöåññ çàãâàð (Empathic instruc - òàíèí ìýäýõ¿éí (cognitive), êîíñòðóêòèâ (constructivist), ïåäàãîãèêà (pedagogy)ãýñýí ñóóðü îíîëóóäûã ¿íäñýí òîõèðö ãýæ ¿çýí àøèãëàäàãààñ ãàäíà äàðààõ îíîë, àðãà ç¿é, çàãâàðóóäûã õýñýã÷èëñýí áàéäëààð àøèãëàäàã, ìºí àøèãëàæ áîëîõûã äóðäñàí áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí çàðèì áàãø íàð ýë ÷èãëýëýýð øèíýýð îéëãîëòòîé áîëëîî. ¯¿íä: Ãàãíåãèéí 9 àëõàìò çàãâàð (Robert Gagne’s Model) Ñóðàëöàã÷áàãøíàðûíîëîíõèíü ROBERT GAGNE’S tional design) 31 MODEL áóþó Ãàãíåãèéí 9 àëõàìò çààâàð÷èëãààíû äèçàéí áóþó çàãâàðûã îíöëîí äóðäàæ õè÷ýýë òºëºâëºëòºí人 Èõýíõè áàãø-ñóðàëöàã÷èä 1/ àæèãëàõ, 2/ ºãºãäºë àøèãëàõàä òîõèðîìæòîé òàëààð äóðäæýý. öóãëóóëàõ, 3/ýðãýö¿¿ëýìæ õèéõ, 4/ä¿í øèíæèëãýý õèéõ,5/ 3 https://www.slideshare.net/Tsogbadrakh/ss-31511601 Áàãøèéí õºãæèë

ÖÀÕÈÌ ÑÓÐÃÀËÒ øèéäëèéí òóõàé ñàíààíóóäûã áàãòààñàí òàâàí àëõàì á¿õèé Õàðèí îíëàéí öàõèì ñóðãàëòûí ¿åä ñóðàëöàã÷èéã ïðîöåññ çàãâàðûã àøèãëàäàã òóðøëàãààñàà õóâààëöëàà. èäýâõæ¿¿ëýõ íü ñóðàã÷äàä ººðñäèéí õóðäààð ñóðàëöàõ Çàðèì ñóðàëöàã÷èä òàíèí ìýäýõ¿éí á¿õ ¿éë àæèëëàãàà áîëîìæ îëãîõîîñ ãàäíà áàãøààñ òóñëàìæ àâàõ, èë¿¿ àëãîðèòìèê áîëîí õàãàñ àëãîðèòìèê, á¿ðýí áîëîí, õàãàñ ìýäýýëýë àâàõ, áàãøèä õ¿¿õýä á¿ðòýé ãàíöààð÷èëàí áèå äààí òàíèí ìýäýõ ¿éë àæèëëàãààíóóäààð àíàëèç õèéãäýõ àæèëëàõ áîëîìæèéã ¿¿ñãýäýã.Îíëàéí ñóðãàëòûã áàãø áîëîìæòîé ãýæ ¿çäýã ALGO-HEURISTIC îíîë, ñóðãàëòûí ñàéí òºëºâëºæ äèçàéí÷ëàí ¿éë àæèëëàãààãàà çóðàãëàí äààëãàâðóóä íü òîäîðõîé óòãà á¿õèé, áèå äààí ã¿éöýòãýõ òóõàéí çààõ ñýäýâ, àãóóëãàòàé õîëáîîòîé ýõ ¿¿ñâýð¿¿äèéã ¿éëàæèëëàãààíóóäòàé áàéõ, ñóðàëöàã÷äàä àëü áîëîõ áîäèò ñóðàã÷èääàà óðüä÷èëàí ºã÷ ñóäëóóëàõ íü ñóðàã÷äûíõàà äààëãàâàð, òºñºë ºã÷ ã¿éöýòã¿¿ëýõ çýðãèéã ÷óõàë÷èëäàã îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ, èäýâõæ¿¿ëýõ àðãà õýðýãñýë áîëäîã MINIMALISM ãýõ ìýò çàãâàðóóäûã ºðãºíººð àøèãëàäàã áºãººä èë¿¿ îëîí äàñãàë, äàäëàãà àæèë õèéëã¿¿ëýí, õ¿¿õýä áàéíà. á¿ðòýé òóëæ àæèëëàí á¿òýýë÷ õàìòûí õè÷ýýëèéã áèé áîëãîõ áîëîìæòîé. Ñóðàëöàã÷-áàãø íàð ñýäýëæ¿¿ëýãäñýí 2. ÕÜÞÒÀÃÎà ÁÓÞÓ ÁÈÅ ÄÀÀÍ ÑÓÐÀËÖÀÕ ÀÐÃÀ èäýâõòýé ñóðàã÷èä èë¿¿ ñîðèë, áýðõøýýë øààðäàãäñàí Ç¯É ¿éë àæèëëàãàà, äààëãàâðûã ñîíèðõîõ, èäýâõòýé îðîëöîõ, ñóðàëöàõ ¿éë ÿâöàä øàìäàõ, ººðèé㺺 õàðóóëàõ, èë¿¿ Áàãø íàð öàõèì ñóðãàëòûí õºòºëáºð á¿òýýë÷ýýð õàíäàõ ãýõ ìýò ¿éë¿¿ä òýäýíä àæèãëàãääàã (Ryan áîëîâñðóóëàõàä áèå äààæ ñóðàëöàõóéí òàëààðõ îð÷èí & Deci, 2000b) ãýñýí ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íòýé ñàíàë íèéëñýí ¿åèéí ¿çýë áàðèìòëàë áîëîõ Õüþòàãîã àðãûã ò¿ëõ¿¿ áàéíà. àøèãëàõûã õè÷ýýæ áàéíà. Óòãûí óÿëäàà á¿õèé õýä õýäýí ãðåê ¿ã áîëîõ (heurista) íýýõ èëð¿¿ëýõ, îëæ ìýäýõ (heure- Õè÷ýýëèéí ¿éë ÿâö á¿ðèéã ñýäýëæ¿¿ëýí õºòëºõ tikos), ºðãºí ìýäëýãòýé (heuriskein) ãýñýí ¿ãñ áîëîí íýð øààðäëàãàòàéã Æ.Êåëëåð (2010) íîòîëñîí. Õè÷ýýë ýõëýõýýñ òîìü¸îíû çàëãàìæ íü ãðåêèéí (ago) äàãàâðààñ á¿ðääýãýýðýý äóóñàõ õ¿ðòýë, ãýðèéí äààëãàâðàà õèéõ, ìàðãààøèéí ïåäàãîã áîëîí àíäðàãîã ãýñýí íýð òîìü¸îòîé àäèë óäèðäàõ, õè÷ýýëäýý ýðãýí èðýõ çýðýã á¿õèé ë ¿éë àæèëëàãàà ÷èãë¿¿ëýí õ¿ðãýõ ãýñýí óòãà á¿õèé Õüþòàãîã ãýäýã íü áèå ñýäýëæ¿¿ëýëòýýð ÿâàãäàõ ¸ñòîé áà ýíýõ¿¿ òàñðàëòã¿é ¿éë äààæ ñóðàëöàõóéí òàëààðõ îð÷èí ¿åèéí ¿çýë áàðèìòëàë àæèëëàãààíä ñóðàëöàã÷ íü áèå äààí ººðèé㺺 äàé÷ëàí áºãººä ñóðãàëòûí öºì íü ººðñäèéí ñóðàõ ¿éë ÿâöûã áèå ñóðàëöàõ, ñóðàõ àðãà áàðèëä òýì¿¿ëýõ, áàãø íü èë¿¿òýéãýýð äààæ óäèðäàí çàëàõ ãýñýí åðºíõèé îéëãîëò þì (Ä.Áàäàð÷ ñóðàõ îð÷èí, ñóðàëöàõ àðãà áàðèëûí äèçàéíåð áàéõ íü íàð, 2019). èë¿¿ ºãººæòýé ãýñýí ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íòýé ñóðàëöàã÷ áàãø íàð ñàíàë íýãäýí öàõèì ñóðãàëòûí õºòºëáºð, íýãæ Áèå äààæ ñóðàëöàõóéä ñóðàëöàã÷ ÷àäàìæ áîëîí õè÷ýýëýý òºëºâëºõèéã õè÷ýýæ áàéíà. ÁÕÑÒÀ-ààñ ìºí öàõèì ÷àäàâõèéã õî¸óëàíã ýçýìøèõ íü ÷óõàë áºãººä ñóðãàí, çààõ ñóðãàëòûí ¿åä ñóðàëöàã÷èéã èäýâõæ¿¿ëýõ, ñóðãàëòûí ¿ð àðãà ç¿é íü ñóðàëöàã÷èéí ñóðàõ àðãà áàðèëûí òºëºâøèë ä¿íãýý íýìýãä¿¿ëýõ àðãà õýðýãñëèéí íýã áîëîõ ÿâöûí áîëîí áèå äààñàí áàéäëûí ºñºëòèéí õóâüä ïåäàãîãîîñ áîëîí ýöñèéí ¿íýëãýý ãàðãàõ áîëîìæòîé òåõíîëîãèéí àíäðàãîã ðóó, àíäðàãîãîîñ õüþòàãîã ðóó äýâøèí õºãæèæ øèéäýëä àíõààðàë õàíäóóëàí ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëñàí. áóé ¿éë ÿâö ãýñýí îéëãîëòûí õ¿ðýýíä áàãø íàð äàðààõ ñàëøã¿é á¿ðäë¿¿äèéã àøèãëàí ñóðãàëòàà ÿâóóëàõ íü ¿ð 4. ¯ÍÝËÃÝÝ ÍÜ ÖÀÕÈÌ ÑÓÐÃÀËÒÛà ä¿íòýé ãýñýí íýãäñýí îéëãîëòîä õ¿ð÷ýý. ÑÀÉÆÐÓÓËÀÕ ÀÐÃÀ ÕÝÐÝÃÑÝË ÁÎËÎÕ ÍÜ 3. ÖÀÕÈÌ ÑÓÐÃÀËÒ ÁÀ ÈÄÝÂÕƯ¯ËÝËÒ Ñóðàõ, ñóðãàõ, ñóðàëöàõ ¿éë ÿâöûí ãîë “õºäºëãºã÷ Öàõèì ñóðãàëòûí ãîë îíîë, àðãà ç¿éí íýã áîëîõ õýðýãñýë” íü ñýäýëæ¿¿ëýëò, èäýâõæ¿¿ëýëò ãýæ íèëýýäã¿é Õüþòàãîã áóþó áèå äààí ñóðàëöàõ àðãà ç¿éí íýã á¿ðäýë ñóäëàà÷èä ¿çäýã (Paris áîëîí Turner, 1994). Óëàìæëàëò õýñýã íü ñóðàëöàã÷èéí îëñîí ìýäëýãèéã õóâü õ¿íèéíõ õóâüä (ñèíõðîí-øóóä, òàíõèìûí) áà îíëàéí âåáèíàð (àñèíõðîí- áîëîí á¿ëãýýð íü ¿íýëýõ þì4. 2020 îíû 3 äóãààð óëèðàëä óðâóó, çàéíû) ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãààíû äèäàêòèê àëõìóóä çîõèîí áàéãóóëñàí ñóðãàëòàä òºðºë á¿ðèéí ìýðãýæëèéí íü ººð õîîðîíäîî ÿëãààòàé áàéõ òîõèîëäîë àæèãëàãääàã. áîëîí ò¿âøíèé áàãø, óäèðäàõ àæèëòàí íàð îðîëöîæ Òàíõèìûí ñóðãàëòûí ¿åä áàãø òîäîðõîé õóãàöààíä áàéñàí íü òýäíèé õàðèóöäàã ¿éë àæèëëàãààã õýðýãæ¿¿ëýõýä àãóóëãûã áàãòààí çààõ äèäàêòèê àëõìûã òºëºâëºæ õè÷ýýëýý òóñëàõ ¿íýëãýýíèé õýä õýäýí àðãà çàìûã òàëààð çààæ ñóðãàõ çààõ áà õè÷ýýëä èäýâõòýé îðîëöäîã õýäõýí ñóðàã÷òàéãàà øààðäëàãà ¿¿ññýí. Ñóðãàëòûí ¿åýð ÁÑØÓÑ-ûí ñàéäûí õàðüöàí, ñóðàã÷èä íü áàãøèéí òàéëáàð, íîòîëãîîã ñîíñîõ, “Åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí ñóðàëöàã÷èéí áîëîí ñóðàõ áè÷èãòýéãýý àæèëëàäàã ò¿ãýýìýë ïðàêòèê áàéäàã. ñóðãàëòûí ÷àíàðûí ¿íýëãýýíèé À/425 òîîò æóðàì áîëîí 4 Lisa Blaschke,2016, designing for heutagogy elements\\based on Blaschke &Hase, 2015a. 32 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë

itpd.mn ã¿éöýòãýëä ñóóðèëñàí ¿íýëãýýã ãàðãàõ àðãà, àðãà÷ëàëûã ñóðãàëòûã ¿ð ÿâóóëàõàä ñóðàëöàõóéí äèçàéíû îéëãîëò, àðãà õýðýãæ¿¿ëýõ òóõàé ýëåìåíò¿¿äèéã åðºíõèé çàãâàðààð ç¿éä òóëãóóðëàí íýãæ õè÷ýýëèéí ¿å øàò á¿ðä òîõèðñîí îíîë, íü æèøýý òàòàæ õýðýãëýñýíáîëíî. Öààøèä ñóäëàãäàõóóí àðãà ç¿éí òîõèðöûã ñóäëàí õè÷ýýëèéí õýðýãëýãäýõ¿¿íýý õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷äýýð æèøèã çàãâàð çîõèîëãîæ áýëòãýõäýý ìýäýýëýë, õîëáîî, õàðèëöààíû òåõíîëîãèéí ñóäëàãäàõóóíààð íü îðîëöîã÷äûã á¿ëýãëýõ íü èë¿¿ ¿ð äýâøëèéã àøèãëàõ òàëààð òîäîðõîé îéëãîëòòîé áîëñîí. ä¿íòýé ãýæ ¿çýæ áàéíà. Èõýíõè áàãø-ñóðàëöàã÷èä òåëå õè÷ýýëèéí íýìýëò áîëîí áàòàòãàë õèéõ, øèíý ñýäýâ çààõ, öàõèì ñóðãàëò ÿâóóëàõäàà Ñóäëàãäàõóóíû ¿íýëãýýã õýðýãæ¿¿ëýõ îíëàéí 20 ãàðóé òºðëèéí ïðîãðàì õàíãàìæ, õýä õýäýí ïëàòôîðì, îð÷íû àðãà òåõíèêò á¿õ ñóäëàãäàõóóíû áàãø íàðò èë¿¿ 30 îð÷èì òºðëèéí àïïóóä, ìºí ãàð óòàñíû àïïóóäûã îéëãîìæòîé áàéõ ¿¿äíýýñ “Ìîíãîë Óëñûí ò¿¿õ”, ¿íýëãýýíèé àøèãëàäàã òóðøëàãà õóðèìòëóóëæýý. ëîãèê óÿëäàà õàìààðëûã îéëãóóëàõûí òóëä áàãà àíãèéí “Ìàòåìàòèê”, “ Õ¿í-Îð÷èí”, “ Õ¿í-Áàéãàëü” õè÷ýýë¿¿äèéí Ä¿ãíýí õýëýõýä, öàõèìààð ñóðãàëò ÿâóóëàõ íü ýíãèéí æèøýýí¿¿äèéã àøèãëàñàí. Òóõàéí ¿éë àæèëëàãààíä óëàìæëàëò àðãààð ñóðãàëò ÿâóóëàõòàé õàðüöóóëàõàä èë¿¿ îðîëöîã÷äûí îðîëöîî, ã¿éöýòãýëèéã ¿íýëýõ ä¿ãíýõ òóõàé íàðèéâ÷èëñàí äèçàéí áîëîâñðóóëàõ, òºëºâëºëò õèéõèéã Öàõèìààð ñóðàëöàõóéí äèçàéíä ñóðàëöàõ íü õýñýãò “ àíãèéí àæëûã õýðõýí îíëàéí îð÷èíä ÿâóóëàõ”, øààðääàã áà à) ñóðàëöàõóéí äèçàéí, ò¿¿íèé á¿ðäýë îðîëöîã÷ òàëóóäûí áàãààð áîëîí ãàíöààð÷èëàí ã¿éöýòãýñýí àæëóóäûã íü plagiarism øàëãóóðààð îðóóëàí ñóäàëæ ä¿ãíýõ, õýñã¿¿äèéã ñàéí îéëãîæ àøèãëàõ; á) õüþòàãîã áóþó áèå ýöýã ýõèéí õ¿¿õýäòýéãýý àæèëëàæ áóé îðîëöîîã èëð¿¿ëýõ ýíãèéí ëîãèê ñîðèë òåñòèéí àðãûã Google Formáîëîí Goo- äààí ñóðàëöàõ àðãà ç¿éã àøèãëàõ; â) öàõèì ñóðãàëòàä gle Classroom- ûí Rubrics õýñýãò øèéäýõ àðãà òåõíèê¿¿äýä áàãø íàðûã ñóðàëöóóëñàí. ÁÕÑÒÀ- ààñ çîõèîí áàéãóóëñàí èäýâõæ¿¿ëýëòèéã àíõààðàõ, òºëºâëºõ; ã) öàõèì ñóðãàëòàä ñóðãàëòûí ¿ð ä¿íä áàãø íàð öàõèì ñóðãàëò ÿâóóëàõ ¿åä õýíä þó õýðýãòýé, õýíä ÿã þóãààð òóñëàõ âý ãýäãèéã èëð¿¿ëýõ ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí äýâøëèéã àøèãëàõ áîëîí ä) ÿâöûí áîëîí ýöñèéí ¿íýëãýý ãàðãàõ áîëîìæòîé íýìýãäýë, ºðãºòãºë¿¿ä, Google Classroom-ûí îð÷íû òàëààð ìýäëýãòýé ñóðãàëòûí õýðýãöýý áîëîí ¿ð ä¿íã èëð¿¿ëýõ ÷èã ¿¿ðýã áîëæ õè÷ýýëäýý àøèãëàæ ÷àääàã áîëëîî. á¿õèé ¿íýëãýýíèé àðãà õýðýãñýëèéã íýí òýðã¿¿íä àíõààðàí Ò¿¿í÷ëýí ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãààíû äàðààõ íºõºëò ã¿éöýýëò¿¿äèéã ñóðãàëòàä îðîëöîã÷äûí îíëàéí õºòºëáºð, íýãæ õè÷ýýëèéí äèçàéíäàà òóñãàõ íü ç¿éòýé þì á¿ëã¿¿äýýð äàìæóóëàí ñàéæðóóëñààð áàéíà. Öààøèä õîëáîãäîõ ñóäëàãäàõóóíû àðãà ç¿é÷ íàðòàé õàìòðàí õ¿ðýõ . ¿ð ä¿íãèéí áëþïðèíòçîõèîí àøèãëàõ íü èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé ãýæ ä¿ãíýæ áàéíà. Ò¿¿í÷ëýíòåõíîëîãèíüáàãøòàéõàðüöóóëàõàääàñàíçîõèöîõ 5.ÖÀÕÈÌ ÑÓÐÃÀËÒ ÁÀ ÌÕÕÒ ÷àäâàð ñóë óëìààñ õýðýãæèëòèéí òºëºâëºëò õèéñíèé äàðàà Ñóðãàëòàä õàìðàãäñàí áàãø ñóðàëöàã÷èä öàõèì ñóðàëöàã÷èéí õàðèó ¿éëäýëä íèéö¿¿ëýí ººð÷ëºõ áîëîìæ áàãàòàéã òîîöîí öàõèì õè÷ýýëèéí àãóóëãà íü ìàø ñàéí çîõèîí áàéãóóëàëòòàé, îíîëûí áîëîí àðãà ç¿éí òîõèðöûã ñóðãàëòûí äèçàéíäàà îíîâ÷òîé òóñãàí áîëîâñðóóëñàí õýðýãëýãäýõ¿¿í áîëîí ñîíãîñîí òºõººðºì溺ð õè÷ýýëèéã çààõ ñòðàòåãèà ñàéòàð òºëºâëºí õýðýãæ¿¿ëýõ íü ñóðãàëòûã èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áîëãîõ þì. Öààøèä áàãø òà á¿õýíäýý ÁÕÑÒÀ-íû ç¿ãýýñ öàõèìààð ñóðàëöàõóéí òàëààðõ îëîí óëñûí áîëîí äîòîîäûí òóðøëàãà, àðãà ç¿é, àðãà÷ëàëóóäààñ ¿å øàòòàéãààð õ¿ðãýõ áîëíî. Áàãøèéí õºãæèë 33

ÌÝÄÝÝ, ÌÝÄÝÝËÝË ÄÝËÕÈÉÍ ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÃÈÉÍ ÔÎÐÓÌÎÎÑ ÃÀÐÃÀÆ ÁÓÉ ØÈÍÝ ÝÄÈÉÍ ÇÀÑÀÃ, ÍÈÉÃÌÈÉÍ ÈÐÝÝįÉÍ ÒªËªÂ ÁÀÉÄËÛà ÒÎÄÎÐÕÎÉËÎÕ ÏËÀÒÔÎÐÌ 1. ÈÐÝÝįÉÍ ÑÓÐÃÓÓËÈÓÄ: ÀÆ ¯ÉËÄÂÝÐÈÉÍ íü øèéäâýðëýõ, àíàëèòèê ñýòãýëãýý, á¿òýýë÷ áàéäàë, ĪЪ ÄÝÕ ÕÓÂÜÑÃÀËÄ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ØÈÍÝ ñèñòåìèéí ä¿í øèíæèëãýý çýðýã øèíýëýã ç¿éëä øààðäàãäàõ ÇÀÃÂÀÐÛà ÒÎÄÎÐÕÎÉËÎÕ ÍÜ óð ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ àãóóëãûã áàãòààõ. “Äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí ôîðóì” íü äýëõèéí 3. Òåõíîëîãèéí óð ÷àäâàð: Ïðîãðàì÷ëàë, äèæèòàë íèéòèéí ºìíº òóëãàìäàæ áóé ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí õàðèóöëàãà, òåõíîëîãèéã àøèãëàõ çýðýã äèæèòàë ÷àäâàðûã òîìîîõîí àñóóäëóóäûã õýëýëöýõ çîðèëãîîð óëñ îðíóóäûí õºãæ¿¿ëýõýä ñóóðèëñàí àãóóëãûã áàãòààõ. óäèðäàã÷èä, òºð, íèéãìèéí ç¿òãýëòí¿¿ä, íýðò ýäèéí çàñàã÷èä, áèçíåñèéí ñàëáàðûí òºëººëºã÷äèéí îðîëöîîòîé 4. Õ¿ì¿¿ñòýé õàðèëöàõ ÷àäâàð: Õ¿ì¿¿ñ õîîðîíäûí æèë á¿ð ÷óóëäàã. Ýíýõ¿¿ ÷óóëãà óóëçàëòààð íèéãýì, ýäèéí õàðèëöààíààñ ãàð÷ áóé ñýòãýë õºäëºë áîëîí äîòîîä îþóí çàñãèéí òàëààð îëîí àñóóäëóóäûã õºíäºí, øèéäâýðëýõ àðãà óõààíàà óäèðäàæ, àíõààðëàà õàíäóóëàõ, ò¿¿íèé äîòîð òóðøëàãàà õýëýëöýæ òàéëàí õýâë¿¿ëäýã áèëýý. ºðºâäºõ ñýòãýë, õàìòûí àæèëëàãàà, õýëýëöýýð õèéõ, ìàíëàéëàë, íèéãìèéí õàðèëöààíä ãàðãàæ áóé óõàìñðûã 2020 îíû íýãä¿ãýýð ñàðä õýâëýãäñýí òàéëàíä òºëºâø¿¿ëýõ çýðýã àãóóëãûã áàãòààõ. áîëîâñðîëûí ñàëáàðò òóëãàìäàæ áóé àñóóäàë ãýõýýñ èë¿¿ èðýýä¿éä áýëòãýãäýí ãàð÷ áóé àæèëëàõ õ¿÷, äýëõèéí 5. Õóâü õ¿íèé áîëîí áèå äààí ñóðàëöàõ: Ñóðãàëòûã èðãýíèéã áèé áîëãîõîä áîëîâñðîëûí ñàëáàð òýð äóíäàà ñòàíäàðò÷èëäàã ñèñòåìèéã ººð÷èëæ ñóðàã÷ á¿ðèéí îëîí áîëîâñðîëûí ñèñòåìèéí à÷ õîëáîãäëûí òàëààð àâ÷ ¿çýæ; ÿíçûí õýðýãöýýíä òóëãóóðëàñàí, ñóðàëöàã÷ á¿ð ººðèéí àæëûí áàéðíû õîìñòîë, øèíýýð áèé áîëæ áóé óð ÷àäâàðûí õóðäààð àõèö äýâøèë ãàðàõóéö óÿí õàòàí òîãòîëöîîíä ýðýëò õýðýãöýý, íèéãýì ýäèéí çàñãèéí õýò òóéëøðàë øèëæèõ. ãýõ ìýò îëîí ç¿éëñ ººð÷ëºãäºæ áóé ýíýõ¿¿ íºõöºëä áàãà, äóíä ñóðãóóëèéí òîãòîëöîî íü äýëõèéí èðãýäèéã 6. Õ¿ðòýýìæòýé áîëîí òýãø õàìðàí ñóðãàõ: áîëîí èðýýä¿éí àæèëëàõ õ¿÷íèéã áýëòãýõýä ÷óõàë ¿¿ðýã Ñóðãàëòûã çºâõºí ñóðãóóëèéí áàðèëãàä íýâòðýõ ýðõýýð ã¿éöýòãýäýã áîëîõûã îíöëîí áè÷æýý. õÿçãààðëàäàã áóñ õ¿í á¿ð òýãø õàìðàãäàí ñóðàëöàõ áîëîìæòîé òîãòîëöîîíä øèëæèõ. Äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí ôîðóìîîñ àæ ¿éëäâýðèéí äºðºâ äýõ õóâüñãàëä ÷àíàðòàé áîëîâñðîëûí èðýýä¿éí 7. Àñóóäàëä ñóóðèëñàí áà õàìòàðñàí ñóðãàëò: çàãâàðûã òîäîðõîéëîí øèíý ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí ¯éë ÿâöûã ÷óõàë÷èëñàí àãóóëãààñ òºñºë áîëîí àñóóäàëä èðýýä¿éí òºëºâ áàéäëûã áîëîâñðóóëàõ ñàíàà÷èëãà ñóóðèëñàí àãóóëãà ðóó øèëæèæ, àíãè õàìò îëíû áóþó ãàðãàæýý. ¯¿íèé õ¿ðýýíä ãàðãàñàí “Áîëîâñðîë 4.0” íýã ¿å òýíãèéí ñóðàã÷äûí õàìòûí àæèëëàãàà ñàéæðóóëæ, ñàíàà÷èëãûí àíõíû ¿ð ä¿í íü “ Áîëîâñðîëûí èðýýä¿éã òóõàéí õèéãäýæ áóé ¿éë àæèëëàãààíû èðýýä¿éí òàëàà𠺺ð÷ëºõ øèíý çàãâàð, øèíý ñòàíäàðò, ¿éë àæèëëàãààíû èë¿¿ íàðèéâ÷ëàí òóñãàæ ºãäºã áàéõ. øèíý íººö áîëîëöîîã íýýí èëð¿¿ëæ õîëáîãäîõ îðîëöîã÷ òàëóóäûí øèíýëýã ñàíàë ñàíàà÷èëãûã ñîëèëöîõ çàìààð 8. Íàñàí òóðøèéí áîëîí ñóðàëöàã÷äàä ÷èãëýñýí ñèñòåìèéí ººð÷ëºëòèéã õóðäàñãàõ çîðèëãî” áîëæ áàéíà. ñóðãàëòûí óäèðäëàãà: Õ¿ì¿¿ñèéí àìüäðàëûí ÿâöàä á¿òýýìæ áîëîí óð ÷àäâàð áóóðäàã ñèñòåìýýñ õ¿í á¿ð îäîî áàéãàà Áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãûí ñóðãàëò, ¿éë àæèëëàãààíû ÷àäâàðàà òàñðàëòã¿é ñàéæðóóëæ, õóâü õ¿íèé õýðýãöýýíä õºòºëáºðèéí àãóóëãàä äàðààõ íàéìàí ÷óõàë øèíæ ¿íäýñëýí øèíý óð ÷àäâàð ýçýìøäýã ñèñòåì ð¿¿ øèëæèõ ÷àíàðûã øèíãýýõ øààðäëàãàòàéã îíöîëñîí áàéíà. Ýíý íü Àæ ¿éëäâýðèéí äºðºâ äýõ õóâüñãàëä ÷óõàë ¿ð ä¿í ¿ç¿¿ëæ, Äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí ôîðóì, äýëõèéí Áîëîâñðîë 4.0” ÷àíàðòàé áîëîâñðîëûí àãóóëãàä á¿ðýí êðàóäñîðñèíãèéí êàìïàíèò àæëûí õ¿ðýýíä õèéãäýæ áóé íèéöýõ¿éö áîëîõûã òîäîðõîéëîõ àæýý. ¯¿íä: Áîëîâñðîë 4.0-ðóó ÷èãë¿¿ëæ ñóðãàëò, ¿éë àæèëëàãààãàà çîõèîí áàéãóóëæ áóé 16 ñóðãóóëèéí áîëîâñðîëûí 1. Äýëõèéí èðãýäýä áàéõ óð ÷àäâàð: Äýëõèé õºòºëáºð, ñóðãóóëèóäûí ñèñòåìèéã æèøýý áîëãîí åðòºíöèéí òàëààðõ ìýäëýãèéã äýýøë¿¿ëýõ, àâ÷, òóõàéí ñóðãóóëèóäûí ºâºðìºö, ÿëãààòàé áàéäàë, òîãòâîðòîé áàéäàë áîëîí äýëõèéí õàìòûí õýðýãæ¿¿ëæ áóé ¿ð íºëººã ãàçàðç¿éí ÿëãààòàé áàéðøèëòàé íèéãýìëýã¿¿äýä èäýâõòýé ¿¿ðýã îðîëöîîòîé õîëáîí ñóäàëæ ýíýõ¿¿ òàéëàíã áîëîâñðóóëàí õýâë¿¿ëñýí áàéõàä ÷èãëýñýí àãóóëãûã áàãòààõ. áàéíà. Äàðààõ õîëáîîñîîð ýíýõ¿¿ íèéòëýëèéí ýõ õóâèëáàðòàé 2. Èííîâàöè áà á¿òýýë÷ ÷àäâàð: Àñóóäëûã öîãöîîð òàíèëöàæ áîëíî. Ýõ ñóðâàëæ: https://www.weforum.org/reports/ schools-of-the-future-defining-new-models-of-ed - ucation-for-the-fourth-industrial-revolution 34 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë

itpd.mn 1, 2-Ð ÓËÈÐËÛÍ Ìýäýý, Ìýäýýëë¿¿ä Òºðºëæñºí ñóðãàëò Ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ ¿íäñýí ñóðãàëòàä 6140 2021 îíû ýõíèé õàãàñ æèëèéí áàéäëààð 21 àéìàã, áàãø, àæèëòàí õàìðàãäëàà íèéñëýëèéí 9 ä¿¿ðãèéí åðºíõèé áîëîâñðîëûí 5949 áàãø, àæèëòàíä 4 óäààãèéí òºðºëæñºí ñóðãàëòûã çîõèîí Åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëü, ìýðãýæëèéí áîëîâñðîëûí áàéãóóëñàí áàéíà. ¯¿íä: ñóðãóóëü, íàñàí òóðøèéí áîëîâñðîëûí òºâ, ñóðãóóëèéí ºìíºõ áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãàä àðàâ, òàâ, ýõíèé æèëäýý 1. Õèëèéí ÷àíä äàõü Ìîíãîë õýë, ò¿¿õ, ñî¸ëûí àæèëëàæ áóé áàãø, óäèðäàõ , áóñàä àæèëòíû ìýðãýæèë òºâ¿¿äèéí áàãø íàðò çîðèóëñàí àíõàí, äóíä, àõèñàí äýýøë¿¿ëýõ ñóðãàëòûã 2021 îíû 01 ä¿ãýýð ñàðûí 04-íèé 3 ò¿âøèíò ñóðãàëòûã 2021 îíû 04 ä¿ãýýð ñàðûí ºäðººñ 05 äóãààð ñàðûí 28-íû õîîðîíä, îíëàéí áà âåáèíàð 24-íèé ºäðººñ 05 äóãààð ñàðûí 11-íèé õîîðîíä õîñîëñîí õýëáýðýýð çîõèîí áàéãóóëëàà. “Öàõèì óð ÷àäâàð õºãæ¿¿ëýõ àðãà ç¿é, “Õºòºëáºð Ñóðãàëò, ¿éë àæèëëàãààíû õýëáýð, õóãàöàà Çîðèëòîò á¿ëýã Îíëàéí ñóðãàëò Âåáèíàð ñóðãàëò 10 äàõü æèë 01 ñàðûí 15-ààñ 02 ñàðûí 05 02 ñàðûí 08-ààñ 03 ñàðûí 01 5 äàõü æèë 03 ñàðûí 02-îîñ 03 ñàðûí 23 03 ñàðûí 24-ººñ 04 ñàðûí 14 Ýõíèé æèë 04 ñàðûí 15-ààñ 05 ñàðûí 06 05 ñàðûí 07-îîñ 05 ñàðûí 28 Ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ ¿íäñýí ñóðãàëòûí èðö, îðîëöîîã áîëîâñðóóëàõ àðãà ç¿é”, “Äààëãàâàð áîëîâñðóóëàõ äàðààõ ãðàôèêààð õàðóóëàâ. àðãà ç¿é” àãóóëãààð çîõèîí áàéãóóëëàà. Ñóðãàëòàä Àâñòðàëè, Ãåðìàí, ßïîí, Øâåä, Øâåéöàð, Òàéâàíü, 2021 îíû áàãø, óäèðäàõ áîëîí áóñàä àæèëòíû ÎÕÓ, Ïîëüø, Íèäåðëàíä, Èõ áðèòàíè, ÀÍÓ, Òóðê, ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ ñóðãàëòàä õàìðàãäàõ 9437 áàãø, Ôðàíö, Ñîëîíãîñ, ×åõ, Êàíàä óëñààñ áàãø íàð àæèëòíààñ 7314 áóþó 77.5 õóâü íü ñóðãàëòäàà õàìðàãäñàí õàìðàãäñàí áàéíà. áºãººä ýäãýýðèéí6140 áóþó84% íü àìæèëòòàé ñóðàëöàí áàòëàìæàà àâñàí áàéíà. 2021 îíû ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ ñóðãàëòûí äàðààõ ¿íýëãýýãýýð 93.4 õóâü íü òóñ ñóðãàëò ûã äàðààõ áàéäëààð ¿íýëæýý. ¯¿íä: Áàãø, óäèðäàõ áîëîí áóñàä àæèëòíû ìýäýýëýë, õîëáîî õàðèëöààíû òåõíîëîãèéã àøèãëàí öàõèì çàéí ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõ ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëñýí, Ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã ¿ð ä¿íòýé õýðýãæ¿¿ëýõ øèíýëýã àðãà ç¿éä ñóðàëöñàí òºäèéã¿é õóâü õ¿íèé õºãæèë人 àõèö, äýâøèë ãàðãàñàí ¿ð ä¿íòýé ñóðãàëò áîëñîí ãýæ ä¿ãíýñýí áàéíà. Áàãøèéí õºãæèë 35

ÌÝÄÝÝ, ÌÝÄÝÝËÝË 2. ÁÎÀÆß, ÁØÓß, Øâåéöàðûí õºãæëèéí àãåíòëàãèéí Çàõèàëãàò ñóðãàëò, çºâëºí òóñëàõ ¿éë «Òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîë-II» òºñºëä àæèëëàãàà õàìðàãäàæ áóé 30 ñóðãóóëèéí “Õ¿íèé íººöèéã ÷àäàâõæóóëàõ” òºðºëæñºí ñóðãàëòûã 06 äóãààð ñàðûí 02-íû ºäðººñ 04-íèé ºäð¿¿äýä áàãøèéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ èíñòèòóò áîëîí Áàéãàëü îð÷èí ìýäýýëýë ñóðãàëòûí òºâèéí àðãà ç¿é÷, ìýðãýæèëòí¿¿ä õàìòðàí çîõèîí îíëàéí õýëáýðýýð çîõèîí áàéãóóëëàà. Òóñ òºñëèéí õ¿ðýýíä áîëîâñðóóëñàí “Ñóðãóóëü á¿õëýýðýý àæèëëàõ àðãà õàíäëàãà” 9 ìîäóëü á¿õèé áàãö ãàðûí àâëàãûí àãóóëãààð, àðãà ç¿éí ìîäóëèóäûã áîëîâñðóóëàí çîõèîí áàéãóóëñàí òóñ ñóðãàëòàä íèéñëýëèéí Áàÿíãîë, Ñîíãèíîõàéðõàí ä¿¿ðýã, Àðõàíãàé, Áóëãàí, Îðõîí Õîâä, Õºâñãºë, Õýíòèé çýðýã 6 àéìãèéí 30 ñóðãóóëèéí 5000 îð÷èì áàãø, àæèëòàí õàìðàãäàâ. 3. ͯÁ-ûí Õ¿¿õäèéí ñàí, Ñóðãóóëèéí íèéãìèéí àæèëòíû íèéãýìëýãòýé õàìòðàí õ¿¿õäèéí ÁÌÄÈ-èéí çàõèðëûí 2020 îíû À/17 äóãààð õàðèëöààíû îíöëîãò òóëãóóðëàí íèéãýì, ñýòãýë òóøààëààð áàòëàãäñàí “ÅÁÑ, öýöýðëýã, ñóðãàëòûí ç¿éí àñóóäëóóäûã äàâàí òóóëàõ, ñýòãýë õºäëºëºº áàéãóóëëàãûí áàãø, àæèëòàíä çîõèîí áàéãóóëàõ çàõèàëãàò óäèðäàõ, øèíý îð÷èíä äàñàí çîõèöîõ, ýåðýã çàí ñóðãàëòûí æóðàì”-ûí äàãóó 2021 îíä 7 óäààãèéí çàõèàëãàò ¿éëèéã ººðòºº òºëºâø¿¿ëýõ àðãà ç¿éí äýìæëýã ñóðãàëò àâàõ õ¿ñýëòèéã øèéäâýðëýæ, 4 áàéãóóëëàãûí 331 ¿ç¿¿ëýõ ñóðãàëòûã 2021 îíû 02 ñàðûí 09-21 õîîðîíä çîõèîí áàéãóóëëàà. Òóñ ñóðãàëòàä 21 àéìàã, 9 õ¿íä îíëàéí õýëáýðýýð ìýðãýæèë, àðãà ç¿éí òîäîðõîé óð ä¿¿ðãèéí ÅÁÑ-ûí äîòóóð áàéðûí 439 áàãø, àæèëòàí ÷àäâàð ýçýìø¿¿ëýõ, áîëîâñðîëûí áîäëîãî, øèéäâýðèéã õàìðàãäëàà. õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà ç¿éí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýâ. ”×àäâàðëàã áàãø õºòºëáºð” ñóðãóóëèéí ºìíºõ, áàãà, äóíä Ñîíãîëòîò ñóðãàëò áîëîâñðîë áîëîí íàñàí òóðøèéí áîëîâñðîëûí áàãøèä ìýðãýæëýýðýý òàñðàëòã¿é õºãæèõ áîëîìæ, íºõöºëèéã ѪÁ, ÅÁÑ-èéí áàãø, óäèðäàõ áîëîí áóñàä àæèëòíóóäûí á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëãîòîé þì. Òóñ õºòºëáºð “Áàãø áýëòãýõ õºãæèõ õýðýãöýýíä òóëãóóðëàñàí “Ñîíãîëòîò ñóðãàëò”-ûã ñóðãàëòûã ÷àíàðæóóëàõ”, “Áàãøèéí ìýðãýæëèéí òàñðàëòã¿é ñóðàã÷äûí àìðàëò áóþó 2020 îíû 12 äóãààð ñàðûí 25-íû õºãæèëä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ”, “Áàãøèéí àæëûí íºõöºë, öàëèí ºäðººñ 2021 îíû 02 äóãààð ñàðûí 01-íèé õîîðîíä çîõèîí áàéãóóëñàí. Òóñ ñóðãàëòûí çîðèëãî íü: ѪÁ, ÅÁÑ-èéí áàãø, óäèðäàõ õºëñèéã îíîâ÷òîé áîëãîõ” ãýñýí 3 ¿íäñýí ÷èãëýëèéí áîëîí áóñàä àæèëòíóóäûí ìýäýýëýë, õàðèëöàà õîëáîîíû òåõíîëîãèéí õýðýãëýýíèé ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõ, õ¿ðýýíä 2021-2024 îíä õýðýãæèíý. Õºòºëáºðèéã òàíèóëàõ ìýðãýæëèéí îíîë, àðãà ç¿éä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, àíãëè õýëíèé ýõíèé ñóðãàëòûã 03 ñàðûí 10,17,24-íû ºäð¿¿äýä çîõèîí ìýäëýã, ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýí òýäíèé òàñðàëòã¿é õºãæëèéã áàéãóóëëàà. Ñóðãàëòàä ÓÁ õîò õºäºº îðîí íóòãèéí ñóðãóóëü äýìæèõýä ÷èãëýñýí. öýöýðëýãèéí áàãø, óäèðäàõ àæèëòàí íèéò 450 îð÷èì áàãø õàìðàãäëàà. Ñóðãàëòàä äàâõàðäñàí òîîãîîð 37,386 áàãø, óäèðäàõ áîëîí áóñàä àæèëòàí õàìðàãäàæ, ÁÌÄÈ-èéí àðãà ç¿é÷äèéí 36 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë

itpd.mn áîëîâñðóóëñàí 31 ñóðãàëòûí õºòºëáºðººñ ººðèéí ýðýëò “Stem áîëîâñðîëûã áàãà àíãèéí ñóðàã÷äàä õýðýãöýýíä òóëãóóðëàí ñîíãîí ñóäàëñàí áàéíà. ýçýìø¿¿ëýõ àðãà ç¿é” ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëëàà “Õàìòäàà õºãæüå” õºòºëáºð “STEM áîëîâñðîëûã áàãà àíãèéí ñóðàã÷äàä ýçýìø¿¿ëýõ Çàñãèéí ãàçðûí 2012 îíû 180 äóãààð òîãòîîëîîð àðãà ç¿é” áàãà áîëîâñðîëûí áàãø íàðò çîðèóëñàí îíëàéí áàòàëñàí «Áàãøèéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ èíñòèòóòèéí ñóðãàëòûã 2021 îíû 01 ä¿ãýýð ñàðûí 05-íû ºäðººñ 02 äóãààð ä¿ðýì»-èéí 2 äóãààð ç¿éëèéí 2.1, 2.2 äàõü çààëò, ÁÑØÓÑ- ûí ñàéäûí 2019 îíû À/528 äóãààð òóøààëààð áàòëàãäñàí “ÅÁÑ-èéí ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãààíä áàðèìòëàõ ÷èãëýë” çýðýãò ¿íäýñëýí àéìàã, íèéñëýëèéí áîëîâñðîëûí ãàçàðòàé õàìòðàí áàéãóóëëàãûí ìåíåæìåíò, ñóðãóóëèéí áîëîí ñóðãàëòûí õºòºëáºð áîëîâñðóóëàí õýðýãæ¿¿ëýõ, áàãøèéí àðãà ç¿éä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîîð “Õàìòäàà õºãæüå” õºòºëáºðèéã ñàíàà÷ëàí õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. Ýíýõ¿¿ õºòºëáºðèéã Çàâõàí, Õýíòèé, Õºâñãºë, Îðõîí 4 àéìàã, íèéñëýëèéí ÑÁÄ-èéí íýãä¿ãýýð ñóðãóóëü, ×Ä-èéí 37 äóãààð ñóðãóóëü, Áàÿíç¿ðõ ä¿¿ðãèéí 120- ð ñóðãóóëü, ÁÃÄ-èéí “Ýðäìèéí ºð㺺 öîãöîëáîð” ñàðûí 05-íû ºäð¿¿äýä çîõèîí áàéãóóëëàà. Ñóðãàëòàä Áàÿíç¿ðõ ä¿¿ðãèéí 133, 126, 142, 147, 148, ÑÕÄ-èéí 143, 151, 153, Áàÿíãîë ä¿¿ðãèéí 141, ×èíãýëòýé ä¿¿ðãèéí 149, ªìíºãîâü, Õàíáîãä 2-ð ñóðãóóëü, ªâºðõàíãàé, Àðâàéõýýð 5-ð ñóðãóóëü, Îðõîí, 13, 16, 20-ð ñóðãóóëèóäûí 240 áàãø, ñóðãàëòûí ìåíåæåð îðîëöîâ. Èõ, äýýä ñóðãóóëèéí áàãø íàðûí äóíä SCIENCE” öàõèì õýëýëö¿¿ëýã çîõèîí áàéãóóëëàà ñóðãóóëèóäûã ñîíãîí õàìðóóëæ, õýðýãæ¿¿ëëýý. Òóñ Äýýä áîëîâñðîëûí áàãøèéí õºãæëèéí àëáàíààñ «Èõ, äýýä õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä çîõèîí áàéãóóëñàí ñóðãàëò, çºâëºí ñóðãóóëèéí áàãøèä ìåíòîð áà ìåíòèéãèéí îéëãîëòûã áèé òóñëàõ ¿éë÷èëãýýãýýð ÌÕÕÒ-ûã àøèãëàí áàãø àæëûí áîëãîõ íü» ñýäýâò ýýëæèò “SCIENCE” öàõèì õýëýëö¿¿ëãèéã áàéðàí äýýðýý õºãæèõ àðãà çàìóóä, ÝÅØ-ä áýëòãýõ àãóóëãà, 2021 îíû 02 ñàðûí 19-íä çîõèîí áàéãóóëëàà. àðãà ç¿é, Õ¿¿õýä õºãæèë, õàìãààëàë, ¿íýëãýýíèé äààëãàâàð áîëîâñðóóëàõ àðãà ç¿éí ÷èãëýëýýð àéìãèéí ÁÑÓÃ-ûí Õýëýëö¿¿ëãèéí õ¿ðýýíä ÀØÓ¯ÈÑ-èéí Õàðèëöààíû ìýðãýæèëòí¿¿ä, ѪÁ, ÅÁÑ-èéí áàãø óäèðäàõ áîëîí áóñàä óð ÷àäâàðûí òýíõèìèéí ýðõëýã÷, äîêòîð, ïðîôåññîð àæèëòàí íèéò 12,000 õ¿íèéã õàìðóóëæýý. Ñ.Íàðàí÷èìý㠓Äýýä áîëîâñðîëûí øèíý÷ëýë” òºñëèéí õ¿ðýýíä õýðýãæñýí “Ñóðàëöàõóéí óâèäàñ” òºñëèéí 2021 îíû ýõíèé õàãàñ æèëä ñîíãîëòîò ñóðãàëò áîëîí õýðýãæèëò, ¿ð ä¿íã òàíèëöóóëæ, äîêòîð, äýä ïðîôåññîð “Õàìòäàà õºãæüå” õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä ÅÁÑ, ѪÁ- Ä.Ñîëîíãî “Ìåíòèéãýýñ ìåíòîð áîëñîí íü” ñýäâýý𠺺ðèéí ûí áàéãóóëëàãûí íèéò 49,386 áàãø, óäèðäàõ áîëîí òóðøëàãàà õóâààëöàí, áàãø íàðûí ñîíèðõñîí àñóóëòóóäàä áóñàä àæèëòàíä öàõèì, îíëàéí õýëáýðýýð çºâëºí òóñëàõ õàðèóëëàà. Òóñ õýëýëö¿¿ëýãò èõ, äýýä ñóðãóóëèéí 600 ãàðóé ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýëýý. áàãø îðîëöëîî. ÁØÓ-íû ñàéä Ë.Ýíõ-Àìãàëàí ÁÌÄÈ-èéí ¿éë àæèëëàãààòàé òàíèëöëàà ÁØÓ-íû ñàéä Ë.Ýíõ-Àìãàëàí 2021 îíû 03 ñàðûí 05- íèé ºäºð Áàãøèéí õºãæëèéí îðäîíä àæèëëàæ, Áàãøèéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ èíñòèòóò, Áîëîâñðîëûí ìàãàäëàí èòãýìæëýõ ¿íäýñíèé çºâëºë, Áîëîâñðîëûí õ¿ðýýëýí çýðýã áàéãóóëëàãóóäûí ¿éë àæèëëàãààòàé òàíèëöàí ýäãýýð Áàãøèéí õºãæèë 37

ÌÝÄÝÝ, ÌÝÄÝÝËÝË áàéãóóëëàãóóäûí àðãà ç¿é÷èä, ýðäýìòýí, ñóäëàà÷èäòàé “Ñóðãàëòûí áàéãóóëëàãûí áàãø, àæèëòíû óóëçàæ ñàíàë ñîëèëöëîî. Óóëçàëòûí ¿åýð ÁÌÄÈ- ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ æóðàì”-ûã èéí çàõèðàë Æ.Áîëîðìàà áàãøèéí õºãæëèéã äýìæèõ ñàéæðóóëàõààð àæèëëàæ áàéíà. ñóðãàëò, ¿éë àæèëëàãààíóóä, ò¿¿íèé ¿ð ä¿í, òóëãàìäàæ áóé àñóóäëóóäûí òàëààð òàíèëöóóëñàí áºãººä ÁØÓ-íû 2021 îíû 03 ñàðûí 05-íû ºäºð ÁØÓß-íû Áàãà, äóíä ñàéä Ë.Ýíõ-Àìãàëàí äàðààõ àñóóäëóóäûã øèéäâýðëýõèéã áîëîâñðîëûí ãàçðûí äàðãà Ò.Íÿì-Î÷èð “Ñóðãàëòûí õîëáîãäîõ õ¿ì¿¿ñò ¿¿ðýã áîëãîëîî. áàéãóóëëàãûí áàãø, àæèëòíû ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ æóðàì”-ûí òºñºë áîëîâñðóóëæ áóé àæëûí õýñãèéíõýíòýé óóëçàæ, ñàíàë ñîëèëöëîî. Áàãøèéí õºãæëèéí îëîí óëñûí ÷èã õàíäëàãà íü “Ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ”-ýýñ “Ìýðãýæëèéí òàñðàëòã¿é õºãæèë” ð¿¿ ÷èãëýæ áàéíà. Èéìýýñ òóñ æóðàìä áàãøèéí ìýðãýæëèéí òàñðàëòã¿é õºãæëèéã äýìæèõ ñóðãàëò, ¿éë àæèëëàãààíóóäûí òàëààð òîäîðõîé òóñãàæ, á¿õ øàòíû áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãà, òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí òºëººëë¿¿äèéí ñàíàëûã àâ÷, õýëýëö¿¿ëýõýýð áîëëîî. ÿðýí Àêàäåìòàé õàìòðàí Òºðèéí ºì÷èéí ÅÁÑ-èéí ñóðãóóëèéí óäèðäàõ àæèëòíóóäûí äóíä Äýëõèéí ò¿âøèíèé ìåíåæåð áýëòãýõ ñóðãàëòàä 1000 õ¿í õàìðàãäëàà ¯¿íä: “×àäâàðëàã áàãø” õºòºëáºðèéí õýðýãæèëòèéí õ¿ðýýíä Àíãëèéí Çàñãèéí ãàçðûí äýìæëýãòýéãýýð äýëõèéí Òóñ èíñòèòóòèéí ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé ò¿âøíèé áàãø áýëòãýõ 1000 áàãøèéí ñóðãàëò ûã 2021 îíû øèíý÷ëýõ øààðäëàãàòàé ä¿ðýì, æóðìóóäûã ÿàðàëòàé 2021 îíû 03 ñàð ä çîõèîí áàéãóóëëàà. Ñóðãàëòààð øèëäýã áàòëóóëàõ ìåíåæåð áîëîõîä øààðäàãäàõ óð ÷àäâàðóóäûí òàëààð ìýäëýã îéëãîëòòîé áîëæ, Îëîí óëñûí æèøèãò íèéöñýí Öàõèì îð÷èíä áàãøèéí õºãæëèéã äýìæèõ ñóðãàëò, öàõèì îíëàéí ñóðãàëòûí êîíòåíòóóäûã ñóäëàí ñóðãàëòûí îëîí òàëò ¿éë àæèëëàãààã çîõèîí áàéãóóëàõ òîíîã êîíòåíòòîé òàíèëöàæ, ñóðàëöñàí áºãººä ñóðãàëòàä òºðèéí òºõººðºìæèéã ñàéæðóóëàõ, ïðîãðàìì õàíãàìæèéí õ¿÷èí ºì÷èéí åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí 669 çàõèðàë, 310 ÷àäëûã ºðãºæ¿¿ëýõ ñóðãàëòûí ìåíåæåð, Áîëîâñðîë, ñî¸ë óðëàãèéí ãàçðûí 35 Áàãøèéí àæëûí áàéðàíä î÷èæ ìýðãýæèë àðãà ç¿éí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõýä àðãà ç¿é÷äèéí çîð÷èõ òýýâðèéí õýðýãñëèéí àþóëã¿é, á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã õàíãàõàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ 38 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë

itpd.mn ìýðãýæèëòýí, Áàãøèéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ èíñòèòóòèéí Íýýëòòýé ìýäëýã áîëîâñðîëûí ñàí, Íýýëòòýé áîëîâñðîëûí 50 àðãà ç¿é÷ íàð õàìðàãäëàà. õºãæëèéí òºâèéí ñàíàà÷ëàãààð Áîëîâñðîëûí íýýëòòýé ýõ íººö¿¿äèéã áîëîâñðîëä õýðýãëýõ îíîë, àðãà ç¿é, ñóäàëãààíû ÁÌÄÈ-èéí àðãà ç¿é÷äèéí àíãëè õýëíèé ¿ð ä¿í áîëîí á¿õ ò¿âøíèé ñóðãàëòàä àøèãëàõ áîëîìæ, ìýäëýãèéã ñàéæðóóëàõàä MERA Mongolia òýðã¿¿í òóðøëàãûã òàíèëöóóëæ, ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ çîðèëãîîð “Íýýëòòýé áîëîâñðîë 2021” ýðäýì øèíæèëãýýíèé õîëáîî áîëîí Ëèíãîðñ áàéãóóëëàãà VI õóðëûã ÌÓÈÑ, ÌÓÁÈÑ, ØÓÒÈÑ, ÁÌÄÈ, Áîëîâñðîëûí äýìæëýã ¿ç¿¿ëæ õàìòðàí àæèëëàëàà Õ¿ðýýëýí õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëëàà. Îíëàéíààð çîõèîí áàéãóóëñàí òóñ õóðàëä 12 èëòãýã÷ èëòãýëýý õýëýëö¿¿ëñýí ÁÌÄÈ, MERA Mongolia õîëáîî, Ëèíãîðñ áàéãóóëëàãàòàé áºãººä ÁÌÄÈ-èéí Áàãà áîëîâñðîëûí áàãøèéí õºãæèë êîâèäûí íºõöºë áàéäëûí ¿åä àðãà ç¿é÷äèéíõýý àíãëè õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ Ö.Íàðàíòóÿà “Áîëîâñðîëûí íýýëòòýé õýëíèé ìýäëýã, óíøèõ ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð ýõ, íººö¿¿äèéã öàõèì çàéí ñóðãàëòàä àøèãëàñàí òóðøèëòûí ¿ð ä¿í” ñýäâýýð èëòãýëýý õýëýëö¿¿ëëýý. “Äýëõèéí òîì õè÷ýýë -Òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîë” ¿íäýñíèé õýëýëö¿¿ëýã çîõèîí áàéãóóëëàà Ñóðàëöàã÷äûã ÒÕÁ-ûí ìýäëýã ÷àäâàð, àðãà õàíäëàãà ýçýìøèõ, òîãòâîðòîé àìüäðàëûí õýâ ìàÿã, çàí ¿éëä ñóðàëöàõàä õºòºëñºí òðàíñôîðìàòèâ àðãà ç¿éä ñóóðèëñàí õè÷ýýë¿¿äèéã á¿òýýõýä áàãøèä àðãà ç¿éí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ õàìòðàí àæèëëàëàà . 2021.04.01-ýýñ 06.01 õîîðîíä 2 ñàð çîðèëãîòîé “ÒÎÃÒÂÎÐÒÎÉ ÕªÃÆËÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ¿ðãýëæèëñýí òóñ ñóðãàëòààð ÁÌÄÈ-èéí 30 àðãà ç¿é÷ ººðèéí Ҫ˪ªÕ ÕÀÌÒÛÍ ÑÀÍÀÀ×ÈËÃÀ, Ò¯ÍØËÝ˔ ÍÝÃÄÑÝÍ àíãëè õýëíèé ò¿âøèíä òîõèðñîí íîì ñîíãîí óíøèæ, òåñò ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝÍÈÉ õ¿ðýýíä “Äýëõèéí òîì õè÷ýýë-ÒÕÁ” áºãëºæ ñóðàëöëàà. õýëýëö¿¿ëãèéã 2021 îíû 03 ñàðûí 26-íû ºäºð çîõèîí “Íýýëòòýé áîëîâñðîë 2021” ýðäýì áàéãóóëàâ. øèíæèëãýýíèé VI õóðàëä ÁÌÄÈ-èéí àðãà ç¿é÷ Ö.Íàðàíòóÿà èëòãýëýý õýëýëö¿¿ëëýý Òóñ õýëýëö¿¿ëãèéí ¿ð ä¿íä: ÒÕÁ-ûí ìýäëýã îéëãîëò, ÷àäâàð õàíäëàãàä õºòëºí õºãæ¿¿ëýõ àðãà ç¿éí øèíý ñàíàà, øèéäýë á¿õèé õè÷ýýëèéã õàìòðàí á¿òýýõ, ñóðãàëòûí ìåíåæìåíòèéã õºãæ¿¿ëæ, áàãøëàõóéí ñàéí òóðøëàãûã èëð¿¿ëýí, íèéòýä ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ çîðèëãîîð áàãø íàðûí áîëîâñðóóëñàí 411 õè÷ýýëèéã òóñãàé øàëãóóðûí äàãóó ¿íýëæ, 110 øèëäýã ñàéí àðãà ç¿éí ñàíàà, õè÷ýýë òºëºâëºëòèéã Áàãøèéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ èíñòèòóòèéí bagsh.itpd.mn ïîðòàë ñàéòàä áàéðøóóëñàí. Áàãøèéí õºãæèë 39

ÌÝÄÝÝ, ÌÝÄÝÝËÝË Ìºí òóñ ñàéòàä: “Áàãøèéí ñóäàëãààíû ÷àäàâõûã - Äýëõèéí õàìãèéí òîì õè÷ýýë- îð÷óóëàãäñàí 30 àðãà õºãæ¿¿ëýõ íü” ñýäýâò öàõèì ñóðãàëò ç¿é, çîõèîí áàéãóóëëàà - ÒÕÁ-ûí àãóóëãà, àðãà ç¿éã ÅÁÑ-èéí õè÷ýýë, ¿éë àæèëëàãààíä èíòåãðàö÷èëàõ àðãà ç¿éí çºâëºìæ, ÁØÓß-íû õàðüÿà Áàãøèéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ - ÁÌÄÈ-èéí àðãà ç¿é÷äèéí ÒÕÁ-ûí ÷èãëýëýýð èíñòèòóòèéí Äýýä áîëîâñðîëûí áàãøèéí õºãæëèéí áîëîâñðóóëñàí õè÷ýýëèéí àðãà ç¿éí ñàíàà, àëáàíààñ ØÓÒÈÑ-èéí Íýýëòòýé áîëîâñðîëûí òºâòýé çºâëºìæ¿¿ä çýðýã ìàòåðèàëóóäûã áàéðøóóëæ áàãø íàðò ÒÕÁ-ûí àãóóëãà, àðãà ç¿éã õè÷ýýë, ¿éë àæèëëàãààíäàà òóñãàí õýðýãæ¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð áèå äààí õºãæèõ áîëîìæèéã íýìýãä¿¿ëëýý. “Àíãè óäèðäñàí áàãøààð äàìæóóëæ ýöýã ýõèéí áîëîâñðîëûã äýìæèõ” ¿íäýñíèé ñóðãàã÷ áàãø íàðûã áýëòãýëýý ÁØÓß, ÁÌÄÈ, ͯÁ-ûí Õ¿¿õäèéí Ñàíãààñ ýöýã ýõèéí áîëîâñðîë, õºãæëèéã äýìæèõ, òýäíèéã òîãòìîë ìýäýýëëýýð õàíãàæ, õàìòðàí àæèëëàõ áîëîìæòîé õàìãèéí îéðûí õ¿í íü õàìòðàí èõ, äýýä ñóðãóóëèéí áàãø íàðò çîðèóëàí «Áàãøèéí àíãè óäèðäñàí áàãø õýìýýí ¿çýæ“ Àíãè óäèðäñàí áàãøààð ñóäàëãààíû ÷àäàâõûã õºãæ¿¿ëýõ íü» ñýäýâò 5 ìîäóëü äàìæóóëæ ýöýã ýõèéí áîëîâñðîëûã äýìæèõ”õ ºòºëáºðèéã ñóðãàëòûã 2021 îíû 06 äóãààð ñàðûí 10, 11, 12-íû ºäð¿¿äýä ñàíàà÷ëàí õýðýãæ¿¿ëëýý. Õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä “Àíãè Microsoft Teams áîëîí Edx.edu.mn ïëàòôîðìóóäààð öàõèì óäèðäñàí áàãøààð äàìæóóëæ ýöýã ýõèéí áîëîâñðîëûã õýëáýðýýð çîõèîí áàéãóóëëàà. Òóñ ñóðãàëòàä Ìîíãîë óëñûí äýìæèõ” ñóðãàã÷ áàãø áýëòãýõ ñóðãàëòûã 2021 îíû òºðèéí áîëîí õóâèéí ºì÷èéí 21 èõ, äýýä ñóðãóóëü, êîëëåæ, 05 ñàðûí 27-íä îíëàéíààð çîõèîí áàéãóóëæ, 21 àéìàã, áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãûí íèéò 90 9 ä¿¿ðãèéí Áîëîâñðîë ãàçàð, õýëòñèéí ìýðãýæèëòýí, áàãø, ìýðãýæèëòýí õàìðàãäëàà. íèéãìèéí àæèëòàí 60, ÁÌÄÈ-èéíàðãà ç¿é÷ 27 íèéò 87 ñóðãàã÷ áàãø áýëòãýëýý. “2021-2022 îíû õè÷ýýëèéí æèëèéí áýëòãýë àæèë” õýëýëö¿¿ëýã çîõèîí áàéãóóëëàà Êîâèä-19 èéí íºëººíººñ ¿¿äýëòýé ÅÁÑ-èéí 2021-2022 îíû õè÷ýýëèéí æèëýýñ ýõëýí õýðýãæèõ Ñóðàã÷äûí ñóðëàãûí õîöðîãäëûã íºõºõ àðèëãàõ óäèðäàìæ, òºëºâëºãººã ÁØÓß, ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãóóä õàìòðàí áîëîâñðóóëñàí áºãººä ýíýõ¿¿ òºëºâëºãºº, õîëáîãäîõ óäèðäàìæ, òºëºâëºãºº, àðãà, àðãà÷ëàëòàé õîëáîîòîéãîîð: 40 2021 îíû 1, 2 äóãààð óëèðàë

itpd.mn 1. Ñóðàã÷äûí íèéãýì, ñýòãýë ç¿éí áàéäëûã äýìæèõ ñàéòàä áýëòãýí áàéðøóóëñàí áºãººä ýäãýýðèéã áàãø, “Íîãîîí ãýðýë” ¿éë àæèëëàãààíû óäèðäàìæ” óäèðäàõ àæèëòíóóä 2021 îíû 08 ñàðûí 24-27-íû ñóðãàëòûí ºìíº áèå äààí ñóäàëíà. 2. “Ñóðëàãûí õîöðîãäëûã íºõºõ, àðèëãàõ ò¿ð ñóðãàëòûí òºëºâëºãºº” Õºäºëìºð ýðõëýëòèéí óð ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõ òºñëèéí õ¿ðýýíä ôèçèê, 3. “Ñóðëàãûí õîöðîãäëûã íºõºõ, àðèëãàõ òºëºâëºãººã ìàòåìàòèê, õèìè, äèçàéí òåõíîëîãèéí õýðýãæ¿¿ëýõ ñóðãàëò, ¿éë àæèëëàãààíû óäèðäàìæ” áàãø íàðò ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëëàà 4. “Áèå äààí ñóðàëöàõ àæëûí äýâòýð áîëîâñðóóëàõ àðãà ç¿é” Àçèéí õºãæëèéí áàíêíû “Õºäºëìºð ýðõëýëòèéí óð 5. “Ñóðãóóëü çàâñàðäàæ áîëçîøã¿é õ¿¿õäèéã ÷àäâàðûã äýìæèõ” òºñëèéí õ¿ðýýíä ôèçèê, ìàòåìàòèê, èëð¿¿ëýõ ñóäàëãààíû àðãà ç¿é” ãýñýí 5 ñýäâèéí õ¿ðýýíä õèìè, äèçàéí òåõíîëîãèéí áàãø íàðò îíëàéí âåáèíàð ÅÁÑ-èéí áàãø, óäèðäàõ àæèëòíóóäûí îðîëöîîòîé ñóðãàëòûã 2021 îíû 8 -ð ñàðûí 9-18-íû ºäð¿¿äýä çîõèîí õýëýëö¿¿ëãèéã 8 ñàðûí 04, 05, 06-íû ºäð¿¿äýä çîõèîí áàéãóóëëàà. áàéãóóëëàà. Õýëýëö¿¿ëýãò 21 àéìàã, íèéñëýëèéí 839 ÁÌÄÈ-èéí îíëàéí ñóðãàëòûí òàëáàð esurgalt.itpd.mn áîëîí ñóðãóóëèéí áàãø, óäèðäàõ àæèëòàí, Áîëîâñðîëûí ãàçðûí zoom meeting àøèãëàí çîõèîí áàéãóóëñàí òóñ ñóðãàëòàä 21 ìýðãýæèëòýí íèéò 6211 õ¿í îðîëöëîî. àéìàã 9 ä¿¿ðãèéí äýýðõ 4 ìýðãýæëèéí áàãø íàð õàìðàãäàæ, Aplus.mn ñàéòûí “Ìèíèé õè÷ýýë” öýñýä ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, áèå äààí óíøèæ, ñóäëàõ ìàòåðèàëóóäûã òóðøèëòûí áàãàæòàé àæèëëàõ àðãà ç¿éí ãàðûí àâëàãà, âèäåî êîíòåíòóóäûã ñóäàëæ, õàìòðàí ñóðàëöàâ. áàéðøóóëëàà Öýöýðëýã, åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí õºãæìèéí áàãø íàðûã ÷àäàâõæóóëàõ ñóðãàëòûã 9 ä¿ãýýð ñàðä çîõèîí áàéãóóëëàà 2021-2022 îíû õè÷ýýëèéí æèëä õýðýãæ¿¿ëýõ “Ñóðàã÷äûí 2021 îíû 09 ä¿ãýýð ñàðûí 20-îîñ 10 äóãààð ñàðûí 03-íû ñóðëàãûí õîöðîãäëûã íºõºõ, àðèëãàõ òºëºâëºãºº” õîîðîíä ÁØÓß-íû äýìæëýãòýéãýýð ÁÌÄÈ, Ìîíãîëûí áîëîí ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà ç¿é, á¿æãèéí àêàäåìè, Õàéðòàé èðýýä¿é ÒÁÁ, ýðäýìòýí, ìåíåæìåíòèéí òàëààð íýãäñýí ìýäýýëýë, îéëãîëò ºãºõ, ñóäëàà÷èä, íèéãýì ñî¸ëûí ç¿òãýëòýí, óðëàãèéí èõ òýäãýýðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ òîäîðõîé àðãà, àðãà÷ëàëä ìàñòåðóóäûí õàìòûí îðîëöîîòîéãîîð õºãæìèéí áàãøèä ñóðàëöàõàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ ñóðãàëòûã 8 äóãààð ñàðûí 24- õºãæèì, óðëàãèéí áîëîâñðîëûí îð÷èí ¿åèéí ÷èã 27 ºäð¿¿äýä îíëàéíààð çîõèîí áàéãóóë íà. Òóñ ñóðãàëòàä õàíäëàãà, àðãà ç¿éí îíöëîã, òåõíèê, ºâ óëàìæëàëûí åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí áàãø, çàõèðàë, òàëààðõ øèíýëýã, èííîâàöëàã ìýäëýã, ÷àäâàð ýçýìø¿¿ëýí ñóðãàëòûí ìåíåæåð, íèéãìèéí àæèëòàí, ÁÑÓÃ-ûí ìýðãýæëèéí õºãæèëä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãî á¿õèé ìýðãýæèëòýí çýðýã íèéò 48,275 õ¿í õàìðàãäàõ þì. ñóðãàëòûã 21 àéìàã, 9 ä¿¿ðãèéí öýöýðëýã áîëîí åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëüä àæèëëàæ áóé õºãæìèéí 120 Ñóðãàëòûí áýëòãýë àæëûí õ¿ðýýíä, 2021-2022 îíû áàãøèä 2 ýýëæýýð çîõèîí áàéãóóëëàà. õè÷ýýëèéí æèëýýñ ýõëýí õýðýãæèõ ñóðàã÷äûí ñóðëàãûí õîöðîãäëûã àðèëãàõ öîãö òºëºâëºãºº, ò¿¿íèéã õýðýãæ¿¿ëýõ Áàãøèéí õºãæèë 41 àðãà÷ëàëûí òàëààðõ îíëàéí ìàòåðèàëóóäûã APLUS.MN

itpd.mn Õ¯¯ÕÝÄ ÕªÃÆÈË 44 56 2019 îíû 1 ä¿ãýýð óëèðàë