ภูมิปัญญาพัดสานมือจากไม้ไผ่ 1

บนั ทึกการอนุรกั ษส์ ืบสานภูมิปัญญาไทย พดั สานมือจากไมไ้ ผ่ วิชา ส32104 ประวตั ิศาสตรไ์ ทย 4 ช้นั มธั ยมศึกษาปี ที่ 5 รายชื่อสมาชิก 1. นางสาวธนิชญา พรมณี เลขที่21 2. นางสาวปุริมปรชั ญ์ สิทธิสุนทร เลขที่29 3. นางสาวสมฤทยั ร่ืนพิทกั ษ์ เลขท่ี31 4. นางสาวรตั นพร ศิริปี เลขท่ี35 ชน้ั มธั ยมศึกษาปี ท่ี 5/4 โรงเรียนภาชี”สุนทรวทิ ยานุกูล” อาเภอภาชี จงั หวงั พระนครศรีอยุธยา สานักงานพ้ ืนที่การศึกษามธั ยมศึกษาพระนครศรีอยุธยา

เป็ นภมู ปิ ัญญาสาขาใด พดั สานบา้ นแพรกเป็ นงานหตั ถกรรมพ้ นื บา้ นอนั ทรงคุณคา่ ท่ีเกิดจาก ภูมปิ ัญญาชาวบา้ น ริเริ่มการสานพดั มาเป็ นเวลานับ 40 ปี มี การประยกุ ตป์ รบั ปรุงตลอดเวลา การสานพดั เป็ นอาชพี เสริม ทารายไดด้ ีภายในครวั เรือน ชาวบา้ นจะสานพดั ในชว่ งว่างเวน้ จากการทานา เป็ นสินคา้ สาคญั อยา่ งหนึ่งของชาวบา้ น เป็ น หตั ถกรรมพ้ นื บา้ น

ลกั ษณะเด่นของภมู ิปัญญา พดั สานมือ เป็ นของใชส้ าหรบั โบกเตาไฟของคน ไทยในสมยั กอ่ น หรือใชส้ าหรบั โบกพดั ร่างกายใหห้ าย คลายจากความรอ้ นได้ สามารถท่ีจะนาติดตวั ไปไหนมา ไหนไดอ้ ยา่ งสะดวก วสั ดุที่ใชพ้ ดั สานเป็ นผลผลิตจากพชื พรรณธรรมชาติในทอ้ งถิ่นคือ ไมไ้ ผ่ เป็ นตน้

ความสาคญั ของภูมิปัญญาพดั สานมอื จากไมไ้ ผ่ตอ่ ชุมชน นาความรกู้ ารสานพดั มาใหค้ นในชุมชนเรียนรู้ และสรา้ งรายไดใ้ หแ้ กช่ ุมชน ชุมชนจะมีรายได้ และยงั ทาใหค้ นในชุมชนมีอาชีพการสานพดั เป็ นอาชีพเสริม เพื่อใหค้ นในชุมชนมีรายไดเ้ สริมและมีความรู้ ความสามารถติดตวั

แนวทางการอนุรกั ษ์ภูมปิ ัญญาพดั สานมอื 1. การคน้ ควา้ วจิ ยั ควรศึกษาและเก็บรวบรวมขอ้ มลู ภูมิปัญญา ของพดั สานมือจากไมไ้ ผ่ที่เป็ นภูมปิ ัญญาของทอ้ งถิ่น ศึกษา ใหร้ ูค้ วามเป็ นมาในอดีต และในปัจจุบนั 2. การอนุรกั ษ์ โดยการปลุกจติ สานึกใหค้ นในทอ้ งถ่ินตระหนัก ถึงคุณคา่ และความสาคญั ของภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน สรา้ ง จติ สานึกของความเป็ นคนทอ้ งถ่ินน้ันๆ

แนวทางการอนุรกั ษ์ภมู ิปัญญาพดั สานมอื 3. การพฒั นา ควรริเร่ิมสรา้ งสรรคแ์ ละปรบั ปรุงภูมิปัญญาให้ เหมาะสมกบั ยุคสมยั และเกิดประโยชน์ในการดาเนิน ชีวติ ประจาวนั โดยใชภ้ ูมิปัญญาเป็ นพ้ นื ฐานในการรวมกลุม่ การพฒั นาอาชพี 4. การถ่ายทอด ถ่ายทอดใหค้ นในสงั คมไดร้ บั รู้ เกดิ ความ เขา้ ใจ ตระหนักในคุณค่า คุณประโยชน์ของพดั สานมือจากไม้ ไผ่

ข้นั ตอนการสานพดั ไมไ้ ผ่ 1. การจดั ตอก นาไมท้ ี่คดั เลือกไดม้ าตดั เป็ นท่อนดว้ ยเล่ือยคม ละเอียด ถา้ เป็ นพดั เล็กใชป้ ลอ้ งยาวประมาณ ๒๐–๓๐ เซนติเมตร และพดั ใหญ่ใชป้ ลอ้ งยาวประมาณ ๓๐–๕๐ เซนติเมตร นามาจกั ตอกเอาขอ้ ไมอ้ อกใหห้ มด การจกั ตอกทา พดั ละเอียด เสน้ ตอกจะตอ้ งมีขนาดเล็ก เป็ นพิเศษ มีความกวา้ ง ประมาณ ๓-๔ มิลลิเมตร ถา้ เป็ นพดั ธรรมดาหรือพดั หยาบ ขนาดเสน้ ตอก

ข้นั ตอนการสานพดั ไมไ้ ผ่ 2. การยอ้ มสี การยอ้ มสีตอ้ งยอ้ มลงในภาชนะที่เตรียมไว้ และ ยอ้ มคร้งั ละมาก ๆ เป็ นการประหยดั สี สลบั สีตามตอ้ งการ วิธีการยอ้ มตอ้ งยอ้ มลงในน้าเดือด จุม่ เสน้ ตอกใหท้ วั่ ตลอดท้งั เสน้ เม่ือยอ้ มแลว้ นาเสน้ ตอกท่ียอ้ มไปลา้ งลงในน้าเยน็ เป็ นการ ลา้ งสีที่ไมต่ ิดเน้ ือไมอ้ อกก่อน จะเหลือเฉพาะสีที่ติดเน้ ือไม้ เท่าน้ัน นาไปผึ่งลมหรือแดดใหแ้ หง้ กอ่ นนาไปสานพดั

ข้นั ตอนการสานพดั ไมไ้ ผ่ 3. การสานพดั การสานพดั นิยมสานเป็ นลวดลายตา่ ง ๆ ลายท่ีเป็ นลายพ้ นื ฐานของการสานพดั คือลายสองและลายสาม การสานพดั ผูส้ านจะใชค้ วามชานาญและความสามารถพเิ ศษให้ การสานยกดอกลวดลายปรบั ปรุงรปู แบบประยุกตล์ วดลายใหม้ ี ความสวยงามประณีต ไมใ่ ชเ่ ฉพาะลายพ้ นื ฐานเท่าน้ัน เช่น สานยกดอกเป็ นลายเครือวลั ย์ ลายดอกพกิ ุล ลายดอกเกา้ ลาย ดอกจนั ทน์ ลายตาหมากรุก เป็ นตน้

ข้นั ตอนการสานพดั ไมไ้ ผ่ 4. การตดั แบบพดั สาน เม่ือสานเป็ นแผงตามตอ้ งการ จะ นาแบบหรือแมพ่ มิ พท์ ่ีสรา้ งไวเ้ ป็ นรูปใบโพธ์ิ วางทาบลงบน แผงพดั ที่สานไว้ ใชด้ ินสอชา่ งไมข้ ดี ตามรอยขอบของแมพ่ มิ พ์ ใชก้ รรไกรชนิดตดั สงั กะสีตดั ตามรอยดินสอที่ขดี ไว

ข้นั ตอนการสานพดั ไมไ้ ผ่ 5. การเยบ็ พดั สาน นาพดั สานท่ีตดั ตามแบบพมิ พม์ าเยบ็ ขอบพดั ดว้ ยด้ ินเงิน ด้ ินทอง หรือลกู ไมส้ ีตา่ ง ๆ เพื่อเพิ่ม ความสวยงามใหก้ บั พดั สาน การเยบ็ ในสมยั ก่อนใชเ้ ยบ็ ดว้ ย ดว้ ย สมยั ปัจจุบนั นิยมใชจ้ กั รเยบ็ ผา้ เยบ็ เพราะสะดวกและ รวดเร็วกวา่ การเยบ็ ดว้ ยมือ

ข้นั ตอนการสานพดั ไมไ้ ผ่ 6. การใสด่ า้ มพดั สาน นาดา้ มพดั ท่ีเหลาแลว้ มาเจาะดว้ ย สวา่ นมือจานวน ๒ รู นาตวั ใบพดั มาประกอบดา้ มโดยใชต้ ะปู หวั กลมตอกลงตามรทู ี่เจาะไว้ แลว้ พบั ปลายตะปูท้งั สอง ยดึ ติด ใหแ้ น่น เพ่ือใหพ้ ดั สานมีความคงทนและสวยงาม ใชน้ ้ามนั ชกั เงาทาเคลือบพดั ท้งั ดา้ นหนา้ และดา้ นหลงั ของตวั พดั ก็จะไดพ้ ดั สานที่มีความสวยงามตามตอ้ งการ

สมาชกิ เลขที่21 รายช่ือสมาชิก เลขท่ี29 1. นางสาวธนิชญา พรมณี เลขท่ี31 2. นางสาวปุริมปรชั ญ์ สิทธิสุนทร เลขท่ี35 3. นางสาวสมฤทยั รื่นพิทกั ษ์ 4. นางสาวรตั นพร ศิริปี ชน้ั มธั ยมศึกษาปี ท่ี 5/4