โครงการกำหนดขอบเขตพื้นที่เมืองเก่า เมืองเก่าฉะเชิงเทรา

เมืองเกา่ ฉะเชิงเทรา 4.4 เขตพื้นที่ (Zoning) ในขอบเขตพื้นที่เมืองเกา่ ฉะเชิงเทรา ภายในขอบเขตพ้นื ทีเ่ มอื งเก่าฉะเชงิ เทราเปน็ พนื้ ทหี่ ลัก มเี นอ้ื ท่ีท้งั หมด 3.96 ตารางกิโลเมตร หรือ 2,475.69 ไร่ เนือ่ งจากองคป์ ระกอบทสี่ ำคญั ของเมอื งเก่าฉะเชิงเทราสว่ นใหญ่ต้ังเกาะกลุ่มและเรียงตัวตาม แนวถนนศุภกิจ และถนนมรุพงษ์ ซึ่งทอดตัวตามแนวริมฝั่งแม่น้ำบางปะกงในแกนทิศเหนือ-ใต้ จึงไม่มีการ แบ่งเขตพื้นที่ (Zoning) ภายในพ้นื ท่ีเมอื งเก่าฉะเชงิ เทรา 4.5 พื้นที่ตอ่ เนอ่ื งเมอื งเก่าฉะเชิงเทรา พื้นที่ต่อเนื่องของเมืองเก่าฉะเชิงเทรา (Buffer Zone) ได้แก่ พื้นที่บริเวณที่อยู่โดยรอบพื้นที่หลัก ของเมืองเก่าฉะเชิงเทรา ครอบคลุมพื้นที่ชุมชนที่ตั้งถิ่นฐานอยู่โดยรอบ มีเนื้อที่ทั้งหมด 2.73 ตาราง กิโลเมตร หรือ 1,704.89 ไร่ โดยกำหนดให้มีระยะห่างจากแนวเขตพื้นที่เมืองเก่าฉะเชิงเทราออกไปทุก ดา้ นเปน็ ระยะทาง 200 เมตร (แผนท่ี 5 และแผนท่ี 6) 43

โครงการกำหนดขอบเขตพนื้ ทีเ่ มืองเกา่ 44

















เมืองเกา่ ฉะเชิงเทรา 5. แนวทางการอนรุ กั ษ์และพฒั นาเมืองเกา่ 5.1 แนวทางการอนรุ กั ษ์และพฒั นาทั่วไป พิจารณาจากแนวทางทั่วไป 7 ประการ ซึ่งสามารถเลือกนําไปใช้ปฏิบัติตามความเหมาะสม สําหรบั พืน้ ที่เฉพาะแต่ละบรเิ วณท่มี คี วามแตกตา่ งกันออกไป ดังนี้ แนวทาง การดำเนนิ งาน 1. การมสี ว่ นรว่ มและ 1.1 ให้ประชาสังคมเข้ามามีส่วนร่วมตั้งแต่เริ่มดําเนินการศึกษา การประชาสมั พนั ธ์ เพอื่ ให้ข้อมูลพืน้ ฐานแสดงความตอ้ งการและความเป็นเจ้าของ โดยใช้กระบวนการแลกเปลี่ยนข้อมูลและความคิดเห็นใน รูปแบบต่าง ๆ ไดแ้ ก่ กลุ่มสนใจ การประชุมสัมมนา ฯลฯ 1.2 ให้ประชาสังคมเห็นชอบในหลักการดําเนินการบริหารการ ใช้ประโยชน์ที่ดิน โครงข่ายคมนาคมขนส่ง การจัดระเบียบ อาคารและสภาพแวดล้อม เพื่อลดกระแสต่อต้านและการ ไมใ่ หค้ วามรว่ มมือ ตลอดระยะเวลาดาํ เนนิ การ 1.3 การประชาสัมพันธ์โดยวิธีต่าง ๆ เช่น การพบปะพูดคุย การประชาสัมพันธ์โดยผ่านประชาสังคม ผ่านสื่อต่าง ๆ เพื่อให้ประชาชนได้รับทราบผลกระทบที่ตนเองจะได้รับ จากแผนการอนุรักษ์และพัฒนาเมืองเก่า และรับฟังข้อคิด เห็นเพือ่ การปรับปรุงใหส้ มบูรณ์ข้ึน 1.4 คณะอนุกรรมการอนุรักษ์และพัฒนาเมืองเก่าระดับเมือง แ ล ะ ก ลุ ่ ม ป ร ะ ช า ส ั ง ค ม ร ่ ว ม ก ั น ด ํ า เ น ิ น ก า ร เ ผ ย แ พ ร่ ประชาสัมพันธ์ รวมถึงให้ประชาชนเข้ามามีสว่ นร่วมในการ ให้ข้อคิดเห็น และจัดกิจกรรมเมืองเก่าอย่างต่อเนื่อง เพ่ือ กระตุ้นให้ประชาชนได้เห็นคุณค่าของเมืองเก่า ทั้งคุณค่า ด้านวัฒนธรรม ด้านเศรษฐกิจ ด้านการศึกษา และอื่น ๆ เพอื่ สรา้ งความภาคภูมิใจและจิตสํานึกรักถ่นิ ฐาน 2. การสร้างจติ สาํ นกึ 2.1 จัดตั้งคณะกรรมการเพือ่ กําหนดกรอบการสร้างจิตสํานึกทาง การอนรุ ักษ์และพฒั นา สังคม โดยการให้ความรู้ สร้างการรับรู้ตั้งแต่ในครอบครัว อย่างยงั่ ยืน กล่มุ ทางสังคมต่าง ๆ ชุมชนและเป็นแบบแผนของเมืองเก่า 2.2 ทุกภาคส่วนร่วมกันสร้างกลไกการเรียนรู้ต่าง ๆ ผ่านการ ประชุมในชุมชน จัดกิจกรรมสําหรับเด็กและเยาวชน กิจกรรมวันครอบครัว ผ่านสื่อโทรทัศน์ วิทยุ ผ่านทาง พระสงฆ์ โรงเรียน และหน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้อง 49

โครงการกำหนดขอบเขตพน้ื ที่เมอื งเกา่ แนวทาง การดำเนนิ งาน 3. การสง่ เสริมกจิ กรรมและ ตลอดจนชอ่ งทางอินเทอรเ์ นต็ ท่ีจะกระตุน้ ให้เกิดการเรียนรู้ วถิ ชี วี ติ ท้องถ่ิน ความรัก ความหวงแหน มรดกทางวัฒนธรรมและธรรมชาติ ท่บี รรพบุรุษได้สรา้ งไว้ 4. การส่งเสริมคณุ ภาพชีวติ 2.3 ให้ประชาชนในชุมชน เยาวชน ร่วมแสดงความคิดเห็นต่อ แนวทางและระเบียบปฏิบัติต่าง ๆ ที่จะใช้รณรงค์จนเกิด 5. การป้องกันภยั คุกคาม การรบั รู้ และเป็นวถิ ีชีวติ ทตี่ อ้ งปฏิบตั ริ ว่ มกัน จากมนุษยแ์ ละธรรมชาติ 2.4 มีกิจกรรมประเมินผลเพื่อการปรับปรุงแก้ไขวิธีการสร้าง การเรียนรูท้ สี่ ามารถสรา้ งการซมึ ซับแนวทางการพัฒนาเชิง อนุรกั ษ์มรดกทางวัฒนธรรมให้เกดิ ข้นึ อยา่ งยั่งยนื กิจกรรมและวิถีชีวิตเป็นมรดกที่จับต้องไม่ได้ (Intangible Heritage) ไดแ้ ก่ ประเพณี อาหาร การแตง่ กาย ภาษา เทศกาล คติความเชื่อ และภูมิปัญญาท้องถิ่น จะต้องมีการอนุรักษ์ และฟื้นฟูอย่างเป็นระบบ โดยอาศัยองค์ความรู้จากประชาชน และนักวิชาการในท้องถิ่น มีการค้นคว้าเผยแพร่และสืบทอด อย่างต่อเนื่อง เช่น จัดพิมพ์เอกสารเผยแพร่ ฟื้นฟูงานเทศกาล ต่าง ๆ เพอ่ื ไดป้ ระโยชน์ทางการทอ่ งเท่ียวเชิงวฒั นธรรม จัดให้มีบริการสาธารณูปโภคสาธารณูปการ และธุรกรรม บริการที่ครบสมบูรณ์ สําหรับผู้อยู่อาศัยในย่านเมืองเก่า และนักท่องเที่ยวทุกเพศวัย ที่สะดวกต่อการเข้าถึงและไม่ จำเป็นต้องเดินทางไกลออกนอกบริเวณเมืองเก่า การ จัดบริการรวมทั้งระบบการรักษาความปลอดภัยและป้อง กันอัคคีภัยมีความจำเป็น เพราะภายในบริเวณเมืองเก่ามี สภาพการอยู่อาศัยที่มักหนาแน่นและมีเส้นทางสัญจรที่ ค่อนข้างคบั แคบ 5.1 คณะอนุกรรมการอนุรักษ์และพัฒนาเมืองเก่าระดับเมือง สามารถใช้อํานาจตามกฎหมายที่เกี่ยวข้องในการจัด ระเบียบหรือระงับยับยั้งกิจกรรมการพัฒนาก่อสร้างที่จะ เป็นผลกระทบต่อโบราณสถานและแหล่งมรดกศิลปวัฒนธรรม เพื่อป้องกันกรณีการพัฒนาสิ่งก่อสร้างที่บดบังโบราณสถาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการพัฒนาบนที่ดินของทางราชการหรือวัด ซึ่งมีเอกสิทธิ์ไม่ต้องผ่านการตรวจสอบของหน่วยงานควบคุม การกอ่ สรา้ งทอ้ งถน่ิ 50

เมืองเกา่ ฉะเชิงเทรา แนวทาง การดำเนินงาน 5.2 จัดตงั้ กล่มุ เฝ้าระวัง โดยอาศยั การประสานงานกับเครือข่าย นักเรียน นักศึกษาและนักวิชาการท้องถิ่น เพื่อช่วยติดตาม ตรวจสอบการพัฒนาที่กําลังเกิดขึ้นในพื้นที่ใกล้เคียงกับ โบราณสถานและแหลง่ มรดกศลิ ปวฒั นธรรม 5.3 จัดให้มีการศึกษาปัญหาความเสี่ยงต่อภัยธรรมชาติ วาง แนวทางแก้ปัญหาเพื่อป้องกัน รักษาแหล่งศิลปวัฒนธรรม จ ั ด ว า ง ร ะ บ บ เ ต ื อ น ภ ั ย ล ่ ว ง ห น ้ า ที่ เ ห ม า ะ ส ม แ ล ะ มี ประสิทธิภาพ 6. การประหยดั พลงั งานดา้ น 6.1 การขาดแคลนเส้นทางสัญจรที่เหมาะสมสําหรับคนเดิน การสัญจรและสภาพแวดล้อม และจักรยาน ทําให้ผู้คนต้องอาศัยรถยนต์และจักรยานยนต์ มากขึ้นเป็นวงจรต่อเนื่อง ควรส่งเสริมพัฒนาทางเดินเท้า การใช้จักรยานและพาหนะทางเลือกในย่านเมืองเก่า เพอ่ื ลดการใช้ยานพาหนะที่ใชเ้ ช้อื เพลิงและสรา้ งมลภาวะ 6.2 นาํ ระบบกระบวนการธรรมชาติและสภาพภูมิประเทศมาใช้ ประโยชน์ในการพัฒนาด้านกายภาพของชุนชนเมืองเก่า การเปิดช่องมองภูมิทัศน์และปลูกต้นไม้สร้างร่มเงาจะช่วย ให้อากาศเกิดการไหลเวียน ลดอุณหภูมิและความชื้น เพม่ิ สภาวะความสบายในบรเิ วณเมอื งเกา่ 7. การดแู ลและบํารุงรักษา 7.1 ปัจจุบันสิ่งก่อสร้างในย่านเมืองเก่ามีข้อจํากัดต่อความต้อง อาคารและสาธารณูปการ การใช้ประโยชน์สําหรับชีวิตประจําวัน การต่อเติมโดยขาด การพิจารณาความเหมาะสมอาจเป็นการทําลายคุณค่า การปล่อยให้เกิดความเสื่อมโทรมของสภาพอาคารและ สิ่งก่อสร้าง เป็นผลกระทบต่อคุณค่ามรดกศิลปวัฒนธรรม ท้ังของตัวอาคารหรอื สิง่ กอ่ สร้างนัน้ และบริเวณแวดลอ้ ม 7.2 ขยายบทบาทองคก์ รปกครองสว่ นท้องถนิ่ ในคณะอนกุ รรมการ อนุรักษ์และพัฒนาเมืองเก่าระดับเมืองในการดูแลมิให้เกิด การเปลี่ยนแปลงที่กระทบต่อลักษณะทางกายภาพที่สาํ คัญ ของสิ่งก่อสร้างในย่านเมืองเก่า และส่งเสริมให้มีการ บํารุงรักษาสภาพภายนอกของอาคารอย่างต่อเนื่อง โดย เลือกใช้วัสดุก่อสร้างที่มีลักษณะคล้ายหรือสอดคล้องกับ ของเดิมมากที่สุด หรือส่งเสริมให้มีการนำวัสดุก่อสร้าง ของเดมิ กลบั มาใชป้ ระโยชน์ใหม้ ากทีส่ ุด 51

โครงการกำหนดขอบเขตพ้นื ทเี่ มืองเกา่ 5.2 แนวทางการอนรุ ักษแ์ ละพฒั นาสาํ หรบั เขตพน้ื ท่ี (Zoning) พิจารณาจากเขตพื้นที่ (Zoning) มี 2 ประเภท ซึ่งสามารถเลือกนําไปใช้ปฏิบัติตามความ เหมาะสมสําหรับแต่ละพ้นื ที่ ประกอบดว้ ย พน้ื ทีห่ ลกั มีแนวทางการดำเนินงาน ทัง้ หมด 5 ด้าน ดังนี้ แนวทาง การดำเนินงาน 1. ดา้ นการใชป้ ระโยชน์ท่ีดิน 1.1 ลดการใช้ประโยชนท์ ี่ดินในสว่ นท่ไี มจ่ าํ เป็นในเขตพืน้ ทีศ่ าสนสถาน 1.2 ที่ดินของรัฐและเอกชนให้เป็นที่ดินประเภทอนุรักษ์เพ่ือ ส่งเสริมเอกลักษณ์ศลิ ปวัฒนธรรมไทยเป็นหลักให้ใช้ประโยชน์ ทดี่ นิ เพอ่ื หตั ถกรรม การทอ่ งเท่ียว พาณชิ ยกรรม การอยอู่ าศัย ศาสนสถาน สถานศึกษา หน่วยงานราชการ สาธารณูปโภค สาธารณูปการ นันทนาการ การรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม หรอื สาธารณประโยชน์ เท่าน้นั 1.3 ที่ดินบนแนวกําแพงเมืองและคูเมือง จะต้องฟื้นฟูพื้นที่ขอบให้ เห็นชัดเจน โดยลดบทบาทการใช้ประโยชน์ที่ดินหรือหากมี การใช้ประโยชน์ที่ดินต่อเนื่อง ควรกําหนดลักษณะที่แสดง ความเป็นพ้นื ท่ขี อบใหเ้ ดน่ ชดั 2. ด้านอาคารและสภาพแวดล้อม 2.1 รักษาสภาพแวดล้อมโดยกําหนดความสูง สัดส่วนพื้นที่ว่าง (Open Space Ratio) ขนาด ลักษณะ แบบ รูปทรง ฯลฯ ของ อาคารให้สอดคล้องและกลมกลืนหรือไม่ทําลายโบราณสถาน ในพื้นที่ พิจารณาการใช้วัสดุและสีของอาคารเพื่อสร้าง บรรยากาศการเข้ามาถงึ บรเิ วณสำคญั ของเขตพ้นื ท่ีเมอื งเก่า 3. ดา้ นระบบการจราจรและ 3.1 ส่งเสริมให้มีทางเดินเท้า และการสัญจรด้วยยานพาหนะขนาด คมนาคมขนสง่ เบาเพอ่ื ลดมลภาวะ เช่น รถจักรยาน รถลากจูง เปน็ ตน้ 3.2 ลดปริมาณการจราจร ห้ามรถบรรทุกหนักและรถขนาดใหญ่ เข้าสูพ่ นื้ ท่ี 3.3 จํากัดการก่อสร้างลานจอดรถขนาดใหญ่ ซึ่งเป็นมลภาวะทาง สายตาทข่ี ัดแยง้ กบั สภาพแวดลอ้ มเมอื งเกา่ 3.4 แนวถนนที่สร้างทับอยู่บนแนวกําแพงเมืองหรือคูเมืองเดิม ควรมีสัญลักษณ์แสดงถึงสิ่งก่อสร้างในอดีต สร้างตำแหน่ง จุดหมายตาที่ตำแหน่งประตูเมืองเดิม หรือป้ายชื่อที่สื่อความ หมายถงึ แนวกําแพงเมอื งหรือคเู มืองเดมิ 52

เมืองเกา่ ฉะเชิงเทรา แนวทาง การดำเนินงาน 4. ดา้ นการพฒั นาภมู ทิ ัศน์ 4.1 สร้างเส้นทางต่อเนื่องระหว่างตําแหน่งองค์ประกอบเมือง 5. ด้านการบริหารและ โบราณสถาน และพื้นที่เปิดโล่งในเมือง โดยจัดให้มีทางคนเดิน การจัดการ ทางจักรยาน หรอื พาหนะขนาดเบา 4.2 จัดทางคนเดนิ ทป่ี ลอดภัย พร้อมอุปกรณ์สาธารณูปโภคอํานวย ความสะดวก เช่น โคมไฟ ถังขยะ ป้ายบอกทาง ฯลฯ 5.1 ให้จังหวดั จดั ตั้งสำนกั งานเลขานุการคณะอนุกรรมการอนรุ กั ษ์ และพัฒนาเมืองเก่า เพื่อทำหน้าที่เป็นสำนักงานเลขานุการ ของคณะอนกุ รรมการฯ 5.2 ให้จังหวัดออกประกาศ เรื่อง มาตรการในการควบคุมการ ก่อสร้างอาคารภาครัฐ รัฐวิสาหกิจ และหน่วยงานของรัฐอย่าง อ่นื ท่ีอาจพึงมีในบริเวณเมืองเก่า ท่ีจะดำเนนิ การก่อสร้างภายใน บริเวณเมืองเก่า ส่งเรื่องและแบบแปลนให้คณะอนุกรรมการ อนุรักษ์และพัฒนาเมืองเก่า โดยผ่านสำนักงานเลขานุการ คณะอนุกรรมการอนุรักษ์และพัฒนาเมืองเก่า เพื่อพิจารณาให้ ความเหน็ ถึงผลกระทบดา้ นส่งิ แวดล้อมกอ่ น 5.3 จัดทำแผนแม่บทการอนุรักษ์และพัฒนาเมืองเก่า โดยความ เห็นชอบของคณะกรรมการอนุรักษ์และพัฒนากรุงรัตนโกสินทร์ และเมอื งเกา่ และคณะรฐั มนตรี เพ่อื เป็นกรอบแนวทางในการ ดำเนินงาน 5.4 วางแนวนโยบายการใชป้ ระโยชน์ทด่ี ินบริเวณเมอื งเกา่ 5.5 ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ออกมาตรการในการควบคุม การกอ่ สร้างอาคารของภาคเอกชน พน้ื ที่ต่อเน่ือง มแี นวทางการดำเนนิ งาน ทั้งหมด 4 ดา้ น ดังนี้ แนวทาง การดำเนินงาน 1. ด้านการใช้ประโยชนท์ ่ีดนิ 1.1 ลดการใชป้ ระโยชน์ท่ดี นิ ในสว่ นไม่จําเป็นในเขตพ้นื ทศี่ าสนสถาน 1.2 ที่ดินของรัฐและเอกชนให้ใช้ประโยชน์ที่ดินเพื่อหัตถกรรม การท่องเที่ยว การอยู่อาศัย พาณิชยกรรม สถาบันราชการ สถานศึกษา ศาสนสถาน สาธารณูปโภค สาธารณูปการ นันทนาการ การรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม หรือสาธารณ ประโยชน์เทา่ น้นั และตอ้ งสง่ เสริมพนื้ ทหี่ ลัก 53

โครงการกำหนดขอบเขตพน้ื ที่เมอื งเกา่ แนวทาง การดำเนินงาน 2. ดา้ นอาคารและสภาพแวดล้อม 2.1 พิจารณาวางข้อกําหนดความสูงและแนวถอยร่นอาคาร รวมทั้ง ขนาดมวลอาคาร เพื่อรักษาสัดส่วนที่เหมาะสมของขนาดอาคาร ทไ่ี ม่ทำลายแหลง่ ศิลปกรรมในพื้นท่ีและพ้นื ทเ่ี มืองเกา่ 2.2 พิจารณาการใช้วัสดุและสีของอาคารเพื่อส่งเสริมบรรยากาศ ในเขตพื้นท่ีเมืองเก่า 2.3 พิจารณาการใชป้ ระโยชน์อาคารเก่าท่ยี งั คงสภาพหรอื สามารถฟน้ื ฟู ไดใ้ นกจิ กรรมทเ่ี ก่ยี วเนือ่ งกบั การเรียนรแู้ ละการทอ่ งเท่ียว 3. ด้านระบบการจราจรและ 3.1 สร้างทีจ่ อดรถในตาํ แหน่งที่เหมาะสม เป็นจุดเปลีย่ นระบบการ คมนาคมขนสง่ สญั จรเขา้ ถงึ พน้ื ทหี่ ลักและส่วนอืน่ ๆ ของเมือง เพื่อลดจํานวน รถยนต์ที่จะเข้าไปสร้างความคับคั่งของการจราจร รวมท้ัง ผลกระทบดา้ นมมุ มองและการเกดิ มลภาวะในพ้ืนทเี่ มอื งเก่า 3.2 ส่งเสริมให้มีทางเดินเท้าและการสัญจรด้วยยานพาหนะขนาด เบา เชน่ รถจักรยาน และรถลากจูง เปน็ ตน้ 4. ด้านการพัฒนาภมู ทิ ัศน์ 4.1 เส้นทางหลักเข้าสู่เมืองเก่า ควรสร้างเอกลักษณ์และจุดหมายตาท่ี ระบุการมาถึงย่านเมืองเก่า รวมถึงการเปิดมุมมอง (Vista) ตาม แนวเสน้ ทางการสญั จรเข้าสูบ่ ริเวณเมืองเกา่ 4.2 ปลูกต้นไม้ขนาดใหญ่ตามแนวเส้นทางเข้าสู่เมือง การพัฒนา ภูมิทัศน์ สร้างร่มเงาตามแนวถนน ทางเท้า และสร้างจุดหมาย ตา โดยเลือกพันธุ์ไม้ที่มีความเชื่อมโยงกับประวัติศาสตร์ของ เมืองเก่า หรือที่เป็นต้นไม้ประจำจังหวัด เช่น ต้นนนทรีป่า (Peltophorum dasyrrhachis (Miq.) Kurz) ซึ่งเป็นต้นไม้ ประจำจังหวัดฉะเชิงเทรา เปน็ ตน้ 4.3 ป้ายโฆษณาและป้ายกิจกรรมเชิงพาณิชย์ที่ไม่เหมาะสม เป็น ปัญหาต่อทัศนียภาพ ควรจํากัดขนาดและรูปลักษณ์ของป้าย ประเภทต่าง ๆ ส่งเสริมการออกแบบป้ายที่ดีมีเอกลักษณ์ด้วย การประกาศเกียรติคุณ 4.4 เปลี่ยนวัสดุพื้นผิวจราจรให้มีสีและสัมผัสที่แตกต่างจากถนน ทวั่ ไป เพ่อื ให้รูส้ กึ ถึงการมาถึงเมืองเก่า 4.5 จัดให้มอี ุปกรณ์สาธารณูปโภคเพ่ืออำนวยความสะดวกและที่มี เอกลกั ษณส์ อดคล้องกบั ความเปน็ เมอื งเกา่ 54

เมืองเกา่ ฉะเชิงเทรา บรรณานกุ รม กรมศลิ ปากร. พงศาวดารกรุงศรอี ยุธยา ฉบบั พันจนั ทนุมาศ (เจมิ ), ประชมุ พงศาวดารฉบบั กาญจนาภเิ ษก เล่มที่ 3. กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวตั ศิ าสตร์ กรมศลิ ปากร, 2542. จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. จดหมายเหตุพระราชกิจรายวันในพระบาทสมเด็จพระ จลุ จอมเกลา้ เจา้ อยู่หัว จลุ ศกั ราช 1269 (พ.ศ. 2450). ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ใหพ้ มิ พใ์ นงาน พระราชทานเพลิงศพหม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ เทวกุล ท.จ.ว. ณ เมรุหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส 11 พฤษภาคม 2519. พระนคร: โรงพมิ พ์พระจันทร์, 2519. จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. จดหมายเหตุเรื่องเปิดรถไฟสายตะวันออกและสายเหนือ และเสด็จพระราชดำเนินประพาสเมืองฉะเชิงเทรา. เจ้าจอมมารดาอ่อนรัชกาลที่ 5 พิมพ์ใน การบำเพญ็ กุศลหนา้ พระศพพระเจ้าพ่นี างเธอ พระองคเ์ จา้ อรประพนั ธร์ ำไพ ครบ 100 วัน วันท่ี 2 กนั ยายน พ.ศ. 2476. พระนคร: โรงพิมพ์พระจันทร์, 2476. เต็ม สมิตินันทน์. ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย. กรุงเทพฯ: สำนักงานหอพรรณไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ ป่าไม้และพนั ธพุ์ ชื กรมอุทยานแหง่ ชาติ สัตว์ปา่ และพนั ธ์ุพืช, 2557. ทิพากรวงศ์, เจ้าพระยา. พงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 4 เล่ม 1. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์คุรุสภา, 2541. ภูวเนตรนรินทรฤทธิ์, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวง, “โคลงนิราศฉะเชิงเทรา.” ใน นิราศทัพเวียงจันทน์. กรงุ เทพฯ: มติชน, 2544. มลู นิธสิ มเด็จพระเทพรัตนราชสดุ า. “จดหมายเหตุราชการท่ี 1” ใน วชริ ญาณ เล่ม 2. มกราคม ถงึ มนี าคม ร.ศ. 124. กรงุ เทพฯ: มูลนธิ สิ มเด็จพระเทพรัตนราชสุดา, 2555. ราชบณั ฑิตยสถาน. กฎหมายตราสามดวง ฉบับราชบัณฑติ ยสถาน เล่ม 1. กรุงเทพฯ: ราชบัณฑิตยสถาน, 2550. เลิศลักษณา บุญเจรญิ . ฉะเชิงเทรา: เมอื งแห่งอนาคต. กรงุ เทพฯ: ดาวฤกษ์, 2539. ศิริวรรณ ศิลาพัชรนันท์ และคณะ. วัดเซนต์ปอล อัตลักษณ์และกระบวนการอนุรักษ์. กรุงเทพฯ: คณะ สถาปตั ยกรรมศาสตร์ จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย, 2559. สำนักงานจังหวัดฉะเชิงเทรา ฝ่ายบริหารภูมิภาค. บูรพาคารบูรณานุสรณ์ : จากศาลากลางมณฑล ปราจีนส่สู ำนกั งานทรพั ย์สินส่วนพระมหากษัตรยิ ์ จงั หวัดฉะเชงิ เทรา. ฉะเชงิ เทรา: สำนักงาน จงั หวัดฉะเชงิ เทรา, 2550. สำนกั ศลิ ปากรที่ 5 ปราจนี บุรี กรมศลิ ปากร กระทรวงวฒั นธรรม. ข้อมลู โบราณสถานขนึ้ ทะเบยี นใน เขตพนื้ ทเ่ี มืองฉะเชิงเทรา จงั หวดั ฉะเชิงเทรา (ม.ป.ท., ม.ป.ป.), ไมป่ รากฏเลขหน้า. สนุ ทร คยั นนั ท์. ฉะเชิงเทราในประวัติศาสตร์. กรงุ เทพฯ: ศรีเมอื งการพมิ พ,์ 2534. Santanee Phasuk and P. Stott. Royal Siamese maps: war and trade in nineteenth century Thailand. Bangkok: River Books, 2004. 55





27



28



35



36



39



40



41



42



45



46



47



48

เมืองเก่าฉะเชิงเทรา ภาคผนวก ผ-1

โครงการกำหนดขอบเขตพื้นท่ีเมอื งเก่า ผ-2