Δ. 3.3. Η τέχνη του Αιγαίου της Εποχής του Χαλκού-Μυκηναϊκός

Πρότυπο Γυμνάσιο Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης Μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης. Μια περιδιάβαση στην τέχνη από την Προϊστορία μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο Τόνια Καφετζάκη (επιμέλεια κειμένων) - Χριστίνα Παπαδάκη (εικαστική επιμέλεια) 3.3. Μυκηναϊκή Τέχνη

• Μυκηναϊκός είναι ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα κατά την ύστερη εποχή του Χαλκού (1600-1100 π.Χ.) • Οφείλει το όνομά του στις Μυκήνες, το σπουδαιότερο κέντρο του και πρώτη πόλη του μυκηναϊκού κόσμου που ανασκάφτηκε από τον Ερρίκο Σλήμαν το 1876

Περίοδοι του Μυκηναϊκού πολιτισμού Α΄ 1600-1450 π.Χ: Η περίοδος των βασιλικών τάφων Οι Μυκηναίοι είναι ήδη ισχυροί και πλούσιοι, με εμπορικές σχέσεις με πολλά μέρη της Μεσογείου Β΄ 1400-1200 π.Χ.: Η ανακτορική περίοδος Σ’ αυτήν την εποχή ανήκουν τα λαμπρά ανάκτορα (Μυκηνών, Πύλου, Τίρυνθας) και οι ισχυρές (κυκλώπειες) οχυρώσεις Γύρω στο 1200: Το τέλος Οφείλεται ίσως σε συνδυασμό λόγων:  εσωτερικές έριδες, πόλεμοι ανάμεσα στα μυκηναϊκά κράτη  επιθέσεις των λεγόμενων «λαών της θάλασσας» στην Αίγυπτο ► αναστάτωση στην ανατολική Μεσόγειο ► πλήγμα στο μυκηναϊκό εμπόριο  κάθοδος νέων ελληνικών φύλων, των Δωριέων (γύρω στο 1100 π.Χ.)

Οικονομία  Βάση: η γεωργία και η κτηνοτροφία.  Παράλληλα δημιουργούνται, με κέντρο τα ανάκτορα, βιοτεχνικοί κλάδοι  Ανάπτυξη εμπορίου και ναυτιλίας  Από τα μέσα του 15ου αι., που κατέλαβαν την Κνωσό, οι Μυκηναίοι είναι πρώτη δύναμη, δεσπόζουν σε όλη τη Μεσόγειο. Η εξάπλωσή τους δεν γινόταν πάντα με ειρηνικό τρόπο.

Κοινωνία • Κάθε μυκηναϊκό κέντρο έχει δικό του ηγεμόνα.  Άναξ (Βασιλιάς): Κατοικεί με την οικογένειά του στα ανάκτορα  Αυλικοί (ανώτεροι αξιωματούχοι)  Ιερατείο  Δήμοι (ο λαός, οι κάτοικοι της κάθε περιοχής, οργανωμένοι σε χωριά γύρω από το ανάκτορο. Ήταν γεωργοί, κτηνοτρόφοι, τεχνίτες.  Δούλοι

Τα ανάκτορα • Στην κορυφή της οχυρωμένης Ακρόπολης • Κέντρα πολιτικά, διοικητικά, οικονομικά, καλλιτεχνικά, θρησκευτικά

Γραφή  Γραμμική Β΄  είναι συλλαβογραφική (κάθε σύμβολο αποδίδει μια συλλαβή)  αποτελεί πρώιμη μορφή ελληνικής γλώσσας

Θρησκεία  Κυρίαρχη θεότητα η «Κυρία Πότνια» (=σεβάσμια)  Πολλοί θεοί, οι ίδιοι που λατρεύουν και οι κατοπινοί Έλληνες  Δεν χτίζονται ναοί, η λατρεία θεών γίνεται σε μικρά ιερά

 Αρχιτεκτονική Οι θολωτοί τάφοι  Μεγάλα κτίσματα από πέτρα, με κυκλικό σχήμα και θολωτή στέγη  Στους τάφους οδηγούσαν διάδρομοι με χτισμένες και τις δύο πλευρές τους  Μετά την ταφή ο θολωτός τάφος και ο διάδρομος σκεπαζόταν με χώμα ώστε να δημιουργείται ένας τεχνητός λόφος

Αριστερά: Θησαυρός του Ατρέα, Μυκήνες, περ. 1300 π.Χ. Δεξιά: Κάτοψη και τρεις τομές του Θησαυρού του Ατρέα

 Αρχιτεκτονική Οι κυκλώπειες οχυρώσεις  Γιγάντια τείχη οχύρωναν τις ακροπόλεις πάνω στις οποίες κτίζονταν τα ανάκτορα  Ήταν χτισμένα με μεγάλους ογκόλιθους, με μεγάλο πάχος

Η πύλη των λεόντων, Μυκήνες

 Αρχιτεκτονική Τα ανάκτορα  Πιο περιορισμένα από τα μινωικά, με πιο απλό σχέδιο.  Βασικό στοιχείο το μέγαρο (=επίσημος χώρος, με το βασιλικό θρόνο και στο μέσον μεγάλη στρογγυλή εστία)  Πριν από αυτό προθάλαμος.  Το μέγαρο περιβάλλεται από διαδρόμους και μικρότερα δωμάτια  Σκάλες οδηγούν στον δεύτερο όροφο  Ιδιαίτερα διαμερίσματα για το βασιλιά, τη βασίλισσα και τα άλλα μέλη της βασιλικής οικογένειας  Λουτρά, αίθουσες συμποσίων, ξενώνες, αποθήκες, εργαστήρια

 Τέχνη Λίθινη επιτύμβια στήλη με ανάγλυφη παράσταση πολεμικής ή κυνηγετικής σκηνής με άρμα 16ος αι. π.Χ. Από τον περίβολο Α των Μυκηνών Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

 Μεταλλοτεχνία Χρυσά αντικείμενα από τις Μυκήνες Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Πολύχρυσες Μυκήνες Χρυσό διάδημα με πλούσιο ανάγλυφο διάκοσμο (Μυκήνες) Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Ασημένια περόνη με χρυσή κεφαλή σε μορφή γυναίκας που κρατά κλαδιά παπύρων, Μυκήνες (16ος αι. π.Χ.) Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Λαβές μυκηναϊκών ξιφών διακοσμημένων με επένδυση χρυσών ελασμάτων Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Λεπίδα μπρούτζινου εγχειριδίου (16ος αι. π.Χ.) Διακόσμηση από χρυσό ασήμι και σμάλτο ένθετα σε χαλκό Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Χρυσά ποτήρια με έκτυπες παραστάσεις σύλληψης ταύρων (15ος π.Χ. αι.) Από το Βαφειό της Λακωνίας Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Κυνηγός ακινητοποιεί ταύρο δένοντάς του με χοντρό σκοινί το πόδι του (λεπτομέρεια της προηγούμενης εικόνας)

Χρυσή έκρουστη προσωπίδα από τάφο στις Μυκήνες (1600-1500 π.Χ.) ύψος 0,26 μ. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

 Κεραμική • αγγεία από πηλό • διάφορα σχήματα • διακοσμημένα με φυτικά, ζωικά ή αφηρημένα μοτίβα ή και ανθρώπινες μορφές (εικονιστικός ρυθμός) Το αγγείο των πολεμιστών (1200 π.Χ.) από τις Μυκήνες, ύψος 41 εκ. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Ψευδόστομος αμφορέας (15ος αι. π.Χ.) ύψος 23 εκ. (από τη Θήβα), Αρχαιολογικό Μουσείο

Τρίωτος αμφορέας (15ος αι. π.Χ.) ύψος 51 εκ. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Κωνικό ρυτό (16ος αι. π.Χ.) ύψος 33 εκ. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Γυναίκα με βρέφος, 14ος αι. π.Χ. από τις Μυκήνες Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

6 γυναικεία ειδώλια,(14ος-13ος αι. π.Χ.) Άργος, Μυκήνες, ύψος 7-13 εκ. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Αγγείο σπονδών σε σχήμα υποδήματος, με σχηματικά φτερά (14ος αι. π.Χ.) Βούλα Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Κεφάλι θεάς ή σφίγγας με τονισμένα με χρώμα χαρακτηριστικά (13ος αι. π.Χ.) ασβεστόλιθος Μυκήνες Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

 Μικροτεχνία Κεφάλι πολεμιστή με κράνος (14ος-13ος αι. π.Χ. ) Μυκήνες ενισχυμένο με δόντια αγριόχοιρου ελεφαντόδοντο ύψος 8 εκ., Αθήνα Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Νεαρός θεός ανάμεσα σε δυο θεές (15ος αι. π.Χ.) Μυκήνες Ελεφαντόδοντο, ύψος 7,3 εκ. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

 Υαλουργία Αγγείο με πρόχυση και λαβή σε σχήμα κεφαλιού πάπιας (16ος αι.) Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

 Ζωγραφική Θέματα Σκοπός • Σκηνές από τη φύση • Διακόσμηση κυρίως των • Σκηνές από την αυλική ανακτόρων αλλά και ιερών και σπιτιών (και τα δάπεδα) και καθημερινή ζωή • Πόλεμος • Κυνήγι • Γεωμετρικά σχέδια Κυνήγι Κάπρου. Τίρυνθα

Ζωγραφική Γενικά χαρακτηριστικά • Επιρροή από μινωική τέχνη • Πομπές γυναικείων μορφών με ενδυμασία κατά το μινωικό πρότυπο ΟΜΩΣ (εδώ): ακαμψία, ιερατικός χαρακτήρας

Τεχνοτροπία/κανόνες  Ανδρικό σώμα με καστανοκόκκινο χρώμα  Γυναικείο σώμα με λευκό  Τα μάτια αποδίδονται μετωπικά  Φαρδιοί ώμοι, στενή μέση  Τα πόδια σε σταθερή βάση  Περίγραμμα επίπεδο, δισδιάστατες λεπτομέρειες  Όχι απόδοση του όγκου Σκηνή κυνηγιού Ανάκτορο Πύλου

Αριστερά: Γυναικεία μορφή με το χαρακτηριστικό κάλυμμα με λοφίο στο κεφάλι που φορούσαν οι πριγκίπισσες (13ος π.Χ. αι.) Από τις Μυκήνες Δεξιά: Γυναικείο κεφάλι από τοιχογραφία της Τίρυνθας (13ος π.Χ. αι.) Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

«Η Μυκηναία». Τοιχογραφία από την Ακρόπολη Μυκηνών (13ος αι. π.Χ.) Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Τοιχογραφία με οκτώσχημη ασπίδα κρεμασμένη στον τοίχο Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Μουσικός Ανάκτορο Πύλου Χώρα Μεσσηνίας, Αρχαιολογικό Μουσείο

Ιππείς Ανάκτορο Πύλου Χώρα Μεσσηνίας Αρχαιολογικό Μουσείο