Δ. 11.2. Η τέχνη του 19ου αι. Ρομαντισμός

Πρότυπο Γυμνάσιο Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης Μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης. Μια περιδιάβαση στην τέχνη από την Προϊστορία μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο Τόνια Καφετζάκη (επιμέλεια κειμένων) - Χριστίνα Παπαδάκη (εικαστική επιμέλεια) 11.2. Ρομαντισμός α΄ μισό 19ου αιώνα

Ορισμός, χρονικά όρια, εξάπλωση • Είναι το κίνημα που επικράτησε στις τέχνες (ζωγραφική, γλυπτική, μουσική, λογοτεχνία) από τις αρχές μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα • Κατασκεύασε μια νέα αντίληψη για τον καλλιτέχνη, θεωρώντας τον ένα χαρισματικό, ιδιοφυές υποκείμενο, ικανό να αποτελέσει την απόλυτη αρχή της τέχνης

Ιστορικό πλαίσιο Ο κόσμος την εποχή του Ρομαντισμού  Νέες συνθήκες στην κοινωνική, πολιτική και οικονομική ζωή  Θεαματικές εξελίξεις στον χώρο της επιστήμης και της τεχνολογίας  Βιομηχανική επανάσταση  Επαναστάσεις - εθνικοί και κοινωνικοί αγώνες  Μετακινήσεις ανθρώπων

Γενικά χαρακτηριστικά  Αποτελεί απάντηση και άρνηση του κλασικισμού  Εγκαταλείπει κλασικά πρότυπα  Στον θαυμασμό για τον Ραφαήλ απαντά με τον θαυμασμό για τον Μιχαήλ Άγγελο και τον Ρούμπενς  Θέτει στη θέση του σχεδίου το χρώμα της στάσης την κίνηση της ηρεμίας το πάθος της λογικής το συναίσθημα, τον αυθορμητισμό και την παρόρμηση  Προβάλλει την απαίτηση για απελευθέρωση της δημιουργικής φαντασίας και έκφρασης του ατομικού συναισθήματος, του ατομικισμού, του υποσυνείδητου

Γενικά χαρακτηριστικά  Στροφή προς το ονειρικό, φανταστικό, λυρικό, ποιητικό, εξωτικό  Δημιουργία σύγχρονων μύθων και  Έντονη κίνηση μορφών, αλλά και στοιχείων της φύσης ηρώων  Στροφή στο σήμερα  Δραματικές φωτοσκιάσεις  Νέα θέση του ανθρώπου στη φύση και την κοινωνία  Φυγή στον χώρο και όχι τον χρόνο  Πρωταγωνιστής το χρώμα:  Ο χώρος αυτός είναι μακρινός, πλούσια χρωματική ποικιλία, εξωτικός (Ανατολή, Αφρική), αλλά και αντιθετικά χρώματα (θερμά- σκηνικό της σύγχρονης λογοτεχνίας και ιστορίας ψυχρά), απλωμένα με  Αγάπη για το μυστηριώδες, το έντονες πινελιές εξιδανικευμένο εθνικό παρελθόν  Ελευθερία στην εκτέλεση  Θρησκευτική αναζήτηση  Στροφή στη φύση

Θέματα • Τοπιογραφία • Παραδόσεις και λαϊκοί μύθοι • Σύγχρονη ζωή • Εξωτικά θέματα • Αγώνες λαών για ελευθερία, αλλά και γενικότερα αγώνας του ανθρώπου εναντίον σε ό,τι τον καταπιέζει ή τον απειλεί • Κόσμος φαντασίας, ιστορίας

Διαφοροποιήσεις ανά χώρα • Παρουσιάζεται με διαφορετικό τρόπο στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Αγγλία • Γαλλία: σύνδεση με λογοτεχνικά θέματα, σύγχρονη ιστορία, κριτική κοινωνικής πραγματικότητας, κοινωνικούς αγώνες • Γερμανία: μυστικιστική και πανθεϊστική αντίληψη της φύσης και ένταξη του ανθρώπου σε αυτήν • Αγγλία: νέα ματιά στο τοπίο, το τοπίο αυτόνομη εκφραστική αξία

Οι δύο κοινοί πόλοι του Ρομαντισμού «Το pittoresque, δηλαδή το γραφικό, το αναπάντεχο, το εξωτικό, αλλά και το sublime, που δηλώνει το ύψιστο, το άπειρο και το έντονο και φοβερό μαζί, αποτελούν τις πιο χαρακτηριστικές εκφάνσεις του Ρομαντισμού» [Ιστορία της Τέχνης, Γ΄ τάξη Γενικού Λυκείου, ΟΕΔΒ, χ.χ, σ. 208]

Ο Ρομαντισμός στη Γαλλία

Theodore Gericault [Θεοντόρ Ζερικώ] (1791-1824)  δραματική δύναμη  βίαιη έκφραση  έντονη κίνηση  πλαστικότητα μορφών  αντιθέσεις φωτός-σκιάς  δυναμισμός χρώματος

 εικονίζεται ένα επεισόδιο της Th. Gericauld, Η Σχεδία της Μέδουσας σύγχρονης πραγματικότητας (1819)  είναι κοινοί άνθρωποι που Ελαιογραφία, 491x716 εκ. αγωνίζονται να επιβιώσουν Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου  η παράσταση ανοίγει με τους νεκρούς, ακολουθεί ο πατέρας με το νεκρό παιδί του στην αγκαλιά, στο μέσο αυτοί που αγωνίζονται να ανασηκωθούν, και πάνω δεξιά αυτοί που χειρονομούν με τα πανιά κάνοντας σήμα στο πλοίο  εκφράζεται η μετάβαση από τον θάνατο στην ελπίδα της ζωής  ψυχολογική ανάλυση  πυραμιδοειδής οργάνωση  αντιθέσεις φωτός σκιάς  σημαντικός ο ρόλος χρωμάτων

Η σχεδία της Μέδουσας (1818-19)

Th. Gericauld, Ο έφιππος Ουσάρος (1812), ελαιογραφία, 349x266 εκ. και Ο τραυματισμένος ιππέας (1814) ελαιογραφία, 349x266 εκ. Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου

Eugène Delacroix [Ευγένιος Ντελακρουά] (1798-1863)  το χρώμα πιο σημαντικό από το σχέδιο  η φαντασία πιο σημαντική από τη γνώση

 έμπνευση η επανάσταση του 1830  καινοτόμα τεχνική  κατάργηση του περιγράμματος, για να εκφραστεί η κίνηση  έντονες πινελιές χρώματος Delacroix, Η Ελευθερία οδηγεί τον λαό Ελαιογραφία, 260x 35 εκ. Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου

Delacroix Η σφαγή της Χίου (1824) Ελαιογραφία, 419x354 εκ. Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου

Delacroix Η Ελλάς στα ερείπια του Μεσολογγίου (1826) Ελαιογραφία, 208x147 εκ. Μπορντώ, Musée des Beaux Arts

Delacroix, Η μάχη του Γκιαούρη και του Χασάν (1827) 58x71 εκ. Σικάγο, Art Institute of Chicago

Delacroix, Έλληνας καβαλάρης αγωνιστής (1856) Λάδι σε καμβά, 657 x 816 εκ. Αθήνα, Εθνική Πινακοθήκη

Delacroix, (αριστερά) Κεφαλή γυναίκας (1823), Ελαιογραφία, 41x33εκ. Ορλεάνη, Μουσείο Καλών Τεχνών. (δεξιά) Ορφανό κορίτσι στα κοιμητήρια(1823) Ελαιογραφία, 65,5x54,5 εκ. Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου

Delacroix, Εβραϊκός γάμος στο Μαρόκο (1839) Λάδι σε καμβά, 105x140 εκ. Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου

Delacroix, Η είσοδος των Σταυροφόρων στην Κωνσταντινούπολη (1840), Ελαιογραφία, 410 x 498 εκ. Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου

Ο Ρομαντισμός στη Γερμανία η λατρεία της φύσης

Caspar David Friedrich [Κάσπαρ Φρίντριχ] (1774-1840)  ο πιο σημαντικός εκπρόσωπος του γερμανικού ρομαντισμού  τοπία γεμάτα συμβολισμό  λατρεία της φύσης  ιδέα του απείρου  λυρική διάθεση  μοναξιά  απαισιοδοξία  ο άνθρωπος έχει παραπληρωματικό ρόλο, εμφανίζεται με την πλάτη στον θεατή, βυθισμένος σε έκσταση ή εκμηδενισμένος από το τοπίο

Κ. Φρίντριχ, Μοναχός στην παραλία (1808-1809) Ελαιογραφία σε καμβά, 115x110 εκ. Βερολίνο, Alte Nationalgalery [Παλαιά Πινακοθήκη]

Κ. Φρίντριχ, Αββαείο στο δάσος με τις βελανιδιές (1810) Ελαιογραφία σε καμβά, 110x171εκ. Βερολίνο, Alte Nationalgalery [Παλαιά Πινακοθήκη]

Κ. Φρίντριχ Οδοιπόρος πάνω από τη θάλασσα της ομίχλης (1817) Ελαιογραφία σε καμβά 94,8x74,8 εκ. Αμβούργο, Αίθουσα Τέχνης Αμβούργου

Ο Ρομαντισμός στην Αγγλία το τοπίο ως στοιχείο της ανθρώπινης εμπειρίας

William Turner [Γουίλλιαμ Τέρνερ] (1775-1581)  ο κόσμος του είναι γεμάτος φως και κίνηση  εκτυφλωτικά χρώματα  φαντασμαγορίες  απόδοση του μεγαλείου της φύσης και των δυνάμεών της  δραματικότητα  πάθος  απόδοση της αδυναμίας του ανθρώπου μπροστά στη φύση  η φύση γίνεται σύμβολο των συναισθημάτων του ανθρώπου  «όλα είναι γίγνεσθαι»

W. Turner, Ψαράδες στη θάλασσα (1796) Λάδι σε καμβά, 93,3x123 εκ. Λονδίνο, Tate Gallery

W. Τurner, Το ναυάγιο του «Μινώταυρου» (1810) Ελαιογραφία, Λισαβόνα, Museum Calouste-Gulbenkian

W. Turner, Φωτιά στη θάλασσα (1835) Λάδι σε καμβά, 171,5Χ220,5 εκ. Λονδίνο, Tate Gallery

Γ. Turner, Ατμόπλοιο σε χιονοθύελλα (1842) Λάδι σε καμβά, 91x122 εκ. Λονδίνο, Τate Gallery

Παρατηρήστε: Γ. Turner, Ατμόπλοιο σε χιονοθύελλα (1842)  την απόδοση της ορμής του ανέμου, της σφοδρότητας των κυμάτων  το ενδιαφέρον για τη γενική εικόνα  την αδιαφορία για τις λεπτομέρειες, που χάνονται στους ίσκιους ή στο εκτυφλωτικό φως

W. Turner, Βροχή, ατμός και ταχύτητα (1844) Λάδι σε καμβά, 91x1,22 μ. Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη

W. Turner, Ανατολή με θαλάσσια τέρατα (1845) Λάδι σε καμβά, 91,4x121,9 εκ. Λονδίνο, Tate Britain

Παρατηρήστε:  τη διάλυση των μορφών στο φως  τα εκτυφλωτικά χρώματα W. Turner, Το κάστρο του Νόρχαμ, ανατολή (1845) Λάδι σε καμβά, 90,8x122 εκ. Λονδίνο, Τate Gallery

John Constable [Τζον Κόνσταμπλ] (1776-1837)  θερμά χρώματα  ηρεμία  απλότητα  ποιητικές εικόνες  σταθερότητα  βαρύ χρώμα

J. Constable, Η κοιλάδα Στάουρ και η εκκλησία του Ντέντχαμ (1814–1815), Βοστόνη, Μουσείο Καλών Τεχνών

J. Constable, Stratford Mill, (1820) Λάδι σε καμβά, 127x182,9 εκ. Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη

J. Constable The Vale of Dedham (1828) Λάδι σε καμβά 145x122 εκ. Εδιμβούργο Εθνική Πινακοθήκη της Σκοτίας

 Γλυπτική

François Rude [Φρανσουά Ριντ] (1784-1855) Παρατηρήστε:  τη δραματική απόδοση των εκφράσεων  τη σύσπαση των μυών  τις αντίθετες κατευθύνσεις των κινήσεων ακόμα και των βλεμμάτων  την έντονη κινητικότητα, ενέργεια και την ένταση της σύνθεσης H εκκίνηση των Εθελοντών το 1792, γνωστό ως \"Η Μασσαλιώτιδα» (1833- 1836). Από τα ανάγλυφα διακοσμητικά στοιχεία της αψίδας του Θριάμβου στο Παρίσι.

 Αρχιτεκτονική

Αρχιτεκτονική: Γενικά χαρακτηριστικά  Έμπνευση από το μεσαιωνικό παρελθόν  Δημιουργία ενός νεογοτθικού στιλ

Charles Barry, Palace of Westminster ή Το αγγλικό Κοινοβούλιο (1835)