Δ. 8.1. Πρώιμη και Ώριμη Αναγέννηση

Οι ζωγράφοι της βόρειας Ιταλίας αγάπη στο χρώμα Τζοβάννι Μπελίνι (1430-1516) Μαντόνες Τζορτζόνε (1475-1510) ανάδειξη τοπίου ως έκφραση της φύσης αλλά και του ανθρώπινου ψυχισμού Βετσέλιο Τιστιάνο (1485-1576) πορτρέτα αλληγορικές και ιστορικές συνθέσεις τεχνική του glacis(=λάμψη ως αποτέλεσμα τοποθέτηση απανωτών στρώσεων αραιωμένου χρώματος πάνω σε μία βάση χρώμα Πάολο Βερονέζε (1528-1588) πολυπρόσωπες σκηνές (πίνακες και τοιχογραφίες) λαμπροί χρωματικοί τόνοι πλούσιες διακοσμήσεις

Giovanni Bellini [Τζιοβάνι Μπελίνι], (1430-1516) Η Παναγία των Αγρών (1504) Λάδι σε καμβά μεταφερμένο σε ξύλο, 67×86 εκ. Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη

Giorgione [Τζορτζιόνε], (1475-1510)  απόκοσμο φως τον «πρωταγωνιστικό ρόλο του τοπίου· δεν είναι απλώς το σκηνικό του θέματος, είναι το ίδιο το θέμα του πίνακα Η καταιγίδα (1508) Λάδι πάνω σε μουσαμά 82x73 εκ. Βενετία Galleria dell’ Academia [Πινακοθήκη της Ακαδημίας]

Tiziano Heccellio [Τιτσιανός ] (1488/9-1576) Ο μεγαλύτερος Βενετσιάνος ζωγράφος του 16ου αιώνα Προσωπογραφία άντρα (1511) Λάδι σε μουσαμά, 81x66εκ. Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη

Tiziano, Η Αφροδίτη του Ουρμπίνο (1538) 119x165 εκ. Φλωρεντία, Πινακοθήκη Uffici

Παρατηρήστε:  τον ρόλο του χρώματος και του φωτός  την καινοτομία της τοποθέτησης της Παναγίας στην άκρη και την εξισορρόπηση της σκηνής με το κόκκινο λάβαρο αριστερά  πώς ο θεατής «μπαίνει» στη σκηνή, καθώς τη βλέπει από κάτω προς τα πάνω Tiziano, Παναγία με αγίους και μέλη της οικογένειας Πέζαρο (1519-1526). Λάδι σε μουσαμά 478x266 εκ. Εικόνα για την Αγία Τράπεζα Εκκλησία Santa Maria Dei Frari, Βενετία

Paolo Veroneze [Πάολο Βερονέζε] (1528-1588) Από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της σχολής της Βενετίας Η Παναγία ανάμεσα σε μία μάρτυρα και τον Άγιο Πέτρο (1560) Λάδι σε καμβά, 119x95 εκ. Βιτσέντσα, Μουσείο Civici

Παρατηρήστε:  τα λαμπρά χρώματα  τα διακοσμητικά στοιχεία  τα αρχιτεκτονήματα Veroneze, Γάμος στην Κανά (1562-63) Λάδι σε καμβά, 66×990 εκ. Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου

Veroneze, Δείπνο στο σπίτι του Λευί (1573) Λάδι σε καμβά, 555×1280 εκ. Βενετία, Galleria dell’ Academia [Πινακοθήκη της Ακαδημίας]

 Γλυπτική

Γλυπτική Γενικά χαρακτηριστικά  αναδεικνύεται σε ανεξάρτητη τέχνη  αποδεσμεύεται από την αρχιτεκτονική  επεξεργασία όγκων  πλούσιες πτυχώσεις  εκμετάλλευση φωτός-σκιάς

Lorenzo Guilberti [Λορέντζο Γκιλμπέρτι] (1378-1455) Πολυπρόσωπες αφηγηματικές σκηνές από τη Βίβλο «Πύλες του Παραδείσου» Καθεδρικός ναός Φλωρεντίας

Donatello [Ντονατέλο] (1386-1466) Παρατηρήστε:  πόσο στέρεα πατά στη γη (διαφορά από τα αιωρούμενα γλυπτά του Μεσαίωνα)  νεανική ορμή, θάρρος  ενεργητικότητα, εγρήγορση  πραγματικά χαρακτηριστικά ανθρώπινου σώματος Donatello, Άγιος Γεώργιος (1415-16) Φλωρεντία, Μουσείο Bargello

Donatello Το συμπόσιο του Ηρώδη (1423-27) ανάγλυφο από κολυμπήθρα Βαπτιστηρίου του καθεδρικού ναού της Σιένας επιχρυσωμένος ορείχαλκος Παρατηρήστε:  τη ζωντάνια σκηνής  την αναταραχή των προσώπων  είναι η στιγμή που η Σαλώμη ζητά το κεφάλι του Ιωάννη

 ρωμαλεότητα  πλούσιο συναίσθημα  ο πρώτος που επανέφερε το γυμνό σώμα Donatello Δαβίδ (1440) Φλωρεντία Μουσείο Bargello

 έκφραση ψυχικών καταστάσεων Donatello Μαρία Μαγδαληνή (1453-1455) ξύλο με ίχνη πολυχρωμίας ύψος 188 εκ. Φλωρεντία Museo dell‘ Opera del Duomo [Μουσείο Έργων Καθεδρικού ναού]

Andrea Veroccio [Αντρέα Βερόκκιο] (1435-1488)  περίτεχνα γλυπτά  έκφραση ψυχικών καταστάσεων Βερόκκιο Δαβίδ (1440-1450) ύψος 158 εκ. Φλωρεντία, Μουσείο Bargello

Michelangello  αποθέωση ανθρώπινου σώματος  επαναφορά της στάσης «κοντραπόστο»  τέλεια διάρθρωση κορμού  αδρή απόδοση μυώνων  εκμετάλλευση φωτός- σκιάς  απόδοση ψυχικής κατάστασης Δαβίδ (1504) μάρμαρο, ύψος με τη βάση 4,34 μ. Φλωρεντία, Ralazzo della Signoria

Παρατηρήστε:  πώς αποδίδεται η στιγμή που ο δούλος προσπαθεί να απαλλαγεί από τα δεσμά του  πώς αποδίδεται η αγωνιώδης αλλά και μάταια προσπάθεια να κρατηθεί όρθιος  πώς οι μύες του δείχνουν την κούραση και τη ζωή που τον εγκαταλείπει το σώμα Michelangello, Ο θνήσκων δούλος (1513)

Michelangello, Ο τάφος του Λαυρεντίου των Μεδίκων (1524-1534) Παρεκκλήσιο των Μεδίκων, ναός Αγίου Λαυρεντίου, Φλωρεντία

Μικελάντζελο, Πιετά (1499) Βασιλική Αγίου Πέτρου, Βατικανό

Η Αναγέννηση στις Κάτω Χώρες και τη Γερμανία

Η Αναγέννηση στις Κάτω Χώρες και τη Γερμανία Γενικά χαρακτηριστικά Θεματολογία  Μόνο στη ζωγραφική  Αγνοεί τα κλασικά πρότυπα  Θρησκευτικές σκηνές  Άλλη θεώρηση του κόσμου  Αλληγορίες  Άλλοι στόχοι, άλλα μέσα και μέθοδοι  Σε σύνδεση περισσότερο με ήθη και έθιμα παρά  Απεικόνιση οικείου με επιστήμη περιβάλλοντος (εσωτερικοί χώροι,  Λείπουν οι μαθηματικοί κανόνες, η επιστημονική δωμάτια) ανατομία, η μελέτη της ρωμαϊκής αρχαιότητας  Αγάπη για πραγματισμό, οπτικό ρεαλισμό, απόδοση όγκου, υφής πραγμάτων, φωτός  Νεκρές φύσεις και  Κυριαρχία του λυρισμού, του ονείρου, της μπουκέτα φαντασίωσης, του συναισθήματος, όχι λογική όπως οι ιταλοί  Τοπιογραφία  Χρήση λαδομπογιάς. Δεν στεγνώνει εύκολα, χρόνος να δουλευτεί το έργο

Jan van Eyk [Γιαν Βαν Άικ] (1390-1441) Jan van Eyk Το ζεύγος Αρνολφίνι (1434) Λάδι, 82,2x60 εκ. Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη

Παρατηρήστε:  την ακρίβεια στις λεπτομέρειες και την υφή των αντικειμένων- συμβόλων του συζυγικού βίου  δεν υπάρχει προοπτική  τον ρόλο του φωτός και των αντανακλάσεών του. Μπαίνει από το πλαϊνό παράθυρο, αγγίζει με τις αντανακλάσεις του τα πάντα, δημιουργώντας την αίσθηση του βάθους και αναδεικνύοντας όλες τις λεπτομέρειες  τα έντονα χρώματα Γ. Βαν Άικ, Το ζεύγος Αρνολφίνι

Παρατηρήστε:  τον παραβολικό καθρέφτη, όπου απεικονίζονται δύο πρόσωπα που δεν υπάρχουν στον πίνακα (το ένα είναι ο ζωγράφος), μάρτυρες του γάμου Jan van Eyk Το ζεύγος Αρνολφίνι (λεπτομέρειες)

Παρατηρήστε:  τα πλούσια χρώματα  την απόδοση των λεπτομερειών  την ειλικρίνεια στο ανθρώπινο γυμνό σώμα  εικόνα = καθρέφτισμα της φύσης Jan van Eyk, Η Αγία Τράπεζα της Γάνδης (1432) Λάδι πάνω σε ξύλο, 146,2x51,4 εκ. Καθεδρικός ναός του Αγίου Bavo, Γάνδη

Rogier van der Weyden [Ρόχιερ φαν ντερ Βάιντεν] (1399 ή 1400 – 1464)  Κορυφαίος Φλαμανδός ζωγράφος του 15ου αι.  Ζωγράφισε κυρίως θρησκευτικά θέματα και πορτρέτα Madonna Durán (1435-1438) Λάδι σε ξύλο βελανιδιάς, 100x52 εκ. Μαδρίτη, Μουσείο Prado

Rogier van der Weyden Η Αποκαθήλωση (περ. 1435) Λάδι σε ξύλο βελανιδιάς, Μαδρίτη, Μουσείο Prado

Παρατηρήστε:  τον χώρο που μοιάζει με θεατρική σκηνή, χωρίς βάθος  το ουδέτερο φόντο  το σώμα του Χριστού κέντρο του πίνακα Rogier van der Weyden, Αποκαθήλωση (1435)

Rogier van der Weyden Προσωπογραφία γυναικός (περί το 1460) Λάδι σε ξύλο, 34x25,5 εκ. Ουάσινγκτον, Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης

Hans Memling [Χάνς Μέμλινγκ] (1440-1494)  Γερμανός ζωγράφος που έζησε και εργάστηκε στη Φλάνδρα  Συνδέεται με την παράδοση της φλαμανδικής ζωγραφικής H. Memling Αυτοπροσωπογραφία (1480) Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη

H. Memling Ο μυστικός γάμος της Αγίας Αικτερίνης (Παναγία με το βρέφος, τις αγίες Αικατερίνη της Αλεξάνδρειας και Βαρβάρα) (1480) Λάδι σε ξύλο 67x72,1 εκ. Νέα Υόρκη Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης

H. Memling Προσωπογραφία ηλικιωμένης (1468-1470) Λάδι σε πάνελ, 25,6x17,7 εκ. Χιούστον, Μουσείο Καλών Τεχνών Χιούστον

Hugo van der Goes [Ούγκο Βαν ντερ Γκους] (;-1482) Παρατηρήστε:  τον ρεαλισμό της σκηνής  τις διαφορετικές αντιδράσεις / εκφράσεις των δώδεκα αποστόλων Η Κοίμηση της Θεοτόκου (1480) Λάδι πάνω σε ξύλο, 146x121,1 εκ. Μπρυζ, Δημοτικό Μουσείο Καλών Τεχνών

Hieronymus Bosch [Ιερώνυμος Μπος] (1450-1516)  φαντασιώσεις Τρίπτυχο Ο κήπος των ηδονών (1500) αλληγορικές Λάδι σε ξύλο βελανιδιάς, 220x195 εκ. (κλειστό) και  τρομαχτικές 220x389 εκ. (ανοιχτό), Μαδρίτη, Μουσείο Prado απεικονίσεις των δυνάμεων του Κακού  εικόνες των φόβων του μεσαιωνικού ανθρώπου  μορφές αλλόκοτες, τερατώδεις  μαγική ατμόσφαιρα  πλήθος συμβόλων  πλήθος φανταστικών τύπων  πρόδρομος του σουρεαλισμού του 20ού αι.  ακρίβεια σχεδίου  πλούτος χρωμάτων

Hieronymus Bosch, Ο κήπος των ηδονών

Παρατηρήστε:  την ασχήμια των προσώπων που περιβάλλουν τον Χριστό, σύμβολα των ελαττωμάτων, της κακίας, των παθών  τον κλειστοφοβικό, αδιέξοδο χώρο  τον εγκλωβισμό του Χριστού  έντονο μήνυμα: η ματαιότητα της θυσίας Του για τον άνθρωπο Hieronymus Bosch, Η μεταφορά του σταυρού (1495-1500) Γάνδη, Μουσείο Καλών Τεχνών

 ηθικολογική πρόθεση  πλήθος συμβόλων  κριτική στην καθολική εκκλησία Hieronymus Bosch Το πλοίο των τρελών (1490-1500) Λάδι σε πάνελ, 32x56 εκ. Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου

Γερμανία

Albert Dürer [Άλμπρεχτ Ντύρερ] (1471-1528)  είναι ο εισηγητής και κορυφαίος εκπρόσωπος της Αναγέννησης στη Γερμανία  ζωγράφος και χαράκτης  επηρεάζεται από την ιταλική αναγέννηση, αλλά και την παράδοση της γοτθικής τέχνης  επιστημονικά ενδιαφέροντα  παρατήρηση της φύσης  μελέτη ανθρώπινου σώματος  προικισμένος με τη φαντασία και Αυτοπροσωπογραφία (1500) το συναίσθημα μεγάλου καλλιτέχνη Λάδι σε πάνελ, 67,1x489 εκ. Μόναχο Alte Pinacothek [Παλαιά Πινακοθήκη]

Albert Dürer Αυτοπροσωπογραφία (1498) Λάδι σε καμβά, 52x41εκ. Μαδρίτη, Μουσείο Prado

Παρατηρήστε:  την ένταση και τη δύναμη της σκηνής  τη μετατροπή των φοβερών οραμάτων σε εικόνες  τον εξανθρωπισμό του Αρχάγγελου. Πέρα από κάθε εξιδανίκευση, είναι άνθρωπος σε στιγμή υπεράνθρωπης προσπάθειας Πίσω από αυτά θα βρούμε τη δυσαρέσκεια του καλλιτέχνη για την κατάσταση στην Εκκλησία και τους φόβους του κοινού του ότι ίσως είχε φτάσει η ώρα της εκπλήρωσης των προφητειών Albert Dürer, Η μάχη του Αρχάγγελου Μιχαήλ με τον δράκοντα (1498) Από τις ξυλογραφίες της Αποκάλυψης του Ιωάννη

Παρατηρήστε:  την περίπλοκη διάταξη των μορφών  τις φωτοσκιάσεις Albert Dürer Οι τέσσερις ιππότες της Αποκάλυψης (1498)

Παρατηρήστε:  τη ρεαλιστική απεικόνιση της φύσης  την απόδοση του ανθρώπινου σώματος: ενώ ο Αδάμ θυμίζει τα αρχαία αγάλματα (ιδανικές αναλογίες, στάση «κοντραπόστο»), η Εύα είναι πιο ρεαλιστικά αποδοσμένη (μοιάζει με μια σύγχρονη του ζωγράφου Γερμανίδα, που ίσως να ήταν το μοντέλο του) Albert Dürer, Αδάμ και Εύα (1504) Χαλκογραφία 24,8x19,2 εκ.

Albert Dürer, Η λατρεία των Μάγων (1504) Λάδι σε πάνελ, 99x113.5 εκ. Φλωρεντία, Πινακοθήκη Uffici

Albert Dürer, Μελαγχολία (1514) και Ιππότης, Θάνατος και Διάβολος (1514)

Matthias Grunewald [Ματίας Γκρούνεβαλντ] (1470/75-1528)  θρησκευτικοί οι στόχοι του  σταυρώσεις  τραγική μοίρα  ξεπεσμός του ανθρώπου  φιγούρες άσχημες  πόνος, απελπισία  προοιωνίζονται τον γερμανικό εξπρεσιονισμό του 20ού αι. Ο εμπαιγμός του Ιησού, (1503) Μόναχο, Alte Pinakothek [Παλαιά Πινακοθήκη]

Matthias Grunewald Πρώτο τμήμα του «Ρετάμπλ του Ίζενχαϊμ» (1512-1516) Κολμάρ (Αλσατία), Μουσείο Unterlinden

Matthias Grunewald, Η Σταύρωση (1515) Λάδι σε ξύλο, 269x307 εκ. Κολμάρ (Αλσατία), Μουσείο Unterlinden