พระไตรปิฎก

หลักธรรมทางพระพุทธศาสนา พระไตรปิ ฎกและพุทธศาสนาสุภาษติ

ความเป็นมาของพระไตรปิฎก พระสาวก ๔ รูป ผมู้ สี ว่ นเก่ียวขอ้ งกบั ประวตั ิความเป็นมาแห่ง พระไตรปิฎก คอื ๑. พระอานนท์ เป็นโอรสของเจา้ ชายสกุ โกทนศากยะ ผเู้ ป็นพระอนชุ าของพระเจา้ สทุ โธทนะพระ พทุ ธบิดา ทา่ นออกบวชแลว้ ไดเ้ ป็นผทู้ ่ีสงฆเ์ ลอื กใหท้ าหนา้ ท่ีเป็นพทุ ธอปุ ฐาก คือ ผรู้ บั ใชใ้ กลช้ ิด พระพทุ ธเจา้ พระอานนทท์ รงจาพระพทุ ธวจนะไดม้ าก ท่านจงึ มสี ว่ นสาคญั ในการรวบรวมคาส่งั สอน ของพระพทุ ธเจา้ แลว้ จัดเป็ นหมวดหมู่ตา่ งๆ สบื มาจนทกุ วนั นี้

๒. พระอุบาลี เคยเป็นพนกั งานรกั ษาภษู ามาลาอย่ใู นราชสานกั แห่งกรุงกบลิ พสั ดุ์ ท่านออกบวช พรอ้ มกบั พระอานนทแ์ ละราชกมุ ารอ่นื ๆ โดยไดร้ บั เลอื กจากเจา้ ชายเหลา่ นนั้ ใหอ้ บุ าลีบวชก่อน พวก ตนจะไดก้ ราบไหวอ้ บุ าลีตามพรรษาอายเุ ป็นการแกท้ ิฐิมานะตงั้ แตเ่ รม่ิ แรกในการออกบวช ท่านมี ความสนใจกาหนดจดจาทางพระวนิ ัยเป็ นพเิ ศษ จนแมพ้ ระพทุ ธเจา้ กท็ รงสรรเสรญิ ทา่ นดว้ ย ทา่ น จงึ ไดร้ บั มอบหมายใหเ้ ป็นผู้ตอบคาถามเกยี่ วกับวนิ ัยปิ ฎก จงึ นบั ว่าท่านเป็นผมู้ ีสว่ นเก่ียวขอ้ ง โดยตรงในการชว่ ยรวบรวมขอ้ พระวินยั ตา่ งๆ ใหเ้ ป็นหมวดหมเู่ ป็นหลกั ฐานมาจนทกุ วนั นี้

๓. พระโสณกุฏกิ ณั ณะ ไมไ่ ดเ้ ก่ียวขอ้ งโดยตรงกบั พระไตรปิฎก แตป่ ระวตั ิของท่านมีสว่ นเป็น หลกั ฐานในการทอ่ งจาพระไตรปิฎก เรอ่ื งของท่านมปี รากฎในพระสตุ ตนั ตปิฎกความว่า เดมิ ท่านเป็น อบุ าสกคอยรบั ใชพ้ ระมหากจั จานเถระ แลว้ บรรพชาเป็นสามเณรอยู่ ๓ ปี จงึ ได้ อปุ สมบทเป็นภิกษุ ตอ่ มา ทา่ นไดเ้ ดนิ ทางไปเฝา้ พระผมู้ ีพระภาค ณ เชตวนาราม พระพุทธเจ้า ตรัสเชญิ ใหพ้ ระโสณะกล่าวธรรม ซง่ึ ทา่ นไดก้ ลา่ วสูตรถงึ ๑๖ สตู ร อนั ปรากฏในอัฏฐก วคั คจ์ นจบ เม่อื จบแลว้ พระพทุ ธเจา้ ทรงอนุโมทนาสรรเสริญความทรงจา และ ทว่ งทานองในการกล่าว เร่ืองนีเ้ ป็ นตวั อย่างอันดใี นเร่ืองความเป็ นมาแหง่ พระไตรปิ ฎก ว่าไดม้ กี ารท่องจากนั ตงั้ แต่ ครงั้ พระพทุ ธเจา้ ยงั ทรงมพี ระชนมอ์ ยู่

๔. พระมหากัสสป เป็นผบู้ วชเม่อื อายสุ งู แมท้ า่ นไมใ่ ครส่ ่งั สอนใคร แตก่ ็ส่งั สอนคนในทาง ปฏิบตั ิ คือทาตวั เป็นแบบอยา่ ง เม่อื พระศาสดาปรนิ ิพพานแลว้ ทา่ นไดเ้ ป็ นหวั หน้าชกั ชวน พระสงฆใ์ หท้ าสงั คายนาคอื ร้อยกรอง หรือจดั ระเบยี บพระวนิ ัย นับวา่ ท่านเป็ นผมู้ ี สว่ นสาคญั ยงิ่ ในการทาใหเ้ กดิ พระไตรปิ ฎก นอกจากพระไตรปิฎกจะเกิดขนึ้ จากความ ปรารถนาของพระเถระ ๔ รูปนีแ้ ลว้ พระพทุ ธเจา้ ยงั ไดเ้ คยแนะใหร้ วบรวมธรรมภาษิตของ พระองคแ์ ละทาสงั คายนา เพ่อื ไมใ่ หเ้ กิดความแตกกนั เหมอื นอย่างสาวกของนิครนถนาฏ บตุ ร ท่ีแตกกนั หลงั จากผเู้ ป็นอาจารยเ์ จา้ ลทั ธิสาคญั คนหน่งึ สิน้ ชีพ พระพทุ ธสภุ าษิตท่ี แนะนารวบรวมพทุ ธวจนะรอ้ ยกรองจดั ระเบียบหมวดหมนู่ ี้ ถือไดว้ า่ เป็นเร่มิ ตน้ แหง่ การ แนะนา เพ่อื ใหเ้ กิดพระไตรปิฎกดงั ท่ีเป็นอย่ทู กุ วนั นี้

พระไตรปิ ฎก หรอื ท่ีเรยี กในภาษาบาลวี า่ ปิ ฎกติ หรอื เตปิ ฎก นนั้ กลา่ ว ตามรูปศพั ทแ์ ปลวา่ ๓ คมั ภรี ์ หรอื ตารา ๓ ชดุ เม่อื แยกเป็นคาๆ เป็น พระ + ไตร + ปิฎก คาวา่ พระ เป็นคาแสดงความเคารพ หรอื ยกย่อง ไตรแปลว่า ๓ ปิฎกแปลได้ ๒ อย่าง คือ แปลว่า คมั ภรี ์ หรือตาราอยา่ งหนง่ึ แปลวา่ กระจาด หรือตะกร้าอีกอยา่ งหนง่ึ ท่ีแปลวา่ กระจาด หรอื ตะกรา้ หมายความวา่ เหมอื น ภาชนะ ท่ีรวบรวมคาส่ังสอนของ พระพุทธเจ้าไวเ้ ป็นหมวดหมู่ ไมก่ ระจดั กระจาย

พระไตรปิฎกแบง่ โดยย่อ คือ : ๑. พระวนิ ยั ปิฎก วา่ ดว้ ยศลี ของภิกษุและ ภิกษุณี ๒. พระสตุ ตนั ตปิฎก วา่ ดว้ ยพระธรรม เทศนาท่วั ๆ ไป ๓. พระอภิธรรมปิฎก วา่ ดว้ ยธรรมะท่ี เป็นสาระสาคญั โดยเฉพาะคาวา่ พระอภิธรรมปิฎก ถา้ เขียนตามพนื้ ฐานภาษาบาลจี ะเขียนวา่ พระอภธิ ัมมปิ ฎก แตโ่ ดยท่คี นไทยนิยมเขียนคาวา่ ธรรม พนื้ ฐานภาษาสนั สกฤต จงึ เขียนเป็น พระอภธิ รรมปิ ฎก