มลพิษทางอากาศ

ศูนย์วทิ ยาศาสตรเ์ พอ่ื การศึกษาพษิ ณโุ ลก

มลพษิ ทางอากาศ มลพิษทางอากาศ หมายถึงภาวะอากาศท่ีมีสารเจือปนอยู่ในปริมาณท่ีสูงกว่าระดับปกติ ทาใหเ้ กิดอนั ตรายแก่มนุษย์ สตั ว์ พืช หรือทรพั ยส์ ินต่าง ๆ เม่ือสะสมเป็ นเวลานานพอ ส่วน สารเจือปน หมายถึง สารมลพิษอันประกอบไปด้วย ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ (Carbon Monoxide) กา๊ ซซลั เฟอรไ์ ดออกไซด(์ Sulfur Dioxide) กา๊ ซออกไซดข์ องไนโตรเจน(Oxide of Nitrogen) กา๊ ซโอโซน(Ozone) สารประกอบไฮโดรคารบ์ อน(Hydrogen compound) สารตะกวั่ (Lead) ฝุ่นละอองขนาดเล็กกวา่ 10 ไมครอน(PM10) และฝุ่นละอองขนาดเล็กกวา่ 2.5 ไมครอน(PM2.5)

แหล่งกำเนิดมลพษิ ทำงอำกำศ สาหรบั แหล่งกาเนิดของมลพษิ ทางอากาศ แบ่งออกไดเ้ ป็ น 3 แหลง่ คือ 1.แหลง่ กาเนิดจากฝี มือของมนุษย์ 2. แหล่งกาเนิดจากธรรมชาติ 3. แหล่งกาเนิดอื่นๆ

1.แหลง่ กาเนิดจากฝี มือของมนุษย์ 1.1 แหลง่ กาเนิดท่ีเคลอ่ื นทีไ่ ด้ ยานพาหนะที่ใชเ้ ครื่องยนต์ ไม่ว่าจะเป็ นเครื่องยนตเ์ บนซิน หรือ ดีเซล โดย รถยนตเ์ ป็ นแหล่งก่อปัญหาอากาศเสียมากท่ีสุด สารพิษสาคัญไดแ้ ก่ กา๊ ซคารบ์ อนมอนอกไซด์ ไฮโดรคารบ์ อน อ อ ก ไ ซ ด์ขอ ง ไ น โ ต ร เ จ น แ ล ะ ข อ ง ก า ม ะ ถัน ส า ร ก ลุ่ ม ไฮโดรคารบ์ อนน้ัน ประมาณ 55 % ออกมาจากทอ่ ไอเสีย 25 % ออกมาจากหอ้ งเพลา ขอ้ เหวี่ยง และอีก 20 % เกิดจากการ ระเหยในคารบ์ ูเรเตอร์ และถงั เช้ ือเพลิง ออกไซดข์ องไนโตรเจน คือ ไนตริกออกไซด์ (NO) ไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2) และไน ตรสั ออกไซด์ (N2O) เกือบท้งั หมดออกมาจากท่อไอเสีย ซ่ึงพิษ ตอ่ มนุษยโ์ ดยตรง

1.แหลง่ กาเนิดจากฝี มือของมนุษย์ 1.2 แหลง่ กาเนิดที่ไม่สามารถเคลอ่ื นที่ได้ • โรงงานอุตสาหกรรม ไดแ้ ก่ เขม่าควนั ฝ่ ุนละอองขนาดเล็ก กา๊ ชไฮโดเจน ซัลไฟดห์ รือก๊าซไข่เน่า กรดซัลฟูริกหรือกรดกามะถนั ไดแ้ ก่ การแปรรูป อาหาร การกลนั ่ น้ามนั การหลอมโลหะ โรงงานผลิตสารอนินทรีย์ • โรงงานผลิตกระแสไฟฟ้ า ไดแ้ ก่ กา๊ ซไนโตรเจนไดออกไซด์ • การใชเ้ ช้ ือเพลิงภายในบา้ น เป็ นสิ่งทมี่ นุษยต์ อ้ งใชใ้ นการประกอบกิจวตั ร ประจาวนั เป็ นประจา ซ่ึงมีการเผาไหมเ้ ช้ ือเพลิงเพ่ือนาพลงั งานความรอ้ นไป ใชป้ ระโยชนต์ า่ งๆ • การเผาขยะมูลฝอย ก่อใหเ้ กิดมลพิษต่างๆ ไดแ้ ก่ คารบ์ อนไดออกไซด์ และสารกลมุ่ ไฮโดรคารบ์ อน

2. แหลง่ กาเนิดจากธรรมชาติ ธรรมชาติเป็ นผสู้ รา้ งเป็ นแหล่งกาเนิดท่ีก่อใหเ้ กิดสารมลพิษทางธรรมชาติ โดยไม่ไดเ้ กิดจากการกระทาของมนุษยแ์ ต่ อยา่ งใด • ภูเขาไฟ เป็ นแหล่งที่ก่อใหเ้ กิดมลพิษทางธรรมชาติ มักจะปล่อยสารพิษ ไดแ้ ก่ ควนั หรือ แก๊ซต่างๆ เช่น SO2,H2S,CH4ฯลฯ • ไฟไหมป้ ่ า เกิดข้ ึนเองตามธรรมชาติและฝีมือของมนุษย์ โดยเฉพาะในฤดูรอ้ นท่ีอากาศแหง้ และ มีอุณหภูมิสูง สารมลพิษท่ีเกิดจากการเผาไหมป้ ่ า ไดแ้ ก่ ฝุ่นควนั ฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM2.5 และ PM10 และก๊าซพิษต่างๆ เช่น CO,HC • การเน่าเปื่ อยและการหมกั สารอินทรียห์ รือสารอนินทรียท์ าปฏิกริยาเคมีทาใหเ้ กิดสารมลพิษข้ ึนสู่บรรยากาศ ไดแ้ ก่ แอมโมเนีย • การฟ้ ุงกระจายของดิน เมล็ดพชื และเกสรตน้ ไม้ โดยมลพิษจะอยใู่ นรปู อนุภาคของแข็ง เช่น ฝ่นละออง เปลือกของ เมล็ดพืช หรือการฟ้ ุงกระจายของน้าทะเลทาใหเ้ กิดมลพิษในรปู ของอนุภาคของเหลวปลอ่ ยสบู่ รรยากาศ

3. แหลง่ กาเนิดอ่ืนๆ โดยเกิดจากการรวมตวั ทางปฏิกิริยาเคมีจากแหล่งต่างๆ ท่ีไม่ได้ เกิดจากการกระทาของมนุษย์ หรือธรรมชาติโดยตรง เช่น ปฏิกิริยาโฟโตเคมิคอล (Photochemical reaction) เป็ น ปรากฏการณ์มลพิษทางอากาศ ที่เกิดข้ ึนในขณะที่อากาศ มี ป ริ ม า ณ ไ น โ ต ร เ จ น ไ ด อ อ ก ไ ซ ด์ แ ล ะ ส า ร ป ร ะ ก อ บ ไฮโดรคารบ์ อน ในปริมาณท่ีสูง ร่วมกับมีแสงแดดจา้ โดยก๊าซ ไนโตรเจนไดออกไซด์ เม่ือถูกแสงแดดกระตนุ้ จะเกิดการแตกตวั เป็ น ออกซิเจนอะตอมเด่ียว ซ่ึงจะกลายเป็ นกา๊ ซพิษในที่สุด หรือ Smog (หมอกควันมาจากการผสมคาว่า smoke + fog เขา้ ดว้ ยกนั )

ฝ่ นุ พษิ PM 2.5 THE BUSENESS PLAN คาวา่ PM ยอ่ มาจาก Particulate Matters เป็ นคาเรียกคา่ มาตรฐานของฝุ่นละอองขนาดเล็กที่เป็ น อนั ตรายต่อสุขภาพซึ่งมอี ยดู่ ว้ ยกนั 2 ชนิด ไดแ้ ก่ PM 10 และ PM 2.5 ส่วนตวั เลข 2.5 น้ันมาจากหน่วย 2.5 ไมครอนหรือไมโครเมตรนัน่ เอง พดู ง่ายๆ คือ ฝุ่นละออง PM2.5 เป็ นอนุภาคขนาดเล็กที่มีเสน้ ผ่านศนู ยก์ ลางเฉล่ียนอ้ ยกวา่ 2.5 ไมโครเมตร แขวนลอยอยใู่ นอากาศรวมกบั ไอน้า ควนั และกา๊ ซต่างๆ ไมส่ ามารถมองเห็นไดด้ ว้ ยตาเปล่าถึงจะเป็ น เพียงฝุ่นละอองขนาดจวิ๋ แต่เม่ือมาแผ่อยรู่ วมกนั จะกินพ้ นื ท่ีในอากาศมหาศาล ลอ่ งลอยอยใู่ นช้นั บรรยากาศปริมาณ สงู เกิดเป็ นหมอกควนั อยา่ งท่ีเราเห็นกนั ฝุ่นละออง PM2.5 ถือเป็ นมลพิษต่อสุขภาพของมนุษยต์ ามที่องคก์ ารอนามยั โลกใหค้ วามสาคญั และ ออกมาแจง้ เตือนใหท้ ราบ เพราะเป็ นฝุ่นท่ีมขี นาดเล็กมาก เสน้ ผมที่วา่ มขี นาดเล็กแลว้ เจา้ PM2.5 ยงั เล็กกวา่ เสน้ ผมถึง 20 เท่า ทาใหเ้ ล็ดลอดผ่านขนจมกู เขา้ สปู่ อด และหลอดเลือดไดง้ ่าย สง่ ผลเสียต่อร่างกายในระยะยาว

ฝ่ นุ ละอองมาจากไหน? สาเหตุของการเกิดฝุ่นละอองมีหลายปัจจัย เช่น โรงผลิตไฟฟ้ า ควนั ท่อไอเสียจาก รถยนต์ การเผาไมท้ าลายป่ า เผาขยะ รวมถึงควนั บุหรด่ี ว้ ย ซ่ึงปกติแลว้ กิจกรรมต่างๆ ที่คนเรา ทาทุกวนั ก็ส่งผลใหเ้ กิดฝุ่นละอองใหม่ๆ เพ่ิมข้ ึนอย่แู ลว้ แต่แหล่งตน้ ตอสาคญั ของ PM2.5 ใน บรรยากาศ คือ การเผาไหมเ้ ช้ ือเพลิงธรรมชาติท่ีไมส่ มบรู ณ์ และฝุ่นจากการกอ่ สรา้ ง ตวั เมืองที่มตี ึกสงู รายลอ้ มเหมอื น “ กรุงเทพ ” จะมีลกั ษณะคลา้ ยๆ แอ่งกระทะ เกิด การสะสมของเจา้ ฝุ่นรา้ ยไดง้ ่าย ซ่ึงปกติฝุ่นเหล่าน้ ีจะลอยข้ ึนไปในอากาศ ถูกลมพดั ฟ้ ุงกระจาย ไป แต่ถา้ วนั ไหนที่อากาศนิ่ง ไม่ค่อยมีลมพดั ฝุ่นละอองจะไม่ฟ้ ุงกระจาย ส่งผลใหร้ ะดบั ความ เขม้ ของฝุ่นในพ้ ืนที่น้ันๆ สงู มากข้ ึนจนกลายเป็ นระดบั ที่อนั ตรายต่อสุขภาพ และเจา้ ฝุ่น รา้ ยมกั วนเวยี นอยมู่ ากในช่วงกลางคนื แต่จะค่อยๆ จางหายไปเม่อื พระอาทิตยข์ ้ ึนส่องสวา่ งในยามเชา้

มีผลกระทบตอ่ รา่ งกายอยา่ งไร? ฝุ่นละออง PM 2.5 เป็ นเจา้ ฝุ่นรา้ ยที่มองไมเ่ ห็นดว้ ยตาเปล่า ไมม่ ีกล่ิน ขนาดเล็กจ๋ิวมาก สามารถผ่านเขา้ ไปใน ร่างกายเราลึกไดถ้ ึงถุงลมปอด บางส่วนสามารถเล็ดรอดผ่านผนังถุงลมเขา้ เสน้ เลือดฝอยล่องลอยอยใู่ นกระแสเลือด และกระจายตวั แทรกซึมไปทวั่ ร่างกายของเราได้ ความน่ากลวั ของเจา้ ฝุ่นรา้ ยน้ ี คือ กระตุน้ ใหเ้ กิดสารอนุมูลอิสระ ลดระบบแอนต้ ีออกซิแดนท์ รบกวนสมดุล ต่างๆ ของร่างกาย และกระตุน้ ยีนท่ีเก่ียวขอ้ งกบั การหลงั่ สารอกั เสบ ซ่ึงมีอนั ตรายต่อเน้ ือเย่ือในร่างกายของเรามาก แลว้ ส่งผลกระทบต่างๆ ตามมา ดงั น้ ี • กระตุน้ ใหค้ นที่มีโรคระบบทางเดินหายใจเร้ ือรงั เกิดอาการกาเริบ เช่น โรคจมูกอกั เสบภมู ิแพ้ โรค หอบหดื และโรคถุงลมโป่ งพอง • กระตุน้ ใหค้ นที่มีโรคระบบหวั ใจและหลอดเลือดเร้ ือรงั เกิดอาการกาเริบ โดยเฉพาะโรคกลา้ มเน้ ือหวั ใจ ขาดเลือด • สาหรบั ผลระยะยาวจะทาใหก้ ารทางานของปอดถดถอย อาจเกิดโรคถุงลมโป่ งพองไดแ้ มจ้ ะไม่สบู บุหร่ี ก็ตาม และเพ่ิมโอกาสทาใหเ้ กิดมะเร็งปอดไดด้ ว้ ย

ขอ้ แนะนาและวิธีป้ องกนั ตนเองจากฝ่ นุ พษิ PM 2.5 1. ลดการใชย้ านพาหนะส่วนตวั สง่ เสรมิ การใชร้ ะบบขนส่งสาธารณะ 2. หลีกเลี่ยงการเผาไหมใ้ นท่ีโล่งแจง้ เผาพ้ นื ที่เพอ่ื เตรียมการทาเกษตรกรรม เผาขยะ หรอื วสั ดุเหลือใช้ 3. ควบคุมกระบวนการกอ่ สรา้ งใหม้ ีฝุ่นน้อยท่ีสุด 4. ออกกาลงั กายในท่ีรม่ ฝุ่นนอ้ ยๆ และไม่ควรใส่หนา้ กากอนามยั เวลาออกกาลงั กาย 5. รบั ประทานอาหารเสรมิ อาหารท่ีมีวติ ามินซี และวติ ามินอีสงู เชน่ ถวั่ ปลา(มีโอเมกา้ 3 มาก) 6. ใส่หน้ากากอนามยั ทุกคร้งั ที่จาเป็ นตอ้ งออกขา้ งนอกบา้ น หรือท่ีโล่งแจง้ ใหใ้ ส่หน้ากากพิเศษชนิดท่ี เรยี กวา่ “เอ็นเกา้ สิบหา้ ”โดยเฉพาะผปู้ ่ วยท่ีเป็ นโรคระบบการหายใจหรือโรคหวั ใจเร้ ือรงั สาหรบั คนทวั่ ไป อย่างน้อยใหใ้ ส่ “หน้ากากอนามยั ” โดยตอ้ งใส่ใหถ้ ูกตอ้ งวิธี คือ หนั ดา้ นที่เป็ นสีเขียวและเป็ นมันออก ดา้ นนอก ใหส้ ่วนท่ีมีแผ่นเสรมิ ความแข็งแรงและช่วยการเขา้ รปู อย่ดู า้ นบนของจมูกสงั เกตรอยพบั ของผา้ ดา้ นหน้าตอ้ งพบั ลง หากใส่ผิดรอยพบั จะกกั เก็บฝุ่นละอองในรอยพบั ทาใหห้ ายใจลาบาก

ประเภทของหนา้ กากอนามยั และการเลือกใชใ้ หเ้ หมาะสม 1. หนา้ กากอนามยั ชนิด N95 เป็ นหนา้ กากอนามยั ท่ีไดร้ บั ความนิยมสงู สุดในขณะน้ ีเป็ นหน้ากากท่ีไดม้ าตรฐานและไดร้ บั การยอมรบั ว่าสามารถป้ องกนั เช้ ือโรคได้ ดีท่ีสุด เพราะป้ องกนั ไดท้ ้งั ฝุ่นละอองและเช้ ือโรคท่ีมีขนาดเล็กถึง 0.3 ไมครอน เหมาะสาหรบั ป้ องกนั มลพิษ ฝุ่นละอองขนาดเล็ก อยา่ ง PM2.5 ควนั พษิ ไอเสียรถยนต์ และไอระเหยของสารเคมีตา่ งๆ 2. หนา้ กากอนามยั แบบเยอื่ กระดาษ3ช้นั หรือที่เรียกว่าหน้ากากอนามยั ทางการแพทย์ เป็ นแบบท่ีคนส่วนใหญ่คุน้ เคย หาซ้ ือไดง้ ่ายตามรา้ นสะดวกซ้ ือและรา้ นขายยาทวั่ ไป เน้นการป้ องกนั การแพร่กระจายเช้ ือโรคจากการไอหรือจามจากเช้ ือแบคทีเรีย หรือเช้ ือราได้ แต่หากเป็ นเช้ ือไวรสั ซ่ึงมีอนุภาคเล็ก ระดบั ไมครอน อาจไมส่ ามารถป้ องกนั ได้ จึงไม่เพียงพอหากตอ้ งการป้ องกนั ฝุ่นพิษ PM2.5 และควรใชค้ ร้งั เดียวแลว้ ท้ ิง ไม่แนะนาให้ ใชซ้ ้า 3. หนา้ กากอนามยั แบบผา้ ฝ้ าย ระดบั ความป้ องกนั ไม่แตกต่างจากหน้ากากอนามยั แบบเย่ือกระดาษ เนน้ การป้ องกนั การกระจายของน้ามกู หรือน้าลายจากการไอ จาม สามารถป้ องกนั ฝุ่นละอองท่ีมีขนาดใหญ่กว่า 3 ไมครอนข้ ึนไป จึงไม่เหมาะกับการป้ องกนั ฝุ่นละออง PM2.5 แต่มีขอ้ ดี คือ ประหยดั สามารถนาไปซกั กบั น้ายาฆา่ เช้ อื โรคแลว้ นาลบั มาใชใ้ หมไ่ ด้

THANK YOU อา้ งองิ : http://www.mnre.go.th/om/th/news/detail/31459 http://www.holismedicare.com/content/4712/มลพิษทาง อากาศ-air-pollution