หน้าปกรู้เท่าทันสังคมสูงวัย

รู้เท่าทัน สังคมสูงวัย ศูนย์สุขภาพทุกช่วงวัย WELLNESS CENTER สาขาวิชาวิทยาศาสตร์สุขภาพ มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร

1. รู้ทัน วนั วาน ก้าวย่างสู่สังคมสูงวัยระดบั สดุ ยอด การเข้าสู่สังคมผ้สู ูงอายขุ องประเทศไทย (Aging society in Thailand) นยิ ามสังคมสงู วยั ผลกระทบของสังคมสูงวัย ผูส้ งู อายใุ นบริบทชุมชนอีสาน ก้าวย่าง……สสู่ งั คมผู้สูงอายุของประเทศไทย (Aging society in Thailand) ผู้สูงอายุของประเทศไทย ใน พ.ศ. 2560 มีจำนวนทง้ั สิน้ 11,312,447 คน เป็นชาย จำนวน 5,083,681 คน (ร้อยละ 44.94) และหญงิ 6,228,766 คน (55.06) โดยจำแนกตาม กลุ่มชว่ งวัย โดยสว่ นใหญเ่ ปน็ กลุ่มวัยตน้ (60 - 69 ปี) ร้อยละ 57.4 กลุ่มวยั กลาง (70 - 79 ปี) ร้อยละ 29 และกลุม่ วัยปลาย (80 ปขี น้ึ ไป) รอ้ ยละ 13.6 (สำนักงานสถติ แิ หง่ ชาติ, 2560) รอบรู้ เท่าทัน สงั คมสูงวัย อยอู่ ยา่ งไร สองวยั ขา้ มรุ่น ให้มสี ุข 1 1

รอบรู้ เทา่ ทนั สังคมสงู วัย อยอู่ ยา่ งไร สองวยั ขา้ มร่นุ ให้มสี ขุ 2 2

1.1 นิยามสังคมสงู วยั ผู้สูงอายุคือใคร……. ประเทศไทย ได้นิยามคำวา่ “ผสู้ งู อายุ” ไวใ้ น พระราชบญั ญัตผิ สู้ ูงอายุ พ.ศ. 2546 วา่ หมายถงึ “ผ้ทู ีม่ อี ายุ 60 ปขี นึ้ ไป” องคก์ ารสหประชาชาติ (United Nations :UN) ได้ให้นิยาม ผูส้ ูงอายุ (Older person) หมายถงึ ประชากรท้งั เพศชายและหญงิ ทมี่ ีอายุมากกว่า 60ปีขึน้ ไป และได้แบง่ ระดบั การเขา้ สสู่ ังคม ผู้สงู อายุ เป็น 3 ระดบั คอื ระดบั การกา้ วเข้าสสู่ ังคมผสู้ ูงอายุ (Ageing society หรอื Aging society) ระดับ สังคมผู้สงู อายโุ ดยสมบรู ณ์ (Aged society) และระดบั Super - aged society โดยใหน้ ิยามของระดบั ตา่ ง ๆ ซึง่ ทง้ั ประเทศไทย และรวมทง้ั ประเทศตา่ ง ๆ ทว่ั โลก ใชค้ วามหมายเดียวกันในนิยามของทกุ ระดบั ของ สังคมผ้สู งู อายุ ดังน้ี 1) การก้าวเขา้ สสู่ งั คมผ้สู ูงอายุ (Ageing society หรือ Aging society) คอื การมี ประชากรอายุ 60 ปีขน้ึ ไปรวมทงั้ เพศชาย และเพศหญิงมากกว่ารอ้ ยละ 10 ของ ประชากรทงั้ ประเทศ หรอื มปี ระชากรอายตุ งั้ แต่ 65 ปี เกนิ รอ้ ยละ 7 ของประชากร ทงั้ ประเทศ 2) สงั คมผสู้ ูงอายุโดยสมบรู ณ์ (Aged society) คอื เม่อื ประชากรอายุ 60 ปีขน้ึ ไป เพิ่มข้ึนเป็นร้อยละ 20 หรือ ประชากรอายุ 65 ปี เพิ่มเป็นร้อยละ 14 ของ ประชากรโดยรวมทงั้ หมดของทงั้ ประเทศ 3) สังคมผ้สู ูงอายุอย่างเต็มท่ี (Super - aged society) คือ สังคมที่มีประชากร อายุ 65 ปีขน้ึ ไปมากกว่ารอ้ ยละ 20 ของประชากรทงั้ ประเทศอย่างไรก็ตาม ทุก ประเทศทวั ่ โลกมกี ารก้าวเขา้ สู่สงั คมผู้สูงอายุในช่วงเวลาแตกต่างกนั ตามความ เจรญิ มงั ่ คงั ่ ซ่งึ มผี ลตอ่ สุขภาพและการมอี ายุยนื ของประชาชน (ผสู้ ูงอายุ (Older person), ออนไลน์) เกิดอะไรข้นึ ในสงั คมสูงวยั การเข้าสู่สงั คมสงู อายกุ ระทบต่อการพฒั นาประเทศและการเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกจิ ของประเทศ ไทยในระยะยาว ท้งั ประเดน็ งบประมาณ เศรษฐกจิ และคณุ ภาพชวี ติ ของประชาชนโดยรวม รอบรู้ เทา่ ทัน สังคมสูงวัย อยอู่ ยา่ งไร สองวยั ขา้ มร่นุ ใหม้ ีสขุ 3 3

“สังคมผูส้ ูงอายุ” จำนวนผสู้ งู อายเุ พ่มิ สงู ขึ้น ความตอ้ งการพงึ่ พาเพม่ิ สงู ตามการดูแลผสู้ งู อายุ ระยะยาว ผลกระทบต่อผ้ดู ูแล ลูกหลานพงึ เตรียมพร้อม รบั มอื การรับมือกบั สภาวะต่าง ๆ ทเี่ กิดขึน้ จากการ ดูแลผสู้ งู อายุ รอบรู้ เท่าทนั สงั คมสงู วัย อยอู่ ย่างไร สองวยั ข้ามรุ่น ให้มีสุข 4 4

สงู วยั ในอีสาน ❖ วัฒนธรรมอสี าน ผสู้ งู อายจุ ะไดร้ บั การดูแลจากครอบครัว และบตุ รหลาน ❖ มีประเพณีที่สืบสาน เสริมสร้างความกตัญญู รักและเคารพ ผสู้ ูงอายุ ❖ ผ้สู งู อายุ ยดึ ฮตี สบิ สองคองสบิ ส่ี ในการดำเนนิ ชวี ติ และถา่ ยทอดรุ่นสรู่ ุ่น ❖ ฮีตสบิ สอง คอื การมีบญุ ประเพณีในแต่ละเดอื น ครอบครวั มีกจิ กรรมรว่ มกัน สรา้ งความรักใคร่สนิทสนม ดแู ลกันและกัน ❖ คองสบิ ส่ี เปน็ หลักปฏบิ ตั ใิ นการดำเนินชีวติ ในครอบครัวและสงั คม ❖ ชุมชนอีสาน มีวัฒนธรรมเสรมิ สร้างความสขุ ในครอบครัว เช่น การกนิ ข้าวฮว่ ม พา ตักบาตรร่วมกัน การเลา่ นทิ าน เปน็ ต้น รอบรู้ เท่าทัน สังคมสูงวัย อยอู่ ยา่ งไร สองวัยขา้ มรนุ่ ให้มสี ุข 5 5

2. คุณตา คุณยาย ทีฉ่ ันรัก สงั คมไทยในปัจจบุ นั มีการเปลยี่ นแปลงจากครอบครวั ขนาดใหญ่ ท่มี ีสมาชกิ อยู่กนั 3 รนุ่ หรอื มากกวา่ กลายมาเป็นครอบครัวท่มี ขี นาดเลก็ ลง เฉลย่ี เพียง 3 คนตอ่ ครวั เรือน โดย พบวา่ ผสู้ ูงอายุอาศัยอยกู่ บั หลานเพม่ิ ขน้ึ หรอื เรยี กว่า “ครอบครวั ข้ามร่นุ ” (Skipped Generation) เนอื่ งจาก พอ่ แม่ ต้องออกไปทำงานนอกบ้าน หรือขายแรงงานในต่างถนิ่ “ครอบครัวข้ามร่นุ ” หมายถึง ลกั ษณะครอบครัวทม่ี ีสมาชกิ เปน็ คนร่นุ ปู่-ย่า ตา-ยาย และขา้ มไป เปน็ คนรนุ่ หลาน โดยไม่มีสมาชิกที่ เป็นรนุ่ พ่อ แม่ ทม่ี าของภาพ: https://curadio.chula.ac.th/Program-Detail.php?id=9279 ผลกระทบ “ครอบครัวข้ามรุ่น” ❖ ผสู้ ูงอายุมีบทบาทต้องทำงานหารายไดเ้ พม่ิ เพื่อดแู ลลูกหลาน ทง้ั ทร่ี า่ งกายมี ความเสือ่ มตามวัย ❖ บทบาทอบรมเลี้ยงดลู กู หลาน ❖ การเปล่ียนแปลงในวัยสูงอายุ การเปล่ยี นแปลงทางสงั คมและเทคโนโลยี ทำให้ ผ้สู งู อายุและลกู หลานขาดความเข้าใจ เกดิ ปัญหาช่องว่างระหวา่ งวัย รอบรู้ เทา่ ทนั สงั คมสูงวัย อยอู่ ยา่ งไร สองวยั ขา้ มรุน่ ให้มีสุข 6 6