ต.ส.ร. ยอดออ้ ย 47 ยอดออ้ ยเป็นส่วนยอดของต้นออ้ ย หลงั จากตัดต้นออ้ ยไปสง่ โรงงานผลิตน้ำตาล ก็จะตดั ยอดท้งิ คณุ สมบัตขิ องยอดอ้อย เป็นวัสดุเหลือใช้จากไร่อ้อย ได้แก่ ส่วนยอด รวมทั้งใบบริเวณยอดหรือปลายล้าต้นสามารถนํามาท ำเป็น อาหารสัตว์ดว้ ยการหมัก ยอดอ้อยหมัก เป็นกรรมวธิ ีเกบ็ ยอดอ้อยสดไว้ใชน้ อกฤดูกาลผลิต ในการหมักเติมวัตถดุ ิบ เชน่ กากน้ำตาล ยเู รียหรือราํ เพือ่ เพม่ิ คุณค่าทางอาหารและเร่ง กระบวนการหมัก ยอดอ้อยสดและหมกั มคี วามน่า กินสูงกวา่ ยอดอ้อยอบแหง้ การใช้เลี้ยงสัตว์และข้อจํากัด - ใช้เป็นแหล่งอาหารหยาบ ได้ทั้งในรูปสด หมัก หรืออบแห้ง โดยเฉพาะในช่วงฤดแู ล้ง และควรใชร้ ว่ มกบั อาหารข้น หรอื วัตถดุ บิ อาหารสตั ว์ อื่น ๆ เช่น ใบพืชตระกูลถั่ว ใบมันสำปะหลัง เพราะยอดอ้อยมีคุณค่าทาง อาหารตำ่ - ยอดอ้อยมักมีอยู่ในไรแ่ บบกระจัดกระจาย ในบางพื้นที่อาจมีปัญหา ในการเก็บรวบรวมมาใช้ - ในกรณีที่มีการเลี้ยงโค-กระบือ อยู่ใกล้ ๆ พื้นที่ปลูกอ้อย ควรนํา วัสดุเหลือนี้มาใช้ประโยชน์เป็นอาหารสัตว์และเก็บถนอมไว้ใช้ในกรณีมีมากเหลือเฟือ ในช่วงขาดแคลนอาหาร หยาบ - กรณีใช้กับสัตว์ที่ให้ผลผลิตสูง ควรเสริมอาหารข้นที่ปรับระดับ พลังงานและโปรตีนสูงข้ึน เพือ่ การใชป้ ระโยชนอ์ ย่างมปี ระสทิ ธภิ าพ เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวิชานวัตกรรมการเกษตร2 รหัสวชิ า ง21262 นายอดศิ กั ดิ์ พวงบานเยน็
ต.ส.ร. 48 ตน้ ถัว่ ลสิ ง ต้นถั่วลิสงเป็นส่วนลำต้นและใบ หลังเก็บเกี่ยวฝักแล้วยังมีสีเขียวอยู่เล็กน้อย ใช้เป็นอาหารสัตว์ จะให้สารอาหารโปรตีน หรือไถกลบปลอ่ ยให้ย่อยสลายกลายเปน็ ปยุ๋ พชื สด ทใี่ หธ้ าตไุ นโตรเจน การใช้เลยี้ งสัตว์และข้อจํากัด - ใช้เป็นอาหารหยาบทั้งในรูปสดตากแห้งหรือหมักร่วมกับกากน้ำตาลหรือยูเรีย แต่ใช้ในรูปสด จะไดป้ ระโยชนม์ ากกวา่ และควรใช้รว่ มกับอาหารหยาบคุณภาพต่ำ เชน่ ฟางข้าว เพ่อื เพ่ิมการใชป้ ระโยชน์ - ต้นถว่ั ลิสงหลังจากเก็บเมล็ดแลว้ ถา้ ปล่อยใหแ้ หง้ เกนิ ไป ใบจะร่วงเหลือส่วนของลำต้น ซง่ึ สตั วก์ นิ ไดน้ ้อย ขอ้ แนะนาํ การใช้ ในแหลง่ ท่ปี ลูกถ้าเศษเหลอื ของต้นถ่ัวลิสงมีมากควรเก็บถนอมไวใ้ ช้ โดยการตากแหง้ และรวบรวมไว้ เปลือกสับปะรด เปลือกสับปะรดเป็นผลพลอยได้จาก โรงงานผลิตสับปะรดกระป๋อง ประกอบด้วย ส่วนของเปลือกแกนกลางเศษเนื้อ และจุก รวมทั้งผลที่คัดทิ้ง จากไร่และพ่อค้ารายย่อย การใชเ้ ล้ยี งสตั ว์ - ใชไ้ ด้ดใี นสัตวเ์ คี้ยวเออ้ื ง เชน่ โคนม โคเน้อื แพะ แกะ - ใช้เป็นอาหารหยาบในรูปของเปลอื กสับปะรดแห้ง และหมกั - ใชผ้ สมอาหารขน้ ในรปู ของเปลือกสบั ปะรดแห้ง ข้อแนะนาํ การใช้ - เปลอื กสบั ปะรดใหม่ ๆ โคไมช่ อบกนิ ควรกองท้ิงไว้ 3-5 วัน โคจะกินได้มากขน้ึ - ควรระวังเร่ืองอจุ จาระเหลว เพราะเปลอื กมีน้ำมาก เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวิชานวัตกรรมการเกษตร2 รหสั วชิ า ง21262 นายอดิศักดิ์ พวงบานเยน็
ต.ส.ร. เปลอื กและต้นขา้ วโพดฝกั อ่อน 49 ข้าวโพดฝักอ่อน คือ ข้าวโพดฝักเล็กที่อยู่ในระยะก่อนผสมเกสร สามารถเก็บฝักอ่อนได้จากข้าวโพดพันธ์ุ ต่าง ๆ เปลือกและต้นของข้าวโพดฝักอ่อน เป็นผลพลอยได้จากการผลิตข้าวโพดฝักอ่อน ประกอบด้วย ส่วนของ เปลือกและไหม สว่ นของลำตน้ และยอดออ่ น ซ่งึ ถอนจากตน้ กอ่ นเกบ็ ฝกั ข้าวโพด นอกจากจะได้ฝักอ่อนที่ใชบ้ ริโภคแล้ว ข้าวโพดฝักอ่อนยังให้ผลพลอยได้ เช่น ต้นและใบ ๔,๘๐๐ กิโลกรมั ต่อไร่ เปลือกและไหม ๘๙๐ กิโลกรัมต่อไร่ รวมทั้งช่อดอกตัวผู้อีก ๕๐๐ กิโลกรัมต่อไร่ ซึ่งผลพลอยได้เหล่าน้ี สามารถใช้เลี้ยงสัตว์ โดยเฉพาะโคเนื้อได้เป็นเพราะส่วนต่าง ๆ ของต้นข้าวโพดฝักอ่อนมีคุณค่าทางอาหารสูง โดยเฉพาะโปรตนี ทเี่ ป็นประโยชน์ ต้ังแต่ ๖.๔-๑๓.๘ เปอรเ์ ซ็นต์ และมีเย่อื ใยสงู ถึง ๒๘-๓๐ เปอรเ์ ซน็ ต์ ซ่ึงชว่ ยให้โค เจริญเติบโตได้ดีกว่าการกินหญ้าหรือฟางข้าว จึงทำให้เกษตรกรผู้เลี้ยงโค นิยมนําผลพลอยได้จากข้าวโพด ฝักออ่ น เหลา่ นีม้ าใช้เลีย้ งโคทดแทนหญ้ากนั มากขึน้ ทำใหเ้ กษตรกรผ้ปู ลูกข้าวโพดฝักอ่อนสามารถขายผลพลอยได้ เหล่าน้เี ป็นรายได้เสริมอกี ทางหน่งึ ปัจจุบันมีเกษตรกรจำนวนมากหันมาปลูกข้าวโพดฝักอ่อนควบคู่ไปกับการเลี้ยงโค โดยมีรายได้จากการ ขายฝักข้าวโพดและขายน้ำนมโคหรือตัวโค โดยที่ไม่ต้องปลูกหญ้า แต่ กิจกรรมการปลูกข้าวโพดฝักอ่อนและการเล้ียงโค ตา่ งกต็ ้องใช้แรงงาน มากเปน็ พเิ ศษ ดงั น้ันเกษตรกรควรรวมกลมุ่ กนั ผลิตข้าวโพดฝักอ่อน การใช้เลยี้ งสัตว์และขอ้ จาํ กัด - ใชใ้ นรูปของอาหารหยาบ ใช้มากในโคนม โคขุน - ใชใ้ นรปู ของพชื สด ใชแ้ ทนหญ้า หรอื สลับกับหญา้ - ทำเปน็ พชื หมกั เก็บไว้ใชไ้ ด้นาน - ในส่วนของยอดขา้ วโพดมีโปรตนี สูง โคชอบกนิ มาก แตม่ ีจำนวนนอ้ ย - การใชเ้ ปน็ อาหารโคนมขณะกําลงั ใหน้ มควรใหอ้ าหารขน้ อยา่ งเพยี งพอ เพ่ือใหไ้ ด้ผลผลติ เพิม่ ขนึ้ - ควรนั่นเป็นชิ้นเล็ก ๆ เพื่อใช้เลี้ยงสัตว์ หากให้กินตั้งแต่แรกจะเลือกกินเฉพาะใบ แล้วเหลือต้นทิ้งเป็น จำนวนมาก เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวิชานวัตกรรมการเกษตร2 รหสั วชิ า ง21262 นายอดศิ ักดิ์ พวงบานเย็น
ต.ส.ร. 2. ปุ๋ยชีวภาพ 50 ปุ๋ยชีวภาพ มีการเรียกชื่อแตกต่างกันออกไป เช่น น้ำสกัดชีวภาพ เป้ยน้ำชีวภาพ นําหมักพืช และ ปุ๋ยชีวภาพแห้งหรือปุ๋ยหมักชีวภาพ ส่วนความหมายของปุ๋ยแต่ละชื่อเรียกจะคล้ายคลึงกัน มีส่วนที่แตกต่าง คือ วิธกี ารทำและสภาพปุ๋ยที่ผลติ ออกมา ความหมายของปุ๋ยแต่ละช่ือมดี งั นี้ ปุ๋ยนำ้ ชีวภาพ เปน็ ปุ๋ยน้ำทไ่ี ดจ้ ากการยอ่ ยสลายเศษวัสดุเหลือใชจ้ ากสว่ นตา่ ง ๆ ของพืช หรือสัตว์โดยผ่าน กระบวนการหมัก ในสภาพที่ไม่มีออกซิเจน มีจุลินทรีย์ทำหน้าที่ย่อยสลาย เศษซากพืชและซากสัตว์เหล่านั้นให้ กลายเปน็ สารละลายจลุ นิ ทรียท์ ี่พบในป๋ยุ นำ้ ชวี ภาพมีทัง้ ทีต่ อ้ งการออกซิเจนและไม่ต้องการออกซเิ จน เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวชิ านวัตกรรมการเกษตร2 รหัสวชิ า ง21262 นายอดิศักด์ิ พวงบานเย็น
ต.ส.ร. วิธีการทำปุ๋ย 51 สว่ นผสมประกอบด้วย - ผลไม้ หรอื ผกั 3 ส่วน - กากน้ำตาล หรอื นำ้ ตาลทรายแดง 1 สว่ น - หวั เชื้อจลุ นิ ทรยี ์ 1 สว่ น - น้ำสะอาด 10 สว่ น วิธที ำ 1. ใส่ผลไมล้ งในภาชนะทบึ แสงมฝี าปิด 2. ละลายน้ำและกากนำ้ ตาล หรอื นำ้ ตาลทรายแดงใหเ้ ขา้ กัน และเติมลงในภาชนะใสผ่ ลไม้ท่ีเตรยี มไว้ คลกุ เคลา้ ให้เขา้ กนั 3. เติมหวั เชอ้ื จุลนิ ทรยี ์ คนใหท้ ั่ว 4. ปิดฝาใหส้ นทิ เก็บให้มิดชิดในที่รม่ 5. ทิ้งไว้ 3 เดอื น และเปิดใชง้ าน เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวชิ านวตั กรรมการเกษตร2 รหสั วชิ า ง21262 นายอดศิ ักดิ์ พวงบานเยน็
ต.ส.ร. สดั ส่วนการใช้ 52 1/500 : สำหรบั ไมท้ ีม่ ีใบบาง 1/200 : สำหรบั ไม้ท่มี ใี บหนา หรอื ไมผ้ ล 1/200 : ปรบั ปรุงบำรงุ ดิน 1/100 : ไลแ่ มลงวัน 1/10 + เกลือ : ฆ่าหญา้ แบบเขม้ ขน้ : ราดชกั โครงหรอื พน้ื หอ้ งน้ำ เพอ่ื ดบั กลน่ิ และยอ่ ยสลายสง่ิ ปฏิกูล ปุ๋ยชีวภาพแห้งหรือปุ๋ยหมักชีวภาพแห้ง คือปุ๋ยอินทรีย์ที่ได้จากการหมักวัสดุอินทรีย์ โดยใช้หัวเชื้อ ปุ๋ยชีวภาพทีม่ ีจุลินทรียเ์ ป็นจำนวนมากช่วยย่อยสลาย การหมักต้องมีการเพิ่มอาหาร ให้จุลินทรีย์โดยใช้รําละเอยี ด และกากนำ้ ตาล เพ่อื ให้กระบวนการหมักเกดิ ไดร้ วดเร็ว ใช้เวลาในการหมักประมาณ ๓-๗ วนั เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวชิ านวตั กรรมการเกษตร2 รหัสวชิ า ง21262 นายอดศิ กั ด์ิ พวงบานเย็น
ต.ส.ร. วิธีการทำปยุ๋ 53 สว่ นผสมประกอบดว้ ย - อินทรียว์ ตั ถุ เชน่ ใบไม้ หญ้า ฟาง 4 สว่ น - มลู สัตว์หรือปยุ๋ คอก 1 สว่ น - รำ (ถา้ มี) - น้ำสะอาด + ปุ๋ยน้ำ วธิ ีทำ 1. คลกุ เคลา้ อินทรียวัตถุกับมูลสตั ว์ หรอื ปยุ๋ คอก 2. โรยรำและปุ๋ยน้ำผสมนำ้ 1/200 คลุกเคลา้ ให้เขา้ กัน แค่พอชน้ื ไม่ตอ้ งแฉะ 3. ปดิ คุมทง้ิ ไว้ 3 สัปดาห์ 4. กลับกองปยุ๋ ทำ 3 คร้งั 5. นำเข้าพกั ไวใ้ นทีร่ ่ม เพ่ือคลายความร้อน เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวชิ านวตั กรรมการเกษตร2 รหสั วชิ า ง21262 นายอดิศักดิ์ พวงบานเยน็
ต.ส.ร. หนว่ ยที่ 5 54 การเกษตรและนวตั กรรม ๑. เทคโนโลยีการปลกู พืชโดยไม่ใชด้ ิน 2. เกษตรกรรมในเมือง 3. การจัดการฟารม์ อัจฉริยะ 1. เทคโนโลยกี ารปลกู พืชโดยไมใ่ ชด้ ิน ระบบการปลูกพืชไรด้ นิ หมายถึง การปลูกพืชลงในวสั ดุต่าง ๆ ที่ปลูกที่ไม่มีดินเป็นองคป์ ระกอบ และพืช สามารถเจรญิ เติบโตบนวัสดุปลูก หรอื การปลูกพืชในสารละลายธาตุอาหารโดยตรงจากการได้รับธาตุอาหารต่าง ๆ ที่มีการผสมกับน้ำ (Hydroponics) ซึ่งอาจมีวิธีการให้สารละลายธาตุอาหารแก่พืชแตกต่างกันไป เช่น ให้สารละลายธาตุอาหารไหลผ่านรากพืชเป็นฟิล์มบาง ๆ ท่ีเรียกว่า การปลูกแบบ Nutrient Film Technique (NFT) หรือการพ่นสารละลายธาตุอาหารให้แกร่ ากพืชโดยตรงซึ่งรากของพืชลอยอยู่ในอากาศอย่างอิสระ ทเ่ี รียกว่า การปลูกแบบ Aeroponics หรือ การปม๊ั อากาศลงไปในสารละลายธาตอุ าหาร วิธกี ารต่าง ๆ ของการปลกู พืชไรด้ ินสามารถแบง่ เป็นระบบต่าง ๆ ดงั น้ี 1. ระบบ NFT (Nutrient Film Technique) การปลูกแบบนี้จะเป็นการปลูกพืชโดยรากแช่อยู่ในสารละลายโดยตรง สารละลายธาตุอาหารจะไหล เปน็ แผ่นฟิลม์ บาง ๆ (หนาประมาณ 2-3 มลิ ิเมตร) ในราง ปลูกพืชกว้าง ตั้งแต่ 5-35 ซม. สูงประมาณ 5-10 ซม. ความกว้างราง ขึ้นอยู่กับชนดิ พืชท่ีปลกู ความยาวของราง ตั้งแต่ 5-20 เมตร การไหลของสารละลายอาจเป็น แบบต่อเนื่องหรือแบบสลับก็ได้โดยทั่วไปสารละลายจะ ไหลแบบต่อเน่อื ง อตั ราไหลอยู่ในชว่ ง 1-2 ลติ ร/นาที/ราง เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวิชานวตั กรรมการเกษตร2 รหัสวชิ า ง21262 นายอดศิ กั ด์ิ พวงบานเยน็
ต.ส.ร. 55 ขอ้ ดี คือ ใช้นำ้ น้อยกวา่ ระบบอืน่ จะเปน็ ลักษณะรางขาว กน้ แบน นำ้ จะไหลผ่านรากเป็นฟลิ ์มบาง ๆ ข้อเสีย คือ ราคาเริ่มต้นสูง และหากไฟฟ้าดับติดต่อกันเป็นเวลานาน จะทำให้ต้นไม้ตายพร้อมกันทั้งราง ตอ้ งมีคนดแู ลหรอื มีป๊ัมอัตโนมัติ และเป็นพ้ืนที่ที่ไฟฟ้าไมค่ ่อยดบั หรอื ดับแล้วตดิ เรว็ 2. ระบบ DFT (Deep Flow Technique) เป็นระบบที่ใช้ท่อ PVC มาปลูกผัก โดยหลักการเดียวกับ ระบบ NFT โดยที่มีน้ำไหลผ่านท่อ ความหนา ของนำ้ จะสงู กว่าระบบ NFT จะเปน็ ระบบท่ีนิยมใช้กันมากในไทยเนื่องจางต้นทุนถกู เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวิชานวตั กรรมการเกษตร2 รหสั วิชา ง21262 นายอดศิ ักด์ิ พวงบานเยน็
ต.ส.ร. 56 3. ระบบ DRFT (Dynamic Root Floating Technique) เปน็ การปลกู พืชแบบน้ำเยอะ สว่ นมากนิยมปลูกกนั ในถาดโฟม เหมาะสำหรับปลูกผกั ไทย สร้างระบบง่าย ดแู ลรักษางา่ ย ทำความสะอาดงา่ ย และประยกุ ต์ใช้วสั ดทุ ่ีมีอยูใ่ นพ้ืนท่ีมาทำชดุ ปลูกได้ อายกุ ารใชง้ านของระบบ ขนึ้ กบั วสั ดุทีท่ ำมาใชท้ ำระบบ เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวิชานวตั กรรมการเกษตร2 รหสั วิชา ง21262 นายอดิศักดิ์ พวงบานเย็น
ต.ส.ร. ข้อแตกตา่ ง 57 การปลูกพืช Hydroponic โดยใหร้ ากพืชสัมผัสกบั สารละลายธาตุอาหารตลอดเวลา มี 3 ระบบ 4. การปลกู พืชในวัสดุปลูก (Substrate Culture) วัสดุปลูกที่นิยมใช้ในการปลูกในประเทศไทย คือ ทราย ขุยมะพร้าว และแกลบ ในอัตราส่วนต่าง ๆ กัน เหมาะสำหรับปลกู พืชท่มี อี ายุยาวเพ่ือรบั ประทานผล เชน่ มะเขอื เทศ พรกิ หวาน หรอื ไม้ประดับ เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวิชานวตั กรรมการเกษตร2 รหสั วิชา ง21262 นายอดศิ กั ด์ิ พวงบานเยน็
ต.ส.ร. 58 5. ระบบ Aeroponics เป็นระบบที่รากพืชลอยอยู่ในอากาศ และมีการฉีดสารละลายไปที่รากพืชโดยตรง เนื่องจากต้องใช้ปั๊ ม แรงดันสูงในการฉีดสารละลายให้เป็นฝอย จึงเปลืองพลังงานมาก จึงใช้ปลูกแค่ในห้องทดลองเพื่อการทำวิจัย หรือปลกู เป็นงานอดิเรกเทา่ นน้ั ไม่นิยมปลูกเพือ่ การค้า 6. ระบบอควาโปนิกส์ Aquaponics อควาโปนิกส์ Aquaponics หมายถึง การปลูกพืชโดยควบคู่กับการเลี้ยงปลา โดยการพึ่งพาอาศัยกัน ระหว่างพืชกับตัวปลาเอง พืชจะใช้น้ำเสียจากปลามาเป็นสารอาหาร โดยน้ำเสียจะถูกดูดวนผ่านหินกรองลงมาท่ี รากของพืช และน้ำก็จะกลับมาสะอาดเหมือนเป็นการถ่ายน้ำใหม่ ปลาก็ได้ใช้ประโยชน์จากน้ำที่สะอาดด้วย ระบบนี้จะทำเป็นน้ำวนกลับไปกลับมา แทบจะไม่ได้ทิ้ง น้ำเลย การเลี้ยงปลาจะเป็นตัวกำหนดปริมาณของพืช เช่น ปลานิล 50-60 ตัว ต้องให้อาหาร 60-100 กรัม และเหมาะกับพื้นที่เพาะปลูกพืชประมาณ 3-4 ตาราง เมตร โดยทุกส่วนต้องสัมพันธ์กนั ทั้งหมด เหมาะกับพืชท่ี กินใบเป็นหลกั เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวชิ านวัตกรรมการเกษตร2 รหัสวชิ า ง21262 นายอดิศกั ด์ิ พวงบานเยน็
ต.ส.ร. 59 ขอ้ ดีของการปลูกพืชแบบไม่ใชด้ นิ 1. ใช้ทดแทนการปลูกพืชในดินที่มีปัญหา สามารถปลูกพืชได้แม้ในที่แล้ง ดินเลวหรือในส ภาพ ทไี่ ม่เหมาะสม เชน่ บริเวณทม่ี ีน้ำกร่อย หรือน้ำทว่ มขงั เปน็ ตน้ 2. ประหยดั พนื้ ท่ีท่ีจะใช้ปลูก เพราะระบบไรด้ ินปลูกพชื ได้หนาแน่นกวา่ ปลูกในดิน 3. ประหยัดค่าใช้จ่ายในการปลูก และบำรุงรักษาพืช เพราะธาตุอาหารและน้ำอยู่ในระบบที่หมุนเวียนได้ ประหยดั ค่าใช้จ่ายในการกาํ จดั วชั พืช 4. พืชเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว ต้นกล้าตั้งตัวได้เร็ว อายุการเก็บเกี่ยวสั้นกว่าการปลูกในดิน ผลผลิต มีความสม่ำเสมอ คณุ ภาพดี 5. มีการควบคุมการใช้สารละลายธาตุอาหารอย่างมีประสิทธิภาพ พอดีกับ ความต้องการของพืช 6. สามารถควบคมุ โรคและแมลงได้สะดวกกว่าการปลกู ในดิน เน่ืองจากใช้พื้นท่ี ปลูกขนาดเล็กกวา่ ผลผลิตทไี่ ด้สะอาด ไม่มกี ารปนเปอ้ื นของไข่พยาธิ ซง่ึ มักตดิ มากบั ดนิ 7. เหมาะสำหรับการปลูกพืชในเมืองใหญ่ หรือเมืองอุตสาหกรรมที่มีพื้นที่ดิน สำหรับปลกู พืชนอ้ ย หรอื บนตึกสูง เชน่ คอมโดมเี นียม โรงแรม โรงพยาบาล เป็นต้น 8. ผลผลติ มีความสม่ำเสมอ คุณภาพดี 9. สามารถปลูกได้หลายคร้งั ตอ่ ปี 10. ลดภาระการจดั การในแปลงปลูก เช่น การเตรียมดนิ การกําจดั วัชพืช การอบฆ่าเชอื้ ในดนิ เปน็ ต้น ข้อเสยี ของการปลกู พืชแบบไม่ใช้ดิน 1. ต้นทนุ การผลิตเร่ิมต้นคอ่ นขา้ งสูง 2. ผู้ปลูกตอ้ งทราบเทคนิคหรอื เทคโนโลยี มคี วามรคู้ วามเขา้ ใจในเรอ่ื งการจัดการธาตุอาหารพชื ไป 3. ความหลากหลายของพชื ที่ปลกู ไร้ดิน มีจำนวนนอ้ ยชนดิ ที่สำคัญคือถ้าจะปลูกเปน็ การค้าต้องเลือกปลูก พชื ท่มี ีราคาและมตี ลาดรองรับ จงึ จะประสบความสำเรจ็ ความปลอดภยั ต่อผู้บริโภคพชื ไรด้ นิ การปลูกพืชไร้ดินเป็นการนําสารละลายธาตุอาหาร มาละลายโดยใช้ธาตุอาหารที่เหมาะสมต่อความ ตอ้ งการของพชื เช่นเดียวกับการปลูกพืชในดิน แตต่ ่างกันตรงพืชท่ีปลูก ในดินจะต้องอาศัยจุลินทรีย์มาเปลี่ยนเป็นรูปของธาตุอาหาร ซึ่ง บางครั้งหากในดินมีธาตุโลหะหนัก เช่น ดีบุก ตะกั่ว แคดเมียม ซึ่งเป็น พิษ ต่อผู้บริโภค จุลินทรีย์ที่เปลี่ยนให้พืชสามารถดูดธาตุที่เป็นพิษเข้า ไปได้ แต่ในขณะที่การปลูกพืชไร้ดินสามารถควบคุมธาตุที่มีความ จาํ เป็นเฉพาะการเจรญิ เตบิ โตของพชื และความปลอดภยั ตอ่ ผบู้ ริโภคเทา่ นน้ั เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวิชานวัตกรรมการเกษตร2 รหสั วชิ า ง21262 นายอดิศกั ด์ิ พวงบานเยน็
ต.ส.ร. 2. เกษตรกรรมในเมือง 60 การเกษตรในเมือง (Urban Agriculture) หมายถึง การเพาะปลูกพืช เลี้ยงสัตว์และเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ในพื้นที่เมืองและรอบ ๆ พื้นที่เมือง รวมถึงการจัดการและจำหน่ายผลิตภัณฑ์อาหารและผลิตภัณฑ์ยาทีไ่ ด้จากพชื และสตั ว์ เสน้ ใย และเชอื้ เพลงิ ดว้ ยวธิ ีการเกษตรแบบเข้มข้น โดยรักษาทรัพยากรธรรมชาติ ใช้วธิ ีนำกลับมาใช้ใหม่ และรีไซเคิลขยะในพื้นที่เมือง การทำการเกษตรในพื้นที่เมืองและรอบ ๆ เขตพื้นที่เมือง เป็นส่วนประกอบที่สำคัญ ของระบบเศรษฐกิจและสังคมและระบบนิเวศของพื้นที่เมือง โดยการทำการเกษตรในพื้นที่เมืองและรอบ ๆ เขต พน้ื ทเี่ มอื ง อาศยั ทรพั ยากรในพ้ืนท่ีเมือง (ที่ดนิ แรงงาน และขยะมูลฝอยในเขตเมือง) และเงื่อนไขต่าง ๆ ของพ้ืนท่ี เขตเมือง ในการรักษาความมั่นคงด้านอาหารให้กับประชากรในเขตเมือง รวมถึงการบรรเทาความยากจนและ สง่ ผลตอ่ นิเวศวิทยาและสขุ ภาพ เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวิชานวัตกรรมการเกษตร2 รหสั วชิ า ง21262 นายอดิศกั ด์ิ พวงบานเยน็
ต.ส.ร. 61 การทำการเกษตรในพื้นที่เมืองและรอบ ๆ เขตพื้นที่เมือง เป็นการผสมผสานขอบเขตของเศรษฐกิจเมือง เข้ากับระบบนิเวศ และพัฒนาเมืองต่าง ๆ ให้เป็นเมืองที่มีความยั่งยืนและมีศักยภาพในการรับมือกับการ เปลย่ี นแปลงสภาพภมู อิ ากาศ เราสามารถออกแบบการเกษตรในเมืองเพ่ือจดุ ประสงค์ทแ่ี ตกต่างกัน จำเป็นต้องมีการจัดการที่ดี นอกจากนี้โครงสร้างด้านความรู้และโครงสร้างสถาบันก็เป็นปัจจัยสำคัญ สำหรบั โอกาส การทำการเกษตรในพ้นื ที่เมืองและรอบ ๆ เขตพนื้ ทเ่ี มือง สามารถให้ประโยชน์ทางสงั คม เศรษฐกิจ และสิ่งแวดล้อมในรูปแบบของความรู้ทางวิทยาศาสตร์ที่สำคัญ เราจะสามารถมองเห็นมิติทางสังคมจากการทำ เกษตรวธิ ีนีไ้ ด้ในรูปแบบความมั่นคงด้านอาหารและการเขา้ ถึงอาหาร อาหารและสขุ ภาพ ความอยู่ดมี สี ุขของบุคคล วัตถุประสงค์ด้านสุขภาพร่างกายและสมรรถภาพทางกาย ความรู้สึกพิเศษต่อสถานที่ สุนทรียศาสตร์ การกระทำ ระหว่างกันทางสังคมและการสร้างชุมชน ทักษะส่วนบุคคล การวางแผนชุมชนเมือง การจ้างงานและรายได้ และความเสมอภาคระหวา่ งหญงิ ชาย มิติทางเศรษฐกิจแบ่งออกเป็น การใช้ที่ดินให้เกิดประโยชน์สูงสดุ การจ้างงานและรายได้ในการทำเกษตร ในเมือง (ผลประโยชน์ส่วนรวมต่อสังคม) การกระจายธุรกิจเชิงอุตสาหกรรมโดยมีฐานการผลิตในเมือง และการ ขนส่งพลังงานในรูปแบบระยะทางอาหาร และมิติทางสิ่งแวดล้อม ได้แก่ การรีไซเคิลขยะ ความร้อนและคุณภาพ อากาศในพื้นที่เมือง การกักเก็บคาร์บอน การรีไซเคิลน้ำเสียเพื่อนำกลับมาใช้ใหม่และสุขภาพ โรคมาลาเรีย เสียงรบกวน กล่นิ รบกวน แสงและยาฆา่ แมลง การทำเกษตรในเมืองมีหลายระดับ ต้ังแต่การทำเกษตรในเมืองขนาดเล็กที่มุ่งเน้นการดำรงชีวิต การทำสวนและการเลี้ยงปศุสัตว์กึ่งพาณิชย์ขนาดเล็ก ไปจนถึงธุรกิจพาณิชย์ขนาดกลางและขนาดใหญ่ ในหลาย เมืองของประเทศกำลังพัฒนามีการเพาะปลูกสำหรับบริโภคในครอบครัวด้วย วิธีเกษตรในเมืองเป็นจำนวนมาก โดยชาวบ้านทยี่ ากจนหลายครัวเรือนปลูกพืชไว้บริโภคเองและนำไปขายที่ตลาดเพื่อสร้างรายไดเ้ พิ่ม เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวชิ านวตั กรรมการเกษตร2 รหสั วชิ า ง21262 นายอดศิ กั ด์ิ พวงบานเย็น
ต.ส.ร. 62 กล่าวโดยสรุปคือการทำการเกษตรในพื้นที่เมืองและรอบ ๆ เขตพื้นที่เมือง เป็นกลไกการพัฒนาเขตพื้นที่ เมืองที่สำคัญอย่างหนึ่งที่เรียกว่า การพัฒนาเมืองระบบหลายศูนย์กลาง ซึ่งหมายถึงรูปแบบการพัฒนาพื้นที่และ เศรษฐกิจของพื้นที่เขตเมือง แนวปฏิบัติเหล่านี้มุ่งเน้นเรื่องระบบเขตเมืองซึ่งส่งเสริมโครงการต่าง ๆ รวมถึง โครงสรา้ งพ้ืนฐานท่เี ป็นมิตรตอ่ สงิ่ แวดลอ้ ม เกษตรในเมือง 3 ประเภทหลกั ทีอ่ าจทำได้ภายในเขตเมืองหลายศูนย์กลาง 1. การทำเกษตรในเมือง การพัฒนาอาคารสงเคราะห์และสลัมและในพื้นที่เปิดโล่งที่ยังไม่มีใครใช้ ประโยชน์ เช่น การปลกู พชื ในละแวกบ้าน การทำสวนในบ้าน โรงเรยี นและชุมชน และการเล้ียงสัตว์ตามทางรถไฟ หรือใต้สายไฟฟ้า การทำเกษตรในระดับนี้สามารถทำให้เกิดการเข้าถึงอาหารและความมั่นคงด้านอาหารสำหรับผู้ ยากไร้ในเขตสลัม 2. การทำเกษตรหลายบทบาทขนาดเล็กและวนเกษตรในทางเชื่อมเขียว ของเขตพื้นที่เมืองและรอบ ๆ เขตพื้นที่เมือง (ใช้ดินเป็นหลัก) ซึ่งรวมถึงพื้นที่เสี่ยงเกิดน้ำท่วมและแผ่นดินไหว พื้นที่ลาดชัน และพื้นที่ในระบบ นเิ วศทมี่ คี วามพเิ ศษหรือคุณค่าเชิงทวิ ทศั น์ การทำเกษตรในระดับน้เี กีย่ วขอ้ งกบั การผลติ อาหาร การนำขยะในเมือง ทผ่ี า่ นการหมกั กลบั มาใช้ใหม่ การกักเกบ็ น้ำฝน นันทนาการและความหลากหลายทางชวี วิทยา 3. กลุ่มการเกษตรแบบเข้มข้นและการเกษตรเทคโนโลยีขั้นสูง (ไม่ได้ใช้ดินเป็นหลัก) รวมถึงการทำฟารม์ สุกร ฟาร์มสัตว์ปีกและฟาร์มปลาแบบเข้มข้นขนาดใหญ่ และการทำพืชกรรมสวนแบบเข้มข้นในเรือนกระจกที่ใช้ เทคโนโลยีขั้นสูงและเกี่ยวข้องกับอุตสาหกรรมเกษตร การทำเกษตรในระดับนี้มักจะประสานประโยชน์ของ ส่วนประกอบของกลุ่มโดยการนำผลิตภัณฑ์พลอยได้กลบั มาใช้ใหม่ เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวชิ านวัตกรรมการเกษตร2 รหัสวิชา ง21262 นายอดศิ ักด์ิ พวงบานเย็น
ต.ส.ร. 3. การจัดการฟารม์ อจั ฉริยะ 63 อาชีพเกษตรกรรมอยู่คู่ประเทศไทยมาอย่างยาวนาน และสินค้าการเกษตรยังเป็นสินค้าส่งออกที่สำคัญ ของประเทศอีกด้วย สืบเนื่องมาจากรัฐบาลได้มีนโยบายเศรษฐกิจโมเดล Thailand 4.0 ขึ้น โดยเปลี่ยนจาก การเกษตรแบบดั้งเดิม (Traditional Farming) ในปัจจุบัน ไปสู่การเกษตรสมัยใหม่ ที่เน้นการบริหารจัดการและ เทคโนโลยี (Smart Farming) โดยเกษตรกรต้องร่ำรวยขึ้น และเปน็ เกษตรกรแบบเปน็ ผปู้ ระกอบการ เกษตรอัจฉริยะ (Smart Farm) เป็นการทำเกษตรสมัยใหม่ในยุคโลกาภิวัตน์ ด้วยการใช้เทคโนโลยีหรอื หุ่นยนต์ เครื่องจักร ฯลฯ ที่มีความแม่นยำสูงเขา้ มาช่วยในการทำงาน โดยให้ความสำคัญกับสิ่งแวดล้อม ปลอดภัย ต่อผู้บริโภค และใช้ทรัพยากรให้คุ้มค่าท่ีสุด มีเป้าหมายเพื่อผลผลติ จำนวนมากทีไ่ ด้คณุ ภาพพร้อมเสริ ฟ์ เป็นอาหาร หรอื ใช้ในดา้ นอน่ื ๆ เชน่ เป็นวตั ถุดิบสำหรบั ผลิตน้ำมัน เปน็ ต้น แนวคิดการทำเกษตรอัจฉริยะ คือ การเกษตรแม่นยำสูง (Precision Agriculture หรือ Precision Farming) โดยเป็นการทำเกษตรท่ีเข้ากบั สภาพพนื้ ที่โดยเน้นพ้ืนที่ที่ไม่ใช่พ้นื ท่ีเกษตรขนาดใหญ่ เน้นประสิทธิภาพ ในการเพาะปลูก ตั้งแต่การคดั เลือกเมล็ดพันธุ์จนถึงกระบวนการปลูกที่นำเอาเทคโนโลยีเข้ามาช่วยในการตรวจวัด ทั้งเรื่องของสภาพดิน ความชื้นในดิน แร่ธาตุในดิน ความเป็นกรดด่าง สภาพปริมาณแสงธรรมชาติ รวมถึงเรื่อง ศัตรูพืชต่าง ๆ บางประเทศมีการควบคุมสิ่งแวดล้อมผ่านการปลูกในโรงเรือน เพ่ือป้องกันศัตรูพืชและสามารถ ควบคมุ ปจั จยั ต่าง ๆ ได้เข้มงวดและมปี ระสิทธิภาพมากข้นึ หลกั การทำงานของ Smart Farm 1. Map Server ที่ใช้สำหรับเก็บข้อมูลต่าง ๆ ในรูปแบบของแผน ท่ี และข้อมลู เชิงสถิติ เช่น พื้นท่ี พันธ์ุพชื จำนวนการใชป้ ๋ยุ เป็นตน้ 2. Application on Mobile สำหรับเจ้าหน้าที่ที่ปฏิบัติงานภาคสนามใช้เก็บข้อมูล เช่น การถ่ายรูป มารค์ คา่ พิกดั วางรูปแปลง หรอื กรอกข้อมลู ต่าง ๆ ของเกษตรกร เปน็ ตน้ 3. เครื่องมือสำหรับการวางแผน และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพื้นท่ี โดยจะเชื่อมโยงข้อมูลแผนที่กับข้อมูลสถติ ิ อื่น ๆ เพอ่ื สรุปผลขอ้ มูลในพื้นทเี่ ชิงสถิติ และรายงานสรุป เพ่อื ทำแผนการทำงานตอ่ ไป เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวิชานวตั กรรมการเกษตร2 รหสั วิชา ง21262 นายอดศิ กั ดิ์ พวงบานเย็น
ต.ส.ร. 64 องค์ประกอบที่สำคัญในการทำฟาร์มอัจฉริยะ จะต้องมี 3 ด้านด้วยกัน จึงจะทำให้ฟาร์มอัจฉริยะมี ประสิทธภิ าพนนั่ คือ 1. ความสามารถในการระบุตำแหน่ง ในฟาร์มหรอื ไร่นา 2. ความสามารถในการเก็บ แปรผล และวเิ คราะห์ข้อมูล ในระยะเวลาและมติ ิทเ่ี หมาะสม 3. การบริหารจัดการพื้นที่โดยใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสม ไม่สิ้นเปลืองทรัพยากร และต้องเข้ากับการ เพาะปลกู พืชในชนิดน้ัน ๆ การทำฟาร์มอัจฉริยะเป็นเรื่องของความแม่นยำ เพื่อนำไปสู่การเพาะปลูกพืชที่เข้ากับพื้นที่บริเวณน้ัน ผ่านการตัดสินใจบนข้อมูลที่ถูกต้อง โดยช่วยลดต้นทุนกระบวนการผลิต เพิ่มผลผลิตต่อพื้นที่ สร้างมาตรฐานการ ผลติ ควบคุมคณุ ภาพผลผลิตได้ตามทีล่ กู ค้าตอ้ งการ ผลผลิตจึงไดร้ าคาสูงกว่าฟาร์มทั่วไป ปัจจบุ ันความร้ทู างด้านการเกษตรอัจฉริยะมีมากขน้ึ ในอินเทอร์เน็ต เพราะเปน็ แนวโนม้ ทส่ี ำคัญของการทำ การเกษตรในศตวรรษที่ 21 หลายฟารม์ เริ่มมีการนำเอาเทคโนโลยี Precision Farming เพื่อควบคมุ ความแม่นยำ ทั้งการให้น้ำที่ถูกต้องทั้งปริมาณ ระยะเวลา ผ่านจากสมาร์ทโฟน และคอมพิวเตอร์ของฟาร์มเอง มีการนำเอา เซนเซอร์มาควบคุมเพอื่ วัดอุณหภมู ริ ว่ มกบั การปล่อยน้ำเพ่ือรักษาอุณหภมู ิ รวมไปถงึ การให้ปุ๋ยผา่ นการพน่ นำ้ เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวิชานวัตกรรมการเกษตร2 รหัสวิชา ง21262 นายอดศิ ักด์ิ พวงบานเย็น
ต.ส.ร. 65 ในประเทศทไทยก็มีตัวอย่างการทำเกษตรอัจฉริยะที่ประยุกต์เอาเทคโนโลยีมาช่วย เช่น คิดค้น แอพพลิเคชั่นบนโทรศัพท์มือถือขึ้นมาเพื่อช่วยผู้ที่เลี้ยงปลานิลส่งขาย ภายในแอพพลิเคชั่นสามารถแสดงสภาพ อากาศ คุณภาพ ปริมาตรน้ำ ผลตอบแทน ราคา วัดน้ำหนักและขนาดปลาได้ เพิ่มความสำเร็จในการสร้างรายได้ มากขนึ้ เพยี งปลายน้ิวคลิก หรือการได้ประกอบอุปกรณ์สำหรับแปลงผักไฮโดรโปนิกส์ ให้มีเซ็นเซอร์วัดอุณหภูมิ ค่ากรดต่าง ๆ ใช้ Relay (อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ที่ทำหน้าที่เป็นสวิตซ์ตัด-ต่อวงจร) ในการควบคุมปั๊มแรงดันเพื่อพ่นละอองน้ำ ทำให้สะดวกในการปลูกและไม่เสียเวลาดแู ลมากนกั ทุกวันนี้สามารถซื้ออุปกรณ์ไฮเทค เทคโนโลยี ในการดำรงชีวิตด้านอื่น ๆ ได้ง่ายในราคาถูก แต่ในด้าน การเกษตรกลับหาได้ค่อนข้างยากและมีราคาแพง ส่วนใหญ่คนที่เข้าถงึ เทคโนโลยใี หม่ ๆ เหล่านั้นก็ลว้ นเปน็ คนรุ่น ใหม่ที่เริ่มห่างไกลวิถีเกษตรกรรม จะดีไม่น้อยหากมีการสนับสนุนคนรุ่นเก่าที่มีความรู้ทางการเกษตรดีอยู่แล้ว ให้ เข้าถึงความกา้ วหนา้ ทางเทคโนโลยมี ากขนึ้ เรือ่ งนี้ทำคนเดียวไม่ได้ คงตอ้ งพึง่ หลายฝา่ ย เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวิชานวัตกรรมการเกษตร2 รหัสวชิ า ง21262 นายอดศิ กั ดิ์ พวงบานเยน็
ต.ส.ร. 66 ประโยชนข์ องการจดั การฟาร์มอจั ฉรยิ ะ (Smart Farm) 1. สามารถบริหารจัดการขอ้ มูลภายในฟาร์ม ให้เข้ามาอยู่ในรูปแบบระบบประมวลผลกลางผ่านเครือขา่ ย คอมพิวเตอร์ส่วนกลาง 2. สามารถวิเคราะหว์ างแผนขอ้ มลู เชิงสถิตไิ ด้ 3. ลดความซำ้ ซ้อนและการสญู หายของขอ้ มลู ระหว่างส่วนงาน 4. สร้างแผนการทำงานในการดูแลพน้ื ท่ี ในแตล่ ะช่วงเวลา 5. สามารถทราบกจิ กรรมทกุ กิจกรรมทีเ่ กดิ ขนึ้ ในปัจจบุ นั หรอื อดีต 6. สรปุ การเข้าพนื้ ทีก่ ารทำงานในแตล่ ะโซน เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวิชานวตั กรรมการเกษตร2 รหสั วชิ า ง21262 นายอดศิ กั ดิ์ พวงบานเยน็
ต.ส.ร. เอกสารอ้างองิ 67 โครงการสวนผักคนเมือง. เกษตรในเมือง. แหล่งที่มา : nstda.or.th/agritec/activity/news- release/332-smart-green-house-2. จริ พร สุธรรมแปง. 2556. ศตั รูพชื ไร่และการปอ้ งกนั กำจดั . พมิ พ์ครั้งท่ี 2. 93. มนตรี น้อยท่าทอง. 2561. งานเกษตรม.1. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ. บริษัทศูนย์หนังสือ เมืองไทย จำกัด. 62. น. มนตรี น้อยท่าทอง. 2561. งานเกษตรม.2. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ. บริษัทศูนย์หนังสือ เมืองไทย จำกดั . 103. น. มนตรี น้อยท่าทอง. 2561. งานเกษตรม.3. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ. บริษัทศูนย์หนังสือ เมืองไทย จำกัด. 115. น. ศราวุฒิ อินทรเทศ. 2552. เทคโนโลยีการผลิตพืช. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ. มีน เซอร์วิส ซับพลาย. 255. น. ศานติ สวสั ดิกาญจน์. 2556. พืชไร่เศรษฐกิจ. กรุงเทพฯ. โอเดียนสโตร์. 352. น. ศรีวรรณ เท่ียงตรง. 2557. งานเกษตร 4-6. พิมพค์ รัง้ ที่ 1. กรงุ เทพฯ. บรษิ ัท สำนกั พมิ พเ์ อมพนั ธ์ จำกัด. 263. น. สถาบันการจัดการเทคโนโลยีและนวัตกรรมเกษตร (สท.). โรงเรือนอัจฉริยะ. แหล่งที่มา : https://www.nstda.or.th/agritec/activity/news-release/332-smart-green-house-2. เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวิชานวัตกรรมการเกษตร2 รหสั วิชา ง21262 นายอดิศักดิ์ พวงบานเยน็
ต.ส.ร.68 เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวชิ านวัตกรรมการเกษตร2 รหสั วิชา ง21262 นายอดิศกั ด์ิ พวงบานเย็น
ต.ส.ร.69 เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวชิ านวัตกรรมการเกษตร2 รหสั วิชา ง21262 นายอดิศกั ด์ิ พวงบานเย็น
Search
