2. อุณหภูมิ การเพาะเมล็ดในอุณหภูมิที่เหมาะสมกับเมล็ดพันธุ์แต่ละชนิด ช่วยให้กระบวนการงอกเมลด็ 47 เร็วขึ้น 3. แสง เมล็ดพชื บางชนิดจะงอกเม่ือได้รับแสง เชน่ วัชพืชต่าง ๆ ผักกกาดหอม ปอ และเมล็ดพืชบางชนิด ไมต่ อ้ งการแสงขณะเริ่มงอก แตเ่ ม่ือต้นกล้าเจริญเตบิ โตการไดร้ บั แสงท่ีเหมาะสมจะทำใหต้ ้นกลา้ แข็งแรงและเจรญ เติบโตไดด้ ี เชน่ ผักบงุ้ จีน กระเจ๊ยี บ แตงกวา เป็นต้น 4. ออกซิเจน ขณะงอกเมล็ดพืชมีอัตราการหายใจสูงเพื่อใช้ในกระบวนการสลายสรอาหาร และเมล็ดพืช ต้องการออกซเิ จนในการสร้างพลงั งานจำนวนมาก เพอื่ ใหต้ ้นกล้าเจริญเติบโต 5. ดิน การเพาะเมล็ดควรศึกษาก่อนว่าพืชแต่ละชนิดเหมาะสมกับดินลักษณะใด เช่น ข้าวสามารถ เจริญเตบิ โตในดินเหนียวได้ แต่ถว่ั เขียวไม่สามารถเจริญเตบิ โตในดนิ เหนยี วได้ เปน็ ตน้ เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวิชางานเกษตร๑ นายอดศิ กั ด์ิ พวงบานเยน็ ครโู รงเรยี นวดั ดอนพุดซา
3. การขยายพนั ธุ์แบบไม่อาศยั เพศ 48 ความหมายของการขยายพนั ธุ์แบบไม่อาศัยเพศ การขยายพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศ คือ การขยายพันธุ์โดยนำส่วนต่าง ๆ ของพืชพันธุ์ดี เช่น กิ่ง ลำต้น ใบ ยอด ตา ราก และหน่อ มาทำให้เกิดรากและยอดกลายเป็นต้นไม้ที่มีลักษณะเหมือนแม่พันธุ์ทุกประการ การขยายพันธ์ุวิธีนี้ทำให้ได้ลำต้นที่ไม่สูงใหญ่เหมือนการเพาะเมล็ด ง่ายต่อการดูแลรักษาและเก็บเกี่ยวผลผลิต ซง่ึ การขยายพันธแุ์ บบไม่อาศยั เพศบางวธิ มี รี ะบบรากทีไ่ มค่ ่อยแข็งแรงเหมือนกับการขยายพันธ์แุ บบอาศยั เพศ การขยายพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศที่นิยมในปัจจุบัน ได้แก่ การตัดชำ การตอนกิ่ง การทาบกิ่ง การติดตา การต่อกิง่ การแบ่งหรอื แยกส่วน การเพาะเลย้ี งเนอื้ เย่อื ขอ้ ดขี ้อเสียของการขยายพนั ธแุ์ บบไม่อาศยั เพศ ข้อดีของการขยายพนั ธแ์ุ บบอาศัยไมเ่ พศ 1. พืชบางชนดิ และบางสายพันธไ์ุ ม่มเี มลด็ ทำให้ขยายพนั ธ์ไุ ด้โดยวธิ นี ี้ 2. ทำใหพ้ ืชต้นใหม่ทไี่ ดม้ ลี ักษณะทางพนั ธกุ รรมเหมอื นแม่พันธ์ทุ กุ ประการ 3. ทำให้ร่นระยะเวลาในการออกดอกติดผลเร็วกว่าการขยายพันธุ์แบบอาศัยเพศ เช่น โดยปกติ การขยายพันธุ์ด้วยเมล็ดอาจใช้เวลานานประมาณ 5 ปีขึ้นไป จึงจะออกดอก แต่การขยายพันธุ์ด้วยวิธีการตอนกิ่งหรอื การปกั ชำอาจใช้เวลาประมาณ 1-2 ปี จึงจะออกดอก 4. พชื ตน้ ใหม่ที่ได้มีขนาดสมำ่ เสมอกนั เนอื่ งจากการขยายพันธ์ุแบบ ไมอ่ าศยั เพศ บางวิธสี ามารถเลือกขนาดของกิ่งใหม้ ีขนาดใกลเ้ คยี งกัน 5. พืชต้นใหม่ที่ได้มีขนาดไม่สูงเกิน ทำให้สะดวกต่อการดูแล และเก็บเกี่ยว 6. อาจทำให้ได้ต้นพืชที่มีลักษณะพันธุ์ดี เช่น การทาบกิ่งต้นเฟื่องฟ้าให้มีหลายสีในต้นเดียว การติดตา ระหวา่ งต้นไมท้ ี่แขง็ แรงทนตอ่ โรคกบั กิ่งไม้ที่ใหผ้ ลลผลิตจำนวนมาก เป็นต้น เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวิชางานเกษตร๑ นายอดิศกั ด์ิ พวงบานเย็น ครโู รงเรยี นวดั ดอนพดุ ซา
ข้อเสยี ของการขยายพันธแุ์ บบไมอ่ าศยั เพศ 49 1. การขยายพนั ธุแ์ บบไม่อาศยั เพศบางวิธไี ม่มีรากแก้ว ทำใหโ้ ค่นล้มได้งา่ ย 2. พชื ต้นใหมท่ ี่ไดม้ ีโอกาสเสย่ี งติดโรคมากจากพอ่ พันธุ์ แมพ่ ันธ์ุ 3. ลำบากต่อการขนส่ง และเปลอื งเนือ้ ทีต่ ่อการเกบ็ รักษา 4. การขยายพันธุ์พืชบางวิธีต้องอาศัยเทคนิคและความชำนาญ เช่น การติดตา การเสียบกิ่ง การทาบกิ่ง และการเพาะเลย้ี งเน้อื เยอื่ การตัดชำ การตัดชำคือการนำส่วนต่าง ๆ ของพืชพันธุ์ดีเช่นกิ่งก้านใบและรากมาชำในวัสดุเพาะชำเพื่อให้เกิดราก และยอดจนพัฒนาเป็นพืชต้นใหม่ที่มีคุณสมบัติเหมือนพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ทุกประการ เมื่อส่วนราก ลำต้น และใบ สมบูรณ์แข็งแรงดีก็ย้ายต้นพืชไปปลูกตามที่ต้องการ ซึ่งพืชแต่ละชนิดมีลักษณะการออกรากไม่เหมือนกัน บางชนิดออกรากเร็วและมรี ากมากแต่ บางชนิดมีรากน้อยหรือออกรากชา้ ทำใหบ้ างคร้ังตอ้ งใชฮ้ อร์โมนเร่งรากช่วย เร่งให้รากออกเร็วข้ึน การขยายพันธุ์พืชด้วยวิธีการตัดชำนิยมใช้กับ โมก แก้ว สาวน้อยประแป้ง คุณนายตื่นสาย ไทร หม่อน โกสน ฤาษีผสม เบญจมาศ มะนาว สาเก ปีบ เป็นต้น การขยายพันธุ์พืชด้วยการตัดชำมีหลายวิธีการทำ การชำก่ิง การชำใบ และการทำราก แต่วิธีท่นี ยิ มมากท่ีสดุ คือ การตัดชำกง่ิ วสั ดทุ ใี่ ชใ้ นการปกั ชำ มดี ังน้ี วัสดุท่ีใชใ้ นการปกั ชำกงิ่ มีดังน้ี 2. มีดขยายพนั ธ์ุพชื 1. กรรไกรตัดแตง่ กิ่ง 4. ดิน 3. ภาชนะหรอื กระบะชำ 6. ขุยมะพร้าว 5. แกลบ 7. ทราย วิธีการเลือก ควรเลือกกิ่งที่มีลักษณะกึ่งอ่อนกึ่งแก่ เนื่องจากกิ่งที่มีอายุ อ่อนเกินไปจะมีอาหารสะสมอยู่ น้อยและเน่าง่าย แต่ถ้ากิ่งแก่เกินไปจะทำให้ ออกรากชา้ ให้สังเกตลักษณะของกิง่ จะมีสเี ปลือกน้ำตาลปนเขยี ว เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวิชางานเกษตร๑ นายอดศิ กั ด์ิ พวงบานเย็น ครโู รงเรียนวดั ดอนพุดซา
ตำแหน่งที่ตัดกิ่งควรตัดที่ใต้ข้อและใกล้ข้อมากที่สุด เนื่องจากบริเวณข้อมีอาหารและเซลล์สะสมอยู่มาก 50 พร้อมที่จะออกรากและแตกยอดเมื่ออยูใ่ นสภาพแวดล้อมที่พอเหมาะ เตรียมกิ่งปักชำใหม้ ีขนาดประมาณ 6-9 นิ้ว มี 3-5 ข้อ และมีใบอยู่ 4-6 ใบ และตัดโคนปลายกิ่งให้เฉียงทำมุม 45-60 องศา กรีดโคนกิ่งให้ยาว 1-1.5 เซนติเมตร ประมาณ 2-3 รอย วิธีการปักชำ 1. ขั้นตอนการเตรียมดิน ผสมดิน แกลบ ทราย ขุยมะพร้าว ด้วยอัตราส่วน 1 : 1 : 1 : 1 เมื่อผสมดิน เสร็จแล้วให้นำดนิ ลงในภาชนะหรอื กระบะชำ 2. การปักชำ นำกิ่งท่เี ตรียมไวป้ ักลงในดนิ ท่เี ตรียมไว้ใหล้ กึ ประมาณ 5-10 เซนติเมตร ขึน้ อยกู่ ับความยาว ของกงิ่ และชนิดของพชื โดยนำก่งิ ทำมมุ กบั วสั ดุเพาะชำประมาณ 45 องศา เพ่ือให้พชื ดูดนำ้ ไปใชไ้ ดส้ ะดวก การตอนก่ิง การตอนกิ่ง คือ การทำให้กิ่งหรือต้นพืชเกิดรากในขณะที่ติดอยู่กับต้นแม่ เมื่อรากของพืชแข็งแรง และสมบรู ณจ์ ำนะตน้ พชื ไปปลูกต่อ โดยพชื ตน้ ใหมจ่ ะมีลกั ษณะทางสายพันธ์ุเหมือนกับตน้ แม่ทุกประการ แตต่ ้นพืช จะไม่มีรากแกว้ โดยมีข้ันตอนการปฏบิ ตั ดิ งั น้ี วัสดุท่ใี ชใ้ นการตอนกิ่ง มีดังนี้ 1. มีดบางหรือมีดทใ่ี ชส้ ำหรับการขยายพันธ์ุ 2. ตุม้ ตอน (ขยุ มะพร้าวอัดถงุ พลาสติก) 3. เชือกหรือลวด 4. กรรไกรตัดแตง่ ก่งิ เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวิชางานเกษตร๑ นายอดศิ ักด์ิ พวงบานเย็น ครูโรงเรียนวดั ดอนพดุ ซา
ขั้นตอนในการตอนก่งิ 51 1. เลือกกง่ิ ก่ึงออ่ นกง่ึ แกท่ ่ีสมบรู ณ์ ปราศจากโรคและแมลง และมีอายุไมน่ ้อยกว่า 1 ปี 2. ควั่นกิ่ง เป็นรูปวงแหวน 2 วง ให้ทั้งสองวงห่างกันประมาณเสน้ รอบวงชองกิ่ง ลอกเปลือกออก แล้วใช้ มีดขูดเยอ่ื เจริญท่ีเปน็ เมอื กล่ืน ๆ ออก 3. นำตุ้มตอนที่เตรียมไว้มากรีดถุงตามความยาว แล้วนำไปหุ้มที่กิ่งควั่นไว้ มัดด้วยเชอกหรือลวดทั้ง ด้านบนและดา้ นล่าง 4. รดน้ำกิ่งตอนให้มีความชื้นอยู่เสมอ กิ่งตอนจะออกรากไปตั้งแต่ 15-60 วัน ขึ้นอยู่กับชนิดของพืช ทงิ้ ไวจ้ นรากพืชกลายเป็นสีนำ้ ตาล จงึ ตดั ไปปลูก เกร็ดความรู้ การรดนำ้ ตน้ ไมท้ ตี่ อนก่ิง ควรฉดี น้ำรดจากใบลงสู่โคนต้นเหมอื นฝนตก เพ่ือให้วสั ดุที่หุ้มก่งิ มคี วามช้ืน เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวิชางานเกษตร๑ นายอดศิ กั ดิ์ พวงบานเย็น ครูโรงเรียนวดั ดอนพุดซา
การตดิ ตา 52 การติดตา คือ การนำส่วนของต้นพืชทั้งสองรวมเข้าด้วยกัน เพื่อให้เจริญเติบโต เป็นต้นพืชต้นเดียวกัน โดยนำแผ่นตาจากกิ่งพันธุ์ดี ไปติดไว้กับพืชอีกต้นหนึ่ง ซึ่งทำหน้าที่เป็นต้นตอ โดยที่ตาของเปลือกไม้นั้นจะ เจริญเติบโตเป็นลำตน้ ใหม่ การติดตามีหลายวิธี แต่ในที่นี้จะนำเสนอการติดตาแบบตัวที เพราะเป็นวิธีที่นิมยมกัน เปน็ ส่วนมาก วสั ดุทใ่ี ช้ในการตดิ ตา มดี ังนี้ 1. มีดบางหรือมีดทใี่ ช้สำหรบั การขยายพันธ์ุ 2. ผา้ พลาสตกิ ข้นั ตอนในการตดิ ตา การเตรยี มตน้ ตอ 1. ในการเตรียมต้นต้น ให้เลือกตำแหน่งบนต้นตอบริเวณปล้องเป็นสีเขียวปนน้ำตาลที่สมบูรณ์ ไม่มีโรค และแมลง แล้วกรีดเปลือกไม้ให้เป็นรูปตัวที โดยเส้นแนวนอนยาว 1/3 ถึง 2/3 ของเส้นรอบวงของต้นตอ และแนวต้งั ยาว 1.5 นิว้ 2. ใช้ปลายมดี แงะบรเิ วณหัวตัวที เพื่อใหป้ ลือกเผยอออก แลว้ ล่อนเปลือกต้นตอด้วยปลายมดี การเตรียมแผน่ ตา เฉือนแผ่นตาให้เป็นรูปโล่จากต้นพันธุ์ดี โดยให้มีเนื้อไม้เล็กน้อย จะได้แผ่นตาที่เป็นเปลือกไม้ ที่มีตาอยู่ ก่งึ กลาง เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวชิ างานเกษตร๑ นายอดศิ ักดิ์ พวงบานเยน็ ครูโรงเรยี นวัดดอนพดุ ซา
การรวมเขา้ ด้วยกนั 53 1. สอดแผน่ ตาลงในเปลอื กต้นตอรูปตวั ที พนั ด้วยเทปพลาสตกิ ใหแ้ น่น โดยพนั จากล่างข้นึ บน 2. หลังจากตดิ ตาประมาณ 7-10 วัน แผ่นตาจะตดิ กบั ต้นตอ ใหแ้ กะผ้าพลาสติกออกแลว้ พนั ใหม่ โดยพัน ให้ตาโผล่ยอดใหม่ออก ทง้ิ ไวป้ ระมาณ 2-3 สปั ดาห์ จงึ ตดั ยอดตน้ เดมิ แล้วแกะผ้าพลาสติกออก การตอ่ กิง่ การต่อกิ่ง คือ วิธีการขยายพันธุ์ด้วยกิ่งพืชสองชนิดให้เจริญเติบโตเป็นต้นเดียวกัน โดยนำพืชต้นหนึ่งซ่ึง เปน็ กง่ิ พนั ธดุ์ ี ไปตอ่ กบั พืชอีกต้นหน่ึงซึง่ เปน็ ตอ การตอ่ กงิ่ มหี ลายวิธี แต่ทีน่ ยิ ม คอื การตอ่ กิง่ แบบเสียบลมิ่ วสั ดทุ ีใ่ ชใ้ นการตอ่ กง่ิ มดี งั น้ี 1. มดี บางหรือมีดท่ีใชส้ ำหรบั การขยายพันธุ์ 2. เทปพลาสตกิ ขั้นตอนในการตอ่ ก่ิงแบบเสยี บล่มิ การเตรยี มตน้ ตอ 1. เลือกตอท่ีขนาดเส้นผา่ นศูนยก์ ลาง 2-3 น้ิว แล้วตดั ต้นตอในแนวราบ 2. ผา่ ต้นตอให้ลกึ ประมาณ 2-3 นิว้ ควรผ่าใหส้ นั ลิ่มด้านหน่ึงหนากวา่ อกี ด้านหนงึ่ การเตรยี มกิ่งพันธ์ุ เฉือนโคนก่ิงพันธุ์ดใี หเ้ ฉยี งยาว 1-2 น้ิว ทั้งสองข้าง การเสียบลม่ิ เผยอรอยผ่าต้นตอออก สอดกิ่งพันธุ์ดีเข้าไปในรอยผ่า โดยใช้แนวเนื้อเยื่อเจริญและกิ่งพันธุ์ดีตรงกัน แลว้ พันดว้ ยเทปพลาสติก เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวิชางานเกษตร๑ นายอดิศกั ด์ิ พวงบานเย็น ครโู รงเรียนวดั ดอนพดุ ซา
54 เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวชิ างานเกษตร๑ นายอดศิ กั ดิ์ พวงบานเย็น ครโู รงเรยี นวดั ดอนพดุ ซา
หน่วยที่ 7 55 การเก็บเกี่ยวพืชและการถนอมอาหาร ๑. การเกบ็ เกยี่ วพชื ๒. การแปรรปู และการถนอมอาหาร 1. การเก็บเกี่ยวพืช การเก็บเกยี่ วพชื หมายถึง การปฏบิ ัติการข้ันตอนสดุ ท้ายของการผลิตพืช ซ่ึงเป็นการเก็บเกี่ยวผลผลิตจาก แปลงปลูกพืช เพื่อนำไปบริโภค แปรรูปผลผลิต หรือจัดจำหน่าย ดังนั้น ขั้นตอนในการเก็บเกี่ยวผลผลิต จึงเป็นขั้นตอนที่สำคัญ เพราะการเก็บเกี่ยวและการจัดการหลังการเก็บเกี่ยวที่ไม่เหมาะสม จะส่งผลให้เกิดความ สญู เสียในผลผลิตท้ังด้านปรมิ าณและดา้ นคุณภาพ อายกุ ารเก็บเกย่ี วผลผลติ พืชในแต่ละชนิดมีอายุในการเก็บเกี่ยวที่ต่างกัน พืชที่มีอายุสั้น ได้แก่ ถั่วงอก เห็ดนางฟ้า ต้นหอม ผักชี ผักบ้งุ จนี จะมอี ายกุ ารเก็บเก่ียวทส่ี ั้น เชน่ ผักบุ้งจนี มีอายุการเกบ็ เกี่ยวประมาณ 20-25 วัน พืชท่ีมีอายุยาว ได้แก่ มะม่วง เงาะ ทุเรียน เช่น มะม่วงจะเก็บเกี่ยวได้ต้องรอต้นมะม่วงมีอายุประมาณ 3 ปี ถึงจะเก็บเกี่ยวได้ ดังน้ัน จงึ ต้องศกึ ษาเรือ่ งอายุการเกบ็ เก่ียวของพชื ให้แน่นอน เพอ่ื ปอ้ งกันไม่ให้ผลผลติ แก่หรอื สุกจนเกนิ ไป การตดั แตง่ ผลผลติ หลังจากเก็บเกี่ยวพืชและผลไม้มักจะมีส่วนที่ไม่ต้องการติดมาด้วย จึงต้องตัดแต่งส่วนที่ไม่ต้องการทิ้ง เช่น ใบแก่ ใบเน่าเปื่อย เพื่อให้ผลผลิต ดูสวยงามและน่ารับประทาน แต่พืชบางชนิดควรมีรากติดไว้ เพื่อป้องกัน ไมใ่ หล้ ำตน้ และใบเห่ียวเฉาได้งา่ ย เช่น ผกั ชี ตน้ หอม ผกั บุ้งจนี ซ่ึงรากจะดูด น้ำไปเลีย้ งส่วนต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดเี มื่อนำไปแช่น้ำจึงทำให้ผกั เหล้าน้สี ดอยู่ เสมอ เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวชิ างานเกษตร๑ นายอดิศักด์ิ พวงบานเยน็ ครโู รงเรยี นวดั ดอนพุดซา
การทำความสะอาด 56 การทำความสะอาด คือ การทำความสะอาดเพื่อที่จะกำจัดสิ่งสกปรกออกจากผลผลิต ให้มีคุณภาพดี สวยงาม และน่ารับประทาน ซึง่ มีวธิ ีการทำความสะอาด ดังน้ี 1. การทำความสะอาดด้วยการล้างน้ำ ผลผลิตที่ได้จากการเก็บเกี่ยวอาจมีเชื้อโรคและสารเคมีที่ไม่ สามารถมองเห็นด้วยตาเปล่า จึงจำเป็นต้องใช้น้ำชะล้างสิ่งเหล่านี้ออกจากผลผลิต โดยมักจะใช้คลอรีนผสมกับนำ้ ในอตั ราส่วนทเ่ี หมาะสม เพื่อทำลายเชื้อโรค ผลผลิตที่ทำความสะอาดด้วยการลา้ ง ได้แก่ มะเขือเทศ แครอท ผกั บ้งุ กวางตุ้ง ผกั ชี เป็นตน้ 2. การทำความสะอาดดว้ ยการปัดและเป่าลม ผลผลติ บางชนดิ ไมส่ ามารถล้างดว้ ยน้ำได้ เพราะจะทำให้ผล ผลตเิ กดิ การเน่าเสียได้งา่ ย เช่น หอม กระเทยี ม พริก ทเุ รยี น มงั คดุ ลองกอง เพียงแคใ่ ชก้ ารปัดเป่าส่ิงแปลกปลอม ออกไปหรอื ใชเ้ คร่ืองเปา่ ฝนุ่ 2. การแปรรปู และการถนอมอาหาร การแปรรปู คือ การนำวสั ดุซึ่งไดจ้ ากผลผลิตไปเปล่ียนสภาพด้วยวธิ ีการต่าง ๆ ใหเ้ ปน็ ผลติ ภัณฑ์ท่ีมีรูปร่าง และลักษณะทเี่ ปลยี่ นไปจากเดมิ การถนอมอาหาร คือ วิธีการยืดหยุ่นอาหารเพื่อรักษาคุณภาพ และคุณค่าทางโภชนาการให้ใกล้เคียงกับ ของสดมากทสี่ ดุ ตลอดจนเปน็ ทตี่ ้องการของผบู้ ริโภค เชน่ ปลาเค็ม กลว้ ยตาก มะปรางดอง ปลาหมึกแห้ง เป็นตน้ เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวิชางานเกษตร๑ นายอดศิ ักดิ์ พวงบานเยน็ ครูโรงเรียนวดั ดอนพดุ ซา
หลกั การถนอมอาหาร จะเป็นการยบั ยัง้ หรือทำลายจุลินทรยี ์ที่ปนเป้ือนอยูใ่ นอาหาร ที่เกิดจากการกระทำ 57 ของจุลนิ ทรยี ช์ นิดต่าง ๆ รวมถึงเอนไซม์ การถนอมอาหารจงึ มหี ลักการ ดงั น้ี 1. เพอ่ื รกั ษาคณุ ค่าทางโภชนาการของอาหารไวใ้ ห้นานทสี่ ดุ 2. เลอื กวิธีการถนอมอาหารท่ที ำไดง้ ่ายและสะดวกทส่ี ุด 3. รกั ษาความสะอาดของวตั ถุดิบตั้งแตต่ น้ ไปจนถึงวธิ ีการเกบ็ รกั ษา 4. การถนอมอาหารจะต้องอาศัยความรแู้ ละความเขา้ ใจเกี่ยวกบั วกี ารตา่ ง ๆ ทจ่ี ะนำไปใช้ 5. ต้องประหยดั ค่าใชจ้ ่ายในการถนอมอาหารให้นอ้ ยทีส่ ุด ประโยชนข์ องการแปรรูปและการถนอมอาหาร มดี ังน้ี 1. ทำใหม้ อี าหารบรโิ ภคตลอดท้ังปี และมีอาหารไวท้ านนอกฤดูกาล 2. ช่วยรักษาคณุ คา่ และคณุ ภาพของอาหารใหค้ งอยู่ไดน้ าน 3. ทำให้อาหารมีลักษณะทแ่ี ปลกใหม่ มีกลนิ่ สี รสชาติ ที่น่ารบั ประทาน 4. ชว่ ยส่งเสริมรายได้ใหก้ ับครอบครัว และชว่ ยประหยัดรายจ่ายคา่ อาหาร 5. ช่วยยดื อายกุ ารเกบ็ รกั ษาไวไ้ ดน้ าน 6. ชว่ ยเพิม่ พูนคา่ ผลผลติ ทางการเกษตรและช่วยลดปญั หาสนิ ค้าล้นตลาด 7. เกษตรกรได้ใชเ้ วลาว่างใหเ้ ปน็ ประโยชน์ ในช่วงทีว่ า่ งจากการทำการเกษตร วธิ ีการถนอมอาหาร การถนอมอาหารสามารถทำได้หลายวิธี ซึ่งแต่ละวิธีจะมีความยากง่ายและต้นทุนที่ใช้แตกต่างกันไป ซึ่งมี วธิ ีการตา่ ง ๆ ดงั น้ี 1. การตากแห้ง เป็นกระบวนการลดน้ำหนักของอาหารทำให้อาหารมีน้ำนหักเบาขึ้น โดยให้น้ำระเหย ออกจากอาหารใหม้ ากทส่ี ดุ ซง่ึ มีวิธกี ารดังนี้ - ตากด้วยแสงแดด เป็นการนำวัตถุดิบ ไปผึ่งแดด ผึ่งลม ซง่ึ เปน็ วิธีทท่ี ำกันมาต้งั แสมัยโบราณและปัจจุบันก็ยังคงทำอยู่ - ตากด้วยเครื่องอบ เป็นการนำวัตถุดิบไว้ในเครื่อง เช่น เครือ่ งอบแหง้ เตาอบ ตอู้ บ โดยใช้หลกั การนำและการพาความร้อนในการตาก แหง้ - การรมควัน เป็นการใช้ควันจากการเผาไหม้ ร่วมกับความ รอ้ นที่เกดิ ข้นึ นยิ มเก็ยรกั ษา ปลาและเนอื้ สัตวต์ ่าง ๆ ในรูปของการยา่ ง เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวิชางานเกษตร๑ นายอดิศกั ดิ์ พวงบานเยน็ ครโู รงเรียนวดั ดอนพดุ ซา
2. การหมักดอง เป็นวิธีการถนอมอาหารโดยใช้น้ำเกลือ น้ำส้ม น้ำตาล เป็นส่วนประกอบ โดยอาศัย 58 จลุ ินทรียบ์ างชนิดเป็นตวั ยอ่ ยสลาย ซง่ึ มวี ธิ กี ารดงั นี้ - การดองเปรี้ยว มักใชด้ องผลไม้ เชน่ ผักกาดเขียว กะหล่ำปลี มะมว่ ง - การดอง เปรย้ี ว เค็ม หวาน นยิ มดองกบั ผัก เชน่ ขงิ ดอง กระเทียมสด ผักกาด - การดองหวาน นยิ มให้ดองผักหรือผลไม้ เพื่อใหม้ รี สหวาน เชน่ มะละกอ หัวผกั กาด กะหล่ำปลี - การดองเคม็ เปน็ การดองท่ใี ชเ้ กลอื มาก โดยนำมาคลุกกบั ผกั หรือเนื้อสตั ว์ 3. การใช้น้ำตาล เป็นวิธีการถนอมอาหารโดยใช้น้ำตาล ยับยั้งการเจริญของจุลินทรีย์ ช่วยให้อาหาร อย่ไู ดน้ านโดยไมเ่ น่าเสยี การใชน้ ำ้ ตาลในการถนอมอาหารมหี ลายวธิ ี เชน่ การเชอื่ ม การกวน การแชอ่ ิ่ม การฉาบ 4. การใช้ความร้อน เป็นการฆ่าเชื้อจุลินทรีย์โดยใช้ความร้อนในอาหารที่บรรจุในภาชนะที่ปิดสนิท เพื่อปอ้ งกนั การเส่ือมสลายหรอื เนา่ เสีย ทเ่ี กิดจากเช้อื จุลินทรีย์ นยิ มใช้กับอาหารทบ่ี รรจุขวดกระป๋อง และกลอ่ ง เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวชิ างานเกษตร๑ นายอดิศกั ดิ์ พวงบานเยน็ ครโู รงเรยี นวัดดอนพุดซา
5. การใช้ความเย็น เป็นวิธีการใช้ความเย็นที่อุณหภูมิต่ำ แต่ไม่ถึงจุดเยือกแข็ง เพื่อทำให้อาหาร 59 ยงั คงสภาพเดมิ วธิ ีนีจ้ ะช่วยยบั ยง้ั การเจรญิ เตบิ โตของจุลนิ ทรยี แ์ ละชะลอการเน่าเสียของอาหารได้ 6. การใช้สารเคมี ถือเป็นการถนอมอาหารเพื่อยืดอายุการเก็บอาหาร ซึ่งจะเจือปนอยู่ในอาหาร ถ้าใช้ในปริมาณมาก แต่ถ้าหากใช้ในปริมาณที่เหมาะสมจะช่วยชะลอการเน่าเสยี ของอาหารได้ แต่การเติมสารเคมี เพื่อถนอมอาหารอาจไม่จำเป็นและเป็นการสิ้นเปลือง ดังนั้น การใช้สารเคมีจึงอยู่ในการควบคุมเฉพาะตาม พระราชบัญญัติอาหาร กระทรวงสาธารณสุขจึงทำการควบคุมชนิดและปริมาณการใช้สารเคมีในอาหารแปรรูป หลายชนิดในปจั จบุ นั เอกสารประกอบการเรียนการสอน รายวิชางานเกษตร๑ นายอดศิ กั ด์ิ พวงบานเยน็ ครโู รงเรยี นวัดดอนพดุ ซา
เอกสารอา้ งอิง 60 โครงการสวนผักคนเมือง. เกษตรในเมือง. แหล่งที่มา : nstda.or.th/agritec/activity/news- release/332-smart-green-house-2. จริ พร สุธรรมแปง. 2556. ศัตรูพืชไร่และการปอ้ งกนั กำจัด. พมิ พค์ รัง้ ที่ 2. 93. มนตรี น้อยท่าทอง. 2561. งานเกษตรม.1. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ. บริษัทศูนย์หนังสือ เมืองไทย จำกดั . 62. น. มนตรี น้อยท่าทอง. 2561. งานเกษตรม.2. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ. บริษัทศูนย์หนังสือ เมืองไทย จำกัด. 103. น. มนตรี น้อยท่าทอง. 2561. งานเกษตรม.3. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ. บริษัทศูนย์หนังสือ เมืองไทย จำกดั . 115. น. ศราวุฒิ อินทรเทศ. 2552. เทคโนโลยีการผลิตพืช. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ. มีน เซอร์วิส ซับพลาย. 255. น. ศานิต สวสั ดกิ าญจน.์ 2556. พืชไร่เศรษฐกจิ . กรุงเทพฯ. โอเดยี นสโตร.์ 352. น. ศรีวรรณ เทย่ี งตรง. 2557. งานเกษตร 4-6. พมิ พ์ครง้ั ที่ 1. กรุงเทพฯ. บรษิ ัท สำนักพมิ พเ์ อมพันธ์ จำกดั . 263. น. สถาบันการจัดการเทคโนโลยีและนวัตกรรมเกษตร (สท.). โรงเรือนอัจฉริยะ. แหล่งที่มา : https://www.nstda.or.th/agritec/activity/news-release/332-smart-green-house-2. เอกสารประกอบการเรยี นการสอน รายวชิ างานเกษตร๑ นายอดศิ กั ด์ิ พวงบานเยน็ ครโู รงเรยี นวดั ดอนพดุ ซา
Search
