E-Book หนังสือห้องเรียนเปลี่ยนโลก

อยากให้เมยเ์ ลา่ ถงึ สถานการณ์ชีวิตปจั จุบัน ทำ� งานท่ีไหน รบั ผดิ ชอบ อะไรบา้ ง ขณะนที้ ำ� งานเปน็ พนกั งานบรษิ ทั เอกชน เปน็ นกั พฒั นาองคก์ ร มหี นา้ ท่ีหลักคือจัดฝึกอบรมให้กับพนักงานระดับหัวหน้างาน (supervisor) ที่ อยใู่ นเครอื SCG (บมจ.ปนู ซิเมนต์ไทย) เพื่อจะให้เขาเป็นหัวหน้าทดี่ ี ฟงั ลูกน้องเป็น มีทักษะพ้ืนฐานในการเป็น life coach และ performance coach ใหเ้ ขาดแู ลลกู นอ้ งไดท้ ง้ั ในมติ ขิ องการทำ� งานและการแกป้ ญั หาชวี ติ เพ่ือให้พนักงานระดับล่างมีความสามารถท่ีจะพัฒนาและขยายศักยภาพ ของตนเองได้ --- ปัญหาที่แท้จริงของพนักงานที่เป็นแรงงานส�ำคัญใน สายการผลติ ไมใ่ ชเ่ รอ่ื งทกั ษะความรู้ในการทำ� งานเทา่ นนั้ แตส่ ว่ นใหญม่ กั ตดิ เรื่องปญั หาส่วนตัว ปญั หาครอบครัว หนสี้ นิ เป็นปญั หาทเ่ี กดิ ซำ้� ไปซ้�ำ มา เช่น ติดอบายมุข เป็นหนี้ ลาออกเพราะหนหี นี้ เกดิ ปัญหาครอบครวั ดังนั้น การให้ทักษะชีวิตจึงเป็นสิ่งส�ำคัญที่จะท�ำให้เขาดูแลตัวเองได้และ ดแู ลลกู น้องได้ การอบรมทีใ่ หเ้ ฉพาะความรู้ เทคนคิ ในการท�ำงานเป็นการส่งเสริม ใหพ้ นกั งานทำ� งานเกง่ ขนึ้ แตถ่ า้ เขาแกป้ ญั หาชวี ติ ไมไ่ ด้ หนปี ญั หาชวี ติ ตวั เองไมพ่ น้ แบกเอาความทกุ ขจ์ ากบา้ นมาทำ� งานดว้ ย เขากจ็ ะท�ำงานไมไ่ ด้ อยู่ดี ถ้าหวั หนา้ รจู้ ักฟงั ลกู นอ้ ง มคี วามสามารถทีจ่ ะเห็นปัญหาและความ ซบั ซอ้ นของปญั หา เขาจะชว่ ยลกู นอ้ งไดม้ ากกวา่ เชน่ ปญั หาเรอื่ งลกู นอ้ ง ติดหนี้ การเคลียร์หนี้ไมใ่ ช่การเอาเงินไปย่นื ให้ลูกน้องไปใช้หน้ี แต่ทำ� ให้ 150 NREM

ลกู น้องตระหนักถึงตน้ ตอของการก่อหน้ีภายในตวั เขา ชวนพูดคยุ เพ่ือให้ ฉุกคดิ และหาวธิ เี คลยี ร์หนไ้ี ดด้ ้วยตัวเอง ส่ิงน้ีจะช่วยให้ลูกน้องภมู ใิ จและ มีความสขุ ในตัวเอง ชวี ติ ดีข้ึน แล้ว performance ของการทำ� งานกด็ ีข้นึ ตามมา ดังนน้ั การให้ soft skill ทดี่ ูเปน็ การท�ำงานด้านใน ไม่ได้เกีย่ วกบั เทคนิคการทำ� งานแตจ่ รงิ ๆ แล้วมนั มีความเชื่อมโยงกนั มาก มีพี่หัวหน้าคนหนึ่ง พอเดินเข้าไปในโรงงานลูกน้องเห็นก็อยากเดิน หนี เพราะแกมีปฏิสัมพันธ์กับลูกน้องแบบเดียวคือสั่งงาน ซักไซ้จนลูก นอ้ งจนแตม้ แลว้ แกกโ็ มโห เพราะเปน็ คนจรงิ จงั อยากใหง้ านออกมาดี เมอ่ื มาอบรมก็เห็นผลกระทบที่เกิดข้ึนจากพฤติกรรมของตัวเองก็พยายาม เปลี่ยนตัวเองใหม่ กลับไปจัดท่ีน่ังในหน่วยงานให้ใกล้ชิดลูกน้องมากขึ้น เปิดใจพูดคุยกับลูกน้อง ชมลูกน้องในสิ่งท่ีท�ำได้ดี ตอนน้ีลูกน้องกล้า คุยกับเขามากขึ้น เวลาติดปัญหาในงานก็กล้าเล่าให้ฟังแล้วช่วยกันหา ทางแก้ปญั หา---เวลาไดย้ ินเรือ่ งแบบนี้กร็ สู้ ึกดที ่เี ราเปน็ ส่วนเล็กๆ ส่วน หน่ึงท่ีท�ำให้หัวหน้าเกิดการเปล่ียนแปลง เขาเหนื่อยน้อยลงเพราะมีคน ช่วยคิด ลูกน้องได้พัฒนา บรรยากาศในการท�ำงานก็ดีขึ้น และส่งผลดี ต่อองค์กรในทส่ี ดุ เรยี นจบทางดา้ นวิทยาศาสตร์แลว้ ท�ำไมจึงมาท�ำงานพฒั นาองคก์ รซงึ่ ดู จะเป็นสายงานด้านสังคมศาสตร์ ตอนทเ่ี รยี นอยปู่ ี 4 ในหอ้ งเลยี้ งเชอ้ื รา จๆู่ วนั หนงึ่ กถ็ ามตวั เองวา่ เรา จะเลยี้ งเชอื้ ราไปอกี นานแคไ่ หน เชอ้ื ราพดู กบั เราไมไ่ ด้ รสู้ กึ วา่ นำ�้ ลายจะบดู หอ้ งเรียนเปล่ยี นโลก 151

ก็เลยรู้ว่าตัวเองชอบปฏิสัมพันธ์กับคน --- ตอนนั้นเรียนปี 4 เทอม 2 ใกลจ้ บแลว้ วชิ าหน่ึงทเี่ รยี นคอื NREM ของอาจารย์เอเชีย พอปลายเทอม ก็พบว่าตัวเองป่วยเป็นมะเร็ง เป็นช่วงท่ีคิดกับชีวิตมาก ‘มะเร็ง แปลว่า เราใกล้ตาย’ ตอนที่พักฟื้นท่ีโรงพยาบาล อาจารย์ไปเย่ียม อาจารย์เอา พวงมาลยั เอาตน้ ไมเ้ ล็กๆ มาฝาก หาหนังสอื มาให้อ่านซึง่ มนั ช่วยมากๆ ดา้ นหนงึ่ เราเศรา้ รสู้ กึ วา่ ใกลค้ วามตาย แตจ่ ๆู่ เรากป็ ง๊ิ ขน้ึ มาไดว้ า่ ‘อา้ ว! ก็ ตอนนเ้ี รายงั ไม่ตาย ยงั หายใจอยูน่ ี่ แลว้ เราอยากทำ� อะไรล่ะ’ กเ็ ลยสมคั ร ทำ� งานดา้ นการพฒั นาคณุ ภาพการศกึ ษาในมหาวทิ ยาลยั ทำ� งานเกอื บ 5 ปี มกี ารเปลยี่ นเกณฑค์ ณุ ภาพการศกึ ษาแบบใหม่ ซง่ึ รสู้ กึ จรงิ ๆ วา่ มนั เปน็ งาน ทีอ่ ยู่บนแผ่นกระดาษ มองไมเ่ หน็ ผลลพั ธ์ จงึ ตัดสนิ ใจลาออกไปเรียนตอ่ สาขาทเ่ี ก่ยี วกับคน ขอถามยอ้ นหลงั ไป 12 ปี นึกยงั ไงจึงไปลงเรยี นวชิ า NREM พดู กนั จรงิ ๆ แลว้ หนกู ไ็ มร่ เู้ หมอื นกนั คะ่ (หวั เราะ) คอื หนอู ยปู่ ี 4 แต่ หน่วยกติ ไมค่ รบ เห็นวชิ านี้กเ็ ลยลองสมัครเรยี นดู ถ้าไดเ้ รียนกด็ ี แตถ่ า้ ไมไ่ ด้ก็ไมเ่ ปน็ ไร การจะสมัครเรยี นวิชาน้ี ต้องเขยี นอีเมลเข้าไป ในอเี มล นน้ั ให้บอกวา่ เราตอ้ งการอะไรจากชั้นเรยี นนี้ เราจะเอาความรู้จากวชิ านี้ไปท�ำอะไร ทำ� ไมเราจึงควรจะไดร้ ับการตอบรบั ให้เรยี นในหอ้ งเรียนนี้ 152 NREM

หนูไม่เคยเจออะไรอย่างน้ีเลย ไม่รู้จักอาจารย์ด้วย หนูเรียนไม่เก่ง แต่ชอบชื่อวิชานี้ อยากเรียน ก็เขียนอีเมลเข้าไปสมัครแล้วได้ตอบรับว่า หนูไดเ้ ข้าเรยี น ในชนั้ เรียนน้นั มี 13 คน พอเขา้ เรียนแลว้ ไดอ้ ะไรจากชนั้ เรียน แค่เข้าเรียนวันแรกก็ผงะ เพราะอาจารย์ทลายห้องให้เป็นวงกลม แลว้ นงั่ คยุ กนั แตม่ ขี อ้ ตกลงพนื้ ฐานวา่ เราจะคยุ กนั อยา่ งไร ฟงั อยา่ งไร วนั แรกอาจารย์ใหอ้ า่ นหนงั สอื อชิ มาเอล สง่ั การบา้ นวา่ เราตอ้ งเขยี นบนั ทกึ สง่ อาจารยท์ กุ สปั ดาห์ คอื ...มนั เปน็ ชน้ั เรยี นทแี่ ปลกมากเลยคะ่ หนเู รยี นแบบ งงๆ (หัวเราะ) เพราะหนูเรยี นไม่เกง่ อา่ นหนงั สือกไ็ มเ่ ก่ง ไมเ่ ข้าใจ ซง่ึ หนูก็ไม่ค่อยได้พูด มาถึงวันนี้ก็เลยรู้สึกอยู่เหมือนกันว่าอาจารย์อดทน กบั หนมู ากเลย(หัวเราะ) ทำ� ไมถงึ ไมพ่ ดู ละ่ ทง้ั ทกี่ อ่ นนเี้ มยบ์ อกวา่ จรงิ ๆ แลว้ เปน็ คนชอบอยกู่ บั คน ชอบมปี ฏิสมั พันธ์ หนูไมเ่ คยอา่ นหนังสือแบบน้เี ลย จับประเดน็ ไม่ถกู และหนูกเ็ ป็นคน ไมม่ นั่ ใจ ไมร่ วู้ า่ ถา้ เราพดู มนั จะโอเคไหม มนั จะดไี หม มนั จะถกู ไหม กเ็ ลย ไมพ่ ดู อะไรเลย อาจารย์ไมก่ ดดนั ให้พูด? ไมน่ ะคะ กม็ กี ารหยอดนดิ หนอ่ ยแตไ่ มก่ ดดนั นอกจากหนงั สอื เลม่ น้ี กม็ เี ลม่ อน่ื ๆ อกี หลายเล่ม ที่อาจารย์หามาใหเ้ ราอา่ นเช่น พทุ ธศาสนากับ ห้องเรียนเปลยี่ นโลก 153

การพัฒนาอย่างย่ังยืน ของ ป.อ.ปยุตโต หนังสือที่อาจารย์หามาให้อ่าน มกั จะเปน็ หนงั สอื ท่พี ดู ถงึ การบรู ณาการของวิทยาศาสตร์ สังคม และส่ิง แวดล้อม อา่ นแล้วเอามาคุยกัน รูส้ ึกว่าตัวเองเปิดโลก เหมอื นเป็นกบตัว เลก็ ๆ ทก่ี ะลาหงายออกแลว้ เรากเ็ หน็ โลกกวา้ งขน้ึ ในแตล่ ะครง้ั ทเี่ ราเรยี น มกั จะมสี ง่ิ ใหมๆ่ ขนึ้ มาเสมอ เราไดฟ้ งั ความคดิ ของเพอ่ื นๆ แบบทตี่ ง้ั ใจฟงั จรงิ ๆ มันท�ำให้เราสมั ผัสกับความคดิ ความรสู้ ึกของเพอื่ นๆ ได้มากข้ึน สิง่ ท่เี ราประทับใจจากช้ันเรยี นน้ีและส่งผลตอ่ ตัวเราคืออะไร ส่ิงแรกท่ีประทับใจมากคือการท่ีอาจารย์ตั้งใจตรวจการบ้านคือ บันทึกของเรา บันทึกท่ีเราเขียนก็คือส่ิงที่เราประสบพบเจอ ความรู้สึก ของเรา ความทกุ ข์ของเรา บางทีอาจารย์ก็จะหยอดคำ� พดู หรือต้ังค�ำถาม เพอ่ื กระตกุ ใหเ้ ราคดิ เชน่ “การคดิ แบบนม้ี นั ชว่ ยใหเ้ ราโอเคขนึ้ ไหม” สง่ิ ท่ี ประทบั ใจจรงิ ๆ กค็ ือเห็นความตง้ั ใจของอาจารย์ทีอ่ ่านเรอ่ื งของเราจริงๆ และสิ่งน้ีแหละท่ชี ่วยใหเ้ ราเปลยี่ นตัวเองได้ (transform) ชว่ ยใหเ้ ราเหน็ มุมมองในบางเร่ืองท่ีเราไม่เคยมอง หรือช่วยให้เราช่ืนชมบางอย่างท่ีเรา อาจจะมองไมเ่ หน็ ส�ำหรับตวั หนู มันท�ำให้หนูรสู้ กึ ว่าตัวเองมคี ณุ คา่ มัน ท�ำให้ตัวเองคิดได้จริงๆ ว่า “เราก็ท�ำอะไรดีๆ ได้เยอะนะ แต่ท�ำไมเรา ไม่ค่อยเห็นคุณค่าในตัวเรา” อาจารย์เป็นคนท่ีท�ำให้เราฉุกคิดได้ เพ่ือน แต่ละคนก็คงจะได้แต่ละอย่างแตกต่างกันไป การที่เราเรียนด้วยกันและ ฟงั กนั ทำ� ใหเ้ ราไดส้ ง่ิ ทข่ี ยายมมุ มอง เพอ่ื นบางคนเปน็ คนเกง่ มาก เขาอา่ น 154 NREM

หนังสอื เยอะ เวลาทเี่ ขาพูด เขาคยุ มนั ช่วยเรามากเลย อยา่ งทสี่ องคอื มมุ มองของการมองคนเปลยี่ นไป ปกตเิ ราจะมองคน แบบจัดล�ำดับ (ranking) คนแบบนี้เราโอเค คนน้เี ราไมโ่ อเค แต่พอเรียน ไปสกั ระยะ ด้วยการจัดหอ้ งเรียนทล่ี อ้ มวงคยุ กนั ทำ� ให้เราเห็นจริงๆ ว่า คนก็คือคน และคนทุกคนมีข้อดี พอการจดั ลำ� ดับในหัวของเราน้อยลง สง่ิ ตอ่ มาก็คอื เราเปิดใจทจี่ ะเรียนรู้ได้มากขนึ้ กล้าทจ่ี ะผดิ ไดม้ ากข้ึน เม่ือทกุ อย่างคอื การเรียนร้กู ็ไม่ตอ้ งกลวั อะไร เรื่องท่ีสามที่ประทับใจคือการฟัง พอเราเรียนรู้ท่ีจะฟังคนอ่ืนมาก ข้ึน เราก็ฟังตัวเองเยอะข้ึน ค�ำถามถัดมาก็คือ แล้วท�ำไมเราถึงไม่อยาก ฟงั คนในครอบครวั เราบา้ ง พอ่ เมยด์ มื่ เหลา้ เกง่ จนลกู ๆ มองวา่ พอ่ ชอบดม่ื เหล้าเปน็ กจิ วัตร บางวันพ่อกไ็ มไ่ ด้เมาหรอก พ่อท�ำงานเยอะมากเหนอื่ ย จนขบั รถไมไ่ หวตอ้ งเดนิ กลบั บา้ น แตพ่ วกเรา-ลกู ๆ กเ็ หมารวมไปแลว้ วา่ พอ่ กลบั ดึก ขบั รถไม่ไหว แสดงวา่ เมาแน่นอน หลงั จากจบคลาส ปดิ เทอม เมยก์ ลบั บา้ นต่างจงั หวดั จู่ๆ กน็ กึ ขึ้นมา วา่ “ทำ� ไมเราไมล่ องฟงั คนเมา อยากลองฟงั พอ่ ในแบบเมาๆ ดบู า้ ง” กเ็ ลย นงั่ ฟงั คนเมา – คอื ฟงั พอ่ แลว้ พอ่ กเ็ ลา่ เรอ่ื งความทกุ ข์ในการทำ� งาน ความ กดดนั ในทที่ ำ� งาน --- พอ่ ทำ� งาน ธ.ก.ส. ฝา่ ยสนิ เชอื่ ซงึ่ จรงิ ๆ แลว้ สนิ เชอ่ื ของ ธ.ก.ส. มีไวส้ �ำหรบั เกษตรกร แต่บางทีกม็ ีการเมอื ง มผี ูม้ อี ิทธิพลมา เกยี่ วขอ้ งดว้ ย ซง่ึ มนั ไมถ่ กู ตอ้ งตามกฎระเบยี บ พอ่ ถกู กดดนั ทำ� ใหพ้ อ่ ตอ้ ง ทำ� ในสงิ่ ทไี่ มอ่ ยากทำ� --- การฟงั พอ่ ในวนั นน้ั กอ่ ใหเ้ กดิ การเปลย่ี นแปลง ห้องเรยี นเปล่ยี นโลก 155

ทีส่ �ำคญั เพราะว่าหลงั จากคร้ังนน้ั เวลาทีเ่ ราฟังพอ่ เราฟังจริงๆ เขา้ ใจพ่อ มากข้นึ เริ่มเห็นว่าจรงิ ๆ พอ่ ก็เหงา พ่อไม่มีเพอ่ื น เพราะพวกเราในบ้าน ก็แบนพ่อกนั ทกุ คน เร่มิ เขา้ ใจมากข้นึ ว่า จรงิ ๆ พ่อก็มีความทุกข์ แต่พ่อ บอกไมไ่ ด้ การเมาคอื ทางออกของพอ่ เพราะพอ่ กไ็ มร่ จู้ กั เครอื่ งมอื อน่ื ๆ กนิ เหลา้ แลว้ รสู้ กึ ดี กเ็ ลยกนิ เหลา้ จากการฟงั ครง้ั นนั้ สง่ ผลให้โลกในครอบครวั เปลย่ี น เราฟงั มากขนึ้ ครอบครวั แนน่ แฟน้ มากขน้ึ นเี่ ปน็ สงิ่ ทไี่ ดจ้ ากคลาส คดิ วา่ ชน้ั เรยี นไหนในมหาวทิ ยาลยั ทสี่ ง่ ผลใหเ้ กดิ การเปลยี่ นแปลงในตวั เรา 156 NREM

หนเู ปน็ คนทเี่ รยี นดว้ ยความกลวั มาตลอด สอบใหผ้ า่ นเพราะกลวั ตก ถา้ สอบผา่ นกถ็ อื วา่ รอดตาย วิชานิเวศวทิ ยาทีไ่ ด้ไปเรียนในสวนสมุนไพร ทำ� เหน็ วา่ ตวั เราเชอื่ มโยงกบั ธรรมชาตเิ ปน็ หว่ งโซ่ ชวี วทิ ยามนั ทำ� ใหเ้ ราได้ เขา้ ใจวฏั จกั รของสงิ่ มชี วี ติ พชื บา้ ง พยาธบิ า้ ง ทำ� ใหเ้ รามชี ดุ ความรชู้ ดุ หนง่ึ ไวอ้ ธบิ ายและประยกุ ต์ใช้ในชวี ติ แตช่ นั้ เรยี น NREM มนั เปลยี่ นขา้ งในตวั เรา เปน็ จุดเปลยี่ นของชีวติ ไม่อย่างนน้ั เราคงไม่ชัดเจนในตัวเองจนเลอื ก ไดว้ า่ เราอยากทำ� งานกบั คน เราเลอื กเรยี น เลอื กทำ� งานทจี่ ะไดพ้ ฒั นาคน และมนั กส็ ง่ ผลถงึ เปา้ หมายในชวี ติ ดว้ ยวา่ อยากทำ� งานกบั เดก็ และเยาวชน หนูเรียนมาเหมือนเด็กท่ีอยู่ในร่องที่เขาขุดเอาไว้ให้เราเดิน เราก็เดินไป ตามร่องนนั้ ไม่ต้องคดิ วา่ เราชอบหรือไม่ แคไ่ หลไปตามร่องท่เี ขาขุด แต่ วิชาของอาจารยเ์ อเชยี ท�ำให้เราเร่ิมคดิ ว่า เฮย้ ! เราเรยี นมาตั้งนานท�ำไม เราไมร่ ู้เลยวะวา่ เราชอบอะไร เราต้องการอะไรในชีวติ --- เลยมาคดิ ว่า ถ้าเราช่วยให้นอ้ ง ๆ เด็กๆ เขา้ ใจตวั เอง รูว้ า่ เขาชอบอะไร เขาต้องการ อะไรในชีวิตเร็วกว่าเราก็คงจะดีนะ ชีวิตของเขาคงจะมีความสุขมากข้ึน เพราะได้ทำ� ในสิ่งทเ่ี ขารกั จรงิ ๆ แลว้ หนเู ปน็ คนทไ่ี มค่ อ่ ยเหน็ คณุ คา่ ในตวั เอง เปน็ คนเงยี บๆ ไม่ ค่อยพูด รสู้ กึ อยตู่ ลอดเวลาวา่ เปน็ เดก็ บ้านนอก ไม่ไดเ้ ก่งเหมือนเพ่ือนๆ แตอ่ าจารยม์ ชี นั้ เชงิ จะคอยถาม คนนนั้ วา่ ยงั ไง คนนค้ี ดิ อยา่ งไร ซง่ึ ถา้ เราไม่ พรอ้ ม ยงั ไมอ่ ยากพดู เราเงยี บได้ ซง่ึ ทำ� ใหห้ นรู สู้ กึ วา่ อาจารย์ใหค้ ณุ คา่ กบั ทกุ ๆ คน ทำ� ใหเ้ กดิ แรงบนั ดาลใจวา่ ถา้ เรามโี อกาส เราจะจดั กระบวนการ หอ้ งเรียนเปลย่ี นโลก 157

ใหค้ นฟงั รบั กนั ใหค้ นรสู้ กึ เคารพในความเปน็ มนษุ ยเ์ ทา่ เทยี มกนั ไมข่ น้ึ กบั ต�ำแหน่งหน้าท่ี ถ้าสิ่งนี้เกิดข้ึนได้มันคงจะขยายขอบเขตของความเข้าใจ กนั ให้มากขน้ึ แลว้ โลกก็คงจะดขี ึน้ ลองพดู ถึงประโยชน์ของชน้ั เรยี น NREM ให้ฟังหนอ่ ยสิคะ การเรยี นในมหาวทิ ยาลยั คอื การทเ่ี ราไดท้ ำ� หนา้ ทข่ี องความเปน็ ลกู ศษิ ย์ แตก่ ารเรยี นในคลาส NREM เปน็ ความสขุ ทไ่ี ดเ้ รยี นรตู้ วั เอง และการเรยี นรู้ นี้ไม่ได้เกิดจากการบังคับ ไม่ได้ขัดขืน เราเลือกเอง พอมีความรู้สึกว่า เราเป็นเจา้ ของการเรยี นรู้ (ownership) มันมีความสุขมาก ในชนั้ เรียนปกติ การเรยี นต้ังอยู่บนเงือ่ นไข ถูก-ผิด มกี ารตัดสินอยู่ ตลอดเวลา แต่ในคลาส NREM เราจะคยุ กนั วา่ ท่เี ราวา่ ผดิ มนั ผิดอย่างไร และส่ิงที่เราว่าถูก มันถูกอย่างไร ช่วยกันเปิดมุมมอง อาจพูดได้ว่ามัน เป็นการคุยที่ก้าวข้ามค�ำว่า ถูก-ผิด มีแต่ค�ำว่าอยากจะเข้าใจอีกฝ่ายให้ มากขึ้น ในชั้นเรยี นน้เี ราเลือกได้วา่ จะพฒั นาตัวเองไหม เราจะทำ� หรอื ไม่ ขึน้ อยูก่ บั เรา อาจารยเ์ คยพูดค�ำหนง่ึ ในคลาสว่า “การท่เี ราไม่เลอื ก กแ็ ปลวา่ เรา เลือกแล้วที่จะไม่เลือก” เป็นค�ำท่ีอยู่ในหัวมาตลอด เพราะเมย์มักจะใช้ ชีวิตแบบ ให้คนอืน่ เลือกให้ ให้สถานการณ์พาไป บางทรี ู้สกึ ว่าตวั เองเปน็ เหยื่อ รู้สึกว่าเราเลือกไม่ได้ แต่ค�ำพูดของอาจารย์มันท�ำให้เราคิดจริงๆ เลยวา่ ที่เราว่า เราไมไ่ ดเ้ ลอื ก จรงิ ๆ แล้ว เปน็ เพราะเราเองก็ไม่ยอมเลอื ก 158 NREM

กลา้ ท่จี ะผิดไดม้ ากข้นึ เมือ่ ทกุ อยา่ งคอื การเรียนรู้ กไ็ มต่ อ้ งกลวั อะไร --- ทุกวันน้ีเวลาที่จ�ำเป็นต้องตัดสินใจ เวลาเจอสถานการณ์ยาก ค�ำน้ี จะขึน้ มา มนั ท�ำใหเ้ ราร้สู ึกจรงิ ๆ วา่ เราเป็นเจา้ ของชีวิต ถา้ ไมไ่ ดเ้ รียนใน คลาสนก้ี ค็ งไมไ่ ด้ใชช้ วี ติ แบบทกุ วนั นี้ คงจะเปน็ คนทใ่ี ชช้ วี ติ ไปเรอ่ื ยๆ ตาม กระแส ตามสถานการณ์ กอ็ าจจะไม่ตอ้ งตดั สนิ ใจมากนัก แตอ่ ีกด้านชีวติ ก็ดูจะตนื้ เขนิ มากทเี ดียว คลาสนเ้ี ปน็ ชน้ั เรยี นที่ไมจ่ บ มนั เกิดขนึ้ ตลอดชวี ติ ของเรา เรายงั ได้ เจอกบั ร่นุ พรี่ ุน่ นอ้ งปีละ 2 ครง้ั ไดฟ้ งั กัน ได้เห็นพัฒนาการ การเตบิ โต ของแต่ละคน เราไม่ได้พูดกันเร่ืองข้างนอกแต่เราพูดกันเร่ืองข้างในซึ่ง หาจากที่ไหนไม่ได้ ทุกปีเราก็ยังตามมาเจอกัน เป็นความต่อเนื่อง เป็น ช้นั เรยี นทไ่ี มส่ น้ิ สุด หอ้ งเรียนเปลี่ยนโลก 159

สมุดบนั ทึก สมพงษ์ วรกลุ นกั ศกึ ษาคณะวิทยาศาสตร์ NREM06 (ปกี ารศึกษา 2549) ...ผมมคี วามหวังทจี่ ะใหว้ ิชาน้ีได้ตอบ อะไรหลายๆ อย่างท่ีผมยังสับสน มี หลายเร่ืองท่ีตัดสินใจไม่ได้ เลือก ไม่ถูก เช่น ผมอยากมีฐานะดี มีเงิน เยอะๆ มรี ถสวยๆ นงั่ แตใ่ นใจอกี ดา้ น มันก็เรียกร้องความสงบ ความสมถะ อยากทา� เกษตร อยากปลูกขา้ ว....

สมพงษ์ วรกุล (โตโต้) เกษตรกร เจำ้าของสวนเพอ่ื การเกบ็ เมล็ดพนั ธุ์ เกษตรอินทรีย์ขนาดเล็ก ศษิ ยเ์ กา่ NREM06

เล่าชีวติ ปัจจุบันให้ฟงั สักหน่อยสิคะ ตอนน้ีผมเป็นเกษตรกรครับ (ย้ิม) อยู่ที่โคราช มีรายได้หลักจาก การขายเมล็ดพนั ธ์ุ ตอนทผี่ มเรยี นปรญิ ญาโท ผมตอ้ งหาเงนิ เรยี นเองทง้ั คา่ เทอมและคา่ ใชจ้ า่ ยทงั้ หมด กพ็ อดมี เี พอื่ นชวนใหเ้ กบ็ เมลด็ พนั ธพ์ุ น้ื บา้ น เมลด็ พนั ธช์ุ ว่ ง แรกตอนน้ันยังไม่ได้ปลูกเอง เลยหาเก็บรวบพืชท่ีขึ้นเองทั่วไป เช่น ไม้ ยนื ต้น หรือแมแ้ ตว่ ชั พืชบางชนิดท่ีกนิ ได้หรอื อาจมสี รรพคุณทางยา เรา ก็ช่วยกันเก็บแล้วเอาไปขายด้วยกันที่กรุงเทพ ที่แรกคือที่มหาวิทยาลัย เกษตรศาสตร์ งานเกษตรแฟร์ ทกุ วนั น้มี งี านทีผ่ มจะไดข้ ายเมล็ดพนั ธ์ุในกรงุ เทพราวๆ ปีละ 7 ครงั้ มรี ายไดเ้ ฉลยี่ ราวๆ เดอื นละหมน่ื บาท ปลี ะราวๆ แสนบาท ซงึ่ เปน็ จำ� นวน ทม่ี ากพอสมควรสำ� หรบั ผม เงนิ ทไี่ ดม้ ากค็ อ่ ยๆ เกบ็ รวบรวม คดิ วา่ ปนี นี้ า่ จะซ่อมบา้ นได้ ผมรู้สกึ ดีทีไ่ ด้ตอบแทนแม่ ไดเ้ ลอื กชวี ติ ของเราเอง เพอ่ื นๆ รุน่ เดียวกันบางคนอาจจะหาเงนิ หน่งึ แสนบาทได้ในระยะเวลาไม่ กเ่ี ดอื นเทา่ น้นั นะคะ ใช่ครับ (หัวเราะ) แต่ส�ำหรับผม การได้ปีละแสนบาทก็มากแล้ว พอแลว้ ชว่ งกอ่ นทผี่ มจะเรยี นปรญิ ญาโท ผมมเี วลาวา่ งประมาณ 6 เดอื น ผม อยากจะลองทำ� งานทไี่ มต่ อ้ งใชส้ มองเพอื่ ทบี่ รษิ ทั นน้ั จะได้ไมต่ อ้ งเสยี เวลา มาฝกึ ผม --- คอื กอ่ นหนา้ นั้นผมเคยเปน็ ครูครบั เขาตอ้ งฝึกงานสอนให้ 162 NREM

มันไม่ได้เปน็ เรือ่ งเสยี หาย อะไรนะครับที่จะลงทุนเพอ่ื ให้ คนคิดเปน็ รู้จักเรยี นรู้ แม้วา่ จะไม่เหน็ ผลเปน็ รูปธรรมในเรว็ วัน หŒองเร�ยนเปล่ียนโลก 163

ผมราวๆ 3 เดอื น แล้วหลังจากน้นั ไม่นานผมกล็ าออกเพราะอยากจะลอง ไปใชช้ วี ติ เกษตรกรทสี่ วนพนั พรรณ การกระทำ� ของผมแบบนน้ั ทำ� ใหเ้ ขา เสียหลายอย่าง เขาลงทุน เขาเสียเวลาฝึกผม แล้วผมก็ไม่อยู่ --- ผม ไม่อยากให้เป็นอย่างน้ันอีก ผมก็เลยลองไปสมัครงานเป็นพนักงานราย วันทีบ่ ิก๊ ซี ไดค้ า่ แรง 30 บาท/ชว่ั โมง วันละ 240 บาท วนั ทหี่ ยุดก็ไม่มี คา่ แรง--- เมอื่ ผ่านจุดนั้น ผมเลยร้สู กึ วา่ รายได้ปลี ะแสนบาทก็มากแลว้ ขอถามยอ้ นกลบั ไปไกลๆ ว่า ทำ� ไมช่วงทเ่ี ข้ามหาวทิ ยาลยั โตโต้จงึ เลือก เรยี นคณะวทิ ยาศาสตร์ เด็กต่างจังหวัดน้ันถ้าเราเรียนดีในชุมชน เราก็ต้องไปสอบเข้า โรงเรียนระดับจังหวัด จากน้ันก็เข้ามหาวิทยาลัยดังๆ ระดับประเทศ เพ่ือท�ำงานดีๆ --- ผมเป็นเด็กเรียนดีครับ เมื่อสอบเข้ามาอยู่โรงเรียน ระดับจังหวัดก็เรียนได้ดีในระดับต้นๆ ผมชอบเรียนวิทยาศาสตร์ ชอบ เรียนชีววิทยา ตอนเอ็นทรานซ์ก็เลือกมหาวิทยาลัยมหิดล เพราะเป็น มหาวิทยาลัยช้ันน�ำของประเทศ --- นค่ี ือกรอบคดิ ปกติ มาตรฐานของ คนส่วนใหญ่ พอเรียนในมหาวทิ ยาลัยปี 1 ปี 2 เรากเ็ ริ่มมองวา่ จะเรยี น ตอ่ ไปอยา่ งไร เรยี นตอ่ ปรญิ ญาโท ตอ่ ปรญิ ญาเอก ผมเองกส็ นใจการเรยี น ในดา้ น cell molecular biology จนกระท่งั มาเจอชน้ั เรียน NREM ทถี่ าม ว่า เราต้องการอะไรกันแน่ 164 NREM

NREM เข้ามาในความสนใจของโตโต้ไดอ้ ยา่ งไร มีรนุ่ พ่ีที่บอกวา่ วชิ านน้ี า่ สนใจ แต่เขาก็บอกดว้ ยว่า งานเยอะ หลาย อยา่ งเปน็ ภาษาองั กฤษ ซงึ่ ผมไมไ่ ดเ้ กง่ ภาษาองั กฤษเลย แตผ่ มกร็ สู้ กึ วา่ มี บางอย่างที่น่าสนใจ การทดลองเรียน NREM ในวันแรกอาจารย์ใหท้ กุ คน แบ่งปันว่าความตั้งใจของเราคืออะไร และเราจะให้อะไรกับชั้นเรียนนี้ได้ --- เปน็ การเรยี นทผี่ มเหน็ วา่ มนั แปลกมาก นา่ สนใจ วนั นนั้ อาจารยเ์ อเชยี จำ� ชอื่ ผมได้ เรียกช่อื ผมแล้วคยุ ด้วย --- ผมเรียนมา 3 ปีแลว้ ไมเ่ คยมี อาจารยจ์ ำ� ชอ่ื เลน่ หรอื เรยี กชอ่ื ผมเลย นนั่ เปน็ ความประทบั ใจแรกของผม การเรยี นชนั้ ปี 1 และปี 2 มแี ตค่ ลาสขนาดใหญ่ ผมเปน็ เดก็ หลงั หอ้ ง อาจารย์อย่หู น้าห้องทำ� หนา้ ทป่ี ิ้งสไลด์ บางวิชามีเวลา 2-3 ชัว่ โมง แต่มี สไลดเ์ ปน็ รอ้ ยแผ่น ผูส้ อนกบั ผมแทบไมร่ ู้จกั กนั เลย NREM ท�ำใหร้ สู้ กึ วา่ เราสนิทกบั ผ้สู อน เขาเห็นเราเปน็ ลูกศษิ ย์ ขออนญุ าตถามโตโตต้ รงๆ วา่ รสู้ ึกอยา่ งไรหากมคี นบอกวา่ ‘น่าเสยี ดาย ประเทศของเราลงทุนเพือ่ สรา้ งบณั ฑติ วทิ ยาศาสตร์ แต่แทนทีป่ ระเทศจะไดผ้ ้เู ชีย่ วชาญด้าน Cell and Molecular Biology กลับกลายเป็นว่าได้เกษตรกรด้านเมล็ดพนั ธุ์’ ความจริงนี่ก็เป็นความรู้สึกมาตลอดต้ังแต่ผมเลือกเรียนท่ี มหาวิทยาลัยมหิดล ซึ่งเป็นมหาวิทยาลัยช้ันน�ำของประเทศ ในช่วงที่ เรียนปี 4 ผมทำ� senior project ได้ใชเ้ ครื่องมอื ราคาแพง เคร่อื งละเป็น ลา้ นหรอื หลายล้านบาท นน่ั แปลว่าเรามีสทิ ธมิ์ ากกวา่ คนอนื่ ๆ ซ่ึงกท็ ำ� ให้ ห้องเรยี นเปลยี่ นโลก 165

คิดมากเลยวา่ เราก็จะต้องท�ำประโยชน์ให้คนอน่ื ๆ ด้วยเชน่ กัน แต่เราจะ ทำ� ประโยชนแ์ บบไหน ถา้ เราคน้ เจอวา่ เราอยากทำ� อะไรจรงิ ๆ ในแบบของ เรา มนั จะเปน็ ประโยชนอ์ ยา่ งมาก มากกวา่ --- การทำ� cell molecular ก็ มีประโยชน์ แตถ่ า้ เราไม่ชอบ ไม่รกั เรากอ็ าจจะมองประโยชน์ในแงข่ อง ตัวเองมากกว่าท่ีจะมองประโยชน์ต่อผู้อ่ืน แต่หากเราได้พบตัวเอง รู้จัก ตวั เอง เราจะมองออกไปขา้ งนอกไดช้ ดั ขน้ึ สำ� หรบั ผมแลว้ การทเ่ี ราอยไู่ ด้ พรอ้ มๆ กบั ท�ำประโยชน์ใหค้ นอื่นได้ มันดีกวา่ มาก ในคลาสวชิ าสมั มนา อาจารยส์ อนวา่ ‘ฉนั สอนเธอใหเ้ ปน็ คนมหี วั คดิ นะ ไมไ่ ดส้ อนใหเ้ ธอเปน็ นกั เทคนคิ ’ ท�ำใหผ้ มรสู้ กึ วา่ ไมว่ า่ เราจะเรยี นอะไรมา เราท�ำอาชีพอะไร แต่ถ้าเราคิดไม่เป็นก็ไม่ใช่ทั้งนั้น กลายเป็นความสูญ เปล่า ดังนั้นถ้าจะตอบค�ำถามน้ี ผมก็อยากจะบอกว่า สิ่งท่ีผมได้จาก การเป็นนักศึกษาคณะวิทยาศาสตร์ ได้จากคลาส NREM ก็คือผมได้ กระบวนการเรยี นรูด้ ว้ ยตัวเอง ผมอยากจะบอกวา่ มนั ไม่ไดเ้ ปน็ เรอ่ื งเสีย หายอะไรนะครบั ท่จี ะลงทุนเพอ่ื ใหค้ นคิดเปน็ รู้จกั เรยี นรู้ แม้วา่ จะไมเ่ หน็ ผลเปน็ รปู ธรรมในเร็ววนั แต่ผมยงั เชอื่ มั่นในตัวเองวา่ สักวันหนง่ึ ผมกจ็ ะ ได้ใช้สิ่งที่ผมมีให้เป็นประโยชน์กับคนอื่น ถึงแม้ว่าจะต้องใช้เวลามากจน ผมมีอายุถึง 50 ปี 60 ปี 166 NREM

การเรียน NREM ท�ำใหเ้ ราเหน็ เลยหรอื คะวา่ อยากเปน็ เกษตรกรจรงิ ๆ NREM ทำ� ใหม้ คี ำ� ถามวา่ เราอยากเปน็ เกษตรกรจรงิ ไหม คลาสทำ� ให้ เราเร่ิมพบบางอย่างในตัวเอง พบว่าเราน่าจะชอบแบบนี้ แต่ผมก็ไม่ได้ ม่ันใจท้ังหมด ก็พักไว้ แต่ค�ำถามพ้ืนฐานท่ีว่า ‘ตัวเราต้องการอะไร ตัว เราเกิดมาทำ� ไม’ เป็นค�ำถามง่ายๆ ทีช่ วนให้เรากลับเขา้ มาหาตวั เอง เรา จะเรยี นไปเพอื่ อะไร ถา้ เรยี นจบแลว้ เราอยากมชี วี ติ แบบไหน ระหวา่ งทาง นัน้ มีค�ำตอบทขี่ น้ึ มาวา่ เราอาจจะชอบการทำ� เกษตรนะ พอเรียนจบปริญญาตรี ผมไปเป็นครูสามเดือน แล้วไปลองใช้ชีวิต เป็นเกษตรกรที่สวนพันพรรณ 2-3 เดือน จากน้ันก็กลับบ้านอยากเริ่ม ท�ำเกษตร แต่กพ็ บว่าผมไม่มที นุ และไมม่ แี รงงาน ผมอยูก่ ับแมซ่ ง่ึ ไม่ได้ แขง็ แรงมากนัก ก็เริม่ โลเล แต่ก็ยงั ได้ใชช้ วี ติ อสิ ระ ผมบวช 9 เดอื น ไป เรียนท�ำอาหาร 6 เดอื น ซง่ึ ทัง้ หมดนีไ้ ม่มีรายได้เขา้ มาเลย กเ็ ร่มิ รูส้ กึ ว่า เราไม่ได้ตอบแทนครอบครัว ตอนนั้นผมอยากได้เงินเยอะๆ เร็วๆ เพื่อ ตอบแทนพ่อแม่ในรปู ตวั เงนิ บ้าง แลว้ จะได้ออกมาทำ� สิง่ ที่อยากทำ� จงึ คดิ จะไปสมคั รงาน ชว่ งนน้ั เปน็ ชว่ งหลงั นำ้� ทว่ มใหญ่ กจิ การสว่ นใหญไ่ มร่ บั คนทำ� งาน ก็ เลยคิดว่าจะต้องเรียนต่อปริญญาโท และจะต้องเรียนในสายงานท่ีตลาด ต้องการซ่ึงอยู่ในภาคอุตสาหกรรม ผมจึงไปสมัครเรียนด้านชีวอนามัย การดูแลความปลอดภัยในโรงงาน ได้ท�ำงานร่วมกับคนงานในระดับ กรรมาชพี คอื ระดับลา่ งสุด ได้เหน็ ว่าหลายคนท�ำงานในความเส่ียงโดยท่ี ห้องเรียนเปล่ยี นโลก 167

เขาไม่รู้ว่าตัวเองก�ำลังอยู่ในความเสี่ยงที่จะป่วย อาจจะมีรายได้ดีแต่เขา ไม่รู้ว่าในอีกไม่กี่ปีเขาอาจจะเป็นมะเร็ง ได้เงินเดือนสักหม่ืนบาทหรือ สองหมืน่ บาทดว้ ยการเอาสขุ ภาพไปแลกโดยทีต่ วั เองก็ไม่รู้ เงินมนั ลอ่ ให้ เขาท�ำอย่างนั้น ผมคิดว่าผมเรียนด้านชีวอนามัยก็ดี ก็เป็นประโยชน์กับ คนอน่ื และตัวผมกม็ ีรายได้ ระหว่างท่ีเรียนอยู่ก็พอดีพ่อป่วยเป็นมะเร็ง ตอนที่รู้ก็ระยะสุดท้าย แลว้ ผมกลบั บา้ นมาดแู ลพอ่ รสู้ กึ วา่ ตวั เองไดต้ อบแทนดว้ ยการดแู ลพอ่ ใน วาระสดุ ท้ายจนพอ่ เสียชวี ิต ความตายของพ่อทำ� ให้มีค�ำตอบขน้ึ มาจริงๆ

ว่าถา้ เราอยากทำ� อะไรกท็ ำ� ไดแ้ ล้ว หลงั จากพ่อเสยี ชีวติ ผมตัดสนิ ใจเลิก เรยี น หันกลับมาเป็นเกษตรกร เป็นจงั หวะเหมาะเพราะมีเพอื่ นชวนเก็บ เมล็ดพันธุ์มาขายในกรุงเทพ มีตลาดทชี่ ดั เจน เรามนั่ ใจกว่าเดิม เปน็ การ หนั กลบั มาลองใชช้ วี ติ เกษตรกรอกี ครงั้ เพอื่ จะถามวา่ เราชอบจรงิ ๆ ใชไ่ หม ตอนน้ีก็ยังถือว่าเป็นระยะเริ่มต้นครับ ในสายตาของญาติที่เฝ้ามอง เขากเ็ ปน็ หว่ ง เกษตรกรท่วั ๆ ไปย่านนั้นทำ� เกษตรทีละ 10 ไร่ ใชส้ ารเคมี แตผ่ มค่อยๆ ทำ� ไม่ใช้สารเคมี เก็บเมล็ดพันธ์ุ ซ่ึงมันกม็ ภี าวะท่ตี ้องสู้กับ โลกภายในของตวั เองอยพู่ อสมควร เผชญิ คำ� ถามว่าเราก�ำลงั ท�ำอะไร เรา เป็นคนไม่ได้เรื่องหรือเปล่า แต่ข้อดีก็คือการตั้งค�ำถามท�ำให้ได้กลับมา ดูตวั เองอยู่บ่อยๆ เหมอื นกบั ชีวติ เม่ือตอนทเี่ รายงั อยู่ในชนั้ เรียน NREM โตโต้เลา่ ช้ันเรยี น NREM ในรุ่นของโตโต้ใหฟ้ ังสกั หนอ่ ยไหมคะ ช่วงท่ีผมเป็นนักศึกษา NREM ผมพูดน้อยมาก เช็คอิน เช็คเอ้าท์ ระหวา่ งนน้ั กเ็ งยี บเกอื บทงั้ คลาส เพราะเราอยากหดั เรยี นรกู้ ารฟงั อยา่ งลกึ ซงึ้ เราอยากพดู ออกมาจากสง่ิ ทอ่ี ยใู่ นใจของเราจรงิ ๆ อยากพดู จากสว่ นลกึ ไมใ่ ชพ่ ดู ออกมาจากความคดิ และบางครง้ั บางเรอ่ื งกพ็ ดู ยากจรงิ ๆ แถมใน คลาสยงั มแี ตค่ นเรยี นเกง่ ๆ ผมเปน็ เดก็ ตา่ งจงั หวดั เขา้ มาเรยี นในกรงุ เทพฯ มคี วามรสู้ กึ ตลอดเวลาวา่ ‘เราไมเ่ กง่ นะ’ จะพดู กร็ สู้ กึ วา่ เราไมเ่ กง่ กต็ อ้ งฝกึ ทจ่ี ะอยแู่ ละยอมรบั ในความเปน็ ตวั ของเรา ธรรมชาตขิ องเรา คลาสรนุ่ ผม อาจารยม์ กั จะบอกวา่ คนหนงึ่ กเ็ งยี บตลอด อกี คนกร็ อ้ งไหต้ ลอด ดเู หมอื น หอ้ งเรยี นเปล่ยี นโลก 169

วา่ พวกเราจะมแี ตป่ ญั หา (หวั เราะ) ผมกพ็ อรวู้ า่ อาจารยก์ ค็ งอดึ อดั อยาก ให้พวกเราพูด แต่พรอ้ มกันนน้ั อาจารยก์ อ็ ดทน รอเวลา NREM มขี อ้ ดีคอื ทำ� ใหเ้ ราได้เห็นความรสู้ กึ ท่วี า่ เราพร่อง เราด้อย แลว้ มโี อกาสไดก้ ลบั ไปดคู วามรสู้ กึ แบบนน้ั เราไดฟ้ งั เพอ่ื น ไดบ้ อกสภาวะ ตวั เรา ทำ� ให้เร่ืองบางเรือ่ งทีผ่ มเคยรู้สึกวา่ เปน็ สงิ่ ท่ีไมค่ วรพูด เร่ืองทเี่ รา เคยรสู้ กึ วา่ งเ่ี งา่ เชน่ ความรสู้ กึ เหงา --- กอ่ นหนา้ นนั้ ผมรสู้ กึ วา่ สง่ิ เหลา่ น้ี ไมใ่ ชเ่ รอ่ื งปกติ เปน็ เรอ่ื งทพี่ ดู ไมไ่ ด้ ออ่ นแอไมไ่ ด้ เราตอ้ งเขม้ แขง็ ---แต่ ในคลาสทำ� ใหร้ วู้ า่ ความรสู้ กึ แบบนเ้ี ปน็ เรอ่ื งทพ่ี ดู ได้ มนั ปกติ สงั คมทเ่ี ราอยู่ ไมม่ พี นื้ ทใี่ หเ้ ราบอกสง่ิ เหลา่ นตี้ อ่ กนั แมเ้ ราจะสนทิ กบั เพอ่ื น เราสนกุ สนาน เฮฮา แต่เรากไ็ มถ่ ามกันวา่ แลว้ ตอนนสี้ ภาวะของแตล่ ะคนเปน็ อยา่ งไร ห้องเรียน NREM มีพ้ืนท่ีส�ำหรับทุกคน ท�ำให้เราบอกความรู้สึก ได้ เราไมอ่ ายถ้าจะร้องไห้ เวลาทีเ่ หน็ เพอื่ นร้องไห้ เรารสู้ กึ ดีท่เี หน็ วา่ เขา สามารถทจ่ี ะแสดงความรู้สึกจริงๆ ออกมาได้ รู้สกึ วา่ เราอยากจะชว่ ยเขา ทกุ วนั นแี้ มจ้ ะเรยี นจบไปนานแลว้ แตใ่ นเวลาทเ่ี ราทอ้ เรากม็ โี อกาสไดน้ ดั เจอกัน ยังเป็นพื้นท่ีซ่ึงเรารู้สึกได้ว่ามีเพื่อน คลาส NREM ได้ซ้ือใจของ เราไปแลว้ สงิ่ ทีเ่ ราได้เรียนรู้ เรื่องราวในคลาส การทเี่ ราแสดงตัวตน เรา ถอดเปลือกให้ทุกคนในคลาสได้เห็น ได้รับรู้ ท�ำให้มีสายใยผูกพัน เป็น เพ่อื นกนั จรงิ ๆ ส�ำหรบั ตัวอาจารย์ ผมประทับใจ นบั ถือ ผมศรทั ธา --- (เงียบ)

ส่ิงท่ีกอ่ ปญั หาให้สงิ่ แวดลอ้ มมากที่สุดกค็ อื คน คือมนุษย์ ดงั นั้นอาจารย์จึงกลบั มาสอนคน สอนมนษุ ย์ เพราะอาจารย์เปน็ คนเก่งใช่ไหม ไมใ่ ช่ครบั อาจารยเ์ หน็ ความเป็นคน ในพวกเราแต่ละคน อาจารย์ ท�ำให้เรารับรู้ได้ว่าเขาใส่ใจเรา เป็นคลาสที่อาจารย์เปิดโอกาสให้เราพูด เรอื่ งชวี ติ กนั เยอะ แตอ่ กี ดา้ นหนึง่ อาจารยก์ ส็ ง่ั งาน ตามงาน --- ทำ� ไม ไม่ส่งงาน ส่งงานช้า มาสาย อ่านหนังสือไม่ทัน --- เร่ืองแบบน้ีดูด้าน หน่ึงก็เป็นเรื่องเรียน แต่อีกด้านหน่ึงก็เป็นเรื่องชีวิต ต้ังค�ำถามต่อความ รบั ผดิ ชอบ แทนทีอ่ าจารย์จะมุ่งเปา้ หมายไปทกี่ ารลงโทษ (เพราะถา้ เปน็ วชิ าอื่นอา่ นหนงั สือไม่ทันก็ตอ้ งสอบตก) แตอ่ าจารย์ก็ใชว้ ิธีอน่ื เชน่ มีอยู่ ครง้ั หนง่ึ ทพ่ี วกเรามาสาย อาจารยแ์ ยกใหเ้ ฉพาะกลมุ่ ทม่ี าสายไปคยุ กนั วา่ จะไมส่ ายไดอ้ ยา่ งไร แล้วอาจารยก์ อ็ ยอู่ ีกกลมุ่ หนงึ่ ผมรสู้ กึ วา่ น่นั เป็นการ ลงโทษทีโ่ หดรา้ ยมาก หอ้ งเรียนเปลย่ี นโลก 171

พวกเราก็มีเหตุผลในแบบของเราว่า ที่มาสายก็เพราะอาจารย์นัด เรยี นนอกสถานท่ี (ครงั้ นนั้ เรยี นทสี่ วนลมุ พนิ )ี ไมไ่ ดเ้ รยี นในหอ้ งแบบปกติ ฯลฯ แตท่ �ำไมคนอน่ื ๆ มาทัน ถ้าเราบอกว่ารถตดิ รถกต็ ดิ อยู่แล้ว ท�ำไม เราไมเ่ ผอ่ื เวลา --- เปน็ การลงโทษทโ่ี หดรา้ ยมาก เพราะมนั ทำ� ใหเ้ รากลบั มามองตัวเอง กลบั มามองตน้ เหตุ ไมโ่ ทษนน่ั โทษน่ี โหดร้ายนะครบั ทเี่ รา ตอ้ งกลบั มามองตวั เอง กเ็ พราะเราตนื่ สาย เพราะเราขเี้ กยี จตนื่ มนั ยากนะ ครับทเี่ ราจะยอมรบั วา่ เราขี้เกียจ --- หลังจากนัน้ พวกเราเครยี ดกันมาก เลยครบั รักษาเวลา ตรงเวลา (หัวเราะ)

นยิ าม NREM ใหห้ น่อยสคิ ะ ในหนงั สืออิชมาเอล เลา่ ว่ามชี ายหนมุ่ ท่กี ำ� ลงั ตามหาครแู ลว้ เขาก็ไป เจอ อชิ มาเอลซงึ่ เปน็ ลงิ กอรลิ ลาทสี่ อื่ สารสงั่ สอนไดด้ ว้ ยสายตา อชิ มาเอล ถกู ขงั ไว้ในตกู้ ระจก ---ชายหนมุ่ บอกวา่ ถา้ เพยี งแตเ่ ขามองตาแวบเดยี ว หรอื ฟังค�ำพูดไม่กี่คำ� กจ็ ะรูว้ า่ ใครเปน็ ลกู ศษิ ย์ของเขา NREM คอื คลาสท่ีเราได้เจอกอรลิ ลานน้ั เราจะได้เจอเร่ืองท่เี ราควร จะรู้ มีเซนส์ท่ีเราจะรู้ได้ว่าเร่ืองไหนในชีวิตท่ีส�ำคัญกับเรา ใครที่จะเป็น อาจารย์ของเรา เพราะส�ำหรับตวั ผมแล้ว NREM ทำ� ใหผ้ มได้เจอสงิ่ ท่ผี ม ควรจะเรียนรู้ อา้ ว ! NREM ไม่ใช่วชิ าทีว่ า่ ดว้ ยสิ่งแวดลอ้ มเหรอ (หัวเราะ) อาจารยม์ กั จะบอกวา่ ปญั หาเร่อื งส่ิงแวดล้อม ดิน น�้ำ ปา่ ทรัพยากร ไม่สามารถแก้ไขได้ด้วยการเอาส่ิงน้ีสิ่งนั้นไปบ�ำบัดเพราะ ปัญหาอยู่ท่ีมนุษย์ ถ้าเราไม่กลับมาดูตัวเอง สิ่งต่างๆ ก็แก้ไขไม่ได้โดย แทจ้ รงิ หรอกครบั ดงั นนั้ ในคลาสของเราจะไมม่ กี ารพดู ถงึ การแก้ไขปญั หา นำ�้ เสยี อากาศเปน็ พษิ --- สงิ่ ทก่ี อ่ ปญั หาใหส้ งิ่ แวดลอ้ มมากทส่ี ดุ กค็ อื คน คือมนษุ ย์ ดังนน้ั อาจารย์จึงกลบั มาสอนคน สอนมนษุ ย์ ห้องเรยี นเปลย่ี นโลก 173







ภาณมุ าศ จีรภัทร์ (เอม) ครูประจำ�วชิ า มนษุ ย์กบั โลก ชัน้ ประถมศึกษาปีท่ี 1 โรงเรียนเพลนิ พฒั นา ศษิ ย์เกา่ NREM06

ขอให้เอมเลา่ การเปน็ นกั ศกึ ษาในคลาส NREM สกั หนอ่ ยได้ไหมคะ เอมเรียนวชิ านี้ 2 ครั้งคะ่ เรียนครง้ั แรกในปี 2006 และอกี ครัง้ ใน ปี 2008 และเรียนรายวิชาอ่ืนๆ ที่อาจารย์เปิดสอนด้วยค่ะ น่าจะเรียน สกั 5-6 คร้งั ทำ� ไมถงึ เรียนซ�ำ้ รสู้ ึกว่าเรียนแลว้ ไดอ้ ะไรเยอะดี และถึงแมจ้ ะเรียนซำ้� แต่ในคลาสก็ มีอะไรใหมๆ่ ให้เรยี นรู้ ไม่เคยเหมือนเดมิ NREM ส่งผลถงึ ตวั เราอย่างไรบา้ ง NREM ช่วยให้เราอยู่กับคนอื่นง่ายขึ้น ปกติหนูพูดน้อย ชอบอยู่ คนเดยี ว เวลาอยกู่ บั คนอน่ื แลว้ ไมร่ จู้ ะอยอู่ ยา่ งไร สง่ิ ทท่ี า้ ทายทส่ี ดุ ในคลาส NREM คือการทเี่ ราตอ้ งพดู ในคลาสแรกหนพู ดู แค่เช็คอิน กับ เช็คเอ้าท์ เทา่ นนั้ นานๆ ถึงจะพดู สักที --- มีเร่อื งมากมายทีอ่ ยู่ในหวั ของเรา แต่ ไม่รู้จะพูดอย่างไร จะพูดอย่างไรให้คนเข้าใจและจะพูดอย่างไรให้ส้ันๆ เวลาหนูเขียนบนั ทกึ (journal) ส่งอาจารย์หนเู ขยี นยาวมาก ท่เี ขยี นยาว ก็เพราะหนไู มร่ วู้ า่ จะเขียนส้ันๆ ได้อย่างไร (หัวเราะ) เวลาทฟ่ี งั เพอ่ื นๆ ในคลาสคยุ กนั เรากพ็ ดู ดว้ ยแตพ่ ดู อยใู่ นหวั ของเรา ไมร่ จู้ ะลำ� เลยี งออกมาอยา่ งไร รนุ่ หนเู ปน็ รนุ่ ทพ่ี ดู นอ้ ยกนั ทง้ั รนุ่ บางทเี งยี บ นานมากเกือบครึ่งชว่ั โมง เหมอื นเราคุยกันในความเงียบ ในหวั ของเรามี ค�ำพูด มีการคยุ เยอะแยะมากมาย แตค่ รน้ั จะพดู ออกมาก็ไมร่ จู้ ะพดู อะไร 178 NREM

ร่นุ หนเู ปน็ รนุ่ ทพ่ี ดู น้อยกนั ทง้ั รุน่ บางทเี งยี บนานมากเกอื บครง่ึ ชั่วโมง เหมือนเราคยุ กนั ในความเงยี บ ในหวั ของเรามีคำ�พูด มกี ารคยุ เยอะแยะมากมาย หนูว่าคลาส NREM แปลกกว่าคลาสอ่ืนๆ ตรงที่เราไม่ต้องท่อง หนังสือ ไม่ได้ท่องว่าเราต้องรู้อะไรบ้าง แต่เรามานั่งคุยกัน เม่ือก่อนหนู เคยพูดบอ่ ยๆ วา่ ในบรรดาส่ิงมชี วี ิตทัง้ หลายหนไู มเ่ คยร้สู กึ วา่ มอี ะไรนา่ รงั เกยี จ น่ากลวั ไม่กลา้ เขา้ ใกลเ้ ลย ยกเว้นคน --- หนูรู้สกึ วา่ คนเขา้ ใจ ยาก อยดู่ ว้ ยยาก คลาส NREM ท�ำใหห้ นูพอจะรสู้ กึ ข้นึ มาไดว้ า่ อยูก่ ับคน ก็พอไดน้ ะ รู้สึกวางใจที่จะอยู่กับคนอน่ื ไดม้ ากข้ึน NREM มผี ลใหต้ ัวเราเปล่ยี นแปลงไปอย่างไรบ้าง เปลย่ี นหลายเรอ่ื งนะคะ อยา่ งแรกกค็ อื อยกู่ บั คนอน่ื พอไดแ้ ลว้ กอ่ น หนา้ นร้ี สู้ กึ วา่ เปน็ เรอ่ื งยากมาก (ยมิ้ ) เมอ่ื กอ่ นหนจู ะลม้ เลกิ ความตง้ั ใจงา่ ย แตเ่ ด๋ียวนีก้ ็สามารถทจี่ ะอดทน รอ อยู่กับความเปน็ จริง เอมพูดนอ้ ย ไมอ่ ยากอยู่กับคน แล้วท�ำไมถงึ อยากเป็นครู ห้องเรยี นเปลย่ี นโลก 179

ตอนแรกกไ็ มไ่ ดอ้ ยากเป็นครูคะ่ เมอื่ สมยั เดก็ ๆ คุณแม่ให้ดูทวี อี ยู่ ไม่ก่ีรายการ หนูชอบดูสารคดี และมักจะรู้สึกว่าอยากไปท�ำงานในภาค สนามแบบน้ันบ้าง โตขึ้นมาอีกหน่อยก็มักจะได้ยินพ่อกับแม่คุยกันเร่ือง ปญั หาสงั คม เรากไ็ ดแ้ ตน่ กึ วา่ ทำ� ไมปญั หาเยอะจงั ทง้ั ทบี่ า้ นเมอื งของเราก็ อุดมสมบรู ณ์ ทำ� ไมการเป็นเกษตรกรล�ำบากจัง และอกี ปญั หาทร่ี บั รูก้ ็คอื ปา่ ไมท้ นี่ อ้ ยลงไปทกุ ที การฟน้ื ฟปู า่ นา่ จะทำ� ไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพกวา่ น้ี พอเอน็ ทรานซก์ เ็ ลยคดิ วา่ จะเลอื กวนศาสตรเ์ พราะนา่ จะไดเ้ รยี นอะไร ทเี่ ราอยากร้แู ละจะได้เขา้ ไปท�ำงานในป่า แตค่ ุณพ่อบอกว่าเปน็ ผหู้ ญงิ คง ไม่ได้ท�ำงานอย่างท่ีอยากท�ำหรอก ผู้หญิงก็มักจะท�ำงานเอกสาร ก็เลย 180 NREM

เลอื กคณะวทิ ยาศาสตร์ เพราะชอบเรยี นวทิ ยาศาสตร์ คดิ วา่ เรยี นอนั นก้ี น็ า่ จะไดร้ สู้ ง่ิ ทเี่ ราอยากรแู้ ละเอาไปใชก้ บั เรอ่ื งทเี่ ราอยากทำ� เชน่ เรอื่ งการทำ� เกษตร การฟน้ื ฟปู า่ หรอื เปน็ นกั วทิ ยาศาสตรท์ ลี่ งภาคสนามอะไรทำ� นองน้ี การเรยี นคลาส NREM ทำ� ให้เราชดั กับตัวเองเลยหรอื คะวา่ อยากเป็นครู ไม่ใช่ค่ะ ตอนที่เรียน NREM เราเริ่มๆ จะเห็นว่า ‘เป็นครูก็ดีนะ’ แต่พอเรียน EETP (Environmental Education: Theory & Practice) อาจารย์ให้เขียนโครงการท่ีชักชวนคนให้ดูแลส่ิงแวดล้อม หนูก็เลย เขียนโครงการ ต้นกล้าล�ำพู ข้ึนมา เป็นโครงการท่ีชวนให้คนมาอนุรักษ์ ตน้ ลำ� พู เพราะตอนนนั้ กท็ ำ� senior project ศกึ ษาเรอื่ งการอนรุ กั ษต์ น้ ลำ� พู ในกรุงเทพอยู่ด้วย แต่ก็รู้สึกว่าการอนุรักษ์ส่ิงส�ำคัญอยู่ท่ีการท�ำให้ผู้คน ผูกพันกับธรรมชาติ แต่คนเมืองจะรู้สึกผูกพันกับธรรมชาติได้อย่างไร ตอนนนั้ กส็ นกุ มากทไ่ี ดเ้ ขยี นโครงการ พอเขยี นโครงงานนน้ั เสรจ็ กบ็ งั เอญิ ว่าในขณะนน้ั โครงการเยาวชน 1000 ทาง ทีไ่ ด้รบั ทนุ จาก สสส. กำ� ลัง ประกาศใหท้ นุ ตอนนน้ั กเ็ รม่ิ รสู้ กึ วา่ อยากเปน็ ครอู ยบู่ า้ ง กเ็ ลยคดิ วา่ ลองดู กไ็ ดน้ ะ จะไดร้ วู้ า่ ถา้ ตอ้ งเปน็ ครเู องจรงิ ๆ จะพอไหวมยั้ เลยลองสง่ โครงการ เขา้ ไป พอสง่ โครงการแลว้ ปรากฏวา่ โครงการฯ ผา่ น ไดท้ นุ หนกู เ็ ลยไดท้ ำ� โครงการฯ ทเี่ ขยี นไว้ ซึ่งมันยากมากส�ำหรับตัวหนู เพราะหนไู มช่ อบทจ่ี ะ ตอ้ งเป็นคนบริหารจดั การ ต้องคดิ ต้องเปน็ คนน�ำ ต้องพดู ตอ้ งแกป้ ัญหา ชว่ งทดี่ ำ� เนินโครงการฯ น้ี จากทเ่ี คยคิดว่าอยากจะเป็นครกู เ็ ลิกไปเลยคะ่ หอ้ งเรียนเปลย่ี นโลก 181

เวลาท่ีเราสอนเด็กๆ เราก็ได้สอนตัวเองไปด้วย เป็น โอกาสทที่ ำ�ใหเ้ ราไดเ้ ขา้ ใจตวั เอง ไดพ้ ฒั นาตวั เอง เวลา ทเ่ี ราไดเ้ หน็ นสิ ยั ของเดก็ ๆ บางอยา่ งทเ่ี ราเหน็ วา่ ‘เรอื่ ง นนี้ ่าจะปรับนะคะ’ เรากม็ กั จะกลับมาเห็นวา่ จรงิ ๆ แล้ว ตวั เรากม็ นี สิ ยั อย่างน้นั ด้วยเหมอื นกนั (หวั เราะ) --- ตอนนน้ั รูส้ กึ ว่าการเปน็ ครเู รากย็ ังอยากเปน็ อยูน่ ะ แต่มนั ยากมากเลย แตถ่ า้ ใหค้ ดิ สะระตะทั้งหมดทัง้ มวลแล้ววา่ อาชพี อะไรบา้ งท่ี เราอยากทำ� กม็ อี าชพี ครอู าชพี เดยี วทอี่ ยากทำ� และสามารถทำ� ได้ในตอนนี้ ไดน้ �ำการเรยี นการสอนจากคลาส NREM มาสู่ชั้นเรยี นของเราใน ปัจจุบันบา้ งไหมคะ ตอนท่ีเร่ิมเป็นครูใหม่ๆ ยากมากค่ะ เพราะไม่รู้จะพูดกับเด็กๆ อย่างไร เรายืนอย่หู นา้ หอ้ งและมีดวงตาอีก 30 คูม่ องมาท่เี รา ไมร่ ้จู ะทำ� อย่างไร ตอ้ งเริ่มทำ� ความรู้จักพวกเขาดว้ ยการเชค็ ชอื่ เดก็ พอเช็คชือ่ แลว้ เราก็ค่อยรู้สึกสบายข้ึน ท�ำอย่างน้ีอยู่เกือบปี (หัวเราะ) การอยู่ในคลาส NREM ก็ช่วยใหเ้ ราอยูก่ บั ตวั เองได้ อยู่กับตวั เองเปน็ หลงั จากเปน็ ครไู ด้ไมน่ าน กเ็ ปน็ ชว่ งทโ่ี รงเรยี นวางแผน วางหลกั สตู ร พอดี พวกเราน่ังคุยกันว่า ท�ำไมเด็กๆ จึงต้องเรียนวิชาน้ี ด้วยเน้ือหานี้ มันส�ำคัญอย่างไรกับพวกเขา ท�ำไมเขาควรจะได้เรียนเรื่องน้ี เพราะ 182 NREM

ความรู้ในปจั จุบันไม่ไดอ้ ยเู่ ฉพาะที่ครูหรือในหนังสือ เดก็ ๆ หาความรู้ใน อนิ เทอร์เนต็ ได้ เราคยุ กนั วา่ การทเี่ ดก็ ๆ จะไดร้ วู้ า่ สตั วอ์ ยอู่ ยา่ งไร อยตู่ รงไหน สำ� คญั อยา่ งไรตอ่ ชีวติ ของเดก็ ๆ ท�ำไมเขาจงึ ต้องเรยี น --- ตวั หนูเองเป็นเดก็ ในเมอื งซง่ึ คนมกั จะคดิ วา่ เราไมค่ อ่ ยไดอ้ ยกู่ บั ธรรมชาติ แตห่ นไู มเ่ คยรสู้ กึ แบบนน้ั แมว้ า่ เราจะมพี น้ื ทบี่ า้ นเลก็ ๆ นดิ เดยี ว แตไ่ ดร้ จู้ กั ตกั๊ แตนหนา้ บา้ น กร็ สู้ กึ ไดว้ า่ ธรรมชาตสิ ำ� คญั มาก กไ็ ดเ้ อาเรอ่ื งนไี้ ปคยุ กบั เดก็ ๆ ในชน้ั เรยี น เป็นครูมา 6 ปแี ล้ว อยากแบ่งปันความสุขสกั หนอ่ ยไหมคะ เวลาท่ีเราสอนเด็กๆ เราก็ได้สอนตัวเองไปด้วย เป็นโอกาสที่ท�ำให้ ห้องเรียนเปลย่ี นโลก 183

เราไดเ้ ข้าใจตัวเอง ได้พัฒนาตัวเอง เวลาที่เราไดเ้ หน็ นสิ ยั ของเด็กๆ บาง อยา่ งทเ่ี ราเห็นว่า ‘เรื่องนนี้ ่าจะปรับนะคะ’ เราก็มกั จะกลบั มาเหน็ ว่าจริงๆ แลว้ ตวั เรากม็ นี สิ ยั อยา่ งนน้ั ดว้ ยเหมอื นกนั เวลาทเี่ ราคดิ วา่ เราจะดแู ลเดก็ คนนอ้ี ยา่ งไร เราจะชว่ ยเดก็ คนน้ีไดอ้ ยา่ งไร กเ็ ปน็ เวลาทเ่ี ราไดท้ บทวนวา่ แลว้ เราจะแก้ไขตวั เองอย่างไร ปรับปรุงตัวเองอยา่ งไร เป็นสง่ิ ทีเ่ ราได้ให้ เดก็ ๆ พรอ้ มกบั ไดท้ ำ� ใหต้ วั เอง กย็ ง่ิ รสู้ กึ วา่ เปน็ ครนู ดี่ จี รงิ ๆ เปน็ วชิ าชพี ทด่ี ี ทำ� ให้เราได้ฝึกตวั เอง ถา้ ไม่มเี ดก็ ๆ ไม่มนี กั เรยี น เรากค็ งปลอ่ ย คงละเลย ท่จี ะฝึกตัวเรา แตเ่ ม่ือเราเป็นครู ได้อยู่กับเด็กๆ ทำ� ให้รสู้ กึ อยเู่ รอ่ื ยๆ วา่ “ถา้ ตัวเรายังทำ� ไม่ได้ เราจะบอกเดก็ ๆ ได้อย่างไร” กย็ ิ่งรสู้ ึกวา่ ครู เป็น อาชพี ท่ดี ี ชอบที่จะท�ำ ถา้ เทยี บการเปน็ ครกู บั การเรยี น ชว่ งเรยี นเรากพ็ ยายาม เปน็ คนขยนั อา่ นหนงั สือ ท�ำหน้าท่ตี ามความรบั ผดิ ชอบให้ดี แต่การเป็นครคู อื เราต้อง ดูแลเด็กๆ รับผิดชอบชีวิตของเด็กๆ รับผิดชอบชีวติ ลูกของเขา ทเ่ี ปน็ ครมู าไดน้ านขนาดนค้ี งเพราะเราเองกไ็ ดป้ ระโยชน์ ถา้ เราตอ้ ง ทำ� อะไรบางอยา่ งโดยไมเ่ คยไดป้ ระโยชนจ์ ากสง่ิ นน้ั เลยกค็ งเลกิ ทำ� ไปแลว้ แตก่ ารทเี่ ราทำ� และไดป้ ระโยชนจ์ ากสง่ิ ทท่ี �ำดว้ ยกเ็ ลยี้ งตวั เรา ใหเ้ รายงั คง ท�ำอยูค่ ะ่ 184 NREM

หอ้ งเรยี นเปล่ียนโลก 185



เพญ็ จุรี วีระธนาบุตร (เพญ็ ) เจ้าหนา้ ท่โี ครงการธนาคารจติ อาสา องค์กรไมแ่ สวงผลกำ�ไร ศิษย์เก่า NREM07

การท�ำงานในองคก์ รไม่แสวงผลกำ� ไรเปน็ ผลมาจากชนั้ เรยี น NREM ใช่ ไหมคะ ถา้ จะถามว่า NREM เปลี่ยนชีวิตหนใู ช่ไหม กต็ อ้ งตอบวา่ ใช่ --- เมอื่ กอ่ นเวลาทไี่ ดเ้ ลา่ ถงึ คลาส NREM หนกู ม็ กั จะพดู วา่ ‘เปน็ การเกดิ ใหม’่ หนรู สู้ กึ วา่ ชวี ติ ของหนตู ง้ั แตเ่ ดก็ เรอ่ื ยมาจนกระทง่ั ไดเ้ จออาจารย์ หนู เป็น Nobody มาตลอด หนูเปน็ นักเรยี น-นกั ศึกษาในระดบั กลางๆ ไม่ใช่ คนหว่ ยทส่ี ดุ และไมใ่ ช่คนที่ดีท่สี ุด หนเู ป็นเด็กดีตามคา่ มาตรฐาน คอื เขา ใหส้ อบกส็ อบ ใหส้ ง่ งานกส็ ง่ ใหท้ ำ� อะไรกท็ ำ� --- หนกู เ็ ปน็ ของหนอู ยา่ งนี้ มาเรอ่ื ยๆ ไมไ่ ดร้ สู้ กึ วา่ ถกู กดดนั ไมไ่ ดท้ กุ ขห์ รอื สขุ หรอื ตอ้ งทำ� อะไรแปลก ไปกวา่ นี้ ชวี ติ กเ็ ปน็ ไปเรอื่ ยๆ ไมม่ ปี ญั หา ไมเ่ ดอื ดรอ้ น มเี พอื่ นนอ้ ย พดู นอ้ ย ไมค่ อ่ ยแสดงความเหน็ ชวี ติ กเ็ ปน็ ไปทำ� นองน้ี ไมไ่ ดส้ ขุ -ทกุ ขอ์ ะไรมากนกั พร้อมกันน้ันก็ไม่ค่อยได้เห็นว่าตัวเองมีคุณค่าอะไร จนกระท่ังมาเรียน ในคลาส --- (เงียบ) อยา่ งไรคะ สิ่งท่ีประทับใจมากที่สุดเร่ืองหนึ่งก็คือ อาจารย์มอบหมายให้หนู เปน็ คนไปรบั พระอาจารย์ไพศาล วสิ าโล มาทีบ่ า้ นอาจารย์ หนูตกใจ แต่ กด็ ใี จดว้ ย ท�ำไมล่ะคะ หนไู มค่ ดิ วา่ อาจารยจ์ ะวางใจ จะไว้ใจหนมู ากขนาดนนั้ หนรู สู้ กึ วา่ หนู 188 NREM

หนเู ปน็ เด็กดตี ามคา่ มาตรฐาน คอื เขาให้สอบก็ สอบ ใหส้ ง่ งานกส็ ่ง ใหท้ ำ�อะไรกท็ ำ� ชวี ติ กเ็ ป็น ไปทำ�นองน้ี ไมไ่ ด้สขุ -ทุกขอ์ ะไรมากนัก พร้อม กันน้ันกไ็ มค่ ่อยไดเ้ หน็ ว่าตัวเองมีคณุ ค่าอะไร จนกระทง่ั มาเรยี นในคลาส เปน็ แคน่ กั ศกึ ษาธรรมดา --- ไมร่ สู้ คิ ะ หนแู ปลกใจวา่ ทำ� ไมอาจารยจ์ งึ ไว้ วางใจลกู ศษิ ย์ขนาดน้ี โมเมนต์น้ันท�ำให้หนูรูส้ กึ ได้รบั ความไว้วางใจมาก เหตกุ ารณ์น้ีส่งผลกบั ตัวเราอยา่ งไร เดิมหนูไม่ใช่คนท่ีชอบเสนอตัว ไม่ใช่นักเรียนแบบท่ียกมือตอบ เป็นคนแรก --- หนูไม่ได้เป็นแบบน้ัน ในการเรียนท่ัวไปอาจารย์ก็มัก จะมอบหมายงานให้หัวหน้าห้อง ให้เด็กเก่งประจ�ำห้อง ให้นักเรียนหน้า ห้อง ซ่ึงทัง้ หมดน้นั ไมใ่ ชห่ นู--- แต่ชั้นเรยี นของอาจารย์ ทกุ คนดูเท่าๆ กัน อาจารย์หาอาสาสมัครให้ช่วยงานบางอย่างส�ำหรับชั้นเรียนของเรา จะเปน็ ใครกไ็ ด้ พอหนูยกมือ อาจารยก์ ต็ กลง ยอมรบั มันทำ� ให้หนรู ู้สึก วา่ หนไู ด้รับความไว้วางใจ การเรียนในคลาส NREM เป็นอย่างไรบา้ งคะ หอ้ งเรยี นเปลย่ี นโลก 189

รุ่นของหนูมีนักศึกษา 12 คน แต่ละคนล้วนแต่โดดเด่นเป็นผู้น�ำ เพอ่ื นคนหนง่ึ เปน็ ประธานชน้ั ปี นอ้ งอกี คนเปน็ ประธานในฝา่ ยงานของชนั้ ปี เพอื่ นอกี คนเรยี นเกง่ มาก สรปุ วา่ ทกุ คนโดดเด่น แต่หนูเปน็ นกั ศกึ ษา ธรรมดา --- โคตรจะธรรมดา แรกๆ หนอู ยใู่ นหอ้ งแบบเงยี บๆ ไมร่ จู้ ะพดู อะไร และไมม่ อี ะไรจะพดู แตเ่ พราะคลาส NREM เปน็ การเรยี นแบบลอ้ มวงคยุ กนั (Dialogue) เพอื่ น ก็แลกเปลยี่ นกัน และมบี างคร้งั ท่ีวงเงียบเป็น dead air ช้ันเรียนน้ีต่างจากชั้นเรียนอื่นๆ เพราะช้ันเรียนอ่ืนมีบรรยากาศท่ี กดดันให้พูด แต่ช้ันเรียนน้ีไม่มีพลังงานแบบน้ัน แน่นอนว่าอาจารย์ก็คง อยากให้ทุกคนพูด แต่ถ้าไม่พูดอาจารย์ก็ไม่ว่าอะไร ท้ังหมดน้ีท�ำให้หนู เรยี นด้วยความรู้สึกสบายๆ มากขึ้น ถา้ หนูจะพูดก็พดู แบบสบายมากข้นึ มีเหตกุ ารณป์ ระทบั ใจพเิ ศษไหมคะ วันปีใหม่ อาจารย์จัดกิจกรรม แลกของรัก คือให้ทุกคนน�ำของท่ี ตัวเองรัก หรือหวงแหน มาแลกกันในห้อง ในการท�ำกิจกรรมนี้แต่ละ คนก็จะได้พูดถึงของรักของเรา ความผูกพันท่ีเรามีต่อของชิ้นนั้น พอ จบกจิ กรรมในวนั น้นั หนูกลับบา้ นไปด้วยความรูส้ ึกว่า ‘เรามเี พื่อน’ หนู อธิบายความรสู้ กึ นี้ไมถ่ ูก แตม่ นั เป็นความรู้สกึ ทว่ี ่า หนูมเี พอื่ น ในสังคม นย้ี งั มคี นทใี่ ห้ความส�ำคัญกับเรือ่ งเล็กๆ น้อยๆ ท่คี นส่วนใหญ่อาจจะมอง ไม่เห็นคา่ 190 NREM

การนำ� ของทเี่ รารกั เราหวงแหน ของทเ่ี ราใหค้ ณุ คา่ แลว้ เราสละของ ชน้ิ นน้ั ใหค้ นอ่นื ท�ำให้ร้สู กึ ถงึ ความหมายของ การให้ การเปน็ เจา้ ของ การ ยดึ ตดิ ทสี่ ำ� คญั กค็ อื เราไดฟ้ งั เรอื่ งราวทเี่ พอ่ื นพดู ถงึ ของทเี่ ขารกั เราไดฟ้ งั สง่ิ ที่เพ่ือนของเราใหค้ ุณคา่ ใหค้ วามส�ำคญั ไม่น่าเชอ่ื วา่ เราจะไดฟ้ งั เร่ือง ราวแบบนี้ สำ� หรับหนู สิ่งน้ีมนั สดุ ยอดมาก --- การได้ยนิ เร่ืองราว ได้ รับรมู้ มุ ท่อี อ่ นโยนท่ีมีอยู่ในใจของแต่ละคน หนรู ูส้ ึกว่าน่ีคือสงิ่ ที่อาจารยอ์ ยากจะบอกกบั พวกเราทกุ คน อาจารย์ ไม่ได้บอกผ่านค�ำพูด ไม่ได้บอกด้วยการสั่งสอน หรือเลคเชอร์ แต่บอก ผา่ นกระบวนการวา่ ‘ในชวี ติ ของคุณ อะไรคอื สง่ิ ท่มี ีคุณค่า คุณคา่ น้ันคือ อะไร ส่งิ นนั้ แทรกอยู่ในส่ิงเลก็ ๆ น้อยๆ ที่คุณมักจะไมห่ นั ไปมอง’ เป็น ส่ิงทหี่ นู โดนเต็มๆ เพราะปกตหิ นูใช้เงิน ซ้ือๆๆ แต่พอถามว่าแล้วหนใู ห้ คุณคา่ กับของที่ซื้อแต่ละชิน้ อย่างไร รู้ไหมว่าของแต่ละอยา่ งมคี ณุ คา่ ให้ ความสขุ กบั เรา --- ไม่มีค�ำตอบ การทเ่ี ราไดเ้ หน็ คณุ คา่ ในอะไรบางอยา่ ง การทเ่ี ราไดพ้ ดู ถงึ สง่ิ นนั้ ได้ เลา่ ออกมา ท�ำให้รสู้ กึ ว่าชวี ิตดมี าก ---(เงียบ)--- มีอย่างอ่ืนอกี ไหมคะ ชน้ั เรียน NREM ทำ� ใหห้ นูเขา้ ใจจรงิ ๆ ถึงคำ� วา่ การเรียน กับ การ เรยี นรู้ ระบบการศกึ ษาทำ� ใหส้ องคำ� นแี้ ยกออกจากกนั ทง้ั ทค่ี วามจรงิ แลว้ สองค�ำน้ีน่าจะเป็นเรื่องเดียวกันได้ เมื่อเราอ่านต�ำราเรียนเราจะอ่านเพ่ือ ห้องเรียนเปลี่ยนโลก 191

เราเปน็ เจา้ ของการเรยี นรู้ของเราได้ เราจะบอกไดเ้ องว่าเราจะเรียนรเู้ รอ่ื งอะไร ผา่ นกระบวนการแบบไหน อยา่ งไร ซง่ึ แตล่ ะคนกไ็ มเ่ หมือนกัน ทอ่ งจำ� หรอื จะอา่ นเพอื่ จะเรยี นรู้ เวลาเขา้ หอ้ งเรยี น ไดเ้ หน็ อาจารยส์ อน เรา จะเขา้ ไปเพอื่ แค่เขา้ เรยี น หรือเราเขา้ ไปเพือ่ จะเปน็ การเรยี นรขู้ องเรา ซง่ึ การเรียนรกู้ ม็ หี ลายระดับ บางคนอาจจะเรยี นร้กู ระบวนการทอ่ี าจารย์ใช้ ในหอ้ ง บางคนเรยี นรูร้ ปู แบบการสอน บางคนเรยี นร้บู ทเรียนที่ได้จากใน หอ้ ง ฯลฯ มนั ทำ� ใหเ้ ราเหน็ วา่ ในชวี ติ ของเราน้ี เราเรยี นรู้ไดท้ กุ อยา่ ง เรยี น รู้ได้จากทุกประสบการณ์ เรียนรู้ได้ในทุกความสัมพันธ์ ท�ำให้เราหลุด ออกจากกรอบทวี่ า่ ถา้ จะเรียนต้องท�ำแบบน้ี 1 2 3 4 แต่เราเหน็ ว่าชีวิต เป็นการเรียนรู้ได้ และที่ส�ำคัญคืออาจารย์สนับสนุนให้เราเรียนรู้จากตัว ของเราเอง เรียนรูจ้ ากประสบการณ์ตรง เรยี นรูจ้ ากประสบการณ์ดา้ นใน ในคลาสอาจารย์ให้เขียนบันทึก (journal) เป็นการบ้าน และต้อง สง่ ทกุ สัปดาห์ หนรู ู้สึกวา่ หนคู ุยกบั อาจารย์ผ่านบันทกึ มากกวา่ จะคยุ กบั อาจารยจ์ ริงๆ เสียอกี เวลาทไ่ี ด้สมดุ กลบั มา ได้เหน็ ปากกาสแี ดงลายมอื อาจารย์ ได้เหน็ ข้อความทอ่ี าจารยว์ งเอาไว้ ซง่ึ มนั อาจจะแปลวา่ เป็นเร่ือง 192 NREM

ทเ่ี ราตอ้ งทำ� งานตอ่ เรอื่ งนน้ั จะเปน็ ประโยชนก์ บั เรา อาจารยท์ ำ� ใหเ้ ราเหน็ ว่าการเรยี นรนู้ น้ั อยู่ในชีวิตของเรา มนั ไม่เคยแยกออกมาจากชีวิต ข้นึ อยู่ กับมมุ มอง อยู่กบั การฝึกใจ และรดู้ ว้ ยว่า พวกเราแตล่ ะคนไมเ่ หมอื นกัน ในคลาสนั้นอาจารย์มักจะพูดคำ� ว่า “เป็นเจ้าของชีวิตตัวเอง” หรือ “ให้พวกเราเป็นเจ้าของการเรยี นร”ู้ บ่อยมาก ซึ่งหนกู ไ็ มค่ อ่ ยเข้าใจ จน กระทั่งจบคลาสหนูจึงได้เข้าใจมากข้ึน เราเป็นเจ้าของการเรียนรู้ของเรา ได้ เราจะบอกได้เองว่าเราจะเรียนรู้เรื่องอะไร ผ่านกระบวนการแบบไหน อยา่ งไร ซงึ่ แตล่ ะคนกไ็ มเ่ หมอื นกนั บางคนเรยี นรผู้ า่ นการคยุ บางคนเรยี น รู้ผ่านการคิด บางคนเรียนรู้ผ่านการท�ำ เหล่านี้ท�ำให้เราเปิดโลกเปิดมุม ห้องเรียนเปล่ยี นโลก 193

มองต่อค�ำว่าการเรียนรู้อย่างมาก ท�ำให้ตัวหนูไม่ค่อยสนใจเรื่องการไป เรียนที่ต่างประเทศสักเทา่ ไรนกั อีกสิ่งหน่ึงท่ีหนูชอบมากท่ีสุดของ NREM คือไม่มีการสอบ น่ีเป็น เหตผุ ลสำ� คญั ทท่ี ำ� ใหห้ นเู รยี นวชิ าน้ี อาจารย์ใหอ้ า่ นหนงั สอื ใหท้ ำ� โปรเจคต์ ซงึ่ หนูทำ� เต็มท่มี ากๆ เพราะหนูไม่ชอบสอบ ท�ำไมจงึ ไมช่ อบสอบ เรารูส้ กึ อยา่ งไรกับการสอบ หนเู กลยี ดการสอบ หนรู สู้ กึ วา่ การสอบไมไ่ ดบ้ อกอะไร ไมไ่ ดช้ ว่ ยให้ เกิดการเรียนรู้อะไรเลย หนูชอบเรียนวิชาชีววิทยา หนูชอบอ่านหนังสือ เกี่ยวกบั ระบบรา่ งกาย ชอบทีไ่ ด้รู้ได้เข้าใจ แต่การอ่านหนังสอื สอบไมใ่ ช่ แบบนี้ มนั เปน็ การอา่ นอกี โหมดหนง่ึ ซง่ึ ทกุ ขม์ าก เหมอื นกบั เราอดั ทกุ อยา่ ง เข้าสมอง จำ� จ�ำ จำ� เพอ่ื จะไปสอบ การสอบบนั่ ทอนการเรียนรู้ หนูคิดว่าการสอบไม่สามารถบอกได้เลยว่าใครรู้แค่ไหน เกรด-ผล การเรยี น-คะแนนการสอบ บอกไดแ้ คว่ า่ นกั เรยี นคนนร้ี บั ผดิ ชอบมากนอ้ ย แคไ่ หนแตว่ ดั ความรู้ไมไ่ ด้ ยกตวั อยา่ งเชน่ ตวั หนกู บั รนุ่ นอ้ งไดเ้ กรด A ใน วิชาหน่ึงเหมือนกัน หนูอาจจะสอบได้คะแนนมากกว่าเขา แต่เขาอาจจะ รักวชิ านมี้ ากกวา่ หนู เมอ่ื เวลาผา่ นมาจนถงึ วันน้ีหนอู ธิบายอะไรเกย่ี วกับ วชิ านนั้ ไมไ่ ดแ้ ลว้ ในขณะทน่ี อ้ งยงั อนิ เขารกั วชิ านน้ั เขาพดู ได้ อธบิ ายได้ แต่เราทัง้ สองคนได้เกรดเทา่ กนั – หนไู ดเ้ กรดนัน้ มาเพราะหนรู บั ผดิ ชอบ เพราะหนูอา่ น ท่อง จำ� แตไ่ มใ่ ชเ่ พราะรัก ไม่ได้เขา้ ใจ เกรดจึงไม่ได้วัด 194 NREM

ความรู้ ---ไมไ่ ดแ้ ปลวา่ คนท่ีไดเ้ กรด 4 จะรูม้ ากกวา่ เกรด 3 มันอาจจะ ใชห่ รือไมใ่ ชก่ ไ็ ด้ เกรดบอกไม่ได้ สง่ิ ทช่ี อบอกี อยา่ งหนง่ึ คอื การท่ีอาจารย์ใหพ้ วกเรารู้จกั การประเมิน ในชนั้ เรยี นน้ี เราไดป้ ระเมนิ ตวั เอง เพอ่ื นประเมนิ เรา เราประเมนิ เพอื่ น และ อาจารยป์ ระเมนิ เรา กจ็ ะไดเ้ หน็ เพอ่ื นหรอื เหน็ นอ้ งบางคนทเ่ี ขาประเมนิ ตวั เองต�่ำมาก 4/10 หรอื 3/10 ส่วนบางคนก็อาจจะมัน่ ใจในตวั เองมาก เขา กล้าให้คะแนนตัวเอง 10/10 อยากจะส่ือสารอะไรผา่ นการพูดคุยน้ีไปยังคนอ่านไหมคะ หนูนกึ ถึงคนเป็นครู คนทเ่ี ปน็ พอ่ แม่ เพราะคนเหลา่ นี้มผี ลอย่างมาก ต่อเด็กๆ ต่อลูก ต่อนกั เรยี น ตอ่ คนร่นุ หลงั ทกี่ �ำลงั เดินตาม เขาจะท�ำให้ หอ้ งเรยี นเปลยี่ นโลก 195

เดก็ ๆ ไดเ้ ห็นคุณค่าของชวี ติ ตวั เองไดอ้ ย่างไร การใหพ้ นื้ ทีป่ ลอดภยั ให้ เขาไดล้ อง ได้เล่น ไดฝ้ ึก เปน็ ส่ิงส�ำคัญ ในทางกลบั กนั สำ� หรบั นอ้ งๆ หรอื คนทกี่ ำ� ลงั แสวงหาพนื้ ทป่ี ลอดภยั กข็ อใหเ้ ขามองหาพนื้ ทปี่ ลอดภยั สำ� หรบั ตวั เองเพอ่ื จะไดเ้ รยี นรู้ ซงึ่ ไมม่ ใี คร บอกไดน้ อกจากตัวของเขาเอง การมมี มุ มองต่อชวี ิตและลองมองหาส่งิ ที่ เราสนใจให้มากพอ อาจจะไม่จ�ำเป็นต้องเป็นเร่ืองใหญ่ๆ มันอาจจะเป็น เร่อื งเล็กๆ ใกล้ตัว เช่น ความทุกข์-ความสขุ ของเราเกิดขึ้นไดอ้ ยา่ งไร และเราจะอยู่กับสิ่งน้ันอย่างไร ถ้าเรากลับมาท่ีตัวเราได้ เห็นได้ว่าส่ิงที่ ก�ำลังเกิดขึน้ ในตวั เรานี้ก�ำลังบอกอะไรแก่เรา เราจะเรยี นรู้ไดจ้ ากตวั ของ 196 NREM

เราเอง จากคนรอบขา้ ง และจากเหตุการณ์ในแต่ละวนั ทั้งหมดน้คี อื การ เรยี นร้ทู ่ีจะอยู่กบั เรา และไม่จบส้ิน ห้องเรียนเปลีย่ นโลก 197



อรรถพล อภัยทอง (บอส) นกั ศึกษาปริญญาเอก เจ้าของธรุ กจิ BLSteam, Sound and Lighting ศิษย์เกา่ NREM10